Chương IV CÂY RÂU

Lúc này hai chàng Hobbit di chuyển với toàn bộ tốc lực mà bóng đêm cùng khu rừng rậm rạp cho phép, men theo đường đi của dòng nước, hướng về phía Tây, leo lên những sườn dốc của dãy núi, tiến vào mỗi lúc một sâu bên trong rừng Fangorn. Dần dần nỗi sợ lũ Orc nguôi đi, và bước chạy của họ chậm lại. Một cảm giác ngột ngạt kỳ lạ dâng lên trong họ, như thể bầu không khí quá loãng hoặc quá thiếu không thở nổi.

Cuối cùng Merry dừng lại. “Chúng ta không thể tiếp tục thế này được,” cậu hổn hển. “Anh cần một chút không khí.”

“Dù thế nào chúng ta cũng phải uống nước,” Pippin nói. “Em khô cổ rồi.” Cậu leo lên một rễ cây lớn ngoằn ngoèo đâm xuống dòng nước, rồi cúi xuống múc lên chút nước trong đôi bàn tay chụm lại. Nước sạch và lạnh khiến cậu uống liền nhiều ngụm. Merry cũng làm theo. Nước đã làm cả hai tỉnh lại và dường như còn cổ vũ trái tim họ; họ ngồi cùng nhau một lát bên bờ nước, khua khoắng những đôi chân mệt mỏi, và nhìn những hàng cây đang đứng im lìm xung quanh, hàng này tiếp nối hàng nọ, cho đến khi khuất dần trong chạng vạng màu xám ở mọi hướng.

“Anh vẫn chưa dẫn bọn mình đi lạc đấy chứ?” Pippin vừa nói vừa ngả người tựa lưng vào một thân cây lớn. “Ít nhất thì chúng ta vẫn có thể bám theo hướng dòng nước này, Luồng Ent hay gọi là gì cũng được, và rồi có thể ra được đúng nơi mà chúng ta đã đi vào.”

“Có thể làm vậy, nếu chân của chúng ta cho phép,” Merry nói, “và nếu chúng ta được thở tử tế.”

“Phải, ở trong này thật là mờ ảo, và ngột ngạt,” Pippin nói. “Không hiểu sao nó lại làm em nhớ đến căn phòng cổ bên trong Khu Lớn của nhà Took ở mãi tận các Smial tại Ấp Tuck: một phòng thật rộng lớn, đồ đạc không hề bị dịch chuyển mà cũng không thay đổi qua biết bao thế hệ. Người ta nói Già Took sống ở đó hết năm này qua năm khác, ông ấy và căn phòng cùng nhau già đi và nhếch nhác thêm - và căn phòng không hề bị động đến từ khi ông ấy qua đời, một thế kỷ trước. Và Già Gerontius là kỵ của em: vậy là cũng lùi lại kha khá đấy. Nhưng điều đó chẳng là gì so với cảm giác cổ xưa của khu rừng này. Hãy nhìn bao nhiêu là những râu ria địa y chảy dài, rỉ nước, bờm xờm kìa! Có vẻ như hầu hết cây cối đều phủ toàn lá khô rách rưới chẳng bao giờ rụng. Thật bừa bộn. Em không thể tưởng tượng mùa xuân ở đây trông thế nào, nếu có bao giờ đến; chắc lại càng không có chuyện dọn dẹp đón xuân về.”

“Nhưng dù thế nào thì thỉnh thoảng Mặt Trời cũng phải ngó vào đây chứ,” Merry nói. “Trông nó và cảm giác về nó không hề giống mô tả của Bilbo về khu rừng Âm U chút nào cả. Ở đó tất cả đều đen tối, và là nơi trú ẩn của những thứ đen tối. Còn ở đây chỉ là mờ ảo và nhiều cây đến đáng sợ. Chẳng thể hình dung có con vật nào lại có thể sống được ở đây, hay ở lại đây lâu dài.”

“Đúng vậy, cả người Hobbit nữa,” Pippin nói. “Và em cũng không thích nghĩ đến việc phải đi xuyên qua đây nữa kia. Em đoán sẽ chẳng có gì ăn được suốt cả trăm dặm. Đồ dự trữ của chúng ta thế nào rồi?”

“Ít lắm,” Merry trả lời. “Chúng ta đã bỏ chạy mà chẳng mang theo gì ngoài một cặp lembas dự trữ, và bỏ lại mọi thứ khác,” Họ nhìn những chiếc bánh tiên còn lại: vài mảnh vỡ đủ cho khoảng năm ngày đạm bạc, tất cả chỉ có vậy. “Và chẳng có khăn choàng hay chăn đắp,” Merry nói. “Dù đi đường nào thì đêm nay bọn mình vẫn sẽ bị lạnh.”

“Vậy tốt hơn là bọn mình nên quyết định đường đi ngay lúc này,” Pippin nói. “Giờ chắc sáng rõ rồi.”

Ngay sau đó họ nhận thấy một ánh sáng vàng xuất hiện, ở đâu đó phía sâu trong rừng: dường như những tia sáng mặt trời vừa bất chợt xuyên qua được mái rừng.

“Xin chào!” Merry nói. “Chắc hẳn Mặt Trời đã chui vào một đám mây trong khi bọn mình đang ở dưới những cái cây này, và bây giờ bà ta lại chui ra được; hoặc không bà ta đã trèo lên cao nên nhìn qua được một khoảng hở nào đó. Không xa đâu - hãy đi xem thế nào!”

Họ nhận thấy quãng đường xa hơn họ tưởng. Mặt đất dựng lên dốc đứng, và mỗi lúc một nhiều sỏi đá. Họ càng đi ánh sáng càng tỏa rộng, và không lâu sau họ gặp phải một bức tường đá chắn ngay phía trước: một vách đồi, hoặc cũng có thể là điểm kết thúc đột ngột của nhánh núi vươn dài nào đó từ dãy núi phía xa. Không một cây cối nào mọc trên đó, ánh mặt trời chiếu thẳng lên bề mặt đá. Cành lá của đám cây mọc dưới chân tường đá chọc thẳng ra cứng đờ, như thể đang cố vươn ra sưởi ấm. Nơi trước đây tất cả trông đều héo tàn và xám xịt, thì bây giờ khu rừng lại ánh lên những màu nâu thắm, cùng màu vỏ cây xám đen mịn màng như da thuộc bóng láng. Những thân cây hửng màu lục nhạt như màu cỏ non: xuân sớm hay hình ảnh thoáng qua của nó đang trải ra quanh họ.

Trên mặt bức tường đá có gì đó giống như một cầu thang: có lẽ là tự nhiên, được tạo ra khi vách đá bị mưa gió bào mòn rồi nứt vỡ bởi nó trông thô ráp và không đều. Ở cao phía trên, gần ngang tầm ngọn rừng, có một khoảng thềm chìa ra bên dưới một vách dựng. Chẳng có gì mọc lên từ đó ngoại trừ ít cỏ dại bên bờ đá và một gốc cây chỉ còn lại hai cành cong queo: nó gần giống hình thù một ông già xương xẩu, đứng đó, hấp háy mắt trong nắng sớm.

“Chúng ta lên nào!” Merry hào hứng nói. “Giờ là lúc để hít không khí trong lành, và nhìn ra khắp vùng đất!”

