Chương 25
Ở Nikolxkoie, Katia và Arkadi đang cùng ngồi trên một chiếc ghế dài có phủ một lớp đất cỏ, dưới bóng một cây tần bì cao to trong vườn. Dưới đất, bên cạnh họ, con chó Phiphi đang nằm, cuốn tấm thân dài đườn thành một vòng tròn duyên dáng mà những người thợ săn thường gọi là “kiểu nằm của thỏ xám”. Cả Arkadi và Katia đều im lặng, chàng cầm trong tay một cuốn sách mở nửa chừng, còn nàng thì đang nhón trong lẵng những mẩu bánh mì trắng vụn còn sót lại ném cho một bầy chim sẻ ăn. Cái gia đình chim bé nhỏ này, với bản tính xông xáo nhát gan của chúng, vừa nhảy nhót lại vừa kêu chiêm chiếp lên ngay dưới chân nàng. Một làn gió nhẹ xào xạc trong đám lá cây tần bì, êm ái đung đưa những đốm nắng vàng nhạt cả trên lối đi râm mát cũng như trên lưng màu vàng của con Phiphi. Bóng mát đều đặn bao phủ cả Arkadi và Katia, chỉ thỉnh thoảng mới thấy lóe lên một vệt nắng óng ả trên mái tóc nàng. Cả hai người đều im lặng, nhưng chính cái cảnh im lặng ngồi bên nhau ấy đã nói lên sự nhích lại gần nhau đầy tin cậy của họ, trong đó ai nấy đều dường như không nghĩ gì đến người bên cạnh song lại thầm vui vì sự gần gũi ấy. Và cả nét mặt họ cũng đã có sự đổi thay kể từ khi ta thấy họ lần trước: Arkadi hình như có bình tĩnh hơn, và Katia thì hoạt bát hơn, mạnh dạn hơn.
- Cô có thấy tiếng Nga gọi cây tần bì là rất chính xác không, - Arkadi mở lời, - không có cây nào lại xuyên lên trời một cách nhẹ nhàng và rõ rệt 1
được như nó.
Katia ngước mắt nhìn lên mà đáp: “Vâng”, còn Arkadi thì nghĩ bụng: “Cô này thì chẳng trách mình là nói năng văn vẻ đâu nhé”.
- Em chẳng thích Heine 2
khi ông ta cười cũng như khi ông ta khóc đâu, - Katia cất tiếng, đưa mắt chỉ cuốn sách Arkadi cầm trong tay, - em chỉ thích ông ta khi ông ta trầm tư và u sầu mà thôi.
- Thế mà tôi lại thích khi ông ta cười đấy, - Arkadi nhận xét.
- Đó là tại anh còn có những vết tích cũ của khuynh hướng trào phúng... (“Những vết tích cũ! - Arkadi nghĩ bụng, - giá mà Bazarov nghe thấy nhỉ!”) Anh cứ chờ đấy, ở đây sẽ cải tạo lại anh cho mà xem.
- Ai cải tạo lại tôi? Cô ấy ư?
- Ai à? - Bà chị. Rồi đến ông Porphiri Platonưts mà bây giờ không thấy anh cãi nhau với ông ấy nữa. Rồi cả bà dì nữa, hôm kia anh đã đưa cụ đi nhà thờ rồi.
- Đó là tại vì tôi không sao từ chối được! Còn chị Anna thì cô còn nhớ chứ, chính chị ấy đã đồng tình với Evgheni về nhiều điểm.
- Lúc đó chị ấy còn đang bị ảnh hưởng của anh Bazarov, cũng giống như anh vậy.
- Cũng như tôi! Vậy cô nhận thấy là tôi đã thoát ra khỏi ảnh hưởng của anh ấy rồi sao?
Katia nín lặng.
- Tôi biết, - Arkadi nói tiếp, - cô chẳng bao giờ bằng lòng anh ấy cả.
- Em chẳng thể xét đoán được anh ấy.
