Chương 17

Thời gian (một điều mà ai cũng biết) đôi khi qua đi như bóng chim bay, nhưng đôi khi lại bò chậm như sên; và con người ta thường đặc biệt sung sướng khi nào thậm chí không hay biết rằng thời gian trôi nhanh hay chậm nữa. Arkadi và Bazarov ở chơi khoảng nửa tháng tại nhà bà Odintxova trong tình trạng đúng là như vậy. Điều đó một phần cũng là nhờ ở cái khuôn phép mà bà ta đã gây dựng được trong nhà và trong cuộc sống của mình. Bà nghiêm khắc theo đúng cái khuôn phép đó và buộc mọi người cũng phải phục tùng nó. Trong một ngày, mọi việc đều diễn ra đúng vào thời giờ nhất định. Buổi sáng, cứ đúng tám giờ là cả hội họp lại uống trà. Từ bữa trà đến bữa ăn sáng, ai muốn làm gì thì làm, còn bà chủ thì làm việc với người quản lý (điền trang của bà quản lý theo cách phát canh thu tô), với người quản gia, với bà giữ kho nắm tay hòm chìa khóa trong nhà. Trước bữa ăn trưa thì cả hội lại họp lại để nói chuyện hay đọc sách. Buổi tối là dành cho đi chơi, đánh bài, nghe nhạc. Khoảng mười giờ rưỡi bà Anna trở về buồng mình, phân phối công việc cho ngày hôm sau rồi đi ngủ. Bazarov không thích cái lối sống đúng đắn có phần long trọng, đều đều hàng ngày như thế, và chàng quả quyết rằng “y như là nó lăn theo đường sắt” vậy. Những người hầu mặc áo dấu và những người quản gia quan cách như vậy đã xúc phạm tới ý thức dân chủ của chàng. Chàng cho rằng: nếu đã thế thì phải ăn uống theo kiểu Ănglê, khi ăn phải mặc áo đuôi tôm và đeo nơ trắng mới đúng. Có hôm chàng đã bày tỏ ý kiến đó của mình với Anna. Nàng thường có thái độ để ai ai cũng đều có thể thoải mái nói lên ý kiến của mình trước mặt nàng. Nghe chàng phát biểu xong, nàng nói: “Đứng ở giác độ của anh thì anh đúng đấy, và có lẽ trong trường hợp này tôi là một bà địa chủ. Thế nhưng ở nông thôn không thể sống vô trật tự được, nỗi buồn chán sẽ làm tội mình ngay”, - và rồi nàng vẫn tiếp tục tiến hành công việc theo cách của mình. Bazarov càu nhàu, nhưng sở dĩ chàng và Arkadi sống ở nhà bà Odintxova dễ chịu như vậy, chính là do chỗ trong nhà bà ta mọi việc đều “y như lăn theo đường sắt” vậy. Đồng thời kể từ ngày đầu tiên đến Nikolxkoie tới nay, ở cả hai chàng trai trẻ này đều đã có những sự biến đổi. Đối với Bazarov, mặc dù ít khi tán thành ý kiến của chàng, rõ ràng Anna đã tỏ ra có thiện cảm, và ở chàng đã bắt đầu thấy xuất hiện một nỗi xao xuyến chưa từng thấy. Chàng rất dễ bực dọc, nói năng miễn cưỡng, đôi mắt nhìn một cách cáu kỉnh và không sao ngồi yên một chỗ được, hệt như đang nóng lòng làm một việc gì. Còn Arkadi thì đã tự quả quyết rằng mình đã yêu bà Odintxova và do đó bắt đầu u buồn thầm lặng. Tuy