Chương 19

Dù cho Anna có tự trấn tĩnh được mình đến đâu, dù nàng có vượt lên được mọi thành kiến đến mức nào, nàng vẫn cảm thấy mình ngường ngượng khi bước vào phòng ăn vào bữa trưa. Tuy vậy, bữa ăn trưa vẫn diễn ra bình yên vô sự. Ông Porphiri Platonưts đã đến chơi, kể lại đủ mọi loại chuyện vui cười; ông vừa mới ở trên tỉnh về. Đồng thời ông cũng cho biết rằng ông tỉnh trưởng Bourdaloue đã ra lệnh cho các ông thừa phái đặc nhiệm của mình phải luôn đeo sẵn cựa vào ủng để phòng khi được phái đi thì phải lên ngựa phóng cho nhanh. Arkadi khe khẽ bàn luận gì đó với Katia và đon đả mời mọc bà công tước theo kiểu ngoại giao. Bazarov thì lầm lì với vẻ bướng bỉnh và cau có. Đôi ba lần Anna đưa mắt nhìn, - nàng nhìn thẳng, chứ không nhìn lén, - thấy bộ mặt chàng nghiêm nghị, cáu kỉnh, đôi mắt chàng nhìn xuống, trên mỗi đường nét đều thấy có vẻ kiên quyết một cách khinh khi, và nàng lại tự nhủ mình: “Không... không... không...” Sau bữa trưa, nàng cùng mọi người ra vườn, và khi thấy Bazarov muốn bắt chuyện với mình, bèn rẽ ngang vài bước rồi dừng lại. Chàng tiến lại gần nàng, nhưng vẫn không hề đưa mắt nhìn lên, nói với giọng khàn khàn.

- Tôi phải xin lỗi chị đấy, chị Anna ạ. Chắc chị không thể không giận tôi ghê gớm.

- Không, tôi chẳng giận anh đâu, anh Evgheni ạ, - Anna đáp, - nhưng tôi buồn lòng.

- Như thế thì tôi lại càng đáng trách hơn. Dù sao chăng nữa, tôi cũng đã bị trừng phạt đích đáng. Chắc hẳn chị cũng đồng ý là tôi đã ở trong một tình trạng hết sức ngu xuẩn. Trong thư chị bảo tôi: đi làm gì? Song tôi không thể và cũng không muốn ở lại nữa. Ngày mai sẽ không có mặt tôi ở đây nữa đâu.

- Evgheni, tại sao anh lại...

- Tại sao tôi lại đi?

- Không, tôi không muốn nói thế.

- Không thể đảo ngược cái đã qua, chị Anna ạ... và sớm hay muộn điều đó cũng phải xảy ra. Bởi vậy, tôi phải ra đi. Tôi hiểu rằng chỉ có một điều kiện khiến tôi có thể ở lại được, nhưng điều kiện ấy không bao giờ có thể có. Bởi lẽ là, chị tha lỗi cho sự sỗ sàng của tôi, chị không yêu tôi và sẽ không bao giờ có thể yêu tôi được.

Cặp mắt Bazarov sáng lóe lên giây lát dưới đôi mày sẫm tối của chàng.

Anna không trả lời chàng. Nàng thoáng nghĩ: “Ta sợ con người này”.

- Xin chào chị, - dường như đoán biết ý nghĩ của nàng, Bazarov nói vậy rồi quay bước về nhà.

Anna từ tốn bước theo, song nàng gọi Katia lại, khoác lấy tay em mà đi. Và nàng đã không hề rời Katia cho suốt đến tận chiều. Nàng không đánh bài nữa, mỗi lúc một cười cợt nhiều hơn, điều này chẳng ăn nhập gì với khuôn mặt đã tái đi và đã rõ vẻ ngượng ngùng của nàng. Arkadi ngỡ ngàng chẳng hiểu ra sao cả, và luôn để ý theo dõi nàng, hệt như cách theo dõi của các chàng trai trẻ, nghĩa là luôn tự hỏi mình: như thế nghĩa là thế nào? Bazarov đã về ở lì mãi trong buồng mình, thế nhưng đến giờ uống trà thì chàng lại xuất hiện. Anna định kiếm lời ngọt nhạt để nói với chàng, nhưng nàng chẳng hiểu mình nên bắt chuyện với chàng bằng cách gì...

