Chương VII TRONG NHÀ TOM BOMBADIL
Bốn Hobbit bước qua ngưỡng cửa rộng bằng đá, và đứng sững, chớp chớp mắt. Họ đang ở trong một căn phòng thấp rõ dài, ngập ánh sáng những ngọn đèn đung đưa dưới mấy thanh dầm mái; trên cái bàn gỗ được đánh bóng sẫm màu lừng lững nhiều cây nến, cao và vàng, đang cháy rực.
Trên một chiếc ghế, ở đầu xa căn phòng đối diện cửa ra vào, một phụ nữ đang ngồi. Mái tóc nàng dài vàng óng róc rách chảy xuống vai; chiếc váy dài màu xanh, xanh như sậy non, lốm đốm bạc hệt những hạt sương; và đai lưng nàng bằng vàng, tựa như một chuỗi hoa diên vĩ dại khảm muôn con mắt biếc nhạt hoa lưu ly. Quanh chân nàng, trong những chậu rộng bằng sứ nâu và xanh, hoa súng trắng bập bềnh, đến nỗi nàng trông như đang ngự trên ngôi báu ở giữa hồ.
“Vào đi, các vị khách quý!” nàng nói, và khi nàng nói họ hiểu ra mình vừa nghe chính giọng trong trẻo của nàng ca hát. Họ bước thêm vài bước rụt rè vào trong phòng, cúi chào thật thấp, cảm thấy kinh ngạc và ngượng nghịu đến kỳ lạ, giống kẻ gõ vào cánh cửa túp lều tranh xin lấy một hớp nước uống, lại được một nữ hoàng tiên trẻ trung xinh đẹp bận toàn hoa tươi ra mở. Nhưng họ chưa kịp nói điều gì, nàng đã nhẹ nhàng bật đứng dậy băng qua mấy chậu hoa súng và vừa cười vừa chạy về phía họ; lúc nàng chạy chiếc váy dài sột soạt như cơn gió hai bên bờ sông bạt ngàn hoa nở.
“Lại đây bạn thân mến!” nàng nói, nắm lấy tay Frodo. “Hãy cười và vui lên! Ta là Anh Đào Vàng, con gái Dòng Sông.” Rồi nhẹ nhàng nàng đi qua họ đóng cửa lại, xong xoay lưng lại cánh cửa, hai cánh tay nàng trắng ngần xoải rộng. “Chúng ta hãy cài đêm ở bên ngoài!” nàng nói. “Bởi các bạn có lẽ còn sợ hãi sương mù, bóng cây, nước thẳm và những thứ chưa bị ai chế ngự. Chớ sợ gì cả! Bởi đêm nay các bạn ở dưới mái nhà của Tom Bombadil.”
Các Hobbit nhìn nàng kinh ngạc; và nàng nhìn từng người bọn họ mỉm cười. “Quý nương Anh Đào Vàng xinh đẹp!” Frodo cuối cùng thốt nên lời, cảm thấy trái tim mình rung động một niềm hân hoan không hiểu nổi. Cậu đứng giống như đôi lần đứng đắm đuối trước những giọng Tiên ngọt ngào; nhưng bùa chú giờ đây ếm lên cậu thì khác hẳn: niềm vui sướng kém mãnh liệt và cao sang, nhưng thẳm sâu và gần gụi trái tim phàm tục hơn; diệu kỳ mà không hề xa lạ. “Quý nương Anh Đào Vàng xinh đẹp!” cậu lại nói. “Bây giờ đây tôi đã rõ niềm hân hoan ẩn trong những bài ca chúng tôi nghe được.
Ô mảnh mai như nhánh liễu! Ô trong trẻo hơn nước trong!
Ô dáng lau ao lay động! Diễm kiều con gái Dòng Sông!
Ô sắc xuân pha màu hạ, rồi tiếp lại xuân xanh!
Ô gió lướt qua mặt thác, ôi tiếng cười lá thanh!”
Đột nhiên cậu dừng bặt và lắp bắp, mất hết cả tinh thần vì kinh ngạc nghe mình nói những lời như vậy. Nhưng nàng Anh Đào Vàng chỉ cười.
“Xin chào mừng!” nàng nói. “Ta chưa từng biết dân ở Quận giọng lưỡi lại ngọt ngào đến vậy. Nhưng ta thấy ngươi là một Bạn Tiên; ánh sáng trong mắt ngươi và âm điệu giọng nói của ngươi cho biết điều ấy. Đây quả là cuộc hội ngộ hân hoan! Giờ hãy ngồi xuống, đợi Chủ Nhân của ngôi nhà. Ông ấy không lâu nữa đâu. Ông ấy đang chăm sóc lũ thú mỏi mệt của các bạn.”
Các Hobbit vui mừng ngồi xuống mấy chiếc ghế thấp đệm cói, trong khi nàng Anh Đào Vàng bận rộn quanh bàn; và mắt họ dõi theo nàng, bởi vẻ duyên dáng mảnh mai trong cử động nàng làm ngập tràn trong họ nỗi vui sướng yên bình. Từ đâu đó sau nhà vọng đến tiếng hát. Thảng hoặc giữa vui lên nào, đến đây vui và rung cho vung cho vang vào họ lại bắt được những từ lặp đi lặp lại:
Lão Tom Bombadil, cả ngày vui hớn hở,
Ủng dưới chân lão màu vàng, áo khoác xanh rạng rỡ.
“Quý nương xinh đẹp!” một lúc sau Frodo lại noi. “Liệu nàng có thể cho tôi biết, nếu câu hỏi của tôi không có vẻ quá ngây ngô, Tom Bombadil là ai không?”
“Là ông ấy,” nàng Anh Đào Vàng nói, ngừng cử động thoăn thoắt và mỉm cười.