nhiên, nỗi u buồn này cũng không ngăn cản chàng gần gũi với Katia, mà thậm chí nó còn giúp cho chàng bước vào những mối quan hệ bạn bè, trìu mến với nàng nữa. “Bà ấy không coi trọng mình! Được thôi... Thế nhưng đây lại có một con người tốt bụng không chối bỏ mình”, - chàng nghĩ vậy, và lòng chàng lại cảm thấy ngọt ngào vì những tâm tình khoan dung độ lượng. Katia lờ mờ hiểu rằng chàng đến với nàng để tìm một niềm an ủi nào đó, và nàng không từ chối chàng mà cũng chẳng từ chối mình trong niềm vui hồn nhiên của một tình bạn e ấp và nửa tin nửa ngờ. Khi có mặt bà Anna, hai người thường không nói chuyện với nhau, bởi lẽ bao giờ Katia cũng rúm người lại dưới con mắt tinh tường của bà chị, còn Arkadi, như một kẻ đang yêu, khi đã ngồi cạnh đối tượng của mình thì không sao có thể để tâm tới cái gì khác nữa cả. Nhưng khi có một mình chàng với Katia, chàng thấy dễ chịu biết bao. Chàng cảm thấy mình không đủ sức để khiến cho bà Odintxova quan tâm. Khi chỉ còn lại hai người với nhau, chàng rụt rè, lúng túng, mà bà ta cũng chẳng biết nói với chàng chuyện gì, bởi lẽ chàng còn quá trẻ so với bà. Trái lại, với Katia thì Arkadi lại cảm thấy như ở nhà mình vậy. Chàng đối xử với nàng với vẻ đàn anh, để cho nàng được tự do nói ra những cảm tưởng mà âm nhạc, các quyển truyện, những câu thơ và bao nhiêu điều vẩn vơ khác đã gợi lên trong lòng nàng, còn chính chàng thì lại không nhận thấy hoặc không ý thức được rằng chính những điều vẩn vơ ấy lại đang khiến mình quan tâm. Về phía mình, Katia cũng không cản trở gì mối sầu tư của chàng. Arkadi thấy dễ chịu với Katia, còn bà Odintxova thì thấy dễ chịu với Bazarov, bởi vậy thường xảy ra tình hình: cả bốn người chỉ gặp nhau trong chốc lát rồi lại tách ra, mỗi đôi đi một ngả, nhất là trong những khi đi dạo. Katia say mê thiên nhiên, mà Arkadi cũng yêu mến thiên nhiên, mặc dù chẳng dám công khai thừa nhận. Còn bà Odintxova đối với thiên nhiên thì lại hững hờ, chẳng khác gì Bazarov. Và tình trạng những người bạn hầu như thường xuyên tách rời nhau như thế đã không thể không đưa tới những hậu quả, mối quan hệ giữa họ với nhau đã có chiều thay đổi. Bazarov đã thôi không nói chuyện với Arkadi về bà Odintxova, thậm chí cũng thôi không chê trách “những lề thói quý phái” của bà ta nữa. Thật ra, chàng vẫn ngợi khen Katia như cũ, chỉ khuyên nên hạn chế bớt khuynh hướng đa cảm của cô ta, nhưng những lời khen của chàng chỉ là vội vội vàng vàng, những lời khuyên của chàng chỉ là khô khan, và nói chung, chàng nói chuyện với Arkadi ít hơn trước rất nhiều... hình như chàng tránh mặt và hình như có vẻ ngượng ngùng đối với Arkadi...

