Chương 16

Chuyện giúp thằng Chim xảy ra đã lâu nhưng sao lúc này bỗng dưng nó lại chợt nhớ. Nó chỉ buồn chứ không nệ hà vì má nó thường nói với nó “Trên đời, ai làm ơn cho mình, dù là một chuyện nhỏ thì mình cũng phải nhớ suốt đời nhưng đừng nghĩ khi mình làm ơn cho người ta thì người đó phải nhớ ơn mình..”

Nghĩ vậy, nên nó vẫn tìm cách làm quen lại với tụi thằng Chim nhưng nhiều lần đã bị tụi nó lêu lêu “leng keng... con chó leng keng... con chó thổi kèn, con chó làm quen...” Mắc cỡ gần chết. Như hôm nay vậy!

Buồn quá, thằng Minh quay về nhà. Ngôi nhà trống hoác vì má nó đã đi bán. Bánh bèo đã đổ xong, không còn chuyện làm để giết cái buồn. Thằng Minh lấy tập ra định làm bài nhưng không biết nghĩ sao nó mở cửa cái tủ thờ để giữa nhà, rồi chui vào.

Cái tủ thờ này là do ông ngoại nó đóng để lại cho má nó. Đây là cái tủ lớn “bành ki nái” có hai ngăn tủ. Lớn đến nỗi, nó thường chui vào ngăn tủ phía dưới để ngủ khi trốn học. Đó là vào những năm nó học lớp nhì vào buổi sáng. Nó không phải là thằng làm biếng học. Siêng học và học khá nữa là đằng khác, và cũng siêng thêm vụ đi xem hát cải lương... cọp. Mỗi lần có gánh hát bầu tèo nào về hát ở rạp Vĩnh Khánh gần cầu Bót [1] - mà thường là những gánh hát nghèo, cũ kỹ từ tuồng tích đến gương mặt được quảng cáo là đào tơ, kép đẹp. Họ trôi dạt đến rạp hát - cũng rất bầu tèo này - chỉ chuyên hát bóng tuồng Tàu lâu lâu thay đổi vài lần bằng gánh hát mạt rệp cho bà con lao động vùng cầu Bót thưởng thức. Bà con lao động nghèo mua vé đồng hạng năm đồng, ngồi chen nhau trên những chiếc băng dài có lưng dựa đầy những vết máu rệp.

Không thể thiếu vắng thằng Minh trong những đêm hát cải lương có phụ diễn thêm màn hoạt kê hài hước. Mặc dù ngồi trên chiếc ghế cây bị rệp cắn nổi mẩn dầy đầy mông, vỗ bèm bẹp vì muỗi cắn và nghe mùi nước tiểu từ bên hông rạp bay thốc vào, thằng Minh vẫn ngồi xem hết cả hai tuồng.

Khi vãn hát thường là gần mười một giờ đêm. Nó phải đi bộ một quãng đường khá xa nên khi về đến nhà thì má nó đã ngủ rồi. Nó nhẹ nhàng đẩy cánh cửa gỗ bước nhẹ vào nhà vì má nó chỉ để cửa khép hờ. Trong cái xóm nhỏ Ba-ra-dô này lâu nay chưa hề có chuyện nhà bị mất trộm như xóm Ruộng phía trên.

Không phải vì ăn trộm thương tình mà vì nhà nào cũng nghèo như nhau. Có khác chăng là nhà nghèo ít và nhà nghèo thuộc dạng kinh niên mà thôi. Nhà nghèo nào khi đã khá giả hoặc rủng rỉnh có chút ít tiền thì đã dọn lên xóm trên, cất cái nhà gạch khang trang, có cổng sắt và tiếp tục tìm cách làm giàu tiếp. Còn nhà nghèo thì cứ ở lại và tiếp tục nghèo. Con cái trong các gia đình lao động được cha mẹ gửi gắm ước mơ thoát kiếp nghèo bằng con đường đi học, được học trường công thì ít tốn kém nhất. Tất nhiên là khi đi học, đứa con vẫn có thể đi làm thêm nửa buổi để phụ giúp cho gia đình.

Những đêm xem hát cải lương đi về khuya khoắt như thế thì y như rằng là buổi sáng hôm sau thằng Minh thức dậy để đi học không nổi. Nhưng nó có biệt tài tận dụng cái tủ thờ giữa nhà. Buổi sáng nó vẫn thức dậy, vẫn ôm cặp sách nhưng thay vì đến trường, nó lén mở cửa tủ, chui vào trong đó... ngủ tiếp.