- Katia này, cô biết không? Cứ mỗi lần nghe thấy câu trả lời như vậy là tôi không tin đâu nhé... Chẳng có ai mà mỗi người chúng ta lại không thể xét đoán được! Chẳng qua đó là một sự thoái thác mà thôi.
- Ờ, vậy thì em sẽ bảo anh rằng anh ấy... chẳng phải em không thích anh ấy đâu, nhưng em cảm thấy là anh ấy xa lạ với em, mà em cũng xa lạ đối với anh ấy... cả anh cũng xa lạ với anh ấy thì phải?
- Sao lại thế?
- Nói với anh thế nào bây giờ... Anh ấy hung dữ, còn em với anh thì đã thuần rồi.
- Cả tôi cũng thuần rồi sao?
Katia gật đầu.
Arkadi đưa tay lên gãi mang tai.
- Katia này, nói như thế quả thực là đáng bực mình đấy.
- Vậy anh muốn hung dữ sao?
- Hung dữ thì không, nhưng phải mạnh mẽ, kiên quyết.
- Cái đó thì muốn cũng chẳng được... Đấy, anh bạn của anh cũng chẳng muốn thế đâu, nhưng anh ta lại thế.
- Hừm! Vậy cô cho rằng anh ấy đã có ảnh hưởng lớn tới chị Anna?
- Vâng. Nhưng cũng chẳng ai có thể chiếm ưu thế lâu đối với chị ấy được, - Katia khẽ nói thêm.
- Tại sao cô lại nghĩ như vậy?
- Chị ấy rất kiêu hãnh... em nói thế cũng chưa thật đúng đâu... chị ấy rất quý trọng cái tự chủ của mình.
- Ai mà không quý trọng cái tự chủ? - Arkadi hỏi vậy, nhưng trong lòng lại vụt nghĩ: “Tự chủ để làm gì mới được chứ?” - cả Katia cũng vụt nghĩ: “Tự chủ để làm gì nhỉ?” Những người trẻ tuổi thường xuyên thân ái gặp nhau và tương đắc với nhau thì rất thường hay đi đến những ý nghĩ như nhau.
Arkadi tủm tỉm cười, rồi hơi nhích lại gần nàng, chàng thì thầm nói:- Cô hơi sợ bà ấy
đấy nhé, hãy thừa nhận đi.
- Sợ ai?
- Bà ấy, - Arkadi lặp lại một cách ý nhị.
- Thế còn anh? - đến lượt Katia hỏi lại.
- Cả tôi. Cô chú ý nhé, tôi nói là: cả tôi.Katia đưa một ngón tay lên dọa chàng.
- Điều đó khiến em ngạc nhiên đấy, - nàng mở lời, - chưa bao giờ bà chị có cảm tình với anh như hiện nay. Chính bây giờ bà ấy có cảm tình với anh hơn hồi anh mới đến đây nhiều. - Thế kia đấy!
- Vậy anh không nhận ra sao? Anh không thấy vui lòng sao?
Arkadi ngẫm nghĩ.
- Vì lẽ gì tôi lại đáng để cho chị Anna có cảm tình như vậy? Phải chăng vì tôi đã mang đến cho chị ấy những bức thư của bà cụ nhà ta?
- Cả vì lẽ đó, mà còn vì những lẽ khác, nhưng em chẳng nói đâu.
- Sao lại thế?
- Em chả nói.
- Ồ! Tôi biết là cô bướng lắm.
- Bướng đấy.- Lại hay để ý quan sát nữa.
Katia ngó nghiêng, nhìn Arkadi.
- Có lẽ điều đó làm anh bực mình chăng? Anh đang nghĩ gì thế?
- Tôi đang nghĩ rằng quả thật cô hay để ý quan sát, nhưng không biết tại sao cô lại có thể có được đức tính đó. Bởi lẽ bản tính cô vốn nhút nhát, hay nghi ngờ, thường xa lánh mọi người...
- Em thường sống một mình, do đó thường buộc phải nghĩ ngợi nhiều. Nhưng em có xa lánh tất cả mọi người đâu?