Tất cả những cái đó, Arkadi đều nhận thấy cả, nhưng chàng để bụng những điều nhận xét của mình.

Nguyên nhân thật sự của toàn bộ “cái mới” ấy chính là tình cảm của bà Odintxova đã truyền sang Bazarov, một tình cảm nó giày vò, khiến chàng phát điên phát khùng lên, nhưng lại là một thứ tình cảm mà nếu như có ai nói bóng gió, dù chỉ là rất xa xôi, tới những gì có thể diễn ra trong lòng chàng, thì chàng lại lập tức chối bỏ ngay bằng một chuỗi cười khinh khi và bằng một lời mắng chửi trắng trợn. Bazarov là người ham mê phụ nữ, say mê vẻ đẹp của phụ nữ, nhưng nếu là một kiểu tình yêu theo nghĩa lý tưởng, hay theo nghĩa lãng mạn, như chàng thường nói, thì chàng sẽ gọi đó là một điều vớ vẩn, một điều gàn dở không sao tha thứ được. Đối với chàng, những mối tình hiệp sĩ chỉ là một thứ quái thai hay bệnh tật gì đó, và không chỉ một lần, chàng đã tỏ ý ngạc nhiên, tại sao người ta lại không đưa Toggenburg 1 cùng với cả lô những anh thi sĩ chuyên ca ngợi tình yêu và những anh ca sĩ lang thang vào nhà thương điên cho rồi. “Thích người phụ nữ nào, - chàng thường nói, - thì hãy cố gắng đi đến kết quả; nếu không đi đến kết quả được, thì thôi, hãy đoạn tuyệt đi, cuộc đời đâu phải chỉ có thế”. Chàng thích bà Odintxova, những lời đồn đại về bà ta, cách suy nghĩ tự do và độc lập của bà ta, thiện cảm rõ rệt của bà ta đối với chàng, - tất cả đều dường như thuận lợi cho chàng. Nhưng chẳng bao lâu chàng đã hiểu rằng với bà ta thì “sẽ chẳng đi đến kết quả được”, mà đoạn tuyệt với bà ta thì chàng lại không đủ sức, đó là điều chàng cũng rất đỗi ngạc nhiên. Mỗi khi nhớ tới bà ta là máu trong người chàng lại bừng lên. Với dòng máu của mình thì chàng có thể dễ dàng chế ngự được, nhưng có một cái gì đó khác lạ lại cứ đến xâm chiếm lòng chàng, một điều mà chàng không thể cho phép, một điều mà chàng thường vẫn chế nhạo và một điều thường khiến cho toàn bộ lòng tự hào của chàng bị nhiễu loạn. Khi nói chuyện với bà Anna, chàng càng thản nhiên coi khinh hơn trước tất cả mọi cái lãng mạn, nhưng lúc còn lại một mình, chàng lại phẫn uất thấy một anh lãng mạn ngay trong chính bản thân mình. Những lúc như thế chàng thường bỏ vào rừng, bước những bước thật dài, đạp gãy bất kỳ những cành cây nào trong tầm chân, lẩm bẩm trách móc cả bà Odintxova lẫn bản thân mình. Hoặc nữa là chàng leo lên vựa cỏ, vựa thóc, cương quyết nhắm nghiền mắt lại, buộc mình phải ngủ đi, một điều mà hiển nhiên không phải lúc nào chàng cũng làm được. Lúc ấy bỗng nhiên chàng tưởng tượng rằng đôi tay trong trắng ấy sẽ có lúc riết lấy cổ chàng, đôi môi kiêu kỳ ấy sẽ đáp lại những cái hôn của chàng, đôi mắt thông minh ấy sẽ âu yếm, - phải, âu yếm, - đăm đắm nhìn vào đôi mắt chàng, và thế là chàng thấy đầu mình choáng váng lên, lịm người đi trong chốc lát, chừng nào cơn phẫn nộ còn chưa bùng trở lại trong lòng chàng. Chàng bắt quả tang mình trong đủ mọi thứ ý nghĩ “dơ dáng”, hệt như bị ma trêu quỷ ám vậy. Đôi lúc chàng có cảm tưởng là ngay cả bà Odintxova cũng đang có sự chuyển biến, nét mặt bà đã thấy xuất hiện một vẻ gì đặc biệt, có lẽ đó là... Nhưng nghĩ tới đấy, thì chàng thường lập tức giậm chân hay nghiến răng ken két và giơ nắm đấm lên tự dọa mình.Mà quả vậy, Bazarov đã không hoàn toàn lầm. Chàng đã gây một ấn tượng mạnh mẽ cho trí tưởng tượng của Odintxova; chàng đã khiến nàng phải lưu tâm, và nàng đã nghĩ nhiều đến chàng. Khi vắng mặt chàng, nàng không buồn, không chờ đợi gì chàng. Nhưng khi chàng xuất hiện thì nàng lập tức hoạt bát hẳn lên, sẵn sàng ngồi lại hai người với nhau và sẵn lòng tiếp chuyện chàng, ngay cả khi chàng khiến nàng bực bội, cả khi chàng xúc phạm tới ý thích riêng, tới những thói quen rất trang nhã của nàng. Dường như nàng vừa muốn thử thách chàng, lại vừa muốn dò lòng mình.