Frodo nhìn nàng vẻ dò hỏi. “Là ông ấy, như ngươi đã thấy,” nàng nói, đáp lại cái nhìn của cậu. “Là Chủ Nhân của rừng, nước và đồi.”
“Vậy toàn bộ vùng đất kỳ lạ này thuộc về ông ấy?”
“Không hẳn thế,” nàng trả lời, và nụ cười nhạt dần. “Thế thực sẽ là một gánh nặng,” nàng nói thêm, giọng trầm xuống, như thể cho mình mình nghe. “Cây cỏ và vạn vật mọc trên mặt đất hoặc sống trong vùng đất từng thứ một chỉ thuộc về chính chúng. Tom Bombadil là vị Chủ Nhân. Chưa ai từng bắt được Tom Già đi trong rừng, lội dưới nước, nhảy chân sáo trên những đỉnh đồi dưới ánh sáng hay bóng tối. Ông ấy không sợ gì cả. Tom Bombadil là vị chủ nhân.”
Một cánh cửa mở và Tom Bombadil bước vào. Lão bấy giờ không có mũ lộ mái tóc nâu dày đội vành lá thu. Lão vừa cười vừa đi tới bên nàng Anh Đào Vàng, nắm lấy tay nàng.
“Công nương xinh đẹp của ta đây!” lão nói, và cúi chào các Hobbit. “Anh Đào Vàng của ta vận toàn màu xanh lục ánh bạc với hoa gài thắt lưng đây. Chẳng hay bàn đã sắp chưa? Ta thấy kem vàng, sáp ong, bánh mì trắng, cả bơ; sữa, pho mát, thảo dược xanh và quả mọng chín. Thế đủ cho chúng ta chưa? Bữa tối đã sẵn sàng chưa?”
“Đã sẵn sàng rồi,” nàng Anh Đào Vàng đáp; “nhưng các vị khách của chúng ta có lẽ là chưa?”
Lão Tom vỗ tay kêu lên: “Tom, Tom ơi! Khách của lão đang mệt, vậy mà lão suýt thì quên khuấy! Đi nào, bằng hữu vui vẻ của lão, Tom này sẽ làm các vị sảng khoái! Các vị sẽ làm sạch đôi tay cáu bẩn, rửa khuôn mặt lo âu; cởi bỏ áo choàng lấm bùn và chải mượt mớ tóc rối!”
Lão mở cánh cửa, và họ theo lão đi dọc một đoạn hành lang ngắn rồi vòng quanh một chỗ ngoặt thình lình. Họ tới một căn phòng thấp có mái dốc (một gian áp mái, hình như vậy, được xây áp vào đầu Bắc ngôi nhà). Bốn bức tường bằng đá sạch, nhưng bị rèm vàng và mành mành xanh lòng thòng che phủ gần hết. Sàn phòng lát đá, trải những thảm cói xanh tươi. Có bốn tấm nệm dày nằm trên nền phòng dọc một bên tường, mỗi tấm chồng đống mền trắng. Dựa vào bức tường đối diện là một băng ghế dài trĩu nặng những chậu đất nung, bên cạnh băng ghế lừng lững mấy bình nâu đầy nước, số lạnh, số nóng nghi ngút. Có mấy đôi dép cỏ mềm để sẵn sàng cạnh mỗi giường.
Một lát sau, sạch sẽ và khỏe khoắn, bốn Hobbit được mời ngồi vào bàn, hai người mỗi bên, còn hai đầu bàn là nàng Anh Đào Vàng và Chủ Nhân. Đó là một bữa ăn lâu vui vẻ. Mặc dầu bốn Hobbit ăn uống chẳng khác gì những Hobbit sắp chết đói nhưng vẫn không hề thiếu đồ ăn. Thức uống trong bát uống dường như là nước lạnh tinh khiết, nhưng đi vào tim họ y hệt rượu, giải phóng giọng ca của họ. Các vị khách chợt nhận ra rằng họ đang hát vui vẻ, như thể thế dễ dàng và tự nhiên hơn là nói.
Cuối bữa lão Tom và nàng Anh Đào Vàng nhanh chóng đứng dậy dọn sạch bàn. Các vị khách được yêu cầu ngồi yên lặng, rồi được xếp ngồi vào các ghế, mỗi người một cái đôn kê đôi chân mệt mỏi. Lửa nhóm trong lò sưởi lớn trước mặt họ, đang cháy sáng tỏa mùi thơm ngọt, như thể nhóm bằng gỗ táo. Mọi thứ được xếp đặt đâu vào đấy xong, tất thảy đèn nến trong nhà liền bị thổi tắt, trừ một cây đèn và một cặp nến ở mỗi đầu kệ ống khói. Rồi nàng Anh Đào Vàng cầm một cây nến đến đứng trước họ, chúc từng người bọn họ một đêm an lành và giấc ngủ sâu.
“Giờ hãy bình tâm,” nàng nói, “cho đến sáng. Đừng nghe những tiếng động ban đêm! Bởi không gì có thể lọt qua cửa ra vào và cửa sổ nơi đây ngoại trừ ánh trăng, ánh sao và cơn gió ngoài đỉnh đồi. Chúc ngủ ngon!” Nàng lướt ra khỏi căn phòng trong ánh sáng mờ mờ và tiếng sột soạt. Tiếng bước chân nàng như dòng suối nhẹ nhàng chảy trôi xuống chân đồi qua những tảng đá mát lạnh trong đêm yên lặng.
Lão Tom lặng lẽ ngồi nán lại bên họ một lúc, trong khi từng người bọn họ gắng dồn can đảm hỏi một trong rất nhiều câu đã định hỏi từ bữa tối. Giấc ngủ tụ lại trên mi mắt họ. Cuối cùng Frodo nói.