Họ hết trèo lại trườn lên phía trên vách đá. Nếu cầu thang này là nhân tạo thì chắc hẳn nó được dựng lên cho những bàn chân lớn hơn và những đôi chân dài hơn chân họ. Họ quá háo hức nên quên không ngạc nhiên thấy những vết thương, những phỏng rộp từ cuộc bắt cóc đã lành lại, và sinh lực cũng đã trở lại một cách khác thường. Cuối cùng họ đến được mép thềm đá gần như ở ngay bên dưới gốc cây cổ thụ; rồi họ nhảy lên và quay lưng lại quả đồi, hít thở thật sâu đoạn nhìn về phía Đông. Họ nhận thấy họ mới chỉ đi được khoảng ba hay bốn dặm vào trong khu rừng: những ngọn cây trải xuống triền dốc hướng ra vùng bình nguyên. Ở đó, ngay gần mép rừng, họ thấy những cuộn khói đen bốc lên, dập dìu trôi về phía họ.

“Gió đang đổi chiều,” Merry nói. “Nó lại thổi từ phía Đông. Trên này lạnh quá.”

“Phải,” Pippin nói, “em sợ đây chỉ là một chút nắng thoáng qua, rồi tất cả sẽ lại trở nên xám xịt. Thật tiếc làm sao! Khu rừng già xơ xác này trông thật khác trong ánh mặt trời. Em gần như đã cảm thấy thích nơi này đấy.”

“Ngươi gần như thấy thích Khu Rừng sao! Tốt đấy! Một sự tử tế thật hiếm có,” một giọng nói lạ lẫm cất lên. “Hãy quay lại đây để ta nhìn thấy mặt các ngươi. Còn ta lại gần như cảm thấy không ưa cả hai ngươi, nhưng chúng ta không nên vội vàng như thế. Quay lại đây.” Một bàn tay lớn khớp ngón nổi u đặt lên vai mỗi người, và họ bị xoay ra đằng sau, nhẹ nhàng nhưng không thể cưỡng lại; rồi hai cánh tay khổng lồ nhấc bổng họ lên.

Họ nhận thấy mình đang nhìn vào một khuôn mặt khác thường hết sức. Nó thuộc về một hình thù khổng lồ giống như Người, lại gần giống Quỷ Khổng Lồ, cao ít nhất mười bốn bộ, vô cùng cường tráng, với cái đầu cao, và không hề có cổ. Thật khó nói hình hài ấy đang mặc bên ngoài một lớp như vỏ cây màu xanh xám, hay đó chính là lớp da. Nhưng dù thế nào thì hai cánh tay của nó, cách thân một quãng ngắn, lại không hề nhăn nheo, mà được bao phủ một lớp da nâu mịn màng. Đôi bàn chân lớn có bảy ngón ở mỗi bên. Phủ lên nửa dưới khuôn mặt dài là một bộ râu lòa xòa, rậm rạp, gần như khẳng khiu ở gốc nhưng lại mảnh dần và đầy rêu ở phía ngọn. Nhưng ngay lúc đó hai chàng Hobbit chẳng thấy được gì nhiều ngoài đôi mắt. Đôi mắt sâu thẳm lúc này đang soi xét họ, chậm rãi và nghiêm nghị, nhưng cũng rất sắc bén. Đôi mắt màu nâu, lấp lánh ánh xanh. Sau này Pippin vẫn thường cố tả lại ấn tượng đầu tiên của cậu khi nhìn thấy chúng.

“Cảm giác như thể có một cái giếng khổng lồ đằng sau đôi mắt ấy, chứa đầy những ký ức trải hàng thiên niên kỷ cùng những suy nghĩ đằng đẵng, chậm chạp, và kiên định; nhưng trên bề mặt lại long lanh hiện tại; như ánh mặt trời lấp lánh trên lớp lá ngoài của một cây đại thụ, hay trên gợn sóng của một hồ nước sâu thẳm. Tôi không biết, nhưng cảm giác cứ như một thứ gì đó mọc trên mặt đất - đang thiếp ngủ, có thể nói vậy, hay chỉ cảm nhận bản thân mình như một thứ gì đó ở giữa đầu rễ và đầu lá, giữa đất sâu và trời cao, đột nhiên bừng tỉnh dậy mà ngắm nhìn anh với cùng một sự quan tâm chậm rãi như vẫn thường suy ngẫm những vấn đề nội tại của chính mình trong suốt những năm dài bất tận.”

“Hrum, Hoom,” giọng nói lầm bầm, một giọng trầm như được phát ra từ một cây sáo gỗ rất trầm. “Rõ ràng là rất kỳ lạ! Đừng vội vàng, đó là tôn chỉ của ta. Nhưng giả sử ta đã nhìn thấy các ngươi, trước khi nghe thấy giọng các ngươi - ta thích giọng ấy: những âm thanh nhỏ nhẹ dễ chịu; chúng gợi lại điều gì đó mà ta không nhớ ra được - giả sử ta nhìn thấy các ngươi, trước khi nghe thấy giọng các ngươi, thì ta đã giẫm bẹp các ngươi rồi, vì tưởng là lũ Orc tí hon, và sau đó mới nhận ra là đã nhầm lẫn. Các ngươi thật kỳ lạ, rõ ràng vậy. Rễ cành ơi, thật kỳ lạ!”

Pippin, dù vẫn còn kinh ngạc, không còn cảm thấy sợ hãi nữa. Trước đôi mắt đó cậu cảm thấy một sự hồi hộp đầy hiếu kỳ, chứ không phải là sợ hãi. “Làm ơn cho hỏi,” cậu nói, “ông là ai? Và ông là gì vậy?”

Một cái nhìn kỳ quặc ánh lên trong đôi mắt già cả, gần như là cảnh giác; những giếng sâu đã bị đậy lại. “Hrum, thế này,” giọng nói trả lời; “ta là Ent, hay đó là cách mọi người gọi ta. Phải rồi, từ đó là Ent. Ent trưởng, là ta, ngươi có thể nói vậy, theo cách nói của ngươi. Fangorn là tên của ta đối với một số kẻ, một số kẻ khác lại gọi là Cây Râu. Cây Râu có vẻ được đấy.”

“Ent sao?” Merry hỏi lại. “Nghĩa là gì vậy? Thế ông gọi mình là gì? Tên thật của ông là gì?”

“Hoo, nào!” Cây Râu trả lời. “Hoo! Nói ra là sẽ lộ cả! Đừng vội vàng. Và ta mới là người đang hỏi. Các ngươi đang ở đất của ta. Ta thắc mắc không biết các ngươi là giống gì? Ta không thể nhận ra các ngươi. Có vẻ như các ngươi không có trong những danh sách cổ mà ta học khi còn trẻ. Nhưng thời đó đã cách đây lâu, lâu lắm rồi, và có lẽ người ta đã làm danh sách mới. Để ta xem nào! Để ta xem nào! Nó thế nào nhỉ?

Này nghe kể Tích Sinh Vật Trên Đời!

Trước tiên giống loài tự do có bốn:

Đầu lòng thức sớm là dòng giống Tiên;

Ở nhà tối tăm, Người Lùn khai mỏ;

Ent từ đất nở, già như núi đồi;

Đoản mệnh Con Người, chủ nhân ngựa tốt:

Hm, hm, hm.

