Chương 18

Ngày hôm sau, khi Anna xuống dùng trà thì Bazarov cứ ngồi cúi gằm xuống cốc trà hồi lâu, rồi cuối cùng bỗng ngẩng lên, đưa mắt nhìn nàng... Nàng cũng quay lại phía chàng, hệt như bị chàng lay động, và chàng cảm thấy dường như mặt nàng có phần tái đi sau đêm qua. Rồi nàng mau chóng trở về buồng và chỉ tới bữa ăn sáng nàng mới lại xuất hiện. Ngay từ sáng sớm trời đã bắt đầu mưa, không thể đi chơi đâu được. Cả hội lại tụ tập trong phòng khách. Arkadi cầm lấy một số tạp chí mới nhất rồi đọc to lên. Như mọi khi, mới đầu bà công tước còn tỏ vẻ ngạc nhiên trên nét mặt, hệt như Arkadi đã gây ra một chuyện khiếm nhã gì vậy, nhưng sau đó bà nhìn chàng với thái độ rất hằn học. Nhưng chàng vẫn lờ đi, chẳng chú ý gì đến bà cả.

- Evgheni, - Anna nói, - lại buồng tôi đi... Tôi muốn hỏi anh một chút... Hôm qua anh có nói tới một cuốn sách hướng dẫn tên là gì nhỉ...

Nàng đứng dậy, tiến ra phía cửa. Bà công tước quay nhìn tứ phía với vẻ như muốn nói: “Mọi người trông này, mọi người xem tôi đang ngạc nhiên thế này cơ mà!”, rồi lại nhìn Arkadi chòng chọc. Nhưng Arkadi càng cất cao giọng, chàng cùng Katia đang ngồi bên cạnh đưa mắt nhìn nhau.Anna rảo bước tới thư phòng của mình. Bazarov cũng thoăn thoắt bước theo sau, không đưa mắt nhìn lên mà chỉ để tai lắng nghe tiếng sột soạt và vi vút nhẹ nhàng của tấm xiêm lụa đang êm trôi trước mặt chàng. Anna lại ngồi xuống chiếc ghế bành mà nàng đã ngồi tối qua.- Thế cuốn sách ấy tên là gì vậy nhỉ? - Sau giây lát im lặng, nàng cất tiếng.- Pelouse et Frémy, Notions générales

... - Bazarov đáp. - Ngoài ra cũng có thể giới thiệu để chị đọc cả Ganot, Traité élémentaire de physique expérimentale 1. Trong trước tác này có nhiều hình vẽ rất rõ ràng, và nói chung cuốn sách giáo khoa này...

Anna giơ tay ra.

- Evgheni, xin lỗi anh, tôi gọi anh đến đây không phải để bàn luận về sách giáo khoa đâu. Tôi muốn nối lại câu chuyện của chúng ta tối qua. Hôm qua anh ra về đột ngột quá... Anh sẽ không thấy chán chứ?

- Tôi xin sẵn sàng tiếp chuyện chị, chị Anna ạ. Nhưng hôm qua tôi với chị đã bàn về vấn đề gì ấy nhỉ?

Anna liếc nhìn Bazarov.

- Hình như ta đã nói chuyện với nhau về hạnh phúc thì phải. Tôi đã kể anh nghe về tôi. Nhưng nhân thể tôi vừa nhắc tới từ “hạnh phúc” thì xin hỏi anh: tại sao khi chúng ta đang thưởng thức cái hay, cái đẹp, thí dụ như của âm nhạc, của một buổi chiều êm đẹp, của câu chuyện nói với những người đáng mến chẳng hạn, tại sao tất cả những cái đó tưởng chừng như chỉ là một lời ám chỉ xa xôi tới một niềm hạnh phúc vô biên nào đó ở tận đâu đâu, chứ không phải là một niềm hạnh phúc thật sự, nghĩa là một niềm hạnh phúc mà chúng ta đang có trong tay? Tại sao lại như thế nhỉ? Hay là có lẽ anh không cảm thấy như vậy chút nào chăng?

- Chắc chị biết câu phương ngôn: “Nơi nào ta không có mặt, thì nơi đó tốt”, - Bazarov bác lại, - vả chăng, hôm qua chính chị đã nói rằng chị không thỏa mãn. Còn tôi, thì đúng vậy, tôi không hề có những ý nghĩ như thế.

- Có lẽ anh thấy những ý nghĩ đó là đáng buồn cười chăng?

- Không, nhưng tôi không hề có những ý nghĩ như thế.

- Thật vậy sao? Anh biết rằng tôi rất muốn tìm hiểu xem anh đang nghĩ gì?

- Chị nói sao? Tôi không hiểu.

- Anh ạ, từ lâu tôi đã muốn giãi bày tâm sự với anh. Khỏi phải nói với anh, - bởi lẽ chính anh cũng thừa biết, - rằng anh không phải là con người tầm thường như những người khác, anh còn trẻ, trước mặt anh còn có cả một cuộc đời. Vậy thì anh chuẩn bị cho mình cái gì? Anh sẽ có một tương lai như thế nào, nghĩa là tôi muốn hỏi: anh định đạt đến mục tiêu gì, anh định đi đâu, anh đang nghĩ gì trong lòng mình? Tóm lại, anh là ai, là con người như thế nào?