Một hôm đang đi dạo với nàng trong vườn, chàng đột nhiên cất giọng buồn bực bảo rằng mình sắp phải về quê thăm bố... Nàng tái mặt, tựa hồ có một cái gì nhói buốt trong tim, nhói buốt đến mức khiến nàng phải lạ lùng, và sau đó nàng phải suy nghĩ hoài, không biết điều đó có nghĩa gì. Nhưng khi cho nàng biết việc mình sắp lên đường, Bazarov không hề có ý định thử thách, không hề có định thử xem nàng sẽ có thái độ ra sao; không bao giờ chàng “bày đặt” như thế cả. Số là sáng hôm ấy chàng đã gặp người quản lý của ông bố mình, người mà trước đây chàng thường gọi là bác Timopheich. Bác Timopheich, một ông già bé nhỏ nhưng trải đời và tháo vát, có mái tóc vàng đã bạc màu, có bộ mặt đỏ au đã dạn dày sương gió, với những giọt nước mắt nhỏ li ti trên đôi mắt nhăn nheo, đã thình lình hiện ra lù lù trước mặt chàng trong chiếc áo nông dân ngắn cũn cỡn may bằng một thứ dạ dày màu xanh xám, thắt chẽn ngang lưng bằng một đoạn dây da, và chân dận trong đôi ủng phết hắc ín.

- A, chào ông bạn già! - Bazarov kêu lên.

- Xin chào cậu chủ Evgheni, - ông già mở lời rồi vui sướng mỉm cười, khiến bộ mặt ông tự dưng nhằng nhịt thêm những nếp nhăn.

- Bác đến làm gì đây? Được phái đến tìm tôi hay sao đấy?

- Xin cậu, đâu dám thế ạ! - bác Timopheich lúng búng (lão sực nhớ tới lời dặn dò nghiêm ngặt của ông chủ trước khi lên đường). - Tôi lên tỉnh có việc của các cụ, nghe nói cậu ở đây thì tiện đường ghé vào, nghĩa là để được đến thăm cậu... chứ đâu có dám quấy rầy ạ!

- Thôi, đừng có nói dối, - Bazarov cắt ngang. - Lên tỉnh thì làm gì có đường ngang qua đây được?

Bác Timopheich ấp úng rồi chẳng đáp ra sao được cả.

- Bố tôi khỏe chứ?

- Cũng nhờ Trời ạ.

- Thế mẹ tôi cũng khỏe chứ?

- Cả cụ Arina Vlaxievna cũng thế ạ, nhờ Trời phù hộ.

- Chắc các cụ mong tôi về chứ gì?

Ông lão ngoẹo mái đầu bé nhỏ của mình sang một bên.

- Ôi, cậu Evgheni, sao lại chả mong kia ạ! Có Trời chứng giám, các cụ đang đỏ mắt chờ trông cậu về.

- Thôi, được rồi, được rồi, đừng có tô vẽ ra nữa! Bảo các cụ là tôi sắp về đấy.

- Xin tuân lệnh cậu, - bác Timopheich thở dài, đáp.

Ra khỏi nhà, bác đưa hai tay lên kéo sụp chiếc mũ lưỡi trai xuống trán, leo lên chiếc xe ngựa đua tồi tàn mà bác đã để lại ngoài cổng, đoạn cho ngựa phi nước kiệu, nhưng chẳng phải là theo con đường lên tỉnh như bác nói...

Cũng buổi chiều ngày hôm đó, bà Odintxova ngồi trong buồng mình cùng với Bazarov, còn Arkadi thì đi đi lại lại trong phòng lớn để nghe Katia chơi đàn. Bà công tước đã trở về buồng mình ở trên gác. Nói chung là bà không sao chịu đựng nổi các khách khứa, nhất lại là những cái ông “khách mới buông tuồng” này, như bà thường gọi Arkadi và Bazarov. Khi ngồi trong các căn phòng có tính chất lễ lạc long trọng, bà chỉ mặt sưng mày sỉa, nhưng khi về đến buồng mình, trước mặt cô hầu buồng của mình, thì đôi khi bà nổi tam bành lục tặc đến nỗi chiếc mũ bonnê cùng với cái độn tóc trên đầu bà phải nảy lên bần bật. Những chuyện đó Odintxova đều biết cả.

- Anh lại định đi là thế nào, - nàng mở lời, - thế còn lời hứa của anh thì sao?

Bazarov giật nẩy mình.

- Lời hứa gì thế ạ?

- Anh quên rồi sao? Anh còn định giảng cho tôi vài bài hóa học kia mà.- Làm thế nào được ạ! Ông cụ tôi đang chờ tôi về, tôi không thể nấn ná được nữa. Vả lại, chị có thể xem cuốn Notions générales de Chimie 2 của Pelouse et Frémy; cuốn ấy tốt, viết rõ ràng lắm. Chị sẽ thấy được trong đó mọi điều cần biết

- Thế anh chẳng nhớ anh thường đoan chắc với tôi là sách không thể thay thế được... tôi chẳng nhớ là anh nói thế nào nữa, nhưng chắc anh hiểu ý tôi muốn nói gì rồi... anh có nhớ không?