“Chủ Nhân à, lúc ấy lão nghe được tôi gọi hay ngọn gió tình cờ đưa lão đến?”
Lão Tom cựa quậy như thể vừa bị lay tỉnh khỏi giấc mơ dễ chịu. “À ờ, gì nhỉ?” lão lúng búng. “Lão nghe thấy cậu gọi không à? Chậc, lão chẳng nghe gì cả: lão còn bận hát. Vậy ngọn gió tình cờ đưa lão đến rồi, nếu cậu cho đó là tình cờ. Đó không phải trù định của lão, dầu bấy giờ lão đương đợi cậu. Chúng ta nghe được tin tức của cậu, và biết rằng cậu đang lang thang phiêu bạt. Chúng ta đoán chừng cậu chẳng mấy sẽ đến nơi dòng nước: mọi con đường mòn đều dẫn ra lối ấy, xuống Liễu Gai Quấn Quýt. Lão Cổ Liễu xám ấy, lão là một ca công mạnh vô biên, hạng người nhỏ bé khó lòng chạy thoát mê cung ma mãnh của lão. Nhưng Tom có việc ở đó, mà lão đố dám cản trở.” Tom gật gù như thể giấc ngủ lại đang bắt lão đi; nhưng rồi lão tiếp tục ngân nga êm ái:
Ta có việc ở phía đó: hái hoa súng mang về nhà,
lá xanh rờn búp trắng muốt cho vui lòng người đẹp ta,
những bông cuối trước năm tàn, về giấu qua mùa đông rét,
cho nở hoa bên gót sen, tới kỳ khắp rừng tan tuyết.
Mỗi năm khi hè sắp hết ta tới tìm hoa cho nàng,
dọc sông Liễu Gai Quấn Quýt, tận ao sâu rộng nước trong,
xuân sang hoa nở đầu tiên và lưu lại đây tới cuối.
Ta gặp con gái Dòng Sông rất lâu xưa bên hồ ấy,
nàng Anh Đào Vàng tươi trẻ giữa lau lách bên bờ ao.
Nàng hát ngọt ngào là thế, tim nàng đập rộn ràng sao!
Lão mờ mắt nhìn họ, lóe trong mắt một ánh xanh bất thình lình:
Và đến là may cho các bạn - vì từ giờ trở về sau
ta không còn đi xa nữa dọc sông vào trong rừng sâu,
khi năm sang độ cạn mùa. Ta cũng chẳng còn cất bước
qua nhà Lão Cổ Liễu già sau ngày mùa xuân ngủ thiếp,
trước khi xuân vui lại thức và nàng con gái Dòng Sông
nhảy múa theo đường quấn quýt xuống tắm mình dòng nước trong.
Lão lại rơi vào im lặng; nhưng Frodo không nhịn nổi bên hỏi một câu nữa: câu cậu muốn được trả lời nhất. “Hãy cho chúng tôi biết về lão Liễu, hỡi Chủ Nhân,” cậu nói. “Lão là giống gì? Tôi trước nay chưa từng nghe nói về lão.”
“Không, đừng!” Merry và Pippin đồng thanh, ngồi thẳng ngay dậy. “Không phải bây giờ! Đợi đến sáng mai đi!”
“Đúng thế!” ông già nói. “Giờ là lúc nghỉ ngơi. Vài thứ đáng sợ không nên nghe khi thế gian đang trong bóng tối. Cứ ngủ đến sáng ngày, kê cao gối! Đừng để ý tiếng động về đêm! Đừng sợ liễu xám nào cả!” Nói đoạn lão cầm đèn xuống rồi thổi tắt, vớ lấy mỗi tay một ngọn nến và dẫn họ ra khỏi căn phòng.
Đệm và gối dành cho họ mềm như lông tơ, còn chăn bằng len trắng. Hầu như chưa kịp đặt mình lên mấy cái giường dày lún rồi kéo chăn mỏng che người, họ đã ngủ thiếp đi.
Trong đêm sâu, Frodo nằm mơ một giấc mơ không ánh sáng. Rồi cậu thấy trăng non mọc lên; dưới ánh trăng mờ ảo hiện ra trước mắt cậu một bức tường đá đen, bị một mái vòm đen tối y như cái cổng khổng lồ xuyên thủng. Frodo có cảm giác mình được nâng lên cao, và khi bay qua bức tường đá cậu thấy nó là một vành đai đồi, bên trong vành đai đồi là một bình nguyên, chính giữa bình nguyên sừng sững một trụ đá, hệt một tòa tháp vĩ đại nhưng không phải do bàn tay con người dựng nên. Trên đỉnh núi đá có hình dáng một người đang đứng. Mặt trăng đang lên dường như trong giây lát treo lơ lửng trên đầu ông ta, sáng lấp loáng trên mái tóc trắng mỗi lúc gió lùa qua đó. Từ bình nguyên tối đen bên dưới vọng lên tiếng kêu khóc của những giọng nói chết chóc, cả tiếng tru của nhiều con sói. Đột nhiên một bóng đen bay qua mặt trăng, hình dạng hệt đôi cánh vĩ đại. Bóng người giơ tay lên, một tia sáng lóe ra từ cây trượng trong tay. Một con đại bàng to lớn vụt tới mang ông ta đi mất. Những giọng nói rền rĩ, bầy sói càu nhàu. Có âm thanh nào đó như tiếng gió thổi mạnh, và cùng với gió là tiếng móng guốc, đang phi dồn dập, dập dồn, dồn dập từ phía đằng Đông đến. “Kỵ Sĩ Đen!” Frodo nghĩ và bừng tỉnh, tiếng móng guốc vẫn vang vọng trong tâm trí. Cậu tự hỏi liệu còn có bao giờ cậu lại đủ can đảm rời bỏ những bức tường đã an toàn này không. Cậu nằm bất động, vẫn lắng tai nghe; song tất cả giờ đã chìm vào yên lặng, nên cuối cùng cậu xoay người và lại ngủ thiếp đi hoặc lang thang vào giấc mơ nào khác không sao nhớ nổi.