- Chị khiến tôi ngạc nhiên đấy, Anna ạ. Chị biết là tôi đang nghiên cứu các khoa học tự nhiên, thế còn tôi là ai...

- Phải, anh là ai...

- Tôi đã thưa với chị nhiều lần rồi, tôi sẽ là một y sĩ huyện.

Anna cử động với vẻ bứt rứt.

- Anh nói thế làm gì? Chính anh cũng chẳng tin chuyện đó đâu. Trả lời như thế chỉ có thể là Arkadi, chứ không phải là anh.

- Thì Arkadi có gì khác...

- Thôi đi anh! Liệu anh có thể hài lòng với một công việc khiêm tốn như thế chăng, và phải chăng chính anh là người luôn khẳng định rằng y học không hề tồn tại đối với mình? Với lòng tự tôn tự ái như anh thì y sĩ huyện thế nào được! Anh trả lời như vậy là cốt để lẩn tránh tôi, bởi lẽ anh không tin cậy tôi chút gì hết. Nhưng, Evgheni ạ, anh nên biết là tôi có thể hiểu được anh, chính tôi trước đây cũng đã nghèo hèn và có lòng tự tôn tự ái như anh, và có lẽ, tôi cũng đã trải qua những bước đường thử thách như anh.

- Tất cả những cái đó đều tốt cả thôi, Anna ạ, nhưng xin chị tha lỗi... nói chung tôi không quen giãi bầy tâm sự, vả lại giữa chị với tôi có một khoảng cách mà...

- Khoảng cách nào? Anh lại bảo tôi là một bà quý phái chứ gì? Đủ rồi đấy, Evgheni ạ, hình như tôi đã chứng minh để anh thấy rằng...

- Và ngoài ra nữa, - Bazarov cắt ngang, - phần lớn là tương lai không tùy thuộc ở chúng ta, vậy tội gì mà nói và nghĩ tới nó? Nếu có dịp làm được việc gì đó thì hay, mà nếu không có dịp thì đành nhẽ phải bằng lòng ở một điểm là mình đã không bàn suông tán nhảm quá sớm.

- Nói chuyện thân mật mà anh gọi là bàn suông tán nhảm được sao... Hay là có lẽ anh coi tôi là người phụ nữ không đáng để anh tin cậy chăng? Bởi lẽ anh coi khinh tất cả chúng tôi mà lại.

- Tôi không coi khinh chị đâu, Anna ạ, chị cũng rõ rồi đấy.

- Không, tôi chưa biết gì hết... nhưng cứ cho là tôi hiểu được rằng anh không thích nói tới công việc tương lai của anh; song hiện nay cái đang diễn ra trong tâm hồn anh...

- Đang diễn ra à! - Bazarov nhắc lại, - chị làm như tôi là một nhà nước nào đó hoặc là cả xã hội vậy! Nhưng bất luận thế nào, cái đó cũng chẳng có gì kỳ lạ cả; vả lại, phải chăng con người ta bao giờ cũng có thể lớn tiếng nói lên tất cả những gì “đang diễn ra” trong tâm hồn mình?

- Thế nhưng tôi không rõ tại sao lại không thể bộc lộ những gì đang có trong lòng mình.

- Chị có thể làm như vậy chăng? - Bazarov hỏi.

- Tôi có thể đấy, - sau giây lát do dự, Anna đáp.

Bazarov cúi đầu.

- Vậy thì chị hạnh phúc hơn tôi.

Anna nhìn chàng với vẻ dò hỏi.

- Cái đó tùy anh thôi, - nàng nói tiếp, - nhưng dù sao có một cái gì đấy vẫn cho tôi thấy rằng việc chúng ta hợp nhau không phải là thừa và chúng ta sẽ là bạn tốt của nhau. Tôi tin chắc rằng, thái độ đó của anh, tôi biết nói thế nào cho phải nhỉ, thái độ căng thẳng, thái độ dè dặt đó của anh, cuối cùng nhất định sẽ tiêu tan.

- Vậy là chị nhận thấy tôi có thái độ dè dặt... và chị còn dùng từ gì nữa nhỉ... thái độ căng thẳng ư?

- Phải.Bazarov đứng dậy, tiến lại gần khung cửa sổ.

- Và chị muốn biết nguyên nhân của thái độ dè dặt ấy, chị muốn biết cái gì đang diễn ra trong tâm hồn tôi ư?

- Phải, - Anna nhắc lại với một nỗi kinh hoàng nào đó mà nàng chưa hiểu vì đâu.

- Và chị sẽ không giận chứ?

- Không

- Không? - Bazarov đứng xoay lưng lại phía nàng. - Vậy thì chị hãy biết cho rằng tôi yêu chị một cách ngu xuẩn, một cách điên cuồng... Đấy chính là điều chị đã đạt được.