Song một trường hợp bất ngờ đã giúp nàng thoát khỏi tình thế khó xử: người quản gia vào trình là Xitnikov đã đến.

Chàng thanh niên theo khuynh hướng tiến bộ đã giống như một con cun cút bay lạc vào phòng khách này như thế nào, điều đó khó mà diễn tả bằng lời được. Với bản tính hay quấy rầy của mình, cậu ta đã dám cả gan về nông thôn thăm một người phụ nữ mà cậu ta chẳng quen biết gì cho lắm, trong khi người phụ nữ đó lại chẳng hề mời mọc gì mình, và trong khi chỉ qua những tin tức nghe ngóng được mà biết rằng có những người bạn thông minh và gần gũi với mình đang ở thăm người phụ nữ đó. Tuy vậy, cậu ta đã sợ sệt đến tái cả người, lẽ ra phải nói lên những lời xin lỗi và chào hỏi đã được tụng niệm từ trước, thì cậu ta lại lắp bắp những chuyện nhảm nhí gì đó, đại loại như bảo rằng Evdokxia Kucsina đã phái mình đến đây để hỏi thăm sức khỏe của bà Odintxova, rằng Arkadi cũng luôn luôn hết sức khen ngợi mình... Nói đến đó thì cậu ta tắc họng rồi luýnh quýnh đến nỗi ngồi béng lên cả chiếc mũ của mình. Thế nhưng, do không có ai nỡ đuổi cậu ta đi, thậm chí bà Odintxova lại còn giới thiệu cậu ta với bà dì và cô em, nên chẳng mấy chốc cậu ta đã hoàn hồn và bắt đầu nói huyên thuyên xích đế một cách thoải mái. Trong cuộc sống thường có cái tầm thường mà lại có ích, bởi lẽ nó làm chùng bớt những dây đàn đã quá căng, nó khiến ai có những cảm giác quá tự tin hoặc quá đãng trí phải bừng tỉnh lại, thấy mình quá gần gụi với cái tầm thường đó. Từ lúc Xitnikov đến, mọi việc đều trở nên đần độn hơn, trống rỗng hơn, giản đơn hơn. Mọi người thậm chí đã ăn bữa chiều no bụng hơn và ra về đi ngủ sớm hơn ngày thường tới nửa tiếng đồng hồ.

- Bây giờ mình có thể nhắc lại với cậu câu cậu nói với mình hồi nào, - Arkadi vẫn nằm trong giường nói với Bazarov lúc này cũng đã cởi quần áo để đi ngủ, - câu đó là: “Tại sao cậu buồn thế? Hẳn là cậu đã làm tròn một bổn phận thiêng liêng nào rồi?”.

Giữa hai người bạn trẻ ít lâu nay đã có tình trạng trêu chọc nhau với vẻ suồng sã bề ngoài, nhưng thực tế đó lại là dấu hiệu của tâm trạng ngấm ngầm không bằng lòng nhau hoặc của những nỗi nghi ngờ không nói ra miệng.

- Ngày mai mình về thăm ông cụ mình, - Bazarov nói.

Arkadi hơi nhỏm mình dậy, chống khuỷu tay lên giường. Chàng ngạc nhiên và không hiểu tại sao lại thấy mừng rỡ.

- A! - chàng nói. - Và do đó cậu buồn?

Bazarov ngáp gió.

- Cậu muốn biết quá nhiều thì sẽ chóng già đi đấy!

- Thế còn chị Anna thì sao?

