hai mươi năm

Hai Cũ được giao làm Chủ tịch Ủy ban Quân quản quận Thạnh Mỹ Tây. Trụ sỏ của anh đóng gần Xa cảng Miền Đông.

Hôm tôi đến thăm anh - trời sắp tối. Ngôi nhà hai tầng cất theo lối hiệu buôn Hoa kiều, tấm biển đỏ chữ vàng ghi tên cơ quan treo trên hai khúc gỗ mới dựng - nhà không có rào, không có cổng. Hai Cũ đặt văn phòng ở căn bìa, còn bốn căn thì biến thành kho. Qua cửa sắt, tôi thấy bốn căn kho chứa đủ thứ: hai chiếc xe hơi đến bốn hay năm chiếc mô-tô, những thanh sắt với nhiều hình thù, những bó dây điện, dây cáp, có cả mấy xe nước mía, xe hủ tíu, xe ba gác... Đại khái, ai cũng dễ có cảm giác đây nếu không là chi nhánh của “phú de”, thì là tiệm “lạc son”.

Hai Cũ đang tiếp khách ở gian sau, căn phố không ngăn chia. Anh ngồi ngay bàn viết, dưới ánh nê-ông, trong bộ quân phục. Mắt Hai Cũ vốn đã sâu, nay sâu hơn, những sợi tóc trắng rủ xuống trán, chập chờn bay theo gió của quạt trần. Lạ quá, cách nhau có vài tuần lễ, anh bỗng già hơn cả chục tuổi.

Khách ngồi đối diện với anh, trên chiếc ghế dựa lót nệm ăn mặc chải chuốt, bộ quần áo lớn, thắt cà-vạt, giày da. Tuổi khách chắc lối năm mươi.

Một cán bộ quân đội đón tôi. Anh ta mời tôi vào phòng khách, tức là phần trước của căn phố.

Tôi ngắm qua nơi làm việc của Hai Cũ. Trên cao ảnh Bác Hồ, dưới là hai lá cờ: quốc kỳ và cờ Mặt trận. Chỉ bấy nhiêu. Căn phố vừa trải qua biến cố: đèn, ổ khóa đồng hồ điện, v.v... bị gỡ. Ngay cánh cửa cũng không nguyên vẹn. Chiếc quạt trần quay như nghiến răng trèo trẹo có vẻ vừa lắp lại, không ăn khớp với dấu cũ. Mấy ngọn nê-ông treo tạm, chỗ những ngọn trước đây bây giờ chỉ còn cái bệt trắng in trên tường. Tủ bị đập, kiếng vụn xếp đống ngay góc phòng.

- Thưa chú Tư!

Một cô gái đứng sau lưng tôi hồi nào, tôi không hay. Nó là con Hạnh.

Nghe Hạnh chào tôi, anh cán bộ quân đội lật đật bật dậy, gãi đầu, xẻn lẻn.

- Bây xuống bao giờ? Chị Hai có xuống không?

- Dạ, con vừa xuống. Má xuống, rồi về. Bả lo mạ mong... Với lại, bả sợ thằng Khánh chạy nhong xe cán...

Hạnh vừa trả lời với tôi vừa ngó anh cán bộ:

- Anh Thìn chưa biết chú Tư sao?... Tía nhắc hoài đó.

Thìn - chồng của Hương, đại úy, tôi đã gặp và ở Thạnh Phú - ấp úng:

- Dạ... chú không dè... Xin lỗi chú.

- Hương đâu? - Tôi hỏi

- Hương công tác ở huyện Vĩnh Cửu, làm Trưởng phòng Xã hội.

- Còn con? - Tôi hỏi Hạnh.

- Con à? Lèm nhèm lắm, chú ơi!

Nó trả lời mà mặt đỏ gay. Thìn đỡ cho Hạnh:

- Dì Út là bí thư Đoàn Thanh niên huyện Vĩnh Cửu.

Tôi “à” thích thú. Chắc Hai Cũ khoái con gái út của anh làm “thủ lãnh” thanh niên một huyện, thủ lãnh thứ thiệt!