Arkadi nhìn Katia với đôi mắt biết ơn.
- Thế thì hay lắm, - chàng nói tiếp, - nhưng những người trong hoàn cảnh như cô, tôi muốn nói là có gia tư như cô, thường ít khi có được cái thiên tư ấy. Muốn với tới họ quả là khó, chẳng khác gì đi gặp Nga hoàng.
- Em có giàu có gì đâu.
Arkadi sửng sốt chưa hiểu ngay ý của Katia. Sau đó chàng mới nghĩ ra: “Quả thế, tất cả cái điền trang này là của bà chị đấy chứ!”, và chàng cũng không thấy ý nghĩ đó có gì là khó chịu cả.
- Cô nói hay thật đấy! - chàng nói.
- Thế là thế nào?
- Cô nói hay, đơn giản, không thẹn thùng và không vẽ vời. Vậy mà tôi cứ tưởng là ở những ai biết và thừa nhận rằng mình nghèo, thường có một cảm giác gì đặc biệt lắm, thường có một kiểu háo danh riêng gì đó.
- Em chẳng hề có cảm giác đó, do lòng tốt của bà chị. Còn việc em nhắc đến gia tư thì cũng chỉ là nhân câu chuyện mà thôi.
- Thế đấy. Nhưng cô hãy thú nhận là dù sao cô cũng có phần nào cái thói háo danh mà tôi vừa nói.
- Thí dụ?
- Thí dụ, chẳng hạn như cô, - xin lỗi cho tôi hỏi nhé, - cô sẽ không đi lấy một người chồng giàu có chứ?
- Nếu như em tha thiết yêu người đó... Mà không, có lẽ ngay cả trong trường hợp ấy em cũng chẳng lấy đâu.
- À! Thấy chưa! - Arkadi thốt lên, rồi sau giây lát, chàng nói thêm, - thế tại sao lại không lấy?
- Bởi vì ngay cả trong bài hát cũng còn chê cười cái cảnh so le nữa là.
- Có lẽ cô thích cai quản, hay là...
- Ồ, không! Cai quản để làm gì nhỉ? Trái lại, em sẵn sàng phục tùng, nhưng nếu không bình đẳng thì khổ lắm. Tự trọng và phục tùng, điều đó em hiểu được. Đó là hạnh phúc. Thế nhưng nếu sống lệ thuộc thì... Thôi, ở vậy cho xong.
- Ở vậy cho xong, - Arkadi lặp lại lời Katia. - Phải, phải, - chàng nói tiếp, - cô thật chẳng hổ là cùng một dòng máu với chị Anna. Cô cũng tự chủ chẳng khác gì bà chị, nhưng cô kín đáo hơn. Tôi tin chắc là chẳng đời nào cô thổ lộ trước tình cảm của mình, dù cho nó có mạnh mẽ và thiêng liêng đến đâu chăng nữa
Làm thế nào khác được? - Katia hỏi.
- Cả cô lẫn bà chị đều thông minh như nhau. Cô cũng có chí khí chẳng kém gì bà chị, nếu không nói là hơn...
- Thôi đừng ví em với bà chị nữa đi, anh, - Katia vội vã ngắt lời, - nếu ví thế thì sẽ bất lợi cho em lắm đấy. Hình như anh quên là bà chị vừa đẹp lại vừa thông minh, và... nhất là anh, Arkadi ạ, lẽ ra anh không nên nói những lời như thế mới phải, mà lại nói với bộ mặt nghiêm trang như thế nữa chứ.
- “Nhất là anh” nghĩa là thế nào, và do đâu cô kết luận rằng tôi nói đùa?
- Anh đùa hẳn đi rồi còn gì nữa
- Cô nghĩ thế sao? Nhưng nếu tôi tin chắc vào điều tôi nói thì thế nào? Nếu tôi lại thấy là tôi nói còn chưa đủ mạnh nữa kia, thì sao?
- Em chả hiểu anh nói gì.