- Bà Odintxova là cái gì?

- Mình muốn nói là: liệu chị ấy có để cậu đi không?

- Mình có làm công làm mướn gì cho bà ấy đâu?

Arkadi nghĩ ngợi, còn Bazarov thì nằm xuống giường quay mặt vào tường.

Mấy phút trôi qua trong im lặng.

- Evgheni! - Arkadi bỗng gọi.

- Gì nào?

- Mai tớ cũng đi với cậu.

Bazarov không đáp một lời nào.

- Có điều là tớ sẽ về nhà, - Arkadi nói tiếp. - Ta cùng đi một con đường đến xóm Khokhol, đến đó cậu sẽ lấy ngựa của Phedot. Mình rất vui lòng được biết các cụ nhà cậu, nhưng mình ngại làm phiền các cụ và cả cậu nữa. Vả chăng sau đó cậu còn đến chỗ mình kia mà?

- Đồ đạc mình vẫn còn để ở chỗ cậu đấy, - Bazarov đáp, nhưng vẫn không quay mặt lại.

“Sao cậu lại không hỏi mình vì sao mình đi nhỉ? Mình cũng đi đột ngột như cậu ấy kia mà? - Arkadi nghĩ. - Và thật ra thì tại sao mình lại đi, tại sao cậu ấy đi?” - chàng tiếp tục suy nghĩ lan man. Chàng không sao trả lời cho xuôi được câu hỏi của chính mình, và lòng chàng tràn ngập một cái gì chua chát. Chàng cảm thấy mình đã quen thuộc biết bao với cuộc sống này, nếu phải xa rời nó thì mình sẽ thấy buồn lòng, nhưng nếu ở lại một mình thì nó lại kỳ cục thế nào ấy. “Giữa hai người hình như có xảy ra chuyện gì đó, - chàng tự suy luận với mình, - sau khi Bazarov đi rồi, mình còn vất vưởng trước mắt bà ấy làm gì nữa? Mình sẽ làm cho bà ấy ngán mình đến cực độ, và mình sẽ mất nốt chút tình cảm cuối cùng”. Chàng bắt đầu tưởng tượng ra bà Odintxova, và chỉ mãi sau, những hình ảnh khác mới dần dần xuất hiện qua bóng dáng đẹp đẽ của người quả phụ trẻ trung ấy.

“Tiếc cho cả Katia nữa!” - Arkadi nói thầm trong chiếc gối, và một giọt lệ cũng đã nhỏ xuống... Rồi chàng bỗng hất ngược mái tóc, nói to lên:

- Cái thằng ngốc Xitnikov dẫn xác đến đây làm cái quái gì thế nhỉ?Mới đầu Bazarov nhúc nhích trên giường, sau thấy chàng nói:

- Người anh em ạ, tớ thấy cậu cũng ngốc nốt nữa đấy. Chúng ta cần có những anh Xitnikov như thế. Cậu nên biết rằng tớ lại cần có những thằng ngu đại loại như vậy. Rửa bát quét nhà đâu có phải là việc của đấng trượng phu, thật thế đấy!...

“Ê-hê, hê!... - Arkadi nghĩ bụng, và chỉ trong giây lát đó chàng mới thấy mở ra trước mắt mình cả một lòng tự ái sâu thẳm của Bazarov. - Vậy tớ với cậu là đấng trượng phu? Hay cậu là đấng trượng phu mà tớ là thằng ngu?”.

- Đúng, - Bazarov bực dọc đai lời, - cậu vẫn còn ngốc đấy.