Bên cạnh, Pippin đang nằm mơ khoan khoái; song một sự thay đổi đến với giấc mơ của cậu và cậu trở mình rên rỉ. Đột nhiên cậu tỉnh giấc, hoặc tưởng mình đã tỉnh, mà vẫn nghe được trong bóng tối tiếng động đã quấy rầy giấc mơ của mình: rắc-rắc, cót-két: tiếng động như thể các cành cây đang càu nhàu trong gió, những ngón tay cành con cào tường và cửa sổ: roạt, roạt, roạt. Cậu tự hỏi có rặng liễu nào gần ngôi nhà không; và rồi đột nhiên cậu có cái cảm giác đáng sợ rằng mình không hề ở trong một ngôi nhà bình thường, mà ở bên trong cây liễu, lại đang lắng nghe giọng nói khô khốc cọt kẹt kinh khủng ấy cười nhạo mình. Cậu ngồi dậy, cảm thấy mấy cái gối mềm mại chịn dưới tay, nên yên tâm nằm trở xuống. Cậu dường như nghe thấy văng vẳng trong tai mình tiếng vọng của mấy từ: “Đừng sợ gì cả! Hãy bình tâm đến sáng! Đừng nghe những tiếng động ban đêm!” Vậy là cậu lại ngủ.
Tiếng nước là thứ Merry nghe thấy rơi vào trong giấc ngủ yên lặng của mình: nước chảy xuống thành dòng nhè nhẹ, và rồi loang ra, loang ra không cưỡng nổi khắp chung quanh ngôi nhà thành một vụng nước tối đen không bờ bến. Nước ùng ục dưới các bức tường, và cứ dâng lên từ từ mà đều đều. “Mình sẽ bị chết đuối mất!” cậu nghĩ. “Nước sẽ vào được, rồi mình sẽ chết đuối.” Cậu cảm thấy mình đang nằm trong một bãi lầy nhão nhớt, và cố nhảy bật lên, cậu đặt chân lên góc nhà bằng đá phiến cứng lạnh. Rồi nhớ ra mình đang ở đâu cậu lại nằm xuống. Cậu mơ hồ nghe hay nhớ có thoáng nghe nói: “Không gì có thể lọt qua cửa ra vào hay cửa sổ ngoại trừ ánh trăng, ánh sao và cơn gió ngoài đỉnh đồi.” Một luồng không khí ngòn ngọt mơ hồ lay động cánh rèm. Cậu thở sâu rồi lại ngủ thiếp đi.
Tất cả những gì Sam còn nhớ nổi là, cậu ngủ suốt đêm toại nguyện vô cùng, giả sử gỗ súc còn biết mà toại nguyện.
Họ tỉnh dậy, cả bốn cùng một lúc, trong ánh ban mai. Lão Tom đang đi lại quanh phòng huýt sáo váng lên như một ngôi sao nhí. Nghe thấy họ cục cựa lão vỗ tay đen đét la lên: “Hây! Lại đây mà chơi! Đến đây vui! Các bạn thiết!” Lão kéo mở những rèm vàng, và bốn Hobbit nhận thấy chúng vốn che hết cả hai cửa sổ, ở cả hai đầu phòng, một trông hướng Đông, cái kia trông hướng Tây.
Họ nhảy lên sảng khoái. Frodo chạy đến cửa sổ đằng Đông, thấy mình đang nhìn ra một khu vườn rau xám xịt vì sương. Cậu tưởng đâu sẽ thấy cỏ mặt ngút lên đến tận tường, lốm đốm toàn vết móng ngựa. Song tầm mắt cậu ngợp một hàng đậu leo cột cao ngất; cao và xa bên kia hàng đậu, đỉnh đồi xám hiện lên lừng lững trước bình minh. Đó là một buổi sáng nhợt nhạt: ở đằng Đông, sau những dải mây dài như hàng hàng len bẩn bị ruộm đỏ ngoài riềm, le lói cả biển sắc vàng. Bầu trời báo hiệu cơn mưa sắp tới; nhưng ánh ngày đang lan rộng thật mau, và những bông hoa đỏ trên giàn đậu bắt đầu lóng lánh nổi bật trên thảm lá xanh ướt nhoáng.
Pippin hướng ánh mắt ra bên ngoài cửa sổ đằng Đông, nhìn xuống một vụng sương mù. Rừng Già khuất dưới màn sương. Y hệt như từ trên cao nhìn xuống một đụn mây dốc tuột. Có một khe núi hoặc giả lòng suối ở chỗ sương mù tản thành nhiều chùm nhiều cồn: thung lũng sông Liễu Gai Quấn Quýt. Dòng nước chảy xuống đồi phía bên trái rồi mất hút vào trong những bóng trắng. Gần hơn là một vườn hoa và bờ giậu giăng lưới bạc cắt tỉa gọn gàng, bên kia là cỏ xám đã xén trắng xóa những giọt sương. Không thấy có cây liễu nào.
“Chào buổi sáng, các bạn vui tươi!” lão Tom la lên, vừa mở toang cửa sổ đằng Đông. Một luồng gió mát ùa vào; gió mang mùi mưa. “Ta đang nghĩ hôm nay mặt trời sẽ không ló mặt mấy đâu. Ta vừa đi dạo thênh thênh, tung tăng trên các đỉnh đồi, từ lúc bình minh xám vừa rạng, ngửi gió và thời tiết, cỏ ướt dưới chân, trời ướt trên đầu. Ta đánh thức nàng Anh Đào Vàng bằng tiếng hát dưới cửa sổ; song chẳng đánh thức dân Hobbit lúc sáng sớm. Đêm hôm đám người nhỏ tỉnh dậy trong bóng tối, sáng bảnh mắt thì mới thiếp ngủ! Rung cho vung vào! Rung cho vang cho rang nào! Vui lên nào, các bạn thiết! Nếu ra sớm các bạn sẽ thấy bữa sáng trên bàn. Nếu ra muộn sẽ chỉ có nước mưa và cỏ!”