- Thật vậy sao? Ờ, bây giờ tôi mới thấy đúng là tôi đã quá tâng bốc tài quan sát của cô.
- Thế nào?
Arkadi không đáp mà quay mặt đi. Còn Katia thì cố kiếm trong lẵng thêm vài mẩu bánh con con để ném cho chim sẻ. Nhưng cô vung tay quá mạnh khiến chúng chưa kịp mổ đã bay vù cả đi.
- Katia! - Arkadi bỗng dưng nói tiếp. - Có lẽ đối với cô điều này là bình thường thôi, nhưng cô nên biết rằng: chẳng những tôi không đổi cô lấy bà chị, mà còn chẳng đổi lấy bất kỳ ai trên đời này.
Chàng đứng dậy và vội vã bước đi, dường như khiếp sợ cả những lời vừa buột ra khỏi miệng mình.
Còn Katia thì buông cả đôi tay cùng với chiếc lẵng xuống đùi, rồi nàng cúi đầu, rõi nhìn theo bóng Arkadi hồi lâu. Đôi má nàng dần dần ửng đỏ lên đôi chút. Nhưng đôi môi nàng không hé cười, cặp mắt đen sẫm của nàng tỏ vẻ ngỡ ngàng và còn lộ ra một thứ tình cảm nào đó nữa mà ta còn chưa biết gọi là gì.
- Có mình em thôi ư? - tiếng bà Odintxova đã vang lên sát cạnh nàng. - Hình như em vào vườn cùng với Arkadi kia mà.
Katia từ tốn đưa mắt nhìn chị (bà ta ăn mặc rất duyên dáng, thậm chí là thanh lịch nữa, dùng đầu mỏm của chiếc dù đang mở mà gẩy gẩy đôi tai của con Phiphi), từ tốn nói:
- Có mình em thôi ạ.
- Cái đó thì chị thấy, - bà chị đáp với một tiếng cười, - vậy là cậu ấy về nhà rồi sao?
- Vâng.
- Hai người cùng nhau đọc sách hả?
- Vâng.
Bà Odintxova đưa tay xuống phía dưới cằm Katia mà nâng mặt cô em lên.
- Chị hy vọng là hai người không cãi nhau đấy chứ?
- Không ạ, - Katia nói đoạn nhẹ nhàng đẩy tay chị ra.
- Sao em trả lời long trọng ghê thế! Chị tưởng là em sẽ tìm được cậu ấy ở đây để rủ cậu ấy đi dạo với chị. Chính cậu ấy cứ mời chị hoài. Người ta đã mang giày ở tỉnh về cho em đấy, về đo thử xem. Từ hôm qua chị đã thấy những đôi giày cũ của em mòn hết cả rồi. Nói chung là em còn chưa chịu lưu ý đúng mức đến chuyện đó, nhất là đôi chân của em đẹp thế kia cơ mà! Cả đôi tay em cũng đẹp... có điều hơi to. Vậy thì phải chú trọng tới đôi chân. Nhưng em của chị có hay làm đỏm đâu mà.
Bà Odintxova tiếp tục đi men theo con đường nhỏ, khẽ sột soạt chiếc xiêm đẹp đẽ. Katia rời chiếc ghế dài, cầm lấy cuốn sách của Heine và cũng ra về - nhưng chẳng phải là để đi đo giày.
“Đôi chân đẹp, - nàng vừa nghĩ vừa chậm rãi và thanh thản bước lên những bậc đá nóng bỏng vì ánh nắng mặt trời ở hàng hiên, - đôi chân đẹp, chị lại bảo thế... Ồ, rồi anh ấy sẽ ở bên đôi chân ấy”.
Nhưng nàng lập tức cảm thấy xấu hổ và lẹ làng chạy vội lên hàng hiên.Arkadi đi theo hành lang trở về buồng. Người quản lý đuổi theo chàng, trình rằng Bazarov ngồi chờ ở đó.
- Evgheni à! - Arkadi lẩm bẩm hầu như có ý hốt hoảng. - Ông ấy đến lâu chưa?