Nai hay nhảy nhót, hải ly hay xây,

Ưa húc lợn lòi, ưa mật là gấu,

Chó săn sục sạo, lẩn lút thỏ rừng...

hm, hm.

Bò sống dưới đồng, đại bàng vách núi,

Hươu khoe sừng đội; nhất chóng ó ta,

Nhất trắng thiên nga, nhất lạnh là rắn...

“Hoom, hm; hoom, hm, nó thế nào nhỉ? Room tum, room tum, roomty toom tum. Cả một danh sách dài đấy. Nhưng dù thế thì các ngươi cũng có vẻ không giống ở đâu cả!”

“Có vẻ như bọn cháu vẫn thường bị gạt ra khỏi những danh sách cổ, và những câu chuyện cổ,” Merry nói. “Thế nhưng bọn cháu đã tồn tại từ khá lâu nay rồi. Bọn cháu là người Hobbit.”

“Sao ta không thêm một dòng nữa nhỉ?” Pippin nói.

“Làm nhà trong hốc, Hobbit tí hon.

Cho bọn cháu vào bộ bốn, ngay sau Con Người (Dân Cao Lớn) là được thôi mà.”

“Hm! Không tồi đâu, không tồi đâu,” Cây Râu nói. “Như thế được đấy. Vậy ra các ngươi sống trong hốc à? Nghe rất đúng và thích đáng. Vậy, ai gọi các ngươi là Hobbit? Ta nghe cái tên đó không có vẻ Tiên lắm. Người Tiên đã tạo nên tất cả từ ngữ cổ: họ đã khởi đầu.”

“Chẳng có ai khác gọi bọn cháu là Hobbit hết; bọn cháu tự gọi mình như vậy,” Pippin nói.

“Hoom, hmm! Nào! Đừng vội vàng thế chứ! Các ngươi tự gọi các ngươi là Hobbit sao? Nhưng đừng đi nói cho bất kỳ ai nhé. Nếu không cẩn thận các ngươi có thể sẽ để lộ cả tên thật ra đấy.”

“Bọn cháu không quen cẩn thận giấu điều đó,” Merry nói. “Thực sự thì cháu là một người họ Hươu Bia Rum, Meriadoc Hươu Bia Rum, cho dù mọi người chỉ gọi cháu là Merry.”

“Còn cháu là một người họ Took, Peregrin Took, nhưng bình thường cháu được gọi là Pippin, hoặc chỉ là Pip.”

“Hm, nhưng ta thấy các ngươi đúng là giống người vội vàng,” Cây Râu nói. “Ta rất lấy làm hân hạnh có được lòng tin của các ngươi; nhưng các ngươi chớ nên quá thoải mái ngay lập tức như vậy. Ngoài kia có Ent này và Ent khác, các ngươi biết đấy; hoặc ngoài kia có Ent và những thứ trông giống Ent nhưng không phải, các ngươi có thể nói vậy. Ta sẽ gọi các ngươi là Merry và Pippin, nếu các ngươi thấy thoải mái - tên đẹp đấy. Bởi ta không định nói tên của ta, ít ra là chưa phải bây giờ.” Một cái nhìn kỳ quặc nửa hiểu biết, nửa khôi hài ánh lên cùng tia lửa xanh trong đôi mắt ông ta. “Thứ nhất là sẽ mất rất nhiều thời gian: tên của ta vẫn luôn dài thêm, mà ta đã sống được rất lâu, rất lâu rồi; vì vậy tên của ta cũng giống như một câu chuyện. Những cái tên thật luôn kể cho các ngươi câu chuyện về những gì mang tên ấy trong ngôn ngữ của chúng ta, các ngươi có thể gọi đó là Tiếng Ent cổ. Đó là một ngôn ngữ rất hay, nhưng phải mất rất nhiều thì giờ mới nói được bất cứ điều gì bằng tiếng ấy, bởi vì chúng ta không nói bất cứ điều gì bằng tiếng ấy cả, trừ khi điều đó đáng phải mất nhiều thì giờ để nói, và để nghe.

“Nhưng bây giờ,” và đôi mắt trở nên rất sáng và “hiện diện”, dường như chúng nhỏ lại và gần như quắc lên nữa, “có gì đang diễn ra vậy? Các ngươi đang làm gì ở đó thế? Ta có thể nhìn thấy, nghe thấy (và ngửi thấy và cảm thấy) đáng kể từ cái, từ cái, từ cái a-lalla-lalla-rumba-kamanda-lind-or-burúmë này. Xin thứ lỗi: đó là một phần tên ta gọi nơi đó; ta không biết từ tương ứng trong những ngôn ngữ bên ngoài: các ngươi biết đây, nơi mà chúng ta đang ở đây, nơi ta đứng và nhìn ra xa vào những buổi sáng đẹp trời và nghĩ về Mặt Trời, về đồng cỏ bên ngoài khu rừng, về lũ ngựa, và mây, và cả thế giới đang trải ra nữa. Điều gì đang diễn ra vậy? Gandalf đang định làm gì? Và những tên - burárum,” ông ta phát ra một tiếng ầm trầm đục như một nốt nghịch trên chiếc đàn ống cỡ đại - “những tên Orc, và tay Saruman trẻ tuổi ở dưới Isengard kia? Ta thích nghe tin tức. Nhưng đừng quá nhanh nhảu.”

“Có khá nhiều thứ đang diễn ra,” Merry nói; “và ngay cả nếu bọn cháu cố nhanh nhảu, vẫn phải mất rất lâu mới kể hết. Nhưng ông đã bảo bọn cháu không được vội. Bọn cháu có nên kể cho ông bất cứ thứ gì sớm thế không? Ông có nghĩ là khiếm nhã nếu bọn cháu hỏi ông định làm gì với bọn cháu, và ông thuộc bên nào không? Và ông có quen Gandalf không?”

“Có, ta có quen cậu ta: thầy phù thủy duy nhất thực sự quan tâm đến cây cối,” Cây Râu nói. “Các ngươi quen cậu ta không?”

“Có,” Pippin buồn bã nói, “bọn cháu từng quen. Ông ấy sinh thời là một người bạn lớn, và là người dẫn đường cho bọn cháu.”

“Vây ta có thể trả lời những cậu hỏi kia của các cháu,” Cây Râu nói. “Ta sẽ không làm gì với các cháu cả: nếu ý của các cháu là ‘làm gì các cháu’ mà không được các cháu cho phép. Chúng ta có thể sẽ làm vài điều gì đó cùng nhau. Ta không biết bên nào là bên nào. Ta đi theo con đường của riêng ta; thế nhưng con đường của các cháu có thể sẽ đi cùng với con đường của ta trong ít lâu đấy. Nhưng các cháu vừa nói đến cậu Gandalf cứ như thể cậu ta sống trong một câu chuyện đã đi đến hồi kết.”

“Vâng, đúng vậy,” Pippin buồn bã nói. “Câu chuyện có vẻ vẫn đang tiếp diễn, nhưng cháu sợ là Gandalf đã rơi khỏi câu chuyện.”

“Hoo, vậy đấy!” Cây Râu nói. “Hoom, hm, à vậy đấy.” Ông ta ngưng lại, nhìn hai chàng Hobbit một lúc lâu. “Hoom, à vậy đấy ta không biết phải nói gì nữa cả. Vậy đấy!”