Chẳng cần phải bảo - dù chẳng phải là lời đe dọa của lão Tom nghe quá nghiêm trọng gì - nhóm Hobbit ra sớm và rời bàn muộn, mãi lúc bàn ăn bắt đầu nom khá là nhẵn nhụi. Cả lão Tom lẫn nàng Anh Đào Vàng đều không ở đó. Có thể nghe rõ tiếng lão quanh nhà, huyên thuyên trong bếp, lên lên xuống xuống cầu thang, rồi hát hò đây đó bên ngoài. Căn phòng trông ra hướng Tây bao quát thung lũng mù sương, cửa sổ để mở. Nước nhỏ xuống từ mái hiên lợp rạ. Họ chưa kịp xong bữa sáng thì mây đã tụ thành một vành nón khổng lồ duy nhất, một cơn mưa xám xịt thẳng rẵng dìu dịu đều đều đổ xuống. Bức màn sâu thẳm hoàn toàn bưng kín Rừng Già.
Họ đang nhìn ra ngoài cửa sổ thì nghe giọng ca trong trẻo của nàng Anh Đào Vàng lảnh lót trên cao, rớt xuống nhẹ nhàng như thể đang từ bầu trời chảy xuống cùng mưa. Họ hầu như chỉ nghe lõm bõm ca từ, nhưng không hiểu sao vẫn ý thức rất rõ ràng rằng bài ca là một bài ca ngày mưa, ngọt ngào như mưa rào trên những quả đồi khô rốc, rằng bài ca kể câu chuyện về một dòng sông bắt nguồn từ con suối nhỏ trên miền cao nguyên đổ ra Đại Dương mãi bên dưới. Nhóm Hobbit sung sướng lắng nghe; Frodo thì hân hoan trong dạ, và cảm ơn thời tiết rủ lòng, bởi thời tiết đã trì hoãn chuyến khởi hành của họ. Ý nghĩ đi tiếp vẫn trĩu nặng lòng cậu kể từ thời khắc tỉnh giấc; nhưng giờ cậu đoán chừng ngày hôm ấy họ sẽ chẳng đi xa hơn được.
Cơn gió tầng cao cố định ở hướng Tây, những đám mây càng lúc càng dày và ẩm ướt cuồn cuộn quần tụ thả mưa nặng hạt lên các mái đầu Vệt Đồi trọc lốc. Xung quanh ngôi nhà chẳng còn nhìn thấy được gì ngoài nước đổ rào rào. Frodo đứng gần cửa ra vào để ngỏ ngắm con đường mòn phấn trắng biến thành một dòng sông nhỏ trắng như sữa ùng ục chảy hút xuống dưới thung lũng. Tom Bombadil lúp xúp chạy về quanh đầu hồi ngôi nhà, tay khua khua như thể lão muốn gạt mưa đi - và quả tình lúc nhảy qua ngưỡng cửa trông lão hoàn toàn khô cong, ngoại trừ mỗi đôi ủng. Ủng lão tháo ra để ngay bên lò sưởi. Đoạn lão ngồi vào chiếc ghế lớn nhất rồi gọi các Hobbit tụ tập lại quanh mình.
“Hôm nay là ngày giặt giũ của nàng Anh Đào Vàng,” lão nói, “cũng là kỳ dọn dẹp mùa thu của nàng. Dân Hobbit không chịu nổi ẩm ướt thế này đâu - hãy cứ để bọn họ nghỉ chừng nào hay chừng đấy! Ngày thích hợp cho những chuyện kể thật dài, cho những câu hỏi và lời giải đáp, vậy nên lão Tom ta sẽ mở lời.”
Tiếp đó lão kể bọn họ nghe nhiều câu chuyện đáng ghi nhớ, thỉnh thoảng lại tuồng như đang nói một mình, thỉnh thoảng con mắt sáng xanh dưới hàng lông mày rậm nhìn họ đăm đăm thảng thốt. Thường thường giọng lão chuyển thành bài ca, rồi lão sẽ đứng khỏi ghế mà nhảy nhót. Lão kể họ nghe chuyện bầy ong và hoa, chuyện đời sống cây rừng, cả chuyện những sinh vật lạ của Rừng Già, chuyện những thứ tà ác và những thứ thiện lương, những thứ thân thiện và những thứ hằn thù, những điều độc địa cùng những điều hiền hòa, cả vô số bí mật ẩn bên dưới các bụi mâm xôi.