- Làm thế nào được ạ! - Bazarov nhắc lại.

- Đi làm gì? - Anna hạ thấp giọng nói.

Chàng đưa mắt nhìn nàng. Nàng ngả đầu vào tựa ghế bành, đưa những cánh tay để trần tới tận khuỷu khoanh lại trước ngực. Dưới ánh sáng của một cây đèn lẻ loi trong buồng, được che bằng một chao bằng giấy trổ hình, trông nàng càng thêm trắng nhợt. Một chiếc xiêm trắng rộng bao phủ toàn bộ thân hình nàng trong những nếp gấp mịn màng, đôi chân cũng bắt chéo của nàng chỉ hơi ló ra tí chút.

- Vậy ở lại làm gì? - Bazarov đáp.

Anna hơi ngoảnh mặt lại.

- Sao lại làm gì? Vậy anh ở đây với tôi không vui sao? Hay là anh nghĩ rằng ở đây sẽ không có ai nuối tiếc gì anh?

- Tôi tin chắc thế.

Anna nín lặng.

- Anh nghĩ vậy thật uổng. Vả lại, tôi cũng chẳng tin thế đâu. Anh không thể nói như thế một cách nghiêm chỉnh được. - Bazarov tiếp tục ngồi yên, không nhúc nhích. - Evgheni, tại sao anh lại im lặng?

- Nào tôi có thể nói gì với chị được? Về những con người, nói chung đã chẳng đáng nuối tiếc làm gì, huống chi lại là tôi.

- Sao lại thế?

- Tôi là con người thiết thực, chẳng thú vị gì cả. Tôi không khéo nói chuyện.

- Anh lại buộc người khác phải ca tụng anh đấy, anh Evgheni ạ.

- Tôi không có thói quen như thế. Cái khía cạnh trang nhã của cuộc sống, cái khía cạnh mà chị đang hết sức quý hóa, thì tôi lại không sao với tới được, điều đó chính chị lại không tự biết được sao?

Anna ghé răng cắn một góc khăn mùi xoa.

- Anh nghĩ sao tùy anh, nhưng nếu anh ra đi thì tôi sẽ buồn.

- Arkadi sẽ còn ở lại, - Bazarov nhận xét.

Anna khẽ nhún một bên vai.

- Tôi sẽ buồn, - nàng nhắc lại.- Thật vậy chăng? Nhưng dù sao, chị cũng sẽ chẳng buồn lâu đâu.- Do đâu mà anh cho là như vậy?

- Do chỗ chính chị đã từng có lần bảo tôi rằng chị chỉ buồn khi cái trật tự của chị bị phá vỡ. Chị đã xây đắp cuộc sống của chị một cách đúng đắn, không chút sai lầm, đến nỗi không có chỗ để rầu rĩ, để buồn thương... để có những cảm giác nặng nề được.

- Vậy anh thấy là tôi không thể sai lầm được... nghĩa là tôi đã xây đắp cuộc đời được thật đúng đắn rồi đấy phải không?

- Chứ còn gì nữa! Đấy, tỉ dụ như là: chỉ còn vài phút nữa mới điểm mười giờ mà tôi đã biết trước là chị sẽ đuổi tôi ra rồi.

- Không, tôi không đuổi đâu, anh Evgheni ạ. Anh có thể ở lại. Anh mở cái cửa sổ kia ra đi... sao tôi thấy nghẹt thở thế nào ấy.

Bazarov đứng dậy, đẩy cánh cửa sổ. Cánh cửa bung ra đánh sầm một tiếng... Chàng không ngờ cánh cửa mở ra dễ dàng như vậy, vả lại đôi tay chàng đang run rẩy. Cái đêm dịu dàng, tăm tối ấy ngó nhìn vào căn buồng với bầu trời hầu như đen kịt, với những cây cối rì rào và với hương vị tươi mát của một bầu không khí phóng khoáng, trong sạch.

- Anh buông rèm rồi ngồi xuống đây, - Anna nói, - tôi muốn nói chuyện với anh đôi chút trước khi anh lên đường. Anh kể cho tôi nghe chút gì về bản thân đi, chẳng bao giờ anh nói gì về mình cả.