Ngày hôm sau, khi Arkadi bảo với Anna rằng mình sẽ đi cùng Bazarov, thì nàng cũng chẳng tỏ vẻ ngạc nhiên gì cho lắm. Nàng có vẻ lơ đãng và mệt mỏi. Katia lặng lẽ và nghiêm nghị nhìn chàng, còn bà công tước thì thậm chí làm dấu thánh giá, nhưng lại làm dấu ngầm dưới chiếc khăn san, khiến chàng không thể nhận thấy cử chỉ đó của bà. Nhưng Xitnikov thì hoàn toàn hốt hoảng. Cậu ta vừa bước vào phòng ăn, lần này không phải trong bộ quần áo kiểu thân Slave như trước đây, mà diện một bộ đồ rất bảnh bao; chỉ mới hôm qua cậu ta còn khiến cho người nhà của bà Odintxova phải ngạc nhiên vì cả lô quần áo cậu ta chở đến, - thế mà bây giờ các bạn bè lại bỏ cậu ra đi! Cậu ta lăng xăng, chạy tới chạy lui như một con thỏ bị dồn đuổi ở bìa rừng, - rồi bỗng nhiên, hầu như hoảng sợ, hầu như kêu tướng lên, cậu ta tuyên bố là mình cũng định lên đường. Bà Odintxova cũng chẳng giữ cậu ta ở lại làm gì.

- Tôi có cỗ xe êm lắm, - chàng trẻ tuổi bất hạnh ấy bèn hướng về Arkadi mà nói thêm, - tôi có thể chở anh về nhà, còn anh Evgheni thì có thể dùng cỗ xe nhỏ của anh. Như thế sẽ càng tiện lắm.

- Thôi xin anh, anh có đi lối ấy đâu, vả lại đến nhà tôi thì xa lắm.

- Cái đó không sao, không sao. Tôi có nhiều thời giờ, hơn nữa tôi cũng có chút việc đi lối ấy.

- Đi thu thuế chắc? - Arkadi hỏi với vẻ khinh bỉ ra mặt.

Nhưng Xitnikov đã ở trong tình trạng tuyệt vọng đến nỗi không sao cười lên được, đó là điều khác hẳn ngày thường.

- Tôi cam đoan với anh là cỗ xe êm cực kỳ, - cậu ta lắp bắp, - có đủ chỗ cho tất cả mà.- Anh đừng từ chối nữa để mơxiơ Xitnikov khỏi phiền lòng, - Anna nói...Arkadi đưa mắt nhìn nàng và cúi đầu một cách ý nhị.

Sau khi ăn sáng xong, khách khứa lên đường. Khi từ biệt Bazarov, bà Odintxova chìa tay cho chàng và nói:

- Chúng ta sẽ lại gặp nhau nữa chứ, phải không anh?

- Xin tùy ý chị, - Bazarov đáp.

- Như vậy thì chúng ta sẽ gặp nhau.Arkadi bước ra ngoài thềm trước tiên. Chàng leo lên cỗ xe của Xitnikov. Người quản gia đã đỡ tay cho chàng lên xe một cách kính cẩn, còn chàng thì sẵn sàng choảng cho anh ta một trận hoặc khóc nức nở lên. Bazarov ngồi lên cỗ xe nhỏ. Khi đã tới xóm Khokhol, trong khi chờ cho bác chủ quán trọ Phedot thắng ngựa xong, Arkadi tiến lại gần cỗ xe nhỏ với nụ cười như mọi khi mà bảo Bazarov:

- Evgheni, cậu cho mình đi với. Mình muốn đến thăm nhà cậu.

- Ngồi lên, - Bazarov nói qua hai hàm răng siết chặt.