Anna chìa cả hai tay ra phía trước, còn Bazarov thì tì trán vào khung kính cửa sổ. Chàng nghẹt thở, toàn thân chàng run rẩy lên trông thấy. Nhưng đó không phải là nỗi rạo rực bẽn lẽn của tuổi thiếu niên, cũng chẳng phải là nỗi sợ hãi ngọt ngào đã xâm chiếm tâm hồn chàng khi lần đầu tiên thú nhận mình yêu, mà chính là một dục vọng, một dục vọng mạnh mẽ và nặng nề đang quẫy lộn trong lòng chàng... một dục vọng giống như một cơn điên giận, hoặc cũng có thể là một cái gì đại loại như vậy... Lúc bấy giờ Anna vừa sợ lại vừa thương thay cho chàng.

- Evgheni, - nàng nói, và một âm thanh trìu mến đã bất giác vang lên trong giọng nói của nàng.

Chàng vụt quay người lại, nhìn nàng bằng cặp mắt đắm đuối, rồi nắm chặt lấy đôi tay nàng, đột ngột kéo nàng vào lòng mình.

Nàng không gỡ ra khỏi vòng tay chàng ngay tức khắc; nhưng chỉ một lát sau nàng đã đứng tít ở một góc buồng mà từ đó nhìn về phía Bazarov. Chàng bèn lao lại phía nàng...

- Anh không hiểu tôi, - nàng thì thào với một giọng hốt hoảng vội vã, tưởng chừng như nếu chàng dấn thêm bước nữa là nàng có thể kêu thét lên ngay... Bazarov cắn chặt lấy môi rồi bước ra khỏi buồng.

Nửa tiếng sau, một chị đầy tớ đem đến cho bà Odintxova mẩu giấy của Bazarov, trong giấy chỉ vẻn vẹn có một câu: “Tôi có phải đi ngay hôm nay không, hay là có thể ở lại đến ngày mai?” - “Đi làm gì? Tôi chưa hiểu được anh, mà anh cũng không hiểu tôi”, - Anna trả lời chàng, nhưng chính nàng thì nàng lại nghĩ: “Mình cũng đang chưa hiểu nổi mình”.

Cho tới trước giờ ăn trưa, nàng vẫn chẳng đi đâu cả mà cứ đi đi lại lại hoài trong buồng mình, tay chắp sau lưng, thỉnh thoảng lại dừng bước hoặc trước khung cửa sổ, hoặc trước tấm gương soi, rồi nàng lại từ từ đưa khăn lên xoa nơi cổ mà nàng tưởng chừng như vẫn còn có một vết nóng bỏng. Nàng luôn tự hỏi mình, cái gì đã buộc mình phải, như lời của Bazarov, “đạt được” sự thành khẩn của chàng ta, và phải chăng mình đã nghi ngờ một điều gì đó... “Lỗi tại mình, - nàng nói to, - nhưng mình đã không sao thấy được điều đó”. Nàng trầm ngâm suy nghĩ và đỏ mặt lên khi nhớ tới bộ mặt hầu như trở nên hung dữ của chàng lúc chàng lao lại phía mình...

“Hay là?” - nàng bỗng thốt lên, rồi dừng bước và rũ rũ những búp tóc quăn... Nàng nhìn ngắm mình trong gương, trong giây lát ấy, một mái đầu hơi ngửa ra phía sau với một nụ cười bí ẩn trên đôi mắt lim dim và đôi môi hé mở chừng như đang nói với nàng một điều gì khiến chính bản thân nàng cũng phải thẹn thùng...

“Không, - cuối cùng nàng quyết định, - có trời biết được chuyện ấy sẽ dẫn tới đâu, cái đó đâu phải chuyện đùa, dẫu sao sự yên tĩnh vẫn là hơn hết trên đời này”.

Như vậy là sự yên tĩnh của nàng đã không bị suy xuyển. Nhưng nàng cảm thấy lòng mình buồn rượi, thậm chí có một lúc nàng đã khóc nấc lên mà chính nàng cũng chẳng hiểu vì đâu. Dĩ nhiên, chẳng phải vì mình bị xúc phạm, nàng không cảm thấy mình bị xúc phạm gì, đúng hơn là nàng chỉ cảm thấy mình có lỗi. Do tác động của rất nhiều loại cảm giác mơ hồ, do nhận biết cuộc sống đang mãi mãi trôi qua và do ham tìm biết cái mới, nàng đã buộc mình đi tới một giới hạn nào đó, buộc mình phải phóng mắt nhìn quá cái giới hạn ấy và nàng đã thấy đằng sau nó không chỉ là một vực thẳm, mà là cả một sự trống rỗng... hoặc là một điều quái gở.

Chú thích:

[1] Traité élémentaire de physique expérimentale (“Giáo trình cơ sở về vật lý thực nghiệm”) của Gano Adolph (1804 - 1887) - nhà vật lý toán học.