Nó cũng có một biệt tài là ngủ dậy rất đúng giờ... tan trường. Cái này không biết là trời phú hay là do giấc ngủ chập chờn, khi thức dậy, điều đầu tiên là nó nghe tiếng động ở đằng sau nhà là nó biết má nó đã đi bán về, đang nấu cơm trưa. Thế là nó nhẹ nhàng, ôm cặp sách chạy ra đầu ngõ, đợi mấy thằng trong xóm đi học về là nó nhập vào bầy. Vừa đi vừa nói chuyện bi bô và thật ồn ào để cố ý cho má nó biết là nó có đi học. Vì có đôi lần má nó bắt gặp nó đang ngủ gục dưới gầm giường sau một đêm đi coi hát cải lương mệt mỏi.

Ngăn tủ này là nơi chốn bí mật, một cõi riêng của nó. Không chỉ là nơi để ngủ mà còn là nơi nó khám phá ra nhiều điều bí mật từ những cuốn sách lạ kỳ mà má nó cất giấu. Trên ngăn tủ phía trên là nơi má nó để một số giấy tờ, thơ từ gì đó và một số cuốn sách cũ. Những cuốn sách này nó đọc từ khi biết chữ nhưng không hiểu gì hết. Dần dần khi lên lớp tư, lớp năm thì nó cũng hiểu ít nhiều. Nó thích đọc nhất là cuốn Cổ Học Tinh Hoa của Ôn Như Nguyễn văn Ngọc. Ngay trang đầu sách nó thấy giòng chữ của ai đó viết “Cho con trai của ba”. Không biết ba là ai và con trai là ai nhưng sách đã vào tay là nó đọc ngấu nghiến. Nhiều chuyện nó đã được học ở sách quốc văn lớp nhì như chuyện Sào Phủ chăn trâu rửa lỗ tai, Hứa Do nói về chuyện ra làm quan. Đọc quyển sách này nó biết tại sao mấy người có tiền hay giúp đỡ người nghèo được gọi là Mạnh Thường Quân. Nhờ quyển sách này mà nó có cả pho chuyện để kể cho tụi thằng Ti, Chim nghe. Nhưng nó đọc say mê nhất là Phong kiếm Xuân Thu viết về chuyện Tôn Tẩn giả điên để trốn Bàng Quyên. Trong tủ này, má nó còn giữ những quyển truyện thơ Thạch Sanh - Lý Thông, Lâm Sanh - Xuân Nương, Nàng Út bộng tre. Một cuốn sách chữ Hán có dịch ra tiếng Việt mấy bài thơ của Lý Thường Kiệt, Mạc Đĩnh Chi, Trần Quang Khải, Đặng Dung... Nó không hiểu ở đâu mà má nó có nhiều sách đến như vậy. Nhưng nó thấy má nó có đọc đâu. Ờ, nhưng mà má nó không đọc thì nó đọc. Chỉ có điều nhiều chữ nó không hiểu nhưng không biết hỏi ai.

Mỗi khi buồn, ngoài những quyển sách, thằng Minh còn được an ủi bằng những bức thư của ba nó. Nó không hiểu tại sao ba chỉ viết thư mà không bao giờ về thăm nó. Lâu lâu, má nó bảo con viết thư cho ba đi. Nó viết thư xong đưa cho má nó gửi giùm vì nó không biết địa chỉ. Mỗi lần viết thư, nó viết một lèo, không cần suy nghĩ. Có gì đâu mà phải suy nghĩ, nó chỉ kể chuyện cho ba nó nghe thôi mà. Có phải nhờ thói quen đó không mà làm bài luận văn trong lớp, nó cũng viết thẳng một lốc vào giấy mà không cần phải viết dàn bài hay viết nháp.

Nó mở cái hộp thiếc, lấy ra xấp thư được xếp theo thứ tự ngày tháng. Má nó nói ba nó là thầy giáo mà sao giấy viết thư vàng khè, mực khi đậm, khi lợt giống như phải viết nhiều lần mới xong một bức thư. Lâu lâu, nó lấy những bức thư của ba nó ra xem lại, để nghe những lời dạy dỗ. Sao nó thèm có ba bên cạnh quá. Nó mở hú họa một bức:

Minh con. Tại con học bài không kỹ nên không làm bài được thôi. Chỉ tội nghiệp má của con. Con mà học được ở trường của ông thầy này thì coi như trong lòng má con, con đã đậu đệ thất.