- Ông vừa quá bộ đến xong, ra lệnh không được bẩm với bà Odintxova mà bắt dẫn thẳng vào buồng cậu.
“Đã xảy ra điều gì không may ở nhà mình rồi chăng?” - Arkadi nghĩ vậy rồi vội chạy lên thang gác, đẩy bật cửa ra. Nét mặt Bazarov đã khiến chàng yên tâm ngay tức khắc, nhưng nếu bằng con mắt tinh đời thì hẳn là trong bộ dạng tuy hốc hác nhưng vẫn cương nghị ấy, người ta vẫn có thể phát hiện ra những dấu hiệu xốn xang trong lòng vị khách bất ngờ này. Với chiếc áo choàng bụi bặm trên mình và chiếc mũ lưỡi trai trên đầu, chàng ta đang ngồi ở bậu cửa sổ. Chàng vẫn không buồn đứng dậy ngay cả khi Arkadi lao tới bá lấy cổ chàng với những tiếng reo mừng ồn ã.
- Thật bất ngờ đấy! Sao đột ngột thế? - Arkadi nhắc đi nhắc lại và cứ tíu tít lên trong căn buồng, hệt như một người vừa tự thấy mừng vui lại vừa muốn chứng tỏ là mình mừng vui. - Chắc nhà mình vẫn bình yên, mọi người vẫn khỏe mạnh phải không?
- Mọi chuyện đều yên ổn cả, nhưng không phải ai cũng đều mạnh khỏe cả đâu, - Bazarov nói. - Mà cậu đừng liến thoắng nữa, bảo mang nước giải khát lên cho tớ, rồi ngồi đây, nghe tớ thông báo vài điều, tuy không nhiều đâu nhưng tin chắc là khá căng đấy.
Arkadi liền xìu đi, và Bazarov kể cho chàng ta nghe cuộc quyết đấu giữa mình với ông Pavel Petrovich. Arkadi hết sức ngạc nhiên và thậm chí thấy buồn, nhưng cho là không cần phải biểu lộ ra, mà chỉ hỏi xem vết thương của ông bác mình có thật là không nguy hiểm gì không? Và khi được trả lời là vết thương đó “rất thú vị”, có điều là không phải về mặt y học, thì chàng gượng cười, còn trong lòng vừa cảm thấy ghê tởm lại vừa có phần hổ thẹn. Dường như Bazarov cũng hiểu được ý chàng.
- Vậy đấy, người anh em ạ, - Bazarov nói, - sống với mấy vị phong kiến là như thế đấy. Bản thân mình cũng hóa thành phong kiến, rồi sẽ phải tham gia cả vào những trận đấu loại theo kiểu hiệp sĩ ấy nữa. Ờ, thế rồi tớ phải đi về với các bậc “cha chú”, - Bazarov kết luận, - và tiện đường tớ ghé vào đây... để kể lại đầu đuôi mọi chuyện, - nếu như tớ không cho việc nói dối vô ích là một điều ngu ngốc, thì tớ sẽ nói như vậy đấy. Nhưng không, có ma quỷ nào biết được tớ ghé vào đây làm gì. Cậu thấy không, con người ta đôi khi cũng cần tự túm lấy chỏm tóc của mình mà lôi mình lên như lôi củ cải ra khỏi luống vậy, và chính đó là điều mình mới làm hôm qua hôm kia đây... Nhưng tớ lại còn muốn ngó lại một chút những gì mình đã xa lìa, ngó lại một chút cái luống đất mà mình đã từng mọc trong đó.
- Tớ hy vọng là những lời cậu nói không liên quan gì đến tớ cả, - Arkadi xúc động, gạt đi, - tớ hy vọng là cậu không tính chuyện đến đây để chia tay với tớ
Bazarov chăm chú, hầu như soi mói nhìn Arkadi.
- Việc đó khiến cậu đau lòng đến thế sao? Tớ có cảm tưởng là
chính cậu
đã xa lìa tớ rồi đấy. Cậu vừa tươi trẻ lại vừa trong trắng biết bao... câu chuyện giữa cậu với bà Odintxova hẳn là êm đẹp lắm.