Trong lúc lắng nghe, họ bắt đầu hiểu muôn sự sống của Rừng Già, khác xa với họ, quả tình họ còn cảm thấy mình như kẻ lạ nơi mọi sinh vật khác đang thoải mái ở nhà. Liên tục ra ra vào vào lời kể là Lão Cổ Liễu, nên bây giờ Frodo đã biết vô khối chuyện đủ để tự thấy hài lòng, thực chất còn hơn cả đủ, bởi đây chẳng phải thứ tri thức giúp người ta khuây khỏa gì. Lời lão Tom phơi trần mọi tâm địa cùng suy nghĩ của đám cây rừng, vốn thường tăm tối lẫn kỳ quặc, chúng căm ghét sâu cay những thứ tự do đi lại trên mặt đất, chuyên gặm, chuyên cắn, chuyên bẻ, chuyên đốn chặt và đốt cháy: quân hủy diệt, quân tiếm đoạt. Chẳng phải vô duyên vô cớ mà khu rừng được gọi là Rừng Già, bởi khu rừng quả thực cổ xưa, phần còn lại của những đại ngàn bị lãng quên; và hãy còn sinh sống trong ấy cha ông của cha ông đám cây rừng, già nua đi chẳng nhanh hơn núi đồi, mãi nhớ nhung thời chúng còn là chúa tể. Năm tháng vô biên đã rót vào trong chúng niềm kiêu hãnh và trí thông thái ăn sâu bám rễ, cả ác tâm nữa. Nhưng không kẻ nào nguy hiểm hơn Đại Liễu: trái tim lão ung thối, song sức mạnh của lão tươi xanh; lão xảo quyệt, là bậc thầy hô phong hoán vũ, bài ca và ý nghĩ của lão chạy suốt rừng trên cả hai triền sông. Linh hồn khát cháy xám xịt của lão hút năng lượng từ trái đất rồi lan tỏa những sợi rễ tí xíu trong lòng đất như những ngón tay - cành con vô hình trong không trung, cho đến khi nắm dưới quyền quản hạt của mình gần như tất cả cây cối của Rừng Già từ Bờ Giậu cho chí Vệt Đồi.
Đột nhiên câu chuyện của lão Tom bỏ khu rừng mà nhảy vọt lên dòng suối non trẻ, qua các thác nước ngầu bọt, qua những sỏi cuội và đá tảng bị bào mòn, len lỏi giữa muôn hoa be bé trong cỏ san sát và nhiều khe núi ẩm ướt, cuối cùng lang thang lên tận Vệt Đồi. Họ nghe chuyện các Mộ Đá Lớn, cùng những gò đống xanh tươi, những vòng đá trên đồi lẫn trong hốc trũng giữa những quả đồi. Đàn cừu đang kêu be be. Những bức tường xanh và tường trắng mọc lên. Các pháo đài xây trên đỉnh núi. Các vị vua tiểu quốc sát cánh chiến đấu, cả Mặt Trời non trẻ chiếu sáng như lửa trên thứ kim loại đỏ của những lưỡi kiếm trẻ trung tham lam. Có chiến thắng và chiến bại; những tòa tháp sụp đổ, những pháo đài cháy rụi, rồi lửa bốc ngút trời. Vàng chất đống trên quan tài các vua và hoàng hậu đã băng hà; rồi gò đống che phủ chúng, rồi những cánh cửa đã đóng lại; rồi cỏ mọc trùm lên tất thảy. Lũ cừu đi lại hồi lâu gặm cỏ, nhưng chẳng mấy chốc những quả đồi lại trống không. Một cái bóng thoát ra từ chốn tăm tối xa xăm, làm các bộ xương cựa quậy trong gò đống. Đám ác hồn Mộ Đá tràn ra những hốc trũng, lách cách tiếng nhẫn trên mấy ngón tay lạnh giá, tiếng xích vàng trong gió. Những vòng đá nhe nhởn cười trên nền đất như hàm răng vỡ dưới ánh trăng.
Bốn Hobbit rùng mình. Ngay cả ở Quận lời đồn về đám ác hồn Mộ Đá bên kia Rừng Già cũng đã phong thanh. Song đó chẳng phải câu chuyện kể mà Hobbit muốn nghe, ngay cả kể bên lò sưởi ấm cúng mơ màng cũng vậy. Bốn người bạn bấy giờ chợt nhớ ra niềm hoan lạc của ngôi nhà đã đánh lạc khỏi tâm trí họ điều gì: ngôi nhà của Tom Bombadil ẩn ngay dưới vai vệt đồi đáng sợ. Họ lạc mất mạch chuyện kể của lão mà cục cựa không yên, đánh mắt nhìn sang nhau.
Lúc lại đuổi kịp lời lão, họ phát hiện ra bấy giờ lão đã huyên thuyên vào tận những miền xa lạ vượt ra ngoài cả trí nhớ lẫn ý thức của họ, vào tận những thời kỳ thế gian rộng lớn hơn, còn các biển chảy thẳng tới Bờ Biển phía Tây; và cứ tiếp tục ngược dòng thời gian lão Tom hát vào trong ánh sao cổ đại, thuở chỉ cha ông người Tiên vừa tỉnh giấc. Rồi đột nhiên lão hạ giọng, và họ thấy lão gật gù như đang ngủ gật. Các Hobbit ngồi yên mê mẩn trước mặt lão; và dường như thể, bị lời nói của lão phù phép, gió lặng, mây dần tan, và ngày bị đẩy lùi, đêm từ cả đằng Đông lẫn đằng Tây ập tới, cả bầu trời chi chít ánh sáng những ngôi sao trắng.
Frodo không phân biệt nổi ấy là đã trôi qua buổi sáng hay buổi tối của một ngày hay rất nhiều ngày nữa. Cậu không cảm thấy đói hay mệt, chỉ ngập tràn thảng thốt. Những ngôi sao chiếu qua cửa sổ và cảnh tĩnh mịch của thiên đường dường như ở khắp chung quanh cậu. Cuối cùng cậu cất tiếng nói vì kinh ngạc và vì đột nhiên sợ cái im lặng ấy:
“Người là ai, thưa Chủ Nhân?” cậu hỏi.
