Tự nhiên mang vạ

Thoạt tiên tôi muốn giới thiệu qua với các bạn về ông Sađi. Đó là típ người như người ta thường nói là “quan tám cũng ừ, quan tư cũng gật”, nghĩa là không bao giờ có chính kiến gì cả. Ông Sađi của chúng ta đúng là kiểu mẫu điển hình của loại người như vậy.

Nếu bạn hỏi ông ta nước ta có bao nhiêu đảng phái, ông thậm chí không trả lời “Tôi không biết”, mà chỉ khẽ nhún vai hoặc hơi nhếch môi, ý bảo tôi không quan tâm những chuyện như vậy.

Ông là con người nghiêm túc và có giáo dục. Ông chỉ hơn tôi chục tuổi, nhưng nhìn bề ngoài có thể tưởng ông vào tuổi bố tôi. Khi nói chuyện với ông, gần như phải cậy mồm ra ông mới chịu nói. Còn thông thường là im lặng.

Ông sống cùng vợ và con gái ở khu Icherenkiô, trong một ngôi nhà lớn do bố ông để lại. Mong muốn tìm cho con gái mình một vị hôn thê xứng đáng nên ông không cho thuê một buồng nào trong ngôi biệt thự rất nhiều buồng của mình.

Tôi và ông sáng nào cũng gặp nhau - nếu không ở trên tàu điện ngoại ô, thì chắc chắn ở chuyến tàu thủy khởi hành vào lúc chín giờ sáng.

Nửa tháng qua tôi bị ốm và không ra khỏi nhà. Lần đầu tiên sau thời gian ốm tôi đi làm. Tôi và ông Sađi xuống tàu điện và cùng ra bến đón tàu thủy - Lúc đó có một người đi ngang qua hỏi:

- Thời tiết hôm nay thế nào, ông Sađi?

Rồi không cần đợi trả lời, anh ta cứ đi tiếp. Chúng tôi theo bậc thang bước xuống. Một người quen khác của chúng tôi đuổi kịp chúng tôi:

- Chào ông Sađi! - Anh ta nói.

Ông Sađi đáp:

- Chào anh!

- Thời tiết thế nào, ông Sadi? - Anh bạn quen hỏi, rồi lại đi ngay. Tôi nhìn ông Sađi. Mặt ông trở nên xanh tái.

Từ phía sau lại vang lên những tiếng hỏi:

- Thời tiết thế nào, ông Sađi?

Ông Sađi tức lắm, nhưng cố không để lộ điều đó.

Chúng tôi bước lên tàu thủy và tìm chỗ ngồi ở khoang dưới. Một người ngồi cạnh lên tiếng chào:

- Chào ông Sađi!

Tôi nhìn người đó. Đó là một người đàn ông có tuổi, ăn mặc lịch sự.

Ông Sađi đáp:

- Chào ông.

- Ông khỏe không?

- Cám ơn ông, nhờ Trời tôi vẫn bình thường.

- Rất sung sướng... cầu Trời cho ông được khỏe mạnh. Thế thời tiết thế nào, ông Sađi?

Ông Sađi đứng bật dậy như người phải bỏng. Ông lấy cái mũ để trên giá xuống và leo lên trên boong. Như một người bạn cũ của ông, tôi cũng đứng dậy và đi theo ông.

Trên boong chúng tôi đứng cạnh nhau. Tôi nhận thấy ông Sađi tức giận lắm, nhưng sợ làm ông giận thêm nên tôi không dám hỏi có chuyện gì.

Cho đến bến tàu hai chúng tôi vẫn im lặng. Trong lúc rời khỏi tàu thủy lại có vài người khác hỏi ông bạn tôi:

- Thời tiết thế nào, ông Sađi?

Tôi cũng bắt đầu thấy nóng mặt. Tôi định can thiệp, nhưng chưa hiểu rõ đầu đuôi câu chuyện ra sao. Tôi cảm thấy tức giận hộ con người đứng đắn này. Ông ta không làm gì đáng để bị chọc tức cả. Chúng tôi lại cùng nhau đi vào đường hầm.

- Có chuyện gì xảy ra với ông vậy, ông Sađi? - Tôi hỏi - Tại sao ai cũng hỏi ông về thời tiết thế?

Ông đưa mắt nhìn tôi ngờ vực và nói:

- Thế anh không biết chuyện gì sao?

- Không, tôi không biết gì cả.