“Nếu ông muốn nghe thêm,” Meny nói, “bọn cháu sẽ kể ông nghe. Nhưng sẽ mất ít lâu đấy. Ông không muốn thả bọn cháu xuống sao? Chúng ta không thể cùng nhau ngồi đây dưới ánh mặt trời sao, trong khi nó vẫn còn lưu lại? Hẳn ông sẽ mệt nếu cứ giơ bọn cháu mãi trên này.”

“Hm, mệt sao? Không đâu, ta không mệt. Ta không dễ mệt vậy đâu. Và ta không bao giờ ngồi xuống. Ta không, hm, gập người được. Thế nhưng Mặt Trời đúng là đang lặn đấy. Chúng ta hãy rời cái - các cháu đã nói tên các cháu gọi nó là gì chưa?”

“Quả đồi chăng?” Pippin gợi ý. “Thềm? Cầu thang?” Merry gợi ý.

Cây Râu lặp lại những từ đó một cách trầm tư. “Quả đồi. Phải rồi, chính là từ đó. Nhưng đó là một từ vội vàng đối với một thứ đã đứng đây suốt từ khi phần này của thế giới thành hình. Nhưng không sao. Chúng ta hãy rời khỏi đây, và đi.”

“Chúng ta sẽ đi đâu?” Merry hỏi.

“Về nhà ta, về một trong những ngôi nhà của ta,” Cây Râu trả lời.

“Chỗ đó có xa không?”

“Ta không biết. Các cháu có thể coi là xa, có lẽ vậy. Nhưng nếu vậy thì đã sao?”

“Ông thấy đấy, bọn cháu mất hết cả hành lý,” Merry nói. “Bọn cháu chỉ còn chút thức ăn.”

“Ô! Hm! Các cháu không phải lo lắng về điều đó,” Cây Râu nói. “Ta sẽ cho các cháu uống một thứ có thể giúp các cháu xanh tươi trong rất, rất lâu. Và nếu chúng ta quyết định chia tay, ta có thể đưa các cháu ra khỏi vùng đất của ta tới bất cứ điểm nào các cháu chọn. Chúng ta đi thôi!”

Nắm lấy hai chàng Hobbit nhẹ nhàng nhưng chắc chắn, mỗi người kẹp trong một khuỷu tay, Cây Râu nhấc một bàn chân to lớn lên rồi đến chân kia, đưa họ đến mép thềm đá. Những ngón chân như rễ cây bám chặt vào đá. Rồi ông ta bước xuống từng bậc một cách thận trọng và khoan thai, tới tận thềm Khu Rừng.

Tức thì ông ta rảo những bước dài qua cây cối, mỗi lúc một sâu dần vào trong rừng, không lúc nào rời xa dòng nước, hướng thẳng lên sườn dãy núi. Rất nhiều cây cối dường như say ngủ, hay chẳng nhận ra có ông ta cũng như khi những sinh vật khác đi ngang qua; thế nhưng vẫn có một vài cây rung mình, và vài cây khác vươn cành để khỏi xòa xuống đầu khi ông ta đi tới. Từ đầu đến cuối ông ta vừa bước nói chuyện một mình bằng một chuỗi âm thanh du dương tuôn dài.

Hai chàng Hobbit im lặng trong ít lâu. Thật kỳ lạ là họ lại cảm thấy an toàn và thoải mái, và họ có đáng kể những điều phải suy nghĩ và thắc mắc. Cuối cùng Pippin lại là người đánh liều lên tiếng.

“Xin làm ơn, ông Cây Râu,” cậu nói, “cháu có thể hỏi ông điều này được không? Tại sao Celeborn lại cảnh báo bọn cháu về khu rừng của ông? Ông ấy nói bọn cháu không nên liều mạng dấn thân vào trong này.”

“Hmm, ông ta nói vậy ư?” Cây Râu hầm hừ. “Và có thể ta cũng nói đúng như vậy nếu các cháu đi đường đó. Đừng nên liều mạng dấn thân vào khu rừng Laurelindórenan! Người Tiên từng gọi nó như vậy, nhưng giờ họ đã đặt tên khác ngắn hơn: họ gọi nó là Lothlórien. Có lẽ họ đúng: nó đang tàn lụi, chứ không mọc thêm nữa. Vùng đất Thung Lũng Vàng Hát, nó đã từng là như vậy, từ ngày xửa ngày xưa. Giờ nó là Hoa Mộng. Vậy đấy! Nhưng đó là một nơi kỳ quặc, và không dành cho bất cứ ai đâm đầu vào đâu. Ta ngạc nhiên vì hai cháu ra được khỏi đó, nhưng ngạc nhiên hơn nhiều vì các cháu lại còn vào nổi: người lạ đã không vào được đó trong suốt nhiều năm rồi. Đó là một vùng đất kỳ quặc.

“Và nơi này cũng vậy. Nhiều người đã gặp điều sầu thảm ở đây. Phải, nhiều lắm, gặp điều sầu thảm. Laurelindórenan lindelorendor malinornélion ornemalin,” ông ta ngâm nga một mình. “Ở đó họ có vẻ đang rơi lại phía sau thế giới, ta đoán vậy,” ông ta nói. “Cả vùng đất này, lẫn tất cả những gì khác bên ngoài khu Rừng Vàng, đều không còn như trước khi Celeborn còn trẻ. Tuy thế:

Taurelilómëa-tumbalemorna Tumbaletaurëa Lómëanor[1],

Họ vẫn từng nói vậy. Mọi thứ đã thay đổi, nhưng điều này vẫn đúng ở nhiều nơi.”

“Ý ông là sao?” Pippin hỏi. “Điều gì đúng?”

“Cây cối và người Ent,” Cây Râu trả lời. “Bản thân ta cũng không hiểu được hết những điều đang tiếp diễn, vậy nên ta không thể giải thích cho các cháu. Vài người trong số bọn ta vẫn là người Ent đích thực, vẫn đủ sống động theo kiểu của bọn ta, nhưng có rất nhiều người đang dần trở nên uể oải, theo đúng kiểu cây, các cháu có thể nói vậy. Hầu hết cây cối chỉ là cây cối, dĩ nhiên rồi; nhưng có nhiều cây đang dần thức dậy. Một vài cây đã thức tỉnh hẳn, và một số ít đã, ừ, à, ừ, có vẻ Ent. Điều này vẫn liên tục diễn ra.

“Khi điều đó xảy ra đối với một cái cây, các cháu sẽ nhận thấy một vài cây có tâm xấu. Chẳng liên quan gì với gỗ của chúng cả: ta không có ý đó. Thế đó, ta từng quen vài tay liễu già tốt bụng ở hạ nguồn Luồng Ent, đã ra đi từ lâu lắm rồi, than ôi! Họ đã rỗng ruột và thực tế là sắp vỡ tan thành từng mảnh, nhưng lại lặng lẽ và nói năng ngọt ngào như một chiếc lá non. Rồi thì có những cây ở các thung lũng dưới dãy núi, cứng cáp như vâm, nhưng lại xấu xa từ trong ra ngoài. Những điều như vậy có vẻ đang lan lộng. Từng có vài nơi vô cùng nguy hiểm tại vùng này. Nay vẫn còn vài mảng rất tối.”