- Tía gặp chú chưa? - Hạnh hỏi tôi, đánh trống lấp.

- Chú Tư mới tới - Thìn nói - Tía mắc khách...

- Ối! khách của tía thì biết chừng nào cho hết!

Hạnh nói đúng. Năm bảy người đang đứng ngoài sân, chờ đến lượt mình. Qua cách ăn mặc của họ, tôi phân loại: vợ sĩ quan, sĩ quan trình diện, công chức, nhà buôn, tư chức...

- Con lo cơm cho chú Tư nghe! Chú ăn với ông già một bữa... - Mạnh khẩn khoản mời tôi. Tôi cười:

- Ừ, ăn thì ăn... Mà có gì ăn không?

Hạnh - và cả Thìn - vui ra mặt:

- Có chớ! Có con gà bà già đem xuống... Chú ăn để ổng ăn một bữa cho ra ăn.

Hạnh nói xong, tất tả vào trong, lên thang lầu thoăn thoắt.

- Máy tuần nay, tía cháu đâu có cơm nước... - Thìn nói - ổng làm việc tới một, hai giờ khuya. Ngả lưng một chút thì đã dậy ra tiệm cà-phê, mờ sáng, ổng chạy xuống phường. Tám giờ, ổng về, hội báo. Vừa nghe, vừa nói, vừa nhai bánh mì - có bữa, gặm củ khoai lang. Rồi mười giờ, ông lên thành. Trưa trật mới về. Lùa chén cơm nguội ngắt. Từ hai giờ chiều cho tới tám giờ tối là khách... Ổng ăn chiều thường lúc ngoài đường vắng hoe...

Tỏi nheo mắt với Thìn:

- Ông cha vợ hùng hục cỡ đó, chàng rể theo chắc hụt hơi!

- Dạ...! - Thìn thú nhận - Dạ cháu muốn xỉu. Mà tình hình còn khó. Tụi tàn quân bắn lung lung, cháu can ổng, ổng “xạc” cháu rát da! Chú nghĩ coi, hễ nghe súng nổ, là ổng lao tới. Đội bảo vệ phê bình ổng mấy chập, ổng ừ ào, rồi đâu vô đó. Có lần, ổng rượt một nhóm lính phá cầu Thị Nghè. Tụi nó chạy qua Bình Quới, ổng đuổi nà. Tụi nó phóng ba mô-tô, một chạy đoạn hậu, bắn thật dữ. Ổng cũng phóng mô-tô theo. Chú biết ai đèo ổng không? Cháu đèo. Khỏi Thanh Đa, đường tối om, cháu ngừng xe, ổng thét inh ỏi: mầy sợ chết thì mầy về nhà, tao lái xe vậy! Cháu buộc phải đèo tiếp. May mà lực lượng của ta đóng ở Câu lạc bộ Thanh Đa tiếp viện, nên đến bến đò, túm được tụi nó... Một thằng nhảy xuống sông định lội qua Thủ Đức, ổng nhảy đùng, bắt sống nó dưới nước... Má cằn nhẵn, dì Hạnh cằn nhằn, ổng phớt tỉnh. Tới chừng Hương khóc, ổng mới bớt... Chú nói với ổng một tiếng cho gia đình nhờ!

Tôi lắc đầu. Có lẽ Hai Cũ quên rằng anh sắp đến tuổi 55. Thế nào cũng phải can ảnh thôi. Tôi hứa với Thìn.

Khách đã đứng lên. Hai Cũ cũng đứng lên, song không ra khỏi bàn. Anh ngó số lố nhố ngoài sân, rồi nhìn vào giấy chắc định mời người vào tiếp.

- Dạ! - Khách chưa chịu ra, nói lúng búng - Tôi hỏi như thế này khí không phải, song... song để tiện giao dịch, tôi xin ngài vui lòng cho biết ngài cấp bậc chi trong quân đội giải phóng và quí tánh tôn danh...