- Để tôi về trên tàu thủy tôi sẽ kể cho anh.

Đến cuối đường hầm chúng tôi chia tay.

Tôi rất háo hức chờ nghe ông Sađi kể chuyện. Chắc hẳn trong thời gian nửa tháng tôi bị ốm đã xảy ra chuyện gì với ông. Cả ngày hôm đó tôi cứ nghĩ về ông. Cuối cùng, buổi chiều chúng tôi gặp nhau ở bến phà Kađưkây.

- Chúng ta hãy bỏ qua chuyến tàu thủy này. - Ông đề nghị.

Tôi đoán ông sợ lên cái chuyến tàu thủy mà ông hay gặp người quen, vì thể nào họ cũng lại xúm vào trêu chọc ông.

Tại bến tàu có những chiếc thuyền con đi bán cá tươi. Ông Sađi mua cân rưỡi cá kamxa. Chúng tôi đi bộ một đoạn trên bến tàu. Sau đó lên chiếc tàu thủy khởi hành lúc tám giờ mười. Chiếc túi giấy bóng đựng cá trơn ướt, và ông Sađi phải nắm chặt sợ nó rơi mất. Chúng tôi bước xuống tàu.

- Thế anh chưa biết chuyện gì thật sao? - Ông hỏi.

Vừa lúc đó có giọng ai đó hỏi:

- Thời tiết thế nào, ông Sađi?

Ông Sađi lặng lẽ đứng dậy. Chúng tôi đi xuống dưới, tiến về phía đuôi tàu. Ông tựa vào lan can tàu, còn tôi ngồi xuống ghế băng. Ông Sađi tay nắm chặt túi cá, nhìn xuống phía tôi ngồi.

- Anh nhớ phải cẩn thận nếu có người nào hỏi anh về thời tiết. - Ông bắt đầu - Phải tránh xa hắn ta. Hắn có hỏi anh “Thời tiết thế nào?”, thì anh cứ im đừng nói gì, mặc kệ hắn hỏi. Vì đã xảy ra thế này: bắt đầu từ chuyện thời tiết, anh bị cuốn vào câu chuyện và cuối cùng gặp tai họa. Thoạt tiên khi hắn nói về thời tiết, tất nhiên anh không thấy có gì nguy hiểm trong chuyện ấy cả. Sau đó từ thời tiết hắn chuyển sang chuyện mưa. Rồi từ mưa chuyển sang chuyện đất đai. Cứ thế hết chuyện này sang chuyện khác, hắn kéo anh vào câu chuyện nguy hiểm lúc nào không hay!... Cách đây mấy hôm... - chính xác là cách đây mười ngày, như mọi hôm, tôi lên tàu điện ở Erenkiô. Có một người lạ bước lên và ngồi cạnh tôi. Khoảng hai phút chúng tôi im lặng không nói gì. Sau đó hắn ta nói:

- Thời tiết hôm nay ảm đạm quá!

Nói chung tôi không thích những người hay quấy rầy. Tôi im lặng không nói gì. Mấy phút sau hắn lại lên tiếng:

- Trời u ám quá ông nhỉ?

Cứ im lặng mãi e bất lịch sự nên tôi đành phải đáp:

- Phải!

Tôi thề có thánh Ala nếu tôi nói thêm câu gì khác thì thánh vật tôi chết. Thế là hắn lại nói:

- Nhưng xem ra năm nay có vẻ thiếu mưa.

Tôi thấy người này có vẻ muốn tìm người nói chuyện. Tôi vẫn im lặng. Không đợi tôi trả lời, hắn lại nói:

- Ông thấy có phải năm nay có vẻ thiếu mưa không?

Tôi thề tôi sẽ chết ngay trên con tàu này nếu tôi nói điêu, tôi lại trả lời:

- Phải!

Vì tôi không thể trả lời “Không!” được. Hắn nói năm nay trời có vẻ thiếu mưa. Còn tôi không thể trả lời: “Không, có lẽ năm nay sẽ có mưa” được. Trời có mưa hay không làm sao tôi biết được!

Thế là hắn quay sang nói chuyện nước:

- Nước năm nay thiếu mất!... Tình hình thật tồi tệ.

Tôi cứ lặng thinh không nói một câu.

- Ông bảo có đúng năm nay thiếu nước không?

- Phải! - Tôi đáp.