“Có phải ý ông là như khu Rừng Già ở xa tít về phía Bắc không?” Merry hỏi.

“Phải, phải, gần giống vậy, nhưng xấu xa hơn nhiều. Ta không nghi ngờ gì vẫn còn vài mảng tối từ Bóng Tối Lớn nằm lại đó ở mạn xa về phía Bắc; và những ký ức xấu đọng lại. Thế nhưng vùng đất này còn cả những thung lũng sâu, nơi Bóng Tối chưa từng tan đi, và cây cối ở đó còn già đời hơn cả ta. Tuy vậy bọn ta vẫn phải làm những gì có thể làm. Bọn ta xua đuổi người lạ và những kẻ liều mạng; bọn ta dạy và bọn ta luyện, bọn ta đi và bọn ta đào.

“Ent cổ bọn ta là kẻ chăn cây. Giờ bọn ta chỉ còn lại rất ít. Người ta nói cừu rồi sẽ thành ra giống người chăn, còn người chăn cũng sẽ giống cừu; nhưng chậm lắm, và chẳng có bên nào sống được lâu trên thế giới này. Cây và Ent thì nhanh chóng và gần gũi hơn, họ cùng nhau đi qua nhiều kỷ nguyên. Bởi Ent giống Tiên hơn: không hứng thú với bản thân mình như Con Người, mà thích đi sâu bên trong những thứ khác. Thế nhưng Ent cũng lại giống Con Người hơn, dễ thay đổi hơn Tiên, hay như các cháu có thể nói là dễ khoác vào mình màu sắc của bên ngoài hơn. Và lại còn khá hơn cả hai giống đó: bởi họ vững vàng hơn và lưu tâm đến mọi điều lâu hơn.

“Một số bà con của ta giờ trông hệt như cây cối, phải có gì đó to tát lắm mới có thể đánh thức họ được; và họ chỉ nói chuyện thì thào; thế nhưng một vài cây trong số đàn cây của ta lại lá cành uyển chuyển, và rất nhiều cây có thể nói chuyện với ta. Người Tiên đã khởi đầu chuyện đó, tất nhiên, đánh thức cây cối dậy rồi dạy chúng nói và học ngôn ngữ của cây. Lúc nào họ cũng mong mỏi nói chuyện với mọi thứ trên đời, người Tiên xa xưa là vậy đấy. Thế rồi Bóng Tối Lớn tràn đến, và họ đã vượt Đại Dương bỏ đi, hay chạy đến những vùng thung lũng xa xôi, để lẩn tránh, và sáng tác những bài hát về những ngày tháng sẽ chẳng bao giờ trở lại nữa. Chẳng bao giờ trở lại nữa. Phải rồi, phải rồi, ngày xưa tất cả là một khu rừng kéo dài từ đây đến Dãy Núi Lune, và nơi này chỉ là Bìa Đông của nó mà thôi.

“Thật là những ngày khoáng đạt! Cái thời ta có thể bước đi và ca hát suốt cả ngày mà không nghe thấy gì khác ngoài tiếng của chính ta vang vọng trong những dãy đồi trống trải. Mọi khu rừng đều giống như Lothlórien, nhưng rậm rạp hơn, rắn rỏi hơn, và tươi tắn hơn. Và mùi hương trong không khí nữa! Ta đã từng dành cả một tuần lễ chỉ để hít thở.”

Cây Râu chìm vào im lặng, vẫn bước đi nhưng đôi bàn chân to lớn gần như không gây ra tiếng động. Rồi ông ta lại ngâm nga, và chuyển sang thì thầm một bài hát. Dần dần hai chàng Hobbit nhận ra ông ta đang hát cho họ nghe:

Trên đồng liễu mùa Xuân ta bước ở Tasarinan.

A! cánh đồng hương Xuân ngan ngát Nan-tasarion!

Và ta nói thế là tốt.

Ở Ossiriand mùa Hạ ta vơ vẩn rừng du.

A! nắng Hạ nhạc rừng rộn rã bên Bảy Sông Ossir!

Và ta nghĩ thế là nhất.

Tới rừng sồi ở Neldoreth ta ghé chơi khi vào Thu.

A! thắm đỏ tươi vàng xào xạc lá Thu Taur-na-neldor!

Hơn cả lòng ta ao ước.

Trên Dorthonion Đông đến ta trèo lên cao nguyên thông.

A! cành thẫm đen in tuyết trắng gió Đông Orod-na-Thôn!

Vang trời cao xanh ta hát.

Nay xứ sở xưa đã vùi sóng bạc,

Còn ta bước trong Ambaróna, Tauremorna, Aldalómë,

Trong rừng quê ta, trong đất Fangorn,

Nơi rễ đâm dài,

Còn năm tháng nằm dày hơn lá

Rừng Tauremornalómë.

Ông ta ngừng hát, và lặng lẽ tiếp bước; trong khắp khu rừng, xa hết tầm tai có thể nghe được, không thấy một âm thanh nào nữa.

Ngày xế dần, bóng chiều bện lấy quanh những thân cây. Cuối cùng hai chàng Hobbit nhìn thấy, vươn lên mờ mờ ngay phía trước họ, một vùng đất dốc đứng tối đen: họ đã đến chân dãy núi, đến được phần gốc xanh tốt của ngọn Methedras cao ngất. Xuôi xuống sườn đồi, dòng Luồng Ent non nớt, tuôn ra từ những nguồn suối ở cao tít phía trên, chảy ầm ĩ qua từng bậc đá đến gặp họ. Phía bên phải dòng nước có một triền dốc dài, phủ đầy cỏ, giờ đã ngả màu xám trong ánh chạng vạng. Không một bóng cây nào mọc ở đó và nó mở ra đón bầu trời; sao trời đã tỏa sáng trong những hồ chen giữa những bờ mây.

Cây Râu bước lên triền dốc mà chẳng hề ghìm bớt sải chân. Đột nhiên ở ngay phía trước hai chàng Hobbit nhìn thấy một khung cửa rộng lớn. Có hai cây lớn đứng đó, mỗi cây một bên, giống như những trụ cổng sống; thế nhưng không hề có cánh cổng nào ngoài những cành cây bắt chéo và đan xoắn lại nhau. Khi ông già Ent bước tới, hai cái cây nhấc cành lên cao, và toàn bộ lá cây rung lên xào xạc. Chúng đều là cây thường xanh, lá sẫm màu và bóng láng, lấp lánh trong ánh chiều. Phía sau chúng là một khoảng bằng phẳng rộng lớn, như sàn một tòa sảnh khổng lồ được khoét vào trong sườn đồi. Ở cả hai bên, những bức tường dựng lên cao dần, cho đến lúc đạt đến độ cao khoảng năm mươi bộ hoặc hơn, dọc theo bên mỗi bức tường còn có một dải cây, cũng cao dần theo hàng tiến vào sâu phía trong.

Ở đầu phía xa bức tường đá dựng thẳng đứng, thế nhưng ở phía dưới chân nó lại lõm vào thành một gian nông mái hình vòm: bức trần duy nhất của tòa sảnh, không kể những tán cây ở đầu phía trong tỏa bóng xuống khắp mặt đất, chỉ chừa lại một lối mở rộng rãi ngay chính giữa. Một dòng nước nhỏ chảy ra từ những mạch suối phía trên, và rẽ nhánh khỏi dòng chính, róc rách đổ xuống mặt tường dựng đứng, rót xuống những giọt bạc, trông như một bức rèm đẹp đẽ rủ phía trước gian mái vòm. Nước lại được dồn vào một chậu đá trên mặt đất giữa hai dải cây, rồi từ đó nó tràn ra và chảy đi bên cạnh lối mở, tới đoàn tụ với Luồng Ent đang làm cuộc hành trình chảy xuyên rừng.

