Chương 18

ĐÃ hơn mười ngày, dân-quân bị hãm vào một thế nguy-ngập:

Phía bắc, Cờ-Đen ; phía nam, Cờ-Đen ; trước mặt ruộng lầy ; sau lưng, thành đá chót-vót. Hoàng-lang và Ả Dúc ngày đêm tuần-phòng khiến bọn Trực, mấy bận liều chết phá vây, không thể sao thoát được. Dân-quân ngờ đâu kế chăng lưới ấy nên, lâm nguy, chỉ còn bó tay đành chịu. Trông cậy vào khí-giới ghê-gớm nhất của thế thủ là cái dạ-dày thì dạ-dày bị trống-rỗng vì đường tải-lương bị cắt đứt từ lâu rồi.

Phải cự với giặc, phải cự với đói, dân-quân, tuy vậy, không hề nản-chí.

Họ vẫn hăng-hái vâng theo tướng lệnh. Có điều khiến họ bứt-rứt là Cờ-đen chỉ vây mà không đánh. Dân-quân đã mấy lần xuống núi, nhưng, đạn giặc bắn cản đường dữ quá, ai nấy đành trở lại.

Muốn đánh không được đánh, vòng vây mỗi ngày một co hẹp, lương ăn hết dần, với tình-thế ấy, dân-quân dù sắt đá cũng nao lòng.

Trực lo-lắng, nghĩ mãi không được kế gì hay. Nhìn đồng bạn với những bộ mặt gày-gò thiểu-não, chàng cảm-động xót-xa.

Nghĩ rằng những linh-hồn khẳng-khái, những giọt máu anh-hùng kia rồi phải tan-tác, rồi đến phí-phạm đi mà chẳng ích gì cho đất nước, Trực lấy làm ai-oán. Chàng biết, biết rằng Cờ-đen, để trả thù lại mấy trận thua đau-đớn, nhất-định bắt dân-quân phải chết, chết dần-dà, chậm-chạp, thê-thảm và gớm-ghê. Chúng không cho kẻ thù được chết vẻ-vang trên trường chiến-đấu.

Trực giận lắm, càng giận vì, biết sự hiểm-sâu của giặc, chàng không nghĩ ra được cách gì đối-phó. Xưa nay, Trực vẫn là người nhanh trí và đảm-lược biết chừng nào!

Nắm chặt hai bàn tay để xuống bàn, mắt nhìn sáng quắc, Trực mím môi yên-lặng, như cố đào trong trí-nghĩ lấy một câu giải-quyết cái tình-thế gieo-neo.

Chàng bỗng giật mình…

Ông cụ Xuân, tự ngoài đi vào, nói nhỏ:

- Nguy to rồi! Buổi trưa hôm nay, số gạó lương chỉ còn vừa chia cho binh-sĩ mỗi người lưng bát. Nếu từ giờ đến sáng mai, tình-thế không thay đổi, bọn ta sẽ chết đói cả!

Trực thở dài:

- Cụ hãy ra ngoài phát gạo cho sĩ-tốt nấu cơm ăn đã.

Rồi, buồn rầu, chàng nhìn theo bóng ông già.

Chàng nhận thấy rất rõ cái trách-nhiệm của mình đối với sự sống chết của đồng-bạn. Gặp bước khó-khăn này, điều hệ-trọng nhất chàng phải làm là giữ gìn tính-mệnh của sĩ-tốt, hay, nếu cần đem hy-sinh phải hy-sinh cho xứng-đáng.

Bảo-trì không được mà hy-sinh cũng chưa phải lúc, Trực càng nghĩ càng bồn-chồn. Mỗi thời-khắc qua, cái chết một thêm gần, không đường nào tránh khỏi.

Một tiếng kêu hốt-hoảng khiến Trực, đang nghĩ-ngợi, bỗng đứng phắt dậy ra ngoài.

Ông cụ Xuân và mấy người nữa, mặt cắt không còn giọt máu, chạy đâm bổ từ dưới chân núi lên.

Trực đoán ngay có biến, vội hỏi to:

- Cái gì đấy, cụ Xuân?

- Không biết tại sao, ngòi Là tự nhiên rút cạn, nước uống và thổi cơm không có.

Trực, nghe nói, điếng người.

Tuy vậy, chàng vẫn cố giữ vẻ điềm-tĩnh:

- Nước ngòi cạn…? Cờ-đen nó muốn cho mình chết khát cả đây mà! Anh em, hãy yên lòng chờ. Nội nhật hôm nay, tôi sẽ có quyết-định.

Trước mặt mọi người, chàng không dám hoảng-hốt, nhưng lòng chàng bối-rối vô cùng. Trực bóp đầu ngồi nghĩ. Trước mắt chàng, bày ra hai con đường rõ rệt, mà cũng chỉ hai đường ấy thôi: Cự địch cho đến chết với hàng để cứu lấy hai trăm tính mệnh con người.

Vững lòng cho đến chết, Trực, riêng mình, đã quyết-định từ lâu. Nhưng, sự hy-sinh ấy, chàng có nên ép-uổng tất cả mọi người chăng?