- Nếu thiếu nước thì sẽ mất mùa. Năm nay thế nào cũng đến mất mùa thôi. Nghe nói cả vùng Anatôlia này sẽ khô hạn.

Tôi thề là tôi không nói một câu nào cả.

- Đúng vậy không, hả ông? - Hắn hỏi.

- Phải! - Tôi đáp.

- Ta lại phải nhập lúa mì của nước ngoài thôi! - Tôi im lặng.

- Có đúng là rồi ta lại phải nhập lúa mì không?

Chả lẽ tôi là bộ trưởng thương mại sao? Việc phải mua cái gì đâu có liên quan gì đến tôi?

- Chúng ta sẽ phải nhập thôi, đúng không? - Hắn vẫn lải nhải.

- Phải. - Tôi đáp.

- Điều hành đất nước như thế thì hỏng bét. - Hắn nói - Chính phủ này không điều hành được rồi!

Bắt đầu từ chuyện thời tiết rồi kéo sang đến chuyện chính phủ! Ai có thể nghĩ rằng từ chuyện thời tiết tự dưng quay sang chuyện “chính phủ”?

- Chính phủ này không điều hành được, ông thấy có phải không?

Chuyện đã chuyển sang đề tài chính phủ tất nhiên tôi không thể nào trả lời “Phải” được! Bảo là chuyện thời tiết hay mưa gió còn có thể được. Nhưng quay sang đề tài chính phủ thì quá xa rồi! Tôi không nói một lời nào. Nhưng bất ngờ hắn huých mạnh khuỷu tay vào mạng sườn tôi một cái khiến tôi buột mồm đáp:

- Phải!

Tôi biết làm gì được nữa! Nếu tôi không trả lời hắn sẽ huých tôi một cái nữa ngay.

Còn hắn vẫn tiếp tục:

- Cuộc sống thì ngày càng đắt đỏ. Ông bảo thế thì dân nghèo sống làm sao được?

Tất nhiên, tôi không phủ nhận rằng tôi có thể trả lời rằng hắn nói sai, rằng sinh hoạt không những không đắt đỏ, mà còn có phần rẻ hơn. Nhưng trả lời như vậy thì tôi sẽ bị cuốn vào cuộc cãi vã với hắn ba tiếng đồng hồ liền không dứt. Để thoát khỏi hắn, tôi đành đáp:

- Phải!

- Chúng ta sắp rơi vào thảm họa đến nơi!

Không! Hắn đã đi quá giới hạn rồi! Tôi vờ làm ra vẻ không nghe thấy hắn nói gì.

- Ông bảo có đúng không?

Tôi lại im lặng. Hắn lại thúc vào mạng sườn tôi một cái. Tôi bật người dậy vì đau.

- Có đúng không hả ông?

- Phải!

Nếu tôi không trả lời “Phải!” hắn sẽ cho tôi một quả vào mũi và còn tiếp tục chất vấn tôi. Tôi chỉ mong sao tàu chóng đến bến để tôi thoát khỏi tên khó chịu này!

Còn hắn thì vẫn tiếp tục cái giọng ấy. Hắn nói sang những chuyện khủng khiếp khác mà tôi không dám nhắc lại ở đây. Đã mấy lần tôi định trả lời “Không!”, nhưng rồi lại sợ như thế thì đến tối cũng không dứt ra được với hắn. Hắn cứ liên tục, liên tục nói, rồi lại quay sang tôi hỏi:

- Có đúng vậy không hả ông?

Nếu tôi không trả lời thì hắn huých tôi mạnh đến nỗi tôi phải bắn sang một bên. Sau đó hắn ấn tôi vào sát thành tàu đến nỗi tôi không còn chuồn đi đâu được nữa. Chỉ có cách nhảy qua cửa sổ!

Còn hắn thì vẫn liên tục than thở, rồi thỉnh thoảng lại đập vào đầu gối tôi và hỏi:

- Có đúng không hả ông?

Tôi vừa xoa cái đầu gối bị đau vừa đáp:

- Phải!

Sau đó hắn còn nắm lấy vai tôi lắc mạnh và hỏi:

- Phải thế không ông?

Tôi lại phải đáp:

- Phải!

Thà hắn cứ đè tôi xuống đất mà nện cho một trận còn hơn! Sau một hồi nhận được những cú huých, cú đấm, cú đạp, tôi thở phào nhẹ nhõm khi tàu đến ga Khaiđanpasơ.