Xitnikov đang đi đi lại lại xung quanh cỗ xe của mình và đang huýt sáo miệng ầm ĩ, nghe thấy Arkadi nói vậy thì chỉ đành há hốc miệng, còn Arkadi vẫn điềm nhiên lôi đồ đạc của mình ra khỏi cỗ xe của cậu ta mà ngồi lên cạnh Bazarov, rồi lịch sự cúi chào người bạn đồng hành cũ của mình và kêu to: “Xuất phát!”. Cỗ xe ngựa chuyển bánh và chẳng mấy chốc đã khuất xa... Xitnikov bối rối đến cực điểm, nhìn vào người đánh xe của mình, nhưng chỉ thấy anh ta vung vẩy chiếc roi nhỏ bên trên đuôi con ngựa bên lề. Xitnikov bèn nhảy vọt lên xe, thấy hai người nông dân đi ngang qua thì hét tướng lên: “Đội mũ vào, lũ ngốc!”, đoạn lếch thếch ruổi xe về tỉnh lỵ. Phải đến tận khuya cậu ta mới về tới thành phố và ngày hôm sau đến nhà Kucsina, cậu ta đã chửi bới thậm tệ hai “thằng kiêu ngạo và thô tục đáng ghét” ấy.

Ngồi lên xe với Bazarov, Arkadi đã siết chặt tay chàng và hồi lâu không nói. Dường như Bazarov hiểu và quý trọng cái bắt tay và sự im lặng đó. Suốt đêm qua chàng không ngủ, cũng chẳng hút thuốc, và hầu như chẳng ăn uống gì trong mấy ngày qua. Dáng mặt nhìn nghiêng võ vàng của chàng dưới chiếc mũ lưỡi trai kéo sụp xuống tận mắt trông lại càng ảm đạm, khắc nghiệt.

- Thế nào, người anh em, - cuối cùng chàng nói, - cho mình điếu xìgà nào... Xem hộ xem lưỡi mình có vàng không?

- Vàng đấy, - Arkadi đáp.

- Cũng phải thôi... kiểu này thì hút xìgà cũng chẳng ngon. Bộ máy rời rã ra rồi.

- Thời gian vừa qua cậu thay đổi thật đấy, - Arkadi nhận xét.

- Không sao! Sẽ khỏi thôi. Có điều không vui là bà mẹ mình rất hiền, hễ cụ thấy bụng mình không phình ra, một ngày không ăn được đến mười lần thì cụ khốn khổ lắm. Còn ông bố thì chả sao, bản thân cụ đã đi khắp nơi, lên non xuống biển đủ hết. Không, thuốc cũng không tài nào hút được, - chàng nói thêm, đoạn quẳng điếu xìgà xuống bụi đường.

- Đến điền trang của cậu cũng phải hai mươi nhăm verxta đấy nhỉ? - Arkadi hỏi.

- Hai mươi nhăm đấy. ta có thể hỏi nhà hiền triết kia xem thử

Chàng chỉ một người nông dân làm công cho Phedot đang ngồi trên ghế giong xe.

Nhưng nhà hiền triết đáp rằng “dặm đường có ai đo mà biết được”, rồi tiếp tục làu nhàu chửi mắng cái con ngựa giữa hay “hất hậu”, nghĩa là hay hất đầu lại phía sau.

- Đúng, đúng thế, - Bazarov lại cất tiếng, - đấy là một bài học cho anh đấy, anh bạn trẻ của tôi ạ, đây cũng là một thứ gương sáng cho anh soi. Có quỷ biết được cái trò này nhảm nhí đến mức nào! Người nào bây giờ cũng như treo trên sợi tóc, từng giờ từng phút, lúc nào vực thẳm cũng có thể mở ra dưới chân họ, vậy mà chính họ lại đang nghĩ ra đủ mọi chuyện phiền lụy và tự làm hỏng cuộc đời mình.

- Cậu đang ám chỉ chuyện gì thế? - Arkadi hỏi.

- Tớ chẳng ám chỉ cái gì hết, tớ chỉ nói thẳng với cậu rằng tớ với cậu đã xử sự một cách hết sức khờ dại. Còn bàn luận vào đâu được nữa! Nhưng ngay từ khi ở bệnh viện đa khoa tớ đã để ý thấy rằng: ai giận dữ về cơn đau của mình, người đó nhất định sẽ chiến thắng được nó.