- Câu chuyện nào giữa mình với bà Odintxova?
- Vậy chẳng phải cậu từ tỉnh về đây chỉ là vì bà ta thôi sao, con chim nhỏ ơi? Nhân tiện hỏi cậu: các trường dạy ngày chủ nhật ở đó hoạt động đến đâu rồi? Chẳng phải là cậu đã yêu bà ta rồi sao? Hay là đã đến lúc cậu phải tỏ ra khiêm tốn rồi đấy.
- Evgheni, cậu biết là bao giờ tớ cũng cởi mở với cậu. Tớ có thể đoan chắc với cậu, thề với cậu là cậu đã lầm.
- Hừm! Chuyện lạ đấy, - Bazarov khe khẽ nhận xét. - Nhưng cậu chẳng việc gì phải nóng tính thế, đằng nào đối với tớ thì chuyện đó cũng chẳng có gì quan trọng cả. Một kẻ lãng mạn sẽ nói: tôi cảm thấy con đường của chúng ta đã bắt đầu chia đôi ngả rồi. Còn tớ thì tớ chỉ nói đơn giản là: cánh mình đã chán nhau rồi.
- Evgheni...
- Bạn yêu quý của tôi ơi, chẳng có gì là tai vạ cả đâu, trên đời này thiếu gì chuyện chán nhau? Còn bây giờ, tớ nghĩ là ta từ biệt nhau thôi nhỉ? Từ lúc bước chân tới đây đến giờ, tớ cảm thấy ghê tởm hết sức rồi, chẳng khác gì đã phải đọc quá nhiều những bức thư của Gogol gửi cho bà tỉnh trưởng tỉnh Kaluga 3. Vả chăng, mình vẫn chưa bảo tháo ngựa ra khỏi xe.
- Xin cậu, như thế không được đâu!
- Tại sao vậy?
- Chưa nói gì đến tớ, nhưng như thế sẽ là cực kỳ bất nhã đối với bà Odintxova đấy. Nhất định là bà ấy mong mỏi được gặp cậu.
- Ồ, thế là cậu lầm rồi.
- Còn tớ, trái lại, tớ tin chắc là tớ đúng, - Arkadi bác lại. - Mà cậu giả vờ làm gì thế nhỉ? Đã thế tớ hỏi cậu: chính cậu cũng chẳng phải là vì bà ấy mà đến đây sao?
- Điều đó cũng có thể là có lý, nhưng dù sao cậu vẫn lầm.
Thế nhưng Arkadi lại đúng. Bà Odintxova đã tỏ ý muốn gặp Bazarov và đã cho người quản gia đến mời chàng. Trước khi gặp bà Odintxova, chàng đã thay quần áo: té ra chàng sắp xếp bộ cánh mới của mình thế nào mà nó lại rất dễ được lấy ra.
Bà Odintxova đã tiếp chàng trong phòng khách, chứ không phải trong căn buồng mà hồi nào chàng đã thổ lộ tình yêu một cách hết sức bất ngờ với bà ta. Bà ta nhã nhặn đưa mấy đầu ngón tay cho chàng bắt, nhưng nét mặt của bà ta tự dưng tỏ ra căng thẳng.
- Chị Anna, - Bazarov vội vã nói, - trước hết tôi phải nói để chị yên lòng đã. Trước mặt chị là một kẻ trần thế, từ lâu đã tự hồi tỉnh lại và mong mỏi những người khác lãng quên những chuyện khờ dại của mình. Tôi sắp ra đi một thời gian dài, và mong chị thấy cho rằng tuy không phải là con người mềm yếu, nhưng tôi sẽ ra đi không vui vẻ gì nếu mang theo một ý nghĩ là chị luôn ghê tởm khi nhớ tới tôi.
Bà Odintxova thở một hơi dài hệt như người đã leo lên được đỉnh núi cao, và nét mặt bà ta đã tươi tỉnh lên với một nụ cười. Bà ta chìa tay ra lần thứ hai và cũng đáp ứng cái bắt của Bazarov.