Nếu không nên, Trực phải hàng.

Trực biết rằng Lưu-vĩnh-Phúc trước sau vẫn muốn thâu-dụng chàng. Nhân đấy, chàng có thể tùy cơ ứng-biến, cốt sao cứu tính-mệnh của đồng bạn.

Khi từ biệt Hoàng-lang, chàng đã cả quyết đối đầu với Phúc. Nhời nói chưa quên mà nay, bó giáo vào trại giặc, chàng sẽ hổ thẹn biết bao nhiêu. Sự hổ thẹn kia, Trực tự hẹn với lòng, sau khi đồng bạn chàng đã thoát, chàng sẽ đem máu đào rửa sạch.

Trực ra lệnh tụ họp sĩ-tốt.

Giây lát, mọi người đông đủ, hoặc đứng dựa vào nhau, hoặc ngồi bệt xuống cỏ, ai nấy đều mệt nhoài. Nhìn ba quân, Trực càng thấy rõ sự cần phải dẹp lòng tự-ái, cần phải chịu nhục để cải-tử hoàn-sinh cho hai trăm mạng. Chàng quả quyết bảo mọi người:

- Anh em hăng-hái đem mình làm việc chung, sự sống chết hẳn đã coi thường. Nhưng, chấp-kinh còn có tòng-quyền. Chết, lắm khi nên coi nhẹ như lông hồng, có khi phải thấy nặng bằng non Thái.

Hiện giờ bắc nam hai phía có giặc án-ngữ ; phía đông, phía tây có núi đá, ruồng lầy, ta, trừ-phi mọc cánh, không thể sao ra thoát. Lại thêm lương hết, nước thiếu, sự sống còn của chúng ta chỉ tính từng giờ.

Anh em lại nên biết rằng giặc vây mà không đánh là có ý muốn tôi ra hàng.

Thuận theo ý muốn ấy, tôi sẽ giải-thoát được cho hết thảy anh em, những người trung-dũng có thể ích-lợi cho nước nhà về mai sau. Vậy, anh em đừng nên cố-chấp những điều nhỏ-mọn, vui lòng để tôi hàng giặc nhé!

Mọi người khẳng-khái:

- Vẫn hay tình-thế nguy-ngập, vẫn hay chủ-tướng muốn bảo-toàn tính-mệnh cho chúng tôi, nhưng danh-tiết của chủ-tướng, danh-tiếng người Việt-Nam còn trọng hơn. Nay, ví bằng ném bỏ cả đi, cầu lấy sự an-toàn cho một dúm người, việc làm ấy chẳng trái ngược lắm ru!

Trực đáp:

- Muốn đánh mà không được đánh thì làm thế nào?

- Cờ-đen không đánh, chỉ cốt hãm lương tháo nước cho ta phải khốn-quẫn mà ra hàng. Ta nhất-định ngồi đây cho đến chết để giặc biết gan ta!

- Anh em có gan làm thế, được lắm! Song, ta không ưng cho anh em làm thế, anh em nghĩ sao? Ta, lấy địa-vị một người đầu-lĩnh, truyền-lệnh cho anh em phải để dành tấm gan sắt của anh em để, sau này, đem ra làm việc nước. Sự mất còn của xã-tắc trông vào những người gan dạ như anh em cả. Anh em không có quyền uổng-phí đời mình!

- Đã đánh mà lại hàng, giặc còn coi bọn ta, còn coi người nước Nam ra gì nữa!

Trực cười:

- Anh em cứ yên tâm, tôi đã có phương pháp đối phó. Giặc chẳng dám coi thường ta đâu.

- Chủ-tướng có thể cho chúng tôi biết ý định?

- Anh em cứ tin ở tôi là đủ. Tuy vậy, anh em đã muốn biết, tôi cũng chẳng giấu làm gì. Từ giờ đến mai, giặc thể nào cũng phái người sang dụ hàng. Tôi sẽ, như Quan-Vân-Trường trên Thổ-sơn, ước ba việc: Việc thứ nhất, giặc phải để cho anh em tự do muốn đi đâu thì đi ; việc thứ hai, giặc không được lột khí-giới của dân-quân ; việc thứ ba, khi nào dân-quân có đủ lương ăn, nước uống, khỏe mạnh như thường, ta sẽ thân-hành đến hàng tại cửa dinh Lưu-vĩnh-Phúc. Giặc, nhận ba điều ấy, ta hàng. Ba điều ấy thiếu một, ta đánh nhau tới khi tắt thở.

Quân-sĩ buồn-rầu.

- Lúc vinh-quang thầy trò có nhau. Khi ngộ biến, chúng tôi nỡ nào để chủ-tướng chịu sự nhục-nhã một mình!

Bằng một giọng khẳng-khái, Trực nói to:

- Anh em không được nghĩ như thế. Cho tới giây phút cuối cùng, anh em phải tỏ ra mình là những tay chiến-sĩ có lương-tâm, kỷ-luật: Vâng lời ta. Ta xin thề rằng: dù ta tạm hàng, danh-tiếng của người Việt-Nam vẫn không mất được…