- Tôi cố gắng bàn luận với chị về những đề tài có ích, chị Anna ạ.

- Anh quá khiêm tốn... Nhưng tôi muốn biết đôi chút về anh, về gia đình anh, về ông cụ nhà ta mà anh đang rời bỏ chúng tôi để về với cụ.

“Tại sao bà ấy lại nói những lời như vậy nhỉ?” - Bazarov nghĩ.

- Tất cả những cái đó chẳng có gì là hấp dẫn cả, - chàng nói to,- nhất là đối với chị. Chúng tôi chỉ là những dân đen...

- Vậy theo anh, tôi là một bà quý phái?

Bazarov ngước mắt nhìn Anna.

- Vâng, - chàng sẵng giọng một cách cường điệu.

Nàng cười gằn.

- Tôi biết, anh hiểu tôi ít lắm, mặc dù anh luôn khẳng định tất cả mọi người đều giống nhau, không đáng tìm hiểu kỹ họ làm gì. Sẽ có lúc tôi kể lại cuộc đời mình cho anh nghe... nhưng anh hãy kể về anh cho tôi nghe trước đã.

- Tôi còn ít hiểu về chị, - Bazarov nhắc lại. - Có thể chị có lý, và đúng vậy, có thể bất kỳ một con người nào cũng là một điều bí ẩn. Chí ít một thí dụ như chị đây chẳng hạn, chị cảm thấy mình xa lạ với cái xã hội hiện nay, chị khốn khổ vì nó, thế rồi chị mời hai anh sinh viên đến ở chơi nhà mình. Với trí tuệ của chị, sắc đẹp của chị, tại sao chị lại ru rú ở nơi thôn dã như thế?

- Thế nào? Anh nói thế nào vậy? - Anna bắt lời, vẻ sốt sắng. - Với... sắc đẹp của tôi?

Bazarov nhăn nhó.

- Cũng thế thôi, - chàng lắp bắp, - tôi chỉ muốn nói rằng tôi không thật rõ tại sao chị lại đi sống ở chốn thôn quê.

- Anh không rõ điều đó... Nhưng chắc anh cũng có tự giải đáp như thế nào chứ?- Có... tôi đoán chừng chị cứ ở lì một nơi là bởi vì chị đã quá nuông chiều bản thân mình, bởi vì chị quá ưa thích tiện nghi, thuận lợi, và do đó chị rất dửng dưng với mọi cái khác.

Anna lại cười gằn

.- Anh nhất định không chịu tin rằng tôi có thể say mê một cái gì đó sao?

Bazarov gườm gườm nhìn nàng.

- Có lẽ chị chỉ có thể say mê vì hiếu kỳ mà thôi, ngoài ra không có gì khác nữa cả.

- Thật vậy sao? Ờ, bây giờ tôi mới hiểu tại sao tôi với anh lại hợp nhau. Chính là vì anh cũng hệt như tôi vậy...

- Chúng ta hợp nhau... - Bazarov nói với giọng trầm khàn.

- Vâng!... mà tôi lại quên khuấy mất là anh đang định ra đi.

Bazarov đứng dậy. Ngọn đèn mờ soi giữa căn buồng sẩm tối, thơm tho, u tịch. Qua bức rèm thỉnh thoảng lay động đã thấy lan vào khí mát mẻ kích thích của đêm trường, đã nghe tiếng thì thầm huyền bí của canh thâu. Toàn thân Anna không động đậy, nhưng một nỗi rạo rực bí ẩn đã dần dần xâm chiếm lòng nàng... Nỗi rạo rực ấy cũng truyền sang Bazarov, chàng đột nhiên cảm thấy mình đang một mình đối diện với một thiếu phụ đẹp tuyệt vời...

- Anh định đi đâu? - nàng chậm rãi nói.

Chàng không đáp lại một lời nào, và lại ngồi xuống ghế.

- Vậy anh vẫn cho tôi là một con người bình thản, quen được nâng niu, chiều chuộng, - nàng nói tiếp, giọng không đổi, mắt vẫn không rời khung cửa sổ. - Còn tôi thì lại tự hiểu là mình bất hạnh vô cùng

- Chị mà bất hạnh ư! Vì lẽ gì? Không lẽ chị vẫn còn có thể đếm xỉa tới những lời đơm đặt nhảm nhí sao?