“Ờ, há?” lão Tom vừa nói vừa ngồi thẳng dậy, cặp mắt lão lóe sáng trong bóng tối ảm đạm. “Cậu còn chưa biết tên lão hay sao? Chỉ có một câu trả lời duy nhất. Nói lão nghe, cậu là ai khi ở một mình, là chính mình chứ không mang tên họ? Nhưng cậu thì trẻ còn lão già rồi. Cao niên nhất, chính là lão đấy. Ghi nhớ lời lão đây, các bạn hữu thân mến: Tom đã ở đây trước cả dòng sông, trước cả cây rừng; Tom còn nhớ giọt mưa đầu tiên, quả đồi thứ nhất. Chân lão dẫm thành đường mòn trước cả Người Cao Lớn, lão cũng thấy bọn dân Thấp Bé đến xứ này. Lão đã ở đây trước các vị Vua, những nấm mồ và ác hồn Mộ Đá. Thuở người Tiên đi về phía Tây, Tom đã ở đây, trước cả khi các biển bị bẻ cong. Lão chứng kiến bóng tối dưới trời sao khi nó còn chưa đáng sợ - trước cả khi Chúa Tể Hắc ám từ Ngoài Rìa tới.”
Dường như có cái bóng lướt qua cạnh cửa sổ, nên bốn Hobbit liếc vội qua ô cửa. Khi họ quay đầu lại, nàng Anh Đào Vàng đã đứng sau cánh cửa từ bao giờ, lọt trong ánh sáng viền quanh. Nàng cầm một ngọn nến, tay che ngọn lửa khỏi gió lùa; ánh sáng cháy qua ngọn lửa, như ánh mặt trời qua chiếc vỏ sò trắng.
“Mưa tạnh rồi,” nàng nói; “dòng nước mới đang chảy xuống đồi. Dưới trời sao. Bây giờ chúng ta hãy cười to và vui lên!”
“Chúng ta hãy ăn và uống nữa!” Tom la lên. “Những chuyện kể dài khiến người ta khát. Còn lắng nghe lâu là thứ việc khiến đói mèm, cả sáng, cả trưa, cả tối!” Nói đoạn lão nhảy ra khỏi ghế, rồi hốp một cái lấy ngọn nến trên kệ ống khói, thắp nó bằng ngọn lửa nàng Anh Đào Vàng đang giữ; xong lão nhảy múa quanh bàn. Đột nhiên lão nhảy chân sáo qua cửa rồi biến mất.
Lão trở lại rất mau, mang theo một khay lớn chất ngất. Rồi cùng nàng Anh Đào Vàng dọn bàn; các Hobbit ngồi xuống nửa kinh ngạc nửa luôn cười: kiều diễm biết mấy là vẻ duyên dáng của nàng Anh Đào Vàng, khiến những hành vi lạ lùng của lão Tom càng vui nhộn và kỳ quặc. Vậy mà không hiểu vì sao dường như họ đang kết dệt một điệu nhảy chung, người này không cản trở người kia, vào vào ra ra căn phòng, vòng quanh bàn; và nhanh như chớp thức ăn, bình vại cùng nến đã được soạn sửa đâu vào đấy. Những mặt bàn chói lóa vì ánh nến, cả trắng lẫn vàng. Lão Tom cúi chào khách. “Bữa tối đã sẵn sàng,” nàng Anh Đào Vàng nói; bấy giờ các Hobbit mới nhận ra nàng mặc tuyền màu bạc kèm một chiếc đai lưng trắng, giày của nàng giống như vây cá. Còn lão Tom tuyền màu xanh biếc trong, xanh như hoa cỏ lưu ly đã được mưa gột rửa, và lão đi tất màu xanh lục.
Ấy là một bữa tối thậm chí còn ngon hơn lúc trước. Các Hobbit mê man vì lời kể của lão Tom hẳn có bỏ mất một hay nhiều bữa, nhưng khi thức ăn bày ra trước mặt thì cứ như ít nhất cả tuần rồi họ chẳng được ăn gì. Mất một lúc, họ không hát cũng không nói nhiều, toàn tâm toàn ý ăn. Nhưng được một lúc tâm tình lại cao hứng, giọng họ sang sảng cười đùa và sung sướng.
Sau khi họ ăn xong, nàng Anh Đào Vàng hát nhiều bài ca phục vụ họ, những bài ca khởi đầu tươi vui trên đồi rồi nhẹ nhàng rơi vào im lặng họ thấy trong tâm trí hiện lên những hồ và vùng nước rộng lớn hơn bất cứ vùng nước nào từng thấy, nhìn sâu xuống họ thấy bầu trời bên trong và những ngôi sao như ngọc quý dưới đáy sâu. Rồi một lần nữa nàng chúc bọn họ đêm ngon giấc rồi rời khỏi họ bên lò sưởi. Song dường như bấy giờ tỉnh hẳn, lão Tom dồn dập hỏi họ nhiều câu hỏi.
Lão có vẻ đã biết nhiều về họ và toàn thể gia đình họ hàng họ, thực ra lão biết kha khá toàn bộ lịch sử cùng sự biến của Quận tít từ những ngày chính dân Hobbit cũng khó lòng nhớ nổi. Chuyện không còn khiến họ ngạc nhiên nữa; song lão không giấu giếm rằng lão chủ yếu nhờ vào lão nông Maggot để biết những thông tin gần đây. “Đất nằm bên dưới đôi chân già nua của lão ta, đất sét dính trên ngón tay lão ta; trí khôn nằm trong xương lão ta, vả lại hai mắt lão ta đều mở cả,” Tom nói. Cũng rõ rành rằng Tom có đi lại với người Tiên, hình như bằng cách nào đó tin tức về cuộc trốn chạy của Frodo đã từ chỗ Gildor đến đôi tai lão.
Quả tình lão Tom biết quá nhiều, cái lối hỏi han của lão lại quá ranh mãnh, đến độ Frodo thấy mình cứ kể thêm nữa cho lão nghe về bác Bilbo cùng những hy vọng và sợ hãi của bản thân, nhiều hơn hẳn trước nay từng kể, thậm chí là cho ông già Gandalf. Tom gục gặc mái đầu, trong mắt lão có một tia sáng lóe lên khi nghe đến Kỵ Sĩ Đen.