- Ai nhớ dai chuyện cũ, người ấy sẽ phải tội, - bà nói, - nhất là hồi đó, nói thật lòng, cả tôi cũng có lỗi, nếu không phải cái lỗi đỏng đảnh làm dáng thì cũng là lỗi về mặt nào đó. Tóm lại, chúng ta hãy sẽ là bạn như xưa. Đó chẳng qua chỉ là giấc mộng phải không nhỉ? Mà những giấc mộng thì nào ai nhớ cho được?
- Nào ai nhớ cho được? Hơn thế nữa, tình yêu... chỉ là một cảm giác giả tạo mà thôi.
- Thật vậy sao? Nghe anh nói vậy tôi rất vui lòng.
Bà Odintxova đã nói năng như vậy đó, mà Bazarov cũng nói năng như vậy đó. Và cả hai người đều nghĩ là mình nói thật. Vậy những lời lẽ của họ đã thật chưa, đã hoàn toàn thật chưa? Điều đó chính họ cũng chẳng biết, nữa là kẻ cầm bút này. Nhưng họ đã nói chuyện với nhau như tuồng họ hoàn toàn tin ở nhau vậy.
Ngoài ra bà Odintxova cũng có hỏi Bazarov là chàng đã làm gì trong thời gian ở chơi gia đình Kirxanov. Suýt nữa thì chàng buột mồm kể lại chuyện quyết đấu với ông Pavel Petrovich, nhưng đã kìm lại được để bà ta khỏi tưởng là mình định khêu gợi sự chú ý của bà ta, và chàng đã trả lời là mình đã làm việc trong suốt thời gian ấy.
- Còn tôi, - bà Odintxova nói, - mới đầu tôi cũng buồn chán, có trời mới hiểu được vì đâu, và anh thử tưởng tượng xem, thậm chí tôi còn định đi ra nước ngoài nữa kia đấy... Sau đó mọi chuyện qua đi, rồi anh bạn của anh, anh Arkadi đến chơi, thế là tôi lại trở lại nếp sống cũ, trở lại vai trò thật sự của mình.
- Vai trò gì vậy, xin chị cho biết?
- Vai trò bà cô, cô giáo, bà mẹ, anh muốn gọi là gì thì gọi. Mà, anh biết không, trước kia tôi không hiểu kỹ lắm tình bạn khăng khít giữa anh với Arkadi, và tôi thấy anh ấy khá là xoàng. Nhưng bây giờ tôi đã biết anh ấy rõ hơn và tin chắc rằng anh ấy là con người thông minh... Song cái chính là anh ấy trẻ, trẻ lắm... Không phải như tôi với anh đâu, Evgheni ạ.
- Khi có mặt chị, cậu ta vẫn cứ rụt rè thế chứ?
- Vậy phải chăng... - bà Odintxova đã định mở lời nhưng lại thôi, và suy nghĩ một chút, - nói thêm: - Bây giờ anh ấy tỏ vẻ tin cậy hơn, anh ấy đã chuyện trò với tôi rồi. Trước kia anh ấy toàn tránh mặt tôi. Lúc ấy cả tôi cũng chẳng tìm cách gần gũi anh ấy nữa. Anh ấy rất thân với Katia.
Bazarov đã thấy bực bội. “Đàn bà không thể không lắt léo được!” - chàng nghĩ.
- Chị nói là cậu ta luôn tránh mặt chị, - chàng nói với một tiếng cười mỉa mai lạnh lùng, - nhưng có lẽ một điều nay đã không còn bí mật gì đối với chị là cậu ta đã yêu chị.
- Sao? Cả anh ấy nữa ư? - bà Odintxova buột miệng.
- Cả cậu ta nữa, - Bazarov nhắc lại và nghiêng mình với vẻ nhũn nhặn. - Chị mà không biết điều đó sao? Và hóa ra tôi đã cho chị biết một tin mới toanh sao?