Anna cau mày. Nàng bực mình thấy chàng lại hiểu nàng theo ý đó.

- Những lời đơm đặt đó thậm chí chẳng khiến tôi động lòng chút nào, Evgheni ạ. Và tôi thừa lòng tự hào để khiến chúng không thể làm mình xao xuyến. Tôi bất hạnh bởi lẽ... tôi không muốn sống, tôi không thiết sống nữa. Anh nhìn tôi với vẻ không tin, anh nghĩ rằng đây chỉ là những lời lẽ của một “bà quý phái” nằm trên gấm hoa, mặc đầy nhung lụa. Tôi cũng chẳng giấu diếm gì, tôi ưa thích cái mà anh gọi là tiện nghi, nhưng đồng thời tôi lại ít thiết sống trên đời này. Anh hãy thử dung hòa mối mâu thuẫn ấy theo ý anh xem. Thế nhưng trong con mắt anh, những cái đó tất thảy đều chỉ là lãng mạn.

Bazarov lắc đầu.

- Chị khỏe mạnh, không phụ thuộc vào ai, giàu có thế còn gì? Chị còn muốn gì nữa?- Tôi muốn gì, - Anna nhắc lại và thở dài. - Tôi rất mệt mỏi, tôi già mất rồi. Tôi tưởng chừng như mình đã sống quá lâu rồi. Phải, tôi già mất rồi, - nàng nói thêm, lẹ làng kéo vạt áo choàng mỏng xuống để phủ lấy đôi cánh tay trần. Mắt nàng bắt gặp đôi mắt Bazarov, và mặt nàng ửng đỏ lên đôi chút. - Tôi đã để lại phía sau biết bao kỷ niệm: cuộc sống ở Peterburg, cảnh giàu có, rồi nghèo túng, rồi bố chết, đi lấy chồng, rồi đi ra nước ngoài, cứ như vậy... Kỷ niệm thì lắm mà nhớ nhung thì không. Còn đằng trước, phía trước mắt tôi là một con đường dài, dài dằng dặc, mà mục đích cũng không... Chính tôi cũng chẳng muốn cất bước nữa,- Chị thất vọng đến thế kia ư? - Bazarov hỏi.

- Không, - Anna nói rành rẽ, - nhưng tôi không thỏa mãn. Có lẽ, nếu như tôi có thể gắn bó chặt chẽ với một cái gì thì...- Chị muốn yêu, - Bazarov cắt ngang lời nàng, - mà chị lại không yêu được. Đấy, nỗi bất hạnh của chị là ở đấy.

Anna quay ra ngắm nhìn những ống tay của chiếc áo choàng.

- Vậy là tôi không thể yêu được sao? - nàng nói.

- Vị tất! Có điều là tôi cũng chẳng nên gọi đó là nỗi bất hạnh làm gì. Trái lại, nếu như chuyện ấy xảy ra với ai, thì người đó mới thật đáng cho ta nuối tiếc.

- Xảy ra chuyện gì?

- Yêu.

- Tại sao anh lại biết được thế?

- Nghe người ta nói vậy, - Bazarov đáp với vẻ bực bội.

“Bà đỏng đảnh rồi đấy, - chàng nghĩ bụng, - bà không có việc gì làm thì đâm ra buồn tình và trêu tức tôi, nhưng tôi thì tôi...”. Song do đó, chàng quả là đã tan nát cả cõi lòng.

- Vả lại, có lẽ chị cũng đòi hỏi quá cao nữa, - chàng nói đoạn cúi cả thân mình về phía trước và mân mê những tua viền của chiếc ghế bành.

- Có thể thế. Tôi chủ trương được ăn cả, ngã về không. Dùng cuộc đời để đổi lấy cuộc đời. Đã nhận lấy cuộc đời tôi thì hãy trao lại cuộc đời của mình, như vậy sẽ không có nuối tiếc gì và là đời đời kiếp kiếp. Không còn có gì hơn thế nữa cả.

- Còn nói gì nữa? - Bazarov nhận xét, - điều kiện đó là công bằng rồi, do đó tôi lấy làm lạ rằng tại sao cho đến nay... chị lại không đạt được cái mình mong muốn.

- Vậy anh nghĩ rằng việc hiến toàn bộ đời mình cho bất kỳ một cái gì là điều dễ dàng lắm sao?