Ra đến sân ga gã vừa nói chuyện với tôi biến mất trong đám đông. Sợ lại gặp lại hắn, tôi cứ cắm đầu cắm cổ đi.

Tôi vừa đang mong đi nhanh cho tới bến tàu thủy thì bỗng một bàn tay ai vỗ mạnh vào vai tôi ba lần. Tôi quay lại - thì ra là người cảnh sát.

- Mời ông theo tôi về đồn! - Anh ta nói.

Vừa nghe nói đến từ “đồn” đôi chân tôi như muốn khuỵu xuống. Trong đời chưa lần nào tôi phải ra cả. Nhưng biết làm sao được? Tôi phải đi theo anh ta. Tôi bước vào đồn và nhìn thấy gã vừa nói chuyện với tôi ban nãy trên tàu điện đã ngồi ở đó và cười một cách nham hiểm. Cả hai hành khách ngồi đối diện với chúng tôi trên toa ban nãy cũng có mặt ở đây.

May quá, tôi nghĩ, hai ông khách này chứng kiến gã kia đã quấy nhiễu tôi suốt dọc đường và bây giờ họ đến đây để kiện về hắn ta.

Tôi nói với ngài thanh tra:

- Tôi xin nói ngay với ngài là tôi không có khiếu nại ai cả.

- Phải, nhưng có người khiếu nại ông. Đây, ông này đã buộc tội ông! - Ông thanh tra nói.

Ô la la! Chính hắn ép người ta phải trả lời “Phải!”, vậy mà bây giờ hắn còn đi buộc tội người ta! Anh đã nghe chuyện ngược đời như vậy bao giờ chưa?

- Đúng, - Gã kia nói - và hai vị này làm chứng. Ông ta đã nói những điều khó tưởng tượng nổi.

Rồi hắn kể lại chi tiết mọi chuyện cho ngài thanh tra, và tất cả những gì hắn nói với tôi trên toa tầu hắn đổ hết là tôi nói.

- Tất cả những điều đó là anh ta nói, chứ không phải tôi. - Tôi cãi.

Những người làm chứng khẳng định:

- Phải, anh này nói, còn ông này lúc nào cũng trả lời “Phải!”

- Tôi cố tình nói ra những điều ấy cốt để kiểm tra ông ta. - Gã kia nói.

Hóa ra chỉ vì tôi trả lời hắn “Phải”, mà người có lỗi là tôi, chứ không phải hắn!

Ông Sađi chuyển gói cá sang tay khác.

- Thế sau đó thế nào? - Tôi hỏi.

- Sau đó họ lấy lời khai của chúng tôi. Và sẽ có phiên tòa xử.

- Nhưng tại sao gã kia lại đi tố giác ông nhỉ?

- Khi ra khỏi đồn tôi cũng hỏi hắn như vậy. Và hắn trả lời sao anh có biết không? Hắn bảo: “Vì tôi thấy ông cứ trả lời ‘Phải!’, ‘Phải!’ có vẻ miễn cưỡng, nên tôi sợ ông sẽ đi báo tôi với cảnh sát, thành thử tôi phải đi báo cảnh sát trước ông!”. Tôi bảo hắn: “Tại sao đã sợ như thế mà anh không giữ miệng, còn đi leo lẻo đủ mọi thứ chuyện làm gì?”. “Tôi không giữ mồm được. - Hắn đáp - Tôi bị cái bệnh thích nói mà không làm sao chữa được!”

Vì thế, lạy Chúa, anh hãy nên cẩn thận. Thời buổi bây giờ người ta không kiềm chế được. Người nào cũng muốn tìm một người để thổ lộ tâm can. Nhưng anh ta không thể ra giữa quảng trường mà nói bô bô được. Anh ta sẽ tìm một người để trút bầu tâm sự... Và bao giờ cũng bắt đầu bằng chuyện thời tiết. Vì thế gặp người như vậy anh phải tránh xa ngay. Nếu không anh sẽ rơi vào hoàn cảnh giống như tôi.

Tôi phá lên cười rũ rượi. Sau đó nén cơn cười, tôi cất tiếng hỏi:

- Thời tiết thế nào, ông Sađi?

Tôi chưa kịp nói hết câu thì ông Sađi đã chụp cái túi cá vào đầu tôi. Tôi gỡ túi cá ra khỏi đầu và ngẩng lên nhìn, nhưng không còn thấy bóng dáng ông Sađi đâu nữa.