Bà Odintxova đưa mắt nhìn xuống.
- Anh lầm rồi, Evgheni ạ.
- Tôi không thấy thế. Nhưng có lẽ tôi cũng chẳng nên nhắc đến chuyện đó làm gì. “Còn bà thì chớ có vội láu cá”, - chàng nghĩ thầm trong bụng.
- Sao lại không nhắc tới? Nhưng tôi cho là cả trong việc này anh cũng đã dành một ý nghĩa quá lớn cho một ấn tượng thoáng qua trong giây lát. Tôi sinh ngờ là anh thiên về phóng đại sự việc.
- Ta đừng nói đến chuyện đó nữa thì tốt hơn, chị Anna ạ.
- Sao lại không nhỉ? - bà ta bác đi, nhưng rồi chính bà ta lại lái câu chuyện theo hướng khác. Mặc dù bà ta đã nói với Bazarov và cũng đã tự nhủ mình là mọi chuyện đã được lãng quên, nhưng bà vẫn thấy khó xử với chàng. Trong khi trao đổi với chàng những lời lẽ bình thường nhất, thậm chí đùa cợt với chàng, bà ta vẫn phấp phỏng lo sợ. Cũng như những người trên con tàu đang đi giữa biển khơi, thường vẫn chuyện trò, cười cợt chẳng lo âu gì, chẳng khác nào đi đến đất liền vậy; thế nhưng hễ tàu hơi dừng lại một chút, hơi xuất hiện một tí dấu hiệu không bình thường nào đó, là lập tức ai nấy đều lo sốt vó, và điều đó chứng tỏ họ vẫn thường xuyên nhận thức được mối nguy cơ đang thường xuyên đe dọa họ.
Cuộc nói chuyện giữa bà Odintxova với Bazarov tiếp diễn không lâu. Bà ta đâm ra nghĩ ngợi, trả lời một cách lơ đãng, rồi cuối cùng bà ta mời chàng ra phòng lớn và thấy bà công tước đã ở đó cùng với Katia. “Thế Arkadi đâu rồi nhỉ?” - bà chủ nhà hỏi vậy, và khi được biết đã hơn một tiếng đồng hồ qua không ai thấy chàng đâu cả, thì liền cho người đi tìm. Nhưng tìm được chàng cũng chẳng phải nhanh chóng gì: chàng đã lẻn vào một nơi vắng vẻ nhất trong vườn, khoanh tay lại trước mặt, tựa cằm vào đó mà ngồi chìm đắm trong những suy tư. Những suy tư đó quả là sâu sắc và quan trọng, nhưng không phải là những nỗi u sầu. Chàng biết là bà Odintxova đang ngồi một mình với Bazarov, nhưng chàng không cảm thấy ghen tuông như trước đây, mà trái lại nét mặt chàng êm đềm rạng rỡ lên. Dường như chàng đang ngạc nhiên về một điều gì đó, vừa mừng lại vừa muốn quyết tâm làm một việc gì.
Chú thích:
[1] Ở đây là chơi chữ. Cây tần bì trong tiếng Nga là “iaxen”, cùng gốc với từ “iaxno” là rõ rệt.
[2] Heine Henrich (1797 - 1856): nhà thơ Đức, nhà chính luận, một bậc thầy lỗi lạc về thơ trữ tình và thơ chính trị.
[3] Ở đây muốn nói tới bức thư của đại văn hào Nga Nikolai Gogol viết cho bà A. O. Xmirnova đề ngày 4 tháng Bảy năm 1846. Trong cuốn sách Những trích đoạn chọn lọc qua thư từ gửi bạn bè, đã bị kiểm duyệt cắt xén, làm thay đổi ít nhiều, Gogol kêu gọi sự hoàn thiện đạo đức tôn giáo, phủ nhận các tác phẩm văn học của mình. Cuốn sách được xuất bản lần đầu tiên năm 1860 trên tờ báo Thời hiện đại và trang kinh tế với nhan đề “Thế nào là một bà tỉnh trưởng”.