“Hm! Đây rồi!” Cây Râu nói, phá vỡ sự im lặng nãy giờ. “Ta đã đưa các cháu qua khoảng bảy mươi nghìn sải chân Ent, thế nhưng chừng đó ứng với bao nhiêu trong thước đo quê hương các cháu thì ta không biết. Dù sao chúng ta cùng đã rất gần gốc rễ ngọn Núi Cuối. Một phần tên của nơi này có lẽ là Sảnh Nguồn, nếu được chuyển qua ngôn ngữ của các cháu. Ta thích nó. Chúng ta sẽ ở lại đây đêm nay.” Ông ta đặt họ xuống bãi cỏ giữa hai dải cây, và họ đi theo ông ta đến mái vòm lớn. Lúc này hai chàng Hobbit mới chú ý thấy ông ta bước đi mà đầu gối không hề gập lại, nhưng hai chân lại mở ra thành một bước rất dài. Ông ta cắm những ngón chân to (thực sự rất to và rộng) xuống đất trước tiên, rồi mới đến phần bàn chân còn lại.

Cây Râu đứng lại một lúc dưới dòng thác tuôn mưa, và hít một hơi dài; ông ta phá lên cười, rồi đi vào bên trong. Có một chiếc bàn đã lớn nằm ở đó, nhưng không có ghế. Ở trong cùng gian phòng đã khá tối. Cây Râu nhặt hai chiếc bình lớn rồi đặt lên bàn. Chúng có vẻ đã đong đầy nước; nhưng ông ta giơ tay phía trên, và ngay tức thì hai chiếc bình bắt đầu sáng bừng lên, một chiếc tỏa ánh sáng vàng còn chiếc kia tỏa ánh xanh thắm; và sự hòa trộn của hai thứ ánh sáng đã thắp bừng cả gian phòng, như thể nắng hè đang chiếu xuyên qua một vòm lá non. Quay lại phía sau, hai chàng Hobbit nhìn thấy cây cối trong sân cũng bắt đầu bừng lên, ban đầu còn mờ nhạt, nhưng mỗi lúc một đậm hơn, cho đến khi ánh sáng viền lên từng chiếc lá: một số màu xanh, một số màu vàng, một số đỏ như đồng; còn những thân cây trông như những cột đá tạc phát sáng.

“Chà, chà, giờ chúng ta lại có thể nói chuyện,” Cây Râu nói. “Ta nghĩ các cháu đang khát. Có lẽ các cháu cũng đang mệt. Hãy uống thứ này!” Ông ta đi đến phía sau gian nhà, và họ trông thấy có nhiều hũ đá cao đứng đó, nắp đậy trông rất nặng. Ông ta mở nắp một hũ, nhúng chiếc muôi lớn vào trong, rồi đong ra ba bát, một chiếc rất to, hai chiếc còn lại nhỏ hơn.

“Đây là một ngôi nhà Ent,” ông ta nói, “và ta e là không có chỗ ngồi đâu. Thế nhưng các cháu có thể ngồi lên bàn.” Ông ta nhấc hai chàng Hobbit lên rồi đặt họ xuống mặt phiến đá lớn cách mặt đất sáu bộ, ở đó họ ngồi thõng chân, uống từng ngụm một.

Món đồ uống đó giống như nước, thực sự là rất giống mùi vị những ngụm nước họ uống từ Luồng Ent nơi bìa rừng, thế nhưng có thoáng một chút mùi hay vị mà họ không thể tả được: mờ nhạt thôi, nhưng khiến họ liên tưởng đến mùi hương một cánh rừng xa xôi đưa đến trong cơn gió đêm mát mẻ. Tác động của ngụm nước bắt đầu từ ngón chân, từ từ dâng lên cả tứ chi, mang theo sự khoan khoái và khí lực trong lúc dâng cao dần, đến tận ngọn tóc. Thậm chí hai chàng Hobbit cảm thấy tóc trên đầu họ đang dựng lên, phấp phới rồi xoắn lại và dài thêm ra. Về phần Cây Râu, trước tiên ông ta rửa chân trong chậu bên ngoài gian vòm rồi ông ta uống cạn bát nước của mình chỉ trong một ngụm, một ngụm dài và chậm chạp. Hai chàng Hobbit cứ ngỡ ông ta sẽ chẳng bao giờ dừng uống.

Nhưng rồi ông ta cũng đặt bát xuống. “A - a,” ông ta thở dài. “Hm, hoom, giờ chúng ta có thể nói chuyện dễ dàng hơn được rồi. Các cháu có thể ngồi dưới sàn, còn ta sẽ nằm xuống; như vậy mới ngăn được thứ nước uống này bốc lên đầu ta và khiến ta buồn ngủ.”

Ở bên phải căn phòng có một chiếc giường lớn chân thấp, không cao hơn hai bộ, phủ một lớp cỏ và dương xỉ khô dày. Cây Râu từ từ hạ mình xuống giường (chỉ hơi thấy giữa thân cong lại một chút), cho đến khi ông ta nằm dài người trên giường, hai cánh tay đặt phía sau đầu, nhìn lên trần, nơi ánh sáng đang lập lòe như lá cây chơi đùa với ánh nắng. Merry và Pippin ngồi bên cạnh ông ta trên những chiếc gối cỏ.

“Giờ hãy kể ta nghe câu chuyện của các cháu, nhưng đừng vội vàng!” Cây Râu nói.

Hai chàng Hobbit bắt đầu kể cho ông ta câu chuyện phiêu lưu của họ từ lúc họ rời Hobbit Thôn. Họ không đi theo trình tự rõ ràng nào, bởi cứ liên tục nói chen vào nhau, còn Cây Râu cũng thường xuyên ngắt lời người đang kể, và trở lại những diễn biến trước đó, hay nhảy cóc đặt câu hỏi về những sự kiện về sau. Họ không nói bất cứ điều gì về chiếc Nhẫn, và không kể cho ông ta tại sao họ lên đường hay họ sẽ đi đến đâu; còn ông ta cũng chẳng có ý tìm hiểu lý do của họ.

Ông ta hết sức hứng thú về mọi chuyện: về toán Kỵ Sĩ Đen, về Elrond, và Thung Đáy Khe, về khu Rừng Già, và Tom Bombadil, về Khu Mỏ Moria, và về Lothlórien và Galadriel. Ông ta yêu cầu họ mô tả đi mô tả lại Quận và những vùng lân cận. Rồi tới đó ông ta nói một điều lạ lùng. “Các cháu không hề thấy, hm, bất cứ người Ent nào ở quanh đó, phải không?” ông ta hỏi. “Ờ, thực ra thì không phải Ent, mà là Ent phụ.”

“Ent phụ sao?” Pippin hỏi lại. “Họ có giống ông chút nào không?”