Năm nay con 11 tuổi rồi há. Ba chỉ nhớ mặt con hồi con mới đẻ. Hôm nọ, má có gửi cho ba tấm hình của con. Con đẹp trai, giống ba lắm... Ba với má lấy nhau năm ba được 25 tuổi, còn má con được 22. Chắc khi ba đi làm xa về con nhìn không ra ba quá.

Nó nhớ lại tấm ảnh ố vàng mà má nó lộng kiếng, treo trên vách. Trong ảnh đó ba má nó đang đứng cạnh nhau, tay đang ẵm nó đang nằm bó trong cái khăn lông. Phía sau là rặng cây, cạnh một con sông. Té ra, má nó không phải là người xóm Ba-ra-dô này. Nghe bà con nói lại, má nó đến xóm này ở khi nó còn đỏ hỏn... Năm nay ba nó được 36 tuổi. Chết cha, khi về ba nó không giống ba nó trong tấm ảnh này đâu, làm sao nhận ra đây?

Năm nay con đã học lớp nhứt, sắp thi đệ thất. Con ráng học, thi đậu để cho má khỏi phải lo lắng tiền trường cho con. Nhưng nếu lỡ con có rớt, thì cũng là chuyện bình thường trong đời học sinh, không gì phải lo buồn, nản chí. Tìm thầy học luyện thi, rồi mình thi lại. Con được thi tới 14 tuổi lận mà. Học là chuyện cả đời. Quan trọng là mình có ý chí học không mà thôi.

Tại sao mình không học luyện thi ở trường tư của ông thầy già ngay bây giờ. Đợi thi rớt mới học là quê lắm, với lại má cũng không có tiền cho mình đi học đâu. Phải tìm cách đi học ngay từ bây giờ, nhưng cách nào đây ta?

Ba có để cho con mấy cuốn sách, má đang giữ. Nói má đưa cho con đọc. Ba thích nhứt là cuốn Cổ học tinh hoa. Nhiều chuyện hay lắm. Con đọc được tới đâu thì đọc, hiểu được tới đâu thì hiểu. Dần dần, sau này lớn lên con sẽ hiểu thêm, biết thêm. Bây giờ biết một, vài năm sau sẽ biết mười. Đọc sách như người bạn tâm tình giúp mình hiểu thấu chuyện hay và dở của cuộc đời và tình người...

Mỗi lá thư ba nó viết đều giống như một lời dạy, nhắn nhủ chuyện trò bằng chữ chứ không bằng lời. Nó thấy thằng Ti, thằng Út đẹt... có ba cạnh bên nhưng chưa bao giờ nó nghe ba tụi này nói hay bằng lời trong những lá thư của ba nó. Nhưng dù sao, có ba ở cạnh bên vẫn sướng hơn. Như ba thằng Ti, chở cả đám bằng xe xích lô máy đi ăn ở Chợ Lớn, hay ba thằng Út đẹt, dẫn tụi nó đi đá banh. Nếu ở cạnh bên, chắc chắn ba nó sẽ kể cho nó những chuyện hay, hai ba con sẽ nói chuyện với nhau, chứ viết thư thì lâu quá xá là lâu. Nói chuyện với chú Hai Ngon thì cũng được, nhưng chú đi đẩu, đi đâu mất tiêu rồi...

Lâu quá, nó chưa nhận được thư ba nó. Nó hiểu nguyên nhân nên không buồn mà cả hai má con chỉ trông ngóng thôi, vì lá thư cuối cùng ba nó cho biết:

Ba sắp chuyển công việc từ Tân Hiệp đi một nơi xa lắm. Nơi này, ba không có điều kiện để viết thư thường xuyên cho con. Ở nhà ráng học. Giúp má con, đừng để má con buồn. Phận làm con cái, nhớ lấy chữ hiếu làm đầu. Không ai có thể thay thế ba má mình được. Ráng lo cho má. Con lo cho má, ba mừng lắm, con trai.

Đọc thư này, nó đã khóc.

Chú thích:

[1] Đã giải tỏa. Còn gọi là cầu chữ U, bắc từ đường Phạm Phú Thứ - Lê Quang Liêm qua bến Bình Đông. (Hiện nay là ngã ba Phạm Phú Thứ - Võ văn Kiệt).