- Nếu như suy nghĩ kỹ và chờ đợi, đồng thời tự cho mình một giá trị, nghĩa là quý trọng bản thân mình, thì điều đó là không dễ dàng. Nhưng nếu không suy nghĩ mà hiến cuộc đời mình, thì điều đó chẳng khó khăn gì.

- Sao lại không quý trọng bản thân mình được? Nếu tôi không có một giá trị gì thì nào ai cần đến lòng chung thủy của tôi?

- Đó không phải là việc của tôi. Tìm hiểu xem giá trị của tôi đến đâu, đó là công việc của người khác. Cái chính là làm sao biết hiến cuộc đời mình.

Anna tách mình khỏi tựa ghế bành.

- Anh nói y hệt như anh đã từng trải qua mọi việc đó rồi vậy, - nàng mở lời.

- Tôi buộc phải nói vậy, chị Anna ạ. Chị biết đấy, tất cả những cái đó không phải tại tôi.

- Nhưng anh có biết hiến cuộc đời mình không?

- Tôi không rõ, tôi chẳng muốn khoe khoang làm gì.

Anna chẳng nói gì thêm mà Bazarov cũng lặng thinh. Từ dưới phòng khách vẳng đến tai họ những tiếng đàn piano.

- Sao Katia chơi đàn khuya vậy, - Anna nhận xét.

Bazarov cất mình đứng dậy.

- Phải, đúng là bây giờ khuya rồi, chị phải đi nghỉ đi thôi.

- Khoan đã, anh đi đâu mà vội thế... tôi còn có một lời cần nói với anh.

- Lời gì kia?- Khoan đã, - Anna thì thào

Đôi mắt nàng dừng lại nơi Bazarov: dường như nàng chăm chú dò xét chàng.

Chàng đi đi lại lại trong buồng, rồi thình lình bước lại sát cạnh nàng hấp tấp nói “chào chị”, đoạn siết lấy tay nàng chặt đến nỗi nàng suýt kêu lên, và bước ra khỏi buồng. Nàng đưa những ngón tay đã ríu lại với nhau lên môi mà thổi, rồi đứng phắt dậy khỏi chiếc ghế bành, bước vội ra phía cửa như muốn kéo Bazarov quay trở lại... Cô hầu buồng bưng một bình nước trên chiếc khay bạc tiến vào. Anna dừng bước, bảo cô ta lui ra, đoạn lại ngồi xuống và lại đăm chiêu suy nghĩ. Bím tóc nàng sổ ra, thõng xuống vai như một con rắn đen. Cây đèn còn chong chong trong buồng Anna và nàng vẫn ngồi im phăng phắc như vậy hồi lâu, chỉ thỉnh thoảng mới đưa ngón tay lên xoa nhẹ đôi cánh tay đã bắt đầu thấy tê buốt trong cái giá lạnh của đêm thâu.

Còn Bazarov thì mãi hai tiếng sau mới trở về buồng ngủ, đôi ủng đẫm sương đêm, đầu tóc bơ phờ, nét mặt cau có. Chàng thấy Arkadi đang ngồi ở bàn giấy với cuốn sách trong tay, áo cài khuy kín đến tận cổ.- Cậu vẫn chưa ngủ à? - chàng hỏi, hình như có vẻ bực dọc.

- Hôm nay cậu ngồi nói chuyện với chị Anna lâu đấy, - Arkadi nhận xét, không trả lời thẳng vào câu hỏi của Bazarov.

- Phải, mình ngồi nói chuyện với bà ấy suốt trong thời gian cậu chơi đàn piano với Katia.

- Mình có chơi đàn đâu... Arkadi cất tiếng rồi im bặt. Chàng cảm thấy những giọt lệ đã dâng lên đôi mắt mình, nhưng chàng không muốn khóc trước mặt người bạn hay giễu cợt này.

Chú thích:

[1] Toggenburg - nhân vật lãng mạn trong balát Chàng hiệp sĩ Toggenburg của Friedrich Schiller, đã ngồi bao năm bên tu viện có người tình của mình để chờ “tiếng gõ từ cửa sổ của nàng”.

[2] Notious générales de Chimie (“Đại cương về hóa học”) - cuốn sách của các nhà bác học Pháp Theophile Jules Pelouze (1807 - 1867) và Edmon Fremi (1814 - 1894), phát hành ở Paris năm 1853.