“Có, hm, mà không: giờ ta thực sự không biết nữa,” Cây Râu nói một cách tư lự. “Nhưng họ chắc sẽ thích vùng đất của các cháu, nên ta chỉ hỏi vậy thôi.”

Tuy nhiên Cây Râu lại đặc biệt hứng thú về mọi điều liên quan đến Gandalf; và hứng thú hơn cả về những việc Saruman làm. Hai chàng Hobbit vô cùng nuối tiếc vì chỉ biết quá ít về những điều đó: đúng hơn chỉ là qua báo cáo mơ hồ của Sam về những gì Gandalf đã kể cho Hội Đồng. Nhưng dù thế nào thì họ cũng biết chắc Uglúk và đội quân của hắn đến từ Isengard, và nhắc tên Saruman là chủ nhân của chúng.

“Hm, hoom!” Cây Râu nói, khi rốt cục câu chuyện vòng vèo cũng lạc đến hồi trận chiến giữa lũ Orc và đội Kỵ Sĩ Rohan. “Chà, chà! Không còn nghi ngờ gì nữa, đó quả là một đống tin tức. Các cháu đã không kể cho ta tất cả, chắc chắn là không, khẳng định là không. Thế nhưng ta tin các cháu làm vậy vì Gandalf muốn thế. Một điều gì đó rất lớn lao đang diễn ra, ta cảm thấy được điều đó, còn điều đó là gì thì rồi ta sẽ biết vào một ngày đẹp trời hay xấu trời nào đó. Nhưng rễ cành ơi, quả là một chuyện kỳ lạ: nảy lên một giống người nhỏ bé không hề có trong những danh sách cổ, và kìa! Chín Kỵ Sĩ bị quên lãng lại xuất hiện để săn lùng họ, rồi Gandalf đưa họ vào một cuộc hành trình vĩ đại, rồi Galadriel chứa chấp họ ở Caras Galadhon, rồi lũ Orc bám theo họ qua nhiều lý đường ở Vùng Đất Hoang: rõ ràng họ đã bị cuốn vào một cơn bão lớn. Ta mong họ chống chọi được!”

“Vậy còn ông thì sao?” Merry hỏi.

“Hoom, hm, ta không màng đến những cuộc Đại Chiến,” Cây Râu nói; “chúng chủ yếu liên quan đến người Tiên và Con Người. Đó là việc của Phù Thủy: Phủ Thủy lúc nào cũng băn khoăn về tương lai. Ta không thích phải lo lắng về tương lai. Ta không hoàn toàn đứng về bên bất cứ ai, bởi vì không ai hoàn toàn đứng về bên của ta, nếu các cháu hiểu ta: chẳng ai quan tâm đến rừng như ta, ngay cả người Tiên thời gian này. Tuy nhiên ta vẫn đối xử tốt với người Tiên hơn những người khác: chính người Tiên đã cứu chúng ta ra khỏi cảnh câm lặng từ rất lâu rồi, và đó là một món quà vĩ đại không ai có thể lãng quên, cho dù từ đấy chúng ta đã đi theo những con đường khác nhau. Nhưng cũng có vài bên, mà ta hoàn toàn không theo, dĩ nhiên rồi; ta hoàn toàn chống lại chúng: lũ - burárum - này” (ông ta lại hầm hừ một tiếng tỏ vẻ kinh tởm) “... lũ Orc này, và cả chủ nhân của chúng.

“Ta từng lo âu khi bóng đêm phủ xuống rừng Âm U, nhưng khi nó chuyển đến Mordor, có một hồi ta đã chẳng bận tâm: Mordor ở quá xa. Nhưng có vẻ như gió đang thổi lại từ đằng Đông, và cảnh héo tàn cho mọi khu rừng đang tràn đến gần. Một lão già Ent chẳng làm gì được để chăn lại cơn bão đó: ông ta buộc phải chống chọi hoặc sụp đổ

“Nhưng giờ là Saruman! Saruman là một tên hàng xóm ta không thể lờ hắn đi được. Ta cho rằng cần phải làm gì đó. Gần đây ta vẫn thường băn khoăn về việc làm gì đối với Saruman.”

“Saruman là ai?” Pippin hỏi. “Ông có biết bất cứ điều gì về lai lịch của lão ta không?”

“Saruman là một Phù Thủy,” Cây Râu trả lời. “Ta không thể nói gì hơn thế. Ta không biết lai lịch của Phù Thủy. Họ xuất hiện lần đầu tiên sau khi những con Thuyền Lớn vượt qua Đại Dương; nhưng ta không biết liệu họ có đi theo thuyền hay không. Ta tin rằng Saruman được trọng vọng nhất trong số đó. Cách đây ít lâu - mà các cháu sẽ coi là cách đây lâu lắm rồi - hắn đã từ bỏ việc lang thang coi sóc công việc của Con Người và người Tiên; và hắn định cư tại Angrenost, hay Isengard theo cách Con Người Rohan gọi. Hắn ban đầu rất lặng lẽ, nhưng tiếng tăm của hắn dần dà nổi lên. Họ nói hắn đã được chọn đứng đầu Hội Đồng Trắng; nhưng điều đó hoá ra lại chẳng tốt đẹp gì. Đến giờ ta vẫn băn khoăn liệu có phải sau đó Saruman mới rẽ sang những con đường xấu xa. Nhưng dù thế nào ngày đó hắn cũng không gây phiền hà đến hàng xóm láng giềng. Ta đã từng nói chuyện với hắn. Đã có thời hắn thường đi lại quanh khu rừng của ta. Hồi đó hắn rất lịch thiệp, lúc nào cũng xin phép ta (chí ít là khi hắn gặp ta); và luôn háo hức nghe kể chuyện. Ta đã kể cho hắn nghe nhiều điều mà hắn sẽ chẳng bao giờ tự tìm ra được; thế nhưng hắn không bao giờ đáp trả ta tương tự. Ta không nhớ nổi đã khi nào hắn kể cho ta bất cứ điều gì chưa. Và tính khí hắn càng ngày càng như vậy; khuôn mặt hắn, như ta nhớ - ta đã không thấy hắn nhiều ngày lắm rồi - trở nên giống như những cánh cửa sổ trên bức tường đá: cửa sổ đóng chớp bên trong.

“Ta nghĩ giờ ta hiểu được việc hắn đang làm. Hắn đang âm mưu trở thành một Thế Lực. Tâm hồn hắn chỉ toàn kim loại và bánh xe; và hắn không quan tâm đến những gì mọc lên từ đất, trừ phi hắn được những thứ đó phục vụ vào thời điểm đó. Và giờ hắn đã rõ ràng là một tên phản trắc đen tối. Hắn đã giao du với những loại người xấu xa, với lũ Orc. Brm, hoom! Còn tồi tệ hơn thế: hắn đang tác động gì đó lên bọn chúng; điều gì đó rất nguy hiểm. Bởi những tên Isengard này giống loại Người độc ác hơn.

Một điểm dễ nhận biết của những thứ xấu xa gia nhập Bóng Tối Lớn là chúng không thể chịu đựng được Mặt Trời; thế nhưng lũ Orc của Saruman lại có thể chịu được, cho dù có thể chúng vẫn căm ghét nó. Ta không hiểu hắn đã làm gì? Có phải đây là Con Người bị hắn làm cho suy đồi, hay hắn đã trộn lẫn loài Orc với loài Người? Nếu vậy thì quả là một điều xấu xa đen tối!”