“Cho ta xem Nhẫn quý!” lão đột ngột đòi giữa chừng câu chuyện: và Frodo tự lấy làm kinh ngạc thấy mình kéo sợi xích ra khỏi túi áo, cởi chiếc Nhẫn đưa ngay cho Tom.
Chiếc Nhẫn dường như trương to hẳn ra lúc nằm giây lát trên bàn tay da nâu to bè của lão. Rồi đột ngột lão đưa nó lên mắt cười lớn. Trong một thoáng các Hobbit nhìn thấy, vừa khôi hài vừa đáng ngại, hình ảnh con mắt xanh sáng của lão ngời lên qua một vành vàng. Rồi Tom xỏ chiếc Nhẫn vào tận gốc ngón tay út, đoạn giơ ngón tay trước ánh nến. Trong một chốc cả bốn Hobbit chẳng để ý thấy việc này có gì lạ hết. Rồi họ hổn hà hổn hển. Chẳng thấy lão Tom có vẻ sắp biến mất tí nào!
Tom lại cười lớn, đoạn tung chiếc Nhẫn lên không trung - nó lóe sáng rồi mất hút. Frodo thốt la to - còn Tom nhoài người ra trước mỉm cười đưa trả nó lại cho cậu.
Frodo nhìn kỹ chiếc nhẫn, vẻ khá ngờ vực (giống kẻ đưa cho tay lừa bịp mượn món nữ trang), vẫn là chiếc nhẫn như cũ, hoặc giả nom y như cũ và nặng y như cũ: bởi chiếc Nhẫn luôn có vẻ nặng đến lạ lùng trong tay Frodo. Nhưng điều gì đó thúc giục cậu phải kiểm nghiệm lại. Cậu có lẽ đã khó chịu chút đỉnh khi thấy lão Tom dường như quá xem nhẹ thứ ngay cả Gandalf cũng cho là hệ trọng một cách nguy hiểm. Cậu đợi thời cơ, rồi khi cuộc chuyên trò lại tiếp diễn, lão Tom bấy giờ đang kể giai thoại lố bịch về lũ lửng và lối sống quái dị của chúng - cậu bèn xỏ chiếc nhẫn vào.
Merry quay sang cậu định nói gì đó thì giật nảy mình ghìm tiếng la. Frodo vui sướng (trong chừng mực nào đó): nó đúng là chiếc Nhẫn của cậu rồi, bởi Merry đang trân trối nhìn chiếc ghế cậu ngồi, và rõ ràng không thể trông thấy cậu. Cậu đứng dậy lẳng lặng lảng xa mé lò suởi mà hướng về phía cửa ngoài.
“Hây kia!” Tom la lên, liếc về phía cậu với cái vẻ cực kỳ thông tỏ trong cặp mắt sáng ngời. “Hây! Lại đây Frodo, kìa! Cậu đang đi đâu đấy? Tom Bombadil già cả này còn chưa mù đến thế đâu. Tháo chiếc nhẫn vàng của cậu ra! Tay cậu không có nó thì đẹp hơn. Quay lại nào! Bỏ trò chơi ấy đi rồi ngồi xuống cạnh lão! Chúng ta phải nói chuyện một lát nữa, và suy nghĩ về buổi sáng mai nữa chứ. Tom phải chỉ dạy con đường đúng, tránh cho đôi chân cậu khỏi lang thang thơ thẩn.”
Frodo bật cười (cố cảm thấy vui lòng), đoạn tháo chiếc Nhẫn ra và đến ngồi trở xuống. Tom bấy giờ bảo họ rằng lão đồ rằng ngày mai Mặt Trời sẽ chiếu sáng, nên hẳn sẽ là một buổi sáng hân hoan, và khởi hành hẳn là khả dĩ. Song đi sớm thì tốt, bởi thời tiết ở vùng ấy là thứ ngay cả Tom cũng chẳng dám chắc được bao lâu, đôi khi trời chuyển nhanh hơn cả lão thay áo khoác. “Ta không phải bậc sư phụ thời tiết,” lão nói; “cũng chẳng có bất cứ giống gì đi lại trên hai chân được làm cái bậc ấy.”
Theo lời khuyên của lão họ quyết định từ nhà lão đi hầu như hướng chính Bắc, vượt những sườn Tây và triền thấp của Vệt Đồi: họ có thể hy vọng bằng cách đó đến được Đường Đông trong nội một ngày đường, nhân tiện tránh Mộ Đá. Lão bảo họ đừng sợ - nhưng phải chuyên chú việc mình.
“Tuyệt đối bám theo cỏ xanh. Đừng đi quấy rầy đá cổ hay Ác Hồn lạnh ngắt hay tò mò tọc mạch vào nhà chúng, trừ phi người là kẻ mạnh với trái tim chẳng bao giờ chùn!” Lão nói điều này không chỉ một lần; rồi lão khuyên họ đi qua mặt đằng Tây lũ Mộ Đá, giả sử họ vô tình đi lạc lại gần một cột nào. Xong lão dạy họ một giai điệu dặn họ hát, nếu vận rủi khiến ngày hôm sau họ rơi vào bất kể hiểm nguy hay khó khăn nào.
Hô! Tom Bombadil, Tom Bombadil ơi!
Nhân danh nước, rừng với đồi, nhân danh liễu xanh ngời,
Nhân danh lửa, giời với giăng, lắng tai mà nghe tiếng khẩn!
Đến ngay Tom Bombadil, đã tới lúc cần lắm lắm!
Sau khi họ đã đồng thanh hát theo lão khúc này, lão vỗ vai cười với từng người, rồi cầm nến đưa họ về phòng ngủ.