- Ông biết tôi là sĩ quan, thế đã đủ... Còn tên, cứ kêu tôi là Hai Cũ... Và xin ông đừng xưng hô ngài với tôi... - Hai Cũ rõ ràng khó chịu.

- Dạ! Cám ơn ông Hai... Thiệt các vị cách mạng bình dân quá sức... Tôi mong ông Hai cứu xét đơn của tôi. Dạ! Nếu ông Hai hạ cố, đến nhà tôi dùng bữa cơm thân mật, thì vạn hạnh cho vợ chồng con cái tôi... Thưa với ông Hai, tôi là nhà cách mạng, tôi sung sướng thấy cách mạng về thành... Cả chợ Thị Nghè đều biết tôi đấu tranh chống Ngô triều, chống Nguyễn triều như thế nào... Dạ, vợ tôi với con Cúc gặp ông một lần mà nhắc hoài... Thiệt người cách mạng...

- Được rồi! Nếu ông là người tốt, ông sẽ được đối xử tốt - Hai Cũ cắt ngang - Chúng tôi trọng những ai lương thiện... Chỉ có một điều, trước khi chúng tôi quyết định về hiệu sách và nhà in của ông, ông không được mở cửa, không được in. In thứ gì cũng không được. Bà ở nhà và cô con gái ông không cần đến đây... Thôi... Nhiều đồng bào đang chờ tôi...

Khách tiu nghỉu chào Hai Cũ. Ông ta muốn bắt tay mà không dám, còn Hai Cũ thì đã gọi:

- Thìn đâu? Mời ông Sáu xe ba gác vô...

Khách lên xe hơi. Chiếc Pơ-giô 601 bật đèn sáng rực.

Một ông sồn sồn - chắc là ông Sáu xe ba gác, tướng roi roi, da xạm, mặc áo quần nhà binh phế thải, không đợi Thìn mời, đã xăng xái bước vào. Chính vào lúc đó, Hai Cũ thấy tôi:

- Úy! Thủ trưởng đến hồi nào vậy?

Anh rời bàn làm việc, vội vã bắt tay tôi. Tay anh cúng cứng, tôi hiểu nó còn chủ yếu là xương.

- Thưa ông quân quản, tôi có làm phiền ông không? Nếu ông bận khách, tôi xin gặp ngày mai... Có lẽ ông quân quản chưa ăn cơm...

Ông sồn sồn ăn nói rất tự nhiên, Hai Cũ không đắn đo vì sự có mặt của tôi, liền trả lời:

- Không sao! Đồng chí đây là cấp trên của tôi. Vả lại chuyện của ông cũng lẹ thôi... Chiếc xe ba gác của ông, chúng tôi gặp ở Ngã tư Hàng Xanh. Quân quản phải gom vì không có chủ. Nay, ông đã trình đủ giấy tờ, ông có thể mang xe về... Thìn đâu? Bảo các đồng chí tổ giao thông làm thủ tục rồi trả xe liền cho ông Sáu...

- Cám ơn ông nhiều... Bữa đó, người ta mướn tôi lên cầu xa lộ chở hàng, đến ngã tư Hàng Xanh, đụng quân giải phóng. Tôi mắc mừng nên nhào tuốt lên theo mấy ảnh, chạy vô dinh Độc Lập, quên phứt cái xe... May quá... Thôi, tôi đi nhận xe...

Ông Sáu hớn hở ra cửa. Chính ông “giải tán” số chực chờ giúp Hai Cũ:

- Thôi, mai đã... Bây giờ tối rồi, để người ta còn cơm nước chớ! Mà, tôi biết chuyện của mấy người: ông thiếu tá đăng ký chớ gì. Ông là thầy thuốc, ai mà bắt. Mai lại... Bà kia, ổng trình diện là phải. Trung tá an ninh quân đội... Phải đi học thôi.. Cũng không ai cắn mổ gì đâu... Còn bà Tám, chuyện gì đó?

Ông Sáu theo một sĩ quan vào nhà kho. Người đàn bà mà ông gọi là bà Tám, tóc bạc hoa râm, lột cái khăn rằn đỏ, xá Hai Cũ. Bà có vẻ thuộc lớp trung lưu.