- Tớ chưa thật hiểu rõ ý cậu, - Arkadi nói, - tớ ngỡ là cậu chẳng có điều gì phải phàn nàn nữa mới phải.

- Và bởi chưng cậu chưa hiểu hết ý mình, mình phải trần tình với cậu rằng, theo mình, thà đi làm khổ sai còn hơn để cho người đàn bà họ chi phối mình, dù chỉ là chi phối một đầu ngón tay. Tất cả những cái đó đều chỉ là... - suýt nữa thì Bazarov lại thốt ra cái từ “lãng mạn” ưa thích của mình, nhưng chàng đã kìm lại được, mà nói: - nhảm nhí. Bây giờ cậu chưa tin được mình đâu, nhưng tớ cứ nói để cậu biết là: đấy, cánh ta đã rơi vào một cái hội đàn bà, cánh ta đã thấy vui vẻ thoải mái ở đó, và khi rời bỏ hội đó thì thật chẳng khác nào đang ngày nóng nực được đi dội nước lạnh cả. Đã là đàn ông thì chẳng còn thời giờ đâu đi làm những chuyện vớ vẩn đó. Người đàn ông phải mãnh liệt, một câu phương ngôn rất hay của Tây Ban Nha đã nói như vậy. Ngay cả anh này nữa, - chàng hướng về người nông dân đang ngồi trên ghế giong xe mà nói thêm, - này anh, con người khôn ngoan, anh có vợ đấy chứ?

Người nông dân quay lại nhìn hai người bạn trẻ với bộ mặt phèn phẹt có đôi mắt thong manh.

- Vợ ấy ạ? Có ạ. Sao lại không có vợ được ạ?

- Anh có đánh vợ không đấy?

- Đánh vợ ấy à? Cái gì mà chả có ạ. Nhưng không có lý do thì chẳng đánh đâu ạ.

- Thế thì hay. Thế còn vợ anh có đánh anh không?

Người nông dân giật mạnh giây cương.- Thưa ngài, sao ngài lại dạy thế ạ. Lúc nào cũng thấy ngài bông đùa được ạ... - Chừng như anh ta có ý phật lòng.

- Nghe thấy chưa, Arkadi. Vậy mà mình với ông lại bị ăn đòn rồi đấy... thế mới biết làm người có học thức... là như vậy đấy...

Arkadi cười gượng, còn Bazarov thì ngoảnh mặt đi và suốt dọc đường không hé răng nói thêm nửa lời.

Hai mươi nhăm verxta mà Arkadi tưởng chừng như đến cả năm chục verxta. Nhưng rồi sang đến sườn đồi dốc phía bên kia cuối cùng đã thấy hiện ra một xóm làng nhỏ bé, nơi bố mẹ Bazarov đang ở. Bên cạnh xóm làng ấy, giữa một rừng bạch dương nhỏ non tơ, đã thấy có một ngôi nhà quý tộc nhỏ bé dưới một mái rơm. Cạnh ngôi nhà gỗ đầu tiên thấy có hai người nông dân đội mũ đang chửi bới lẫn nhau. “Anh ngu hơn lợn, - người nọ chửi người kia, - thậm chí không bằng cả con lợn bột.” - “Nhưng con vợ nhà anh là một mụ phù thủy”, - người kia bới lại.

- Theo cách nói năng thoải mái, - Bazarov nhận xét với Arkadi, - và cách chơi chữ kiểu đó thì cậu có thể xét đoán được rằng nông dân ở chỗ ông cụ tớ không đến nỗi bị đè nén quá quắt lắm. Mà kìa, chính cụ đã bước ra ngoài thềm nhà rồi kìa. Hẳn là cụ đã nghe có tiếng nhạc ngựa. Đúng, đúng cụ rồi, trông hình dáng cụ là mình nhận ra ngay. Ê-hê, hê! Nhưng sao tóc cụ bạc thế rồi nhỉ, tội nghiệp!