- Mời bà vô - Hai Cũ chỉ cho bà ghế ngồi.

- Thưa ông, tôi là gia đình công chức. Chồng tôi làm ở Bộ Tài chánh. Nhà số 7 đường Hùng Vương... Dạ, tôi xin ông cho biết vậy nhà tôi có bị tịch thâu không?

- Sao lại tịch thâu? Ai tịch thâu?

- Dạ! - Bà Tám cố gằn xúc động- Dạ, nhưng con trai tôi nó ở riêng, khi giải phóng vô, nó về nhà tôi. Tôi tưởng nó về lánh né... Nó là biệt kích... không phải, nó là trung úy. Tôi bậy là không đi thưa với giải phóng... Vợ chồng tôi giục nó trình diện, nó cũng tính trình diện. Ngặt, mấy người bạn của nó to nhỏ sao đó, nó trốn luôn... Tối qua, khi hai vợ chồng tôi đi ngủ rồi - cũng 20 giờ hơn - tôi nghe súng nổ ngay trước cửa nhà. Té ra, nó với mấy đứa bạn nó núp trong rào, bắn vô xe tuần tiễu. Xe tuần tiễu bắn lại, đạn ghim khắp mặt tiền nhà. Rồi, giải phóng bao vây. Nó với cả bọn bị bắt... Giải phóng đuổi gia đình tôi ra đường, đóng luôn tại đó...

Những câu sau bà nói nghèn nghẹn. Tôi thấy chuyện gay go. Hai Cũ thừ người. Thìn ghi lia lịa vào một quyển sổ.

Bà Tám nói tiếp:

- Dạ! Tôi chỉ mong cách mạng xét cho vợ chồng tôi nhờ. Không phải bây giờ tôi mới nói, hồi trước, vợ chồng tôi coi như không sanh thằng con hư hỏng đó. Chẳng lẽ đăng báo hay ra tòa từ, chớ hai vợ chông tôi cấm nó bước chân vô nhà... Vợ chồng tôi không hiểu cách mạng, song biết là đi biệt kích thì ác quá...

Ông Sáu đẩy chiếc xe ba gác ra sân, đạp máy. Máy nổ giòn. Ông lại vô nhà:

- Phận tôi yên rồi. Tôi muốn thưa với quý ông về ông bà Tám đây. Xin quý ông đừng rầy tôi nói leo. Lúc Nhà nước mình chân ướt chân ráo, đâu rõ hết ngọn ngành ở cái thành phố loạn xạ này. Tôi nói chỗ nào không phải, quý ông chỉ biểu cho... Tôi ở phía sau, ông bà Tám ở phía trước, kêu bằng chòm xóm cũng được. Mà chòm xóm kiểu chợ, nó còn phân biệt giai cấp dữ lắm! Tôi nói đúng không, bà Tám?

Bà Tám mỉm cười thừa nhận.

-... Tiếng là chòm xóm, song tôi chưa ăn một bữa cơm nhà ông bà, tôi chưa thọ ơn ông bà, dẫu cho một cắc bạc. Tôi nín thinh thì ông bà cũng không lý gì oán trách tôi. Song tôi biết mà nín thinh, coi nó không phải đạo.

Hai Cũ thích thú cái ông xe ba gác tuy lắm mồm, lắm miệng song lời nào cũng trúng cả. Anh gật đầu khuyến khích.

-... Ông bà Tám đây gia đình khá. Tôi là giai cấp vô sản, còn ông bà là giai cấp hữu sản. Ông khá do lương bổng, chớ chẳng chặt đầu lột da ai. Hai vợ chồng hiền từ, quanh năm suốt tháng không nghe cãi vã. Vậy mà sanh một thằng con chẳng ra gì... Tôi nói, bà Tám đừng giận... Thằng Văn của ông bà - bây giờ tôi dám kêu là thằng nầy, thằng nọ, chớ cách đây nửa tháng, thấy va là tôi bét bét, lỡ va nổi máu điên, “phơ” cho một phát đổ ruột như chơi... Va đang đi học, tự nhiên mê chơi, mê gái, mê ma túy, bỏ nhà vô biệt kích, mổ bụng mấy người không biết, lên trung úy cái rẹt.. Từ đó va không léo hánh về nhà. Ông bà coi như từ va. Đành rằng mũi dại thì lái chịu đòn, song tôi mong quý ông thương cảnh vợ chồng già... Biết sao khai vậy, tôi mà gian dối quý ông chiếu theo luật xử tử tôi cũng cam...

Ông Sáu nói một hơi, ý chừng nói đã rồi, ông bước ra xe thiệt lẹ. Nhưng, ông chạm một phụ nữ, tuy không trang sức, mặc đồ đen song bộ đồ không che nổi vẻ kiêu kỳ của bà ta. Ông Sáu niềng niềng cái đầu nhìn bà ta:

- Này cô Năm Bớt-tẹc-phlây... Bữa nay ăn bận ngộ quá há! Bùng rền đâu mà tra bộ bà ba “bình định nông thôn” nầy. Cô về đi! Cô đến than nghèo, xin mở tiệm “Thiên Nga” chớ gì? Nghèo thì về nhà tôi, tôi nuôi, cơm ngày ba bữa, tập ăn mắm, được không? Còn thời buổi bây giờ, mở tiệm nhảy nhót, ăn nhậu, xập xình, coi sao liệu?

Ông Sáu cười. Tôi không tìm thấy chút chớt nhả nào trong tiếng cười của ổng.

Mụ Năm có cái tên lạ tai đó xì ông Sáu:

- Nè đừng thấy rồng mắc cạn mà tôm giỡn mặt... Tôi đến gặp quan quyền giải phóng ông là cái thá gì?

Ông Sáu cười hô hố:

- Cô tưởng tôi thèm cô lắm sao? Cô trắng trẻo thiệt đó, bà xã tôi đen thùi... Vậy mà cô thử đội giường thờ qua nhà tôi coi tôi có dộng cô một đạp không? Cái thứ đỏng đảnh của cô chấm dứt từ khuya! Tôi là cái thá gì à? Muốn biết tôi là cái thá gì, nhắn ông chuẩn tướng của cô về xem tôi dám trói va không?

Năm Bớt-tẹc-phlây ngỡ ngàng:

- Vậy, bộ ông Sáu là giải phóng hả?

- Chà! Nghe người đẹp thỏ thẻ, khoái cái lỗ nhĩ quá trời... - Ông Sáu chưa buông tha mụ - Hồi trước, hễ mở miệng là rủa Việt Cộng, bây giờ, xuống vọng cổ chữ giải phóng mùi mẫn muốn nín thở! Nè, cô biết tôi chưa đổi nghề: vác mướn, chở mướn. Cu li không trói được chuẩn tướng trốn cải tạo sao?

Ông Sáu cho xe chạy từ từ, nói với:

- Quý anh giải phóng không phải sĩ quan cũ, cô đừng uốn éo tốn công...

Năm Bớt-tẹc-phlây thối chí. Mụ lên chiếc Phi-át mui trần mở máy êm ru.

- Ông Sáu nhắc tụi mình đó! - Hai Cũ cười với tôi. Anh trở lại vụ bà Tám.

- Tôi sẽ dặn anh em nhường cho ông bà máy phòng. Còn ngôi nhà, chúng tôi xét sau...

Hai Cũ hỏi số máy nhà bà Tám, quay gọi đơn vị đóng ở đó. Bà Tám nhìn Hai Cũ như nhìn một đấng cứu thế. Bà ngập ngừng:

- Thưa ông... Thằng Văn...

Thìn trả lời thay Hai Cũ:

- Đợi tòa xử thì biết...

Bà Tám lại xá Hai Cũ và chúng tôi. Hai Cũ nhìn theo. Tôi biết anh cố tách kẻ đẻ ra một tên trung úy kiệt kích ác ôn để còn một bà Tám, chỉ một bà Tám thường dân.