Cây Râu hầm hừ suốt một lúc, như thể đang phát âm những lời nguyền rủa sâu xa và bí ẩn nào đó bằng tiếng Ent. “Cách đây một thời gian ta bắt đầu băn khoăn làm sao lũ Orc dám cả gan đi qua khu rừng của ta thoải mái như vậy,” ông ta nói tiếp. “Chỉ gần đây ta mới đoán được rằng chính Saruman mới là kẻ phải chịu trách nhiệm, hắn đã do thám bằng mọi cách từ lâu lắm rồi, và đã phát hiện ra những bí mật của ta. Hắn và lũ người xấu xa của hắn giờ đang phá hoại. Dưới kia nơi biên giới bọn chúng đang đốn hạ cây cối - những cây tốt. Có vài cây chúng chỉ chặt xuống rồi bỏ chết khô - thói ác của bọn Orc chứ gì nữa; còn đa phần đều bị chặt nhỏ rồi mang đi nuôi những ngọn lửa ở Orthanc. Giờ đây lúc nào cũng có khói bay lên từ phía Isengard.

“Quỷ tha ma bắt hắn đi, rễ cành ạ! Rất nhiều cây trong số đó là bạn của ta. những sinh vật ta biết rõ từ khi là hạt quả; rất nhiều cây có tiếng nói riêng giờ đã mãi mãi mất đi. Và chỉ còn lại những thân cây chết và bụi gai ở nơi trước kia là những khu rừng hát. Ta đã lười biếng. Ta đã để mọi thứ trượt khỏi tay. Điều đó phải chấm dứt!”

Cây Râu bất chợt vươn người lên khỏi giường, đứng dậy, và đập tay xuống mặt bàn. Những bình sáng rúng động làm bắn lên hai lưỡi lửa. Trong mắt ông ta rung rinh một ngọn lửa xanh, còn bộ râu chĩa ra thẳng đứng như cây chổi sể lớn.

“Ta sẽ chấm dứt điều đó!” ông ta gầm lên. “Và các cháu sẽ đi cùng ta. Các cháu có thể sẽ giúp được ta. Đấy cũng là các cháu giúp cả cho bạn bè mình nữa; bởi nếu Saruman không bị ngăn cản thì Rohan và Gondor sẽ có thêm một kẻ thù ở sau lưng cũng như trước mặt. Con đường của chúng ta đi cùng nhau - đến Isengard!”

“Bọn cháu sẽ đi cùng ông,” Merry nói. “Bọn cháu sẽ làm những gì có thể.”

“Phải rồi!” Pippin phụ họa. “Cháu muốn được thấy Bàn Tay Trắng sụp đổ. Cháu muốn có mặt ở đó, cho dù có thể cháu không hữu dụng lắm: cháu sẽ không bao giờ quên được Uglúk cùng chuyến đi xuyên Rohan.”

“Tốt! Tốt!” Cây Râu nói. “Nhưng ta đã nói năng vội vàng. Chúng ta không được vội vàng đâu. Ta đã trở nên quá nóng nảy. Ta phải bình tĩnh lại để suy nghĩ; bởi hô hào chấm dứt! dễ hơn bắt tay thực hiện nhiều.”

Ông ta bước đến cổng vòm và đứng một lúc dưới dòng suối đang trút mưa xuống. Rồi ông ta cười phá lên và lắc mình, mỗi giọt nước lấp lánh từ người ông rơi xuống đất đều lóe lên như những tia lửa đỏ hoặc xanh. Ông ta quay vào và lại nằm xuống giường rồi im lặng.

Sau một hồi hai chàng Hobbit lại nghe thấy ông ta rì rầm. Có vẻ như ông ta đang đếm ngón tay. “Fangorn, Finglas, Fladrif, phải, phải,” ông thở dài. “Vấn đề là chúng ta còn lại quá ít,” ông ta quay người về phía hai chàng Hobbit. “Chỉ sót lại ba trong số những người Ent đầu tiên lang thang trong rừng từ trước thời kỳ Bóng Tối: chỉ còn ta, Fangorn, cùng Finglas và Fladrif - đó là gọi họ bằng tên Tiên; còn các cháu có thể gọi họ là Búp Tóc Là và Da Vỏ Cây nếu thích thế hơn. Và trong ba chúng ta, Búp Tóc Là và Da Vỏ Cây không hữu dụng lắm trong công chuyện này. Búp Tóc Là đã trở nên buồn ngủ, cháu có thế nói gần như là cây rồi: anh ta đã thành thói quen đứng nửa tỉnh nửa mê suốt cả mùa hè giữa đồng cỏ mọc cao quanh đầu gối. Lại còn phủ đầy lông như lá. Anh ta từng thức dậy vào mùa đông; nhưng gần đây cả mùa đông anh ta cũng quá uế oải chẳng đi được xa. Da Vỏ Cây thì sống trên sườn núi phía Tây Isengard. Đó chính là nơi gặp nhiều rắc rối nhất. Anh ta bị lũ Orc làm cho trọng thương, rất nhiều họ hàng cùng đàn cây của anh ta đã bi giết hại hoặc tàn phá. Anh ta đã chuyển lên những nơi cao hơn, giữa những rặng bạch dương anh ta yêu quý nhất, và anh ta sẽ chẳng bao giờ đi xuống nữa. Tuy nhiên, ta vẫn dám nói ta có thể tập hợp được một đội kha khá gồm những người trẻ hơn - nếu ta làm họ hiểu được tình cảnh cấp thiết; nếu ta có thể đánh thức được họ: chúng ta đều không phải loại dân vội vàng. Thật tiếc vì chúng ta còn lại quá ít!”

“Vậy tại sao lại còn quá ít, trong khi ông đã sống trong vùng này lâu vậy rồi?” Pippin hỏi. “Rất nhiều người đã chết sao?”

“Ồ không!” Cây Râu nói. “Như các cháu có thể nói thì không ai chết từ bên trong cả. Một vài người ngã xuống do những vận rủi qua các năm dài, dĩ nhiên rồi; số đông hơn đã biến thành cây. Thế nhưng chúng ta chưa bao giờ đông đảo và chúng ta cùng không sinh sôi nảy nở. Không hề có Enting - nghĩa là không có trẻ con, như các cháu gọi, trong vô cùng nhiều năm rồi. Các cháu thấy đấy, chúng ta đã mất các Ent phụ.”

“Thật đáng buồn làm sao!” Pippin nói. “Làm sao mà họ chết cả vậy?”

“Họ không chết!” Cây Râu nói. “Ta không bao giờ nói chết. Ta nói chúng ta đã mất họ. Chúng ta đã để mất họ mà chẳng thể tìm lại được.” ông ta thở dài. “Ta cứ tưởng gần như mọi người đều biết điều đó. Có nhiều bài ca về hành trình của người Ent tìm kiếm Ent phụ vẫn được người Tiên và Con Người hát từ rừng Âm U đến tận Gondor. Không thể nào đã bị lãng quên hết được.”

“Chà, cháu sợ là những bài hát đó vẫn chưa đi về phía Tây vượt qua Dãy Núi để đến Quận đâu,” Merry nói. “Sao ông không nói rõ hơn, hay hát cho bọn cháu nghe một trong số những bài hát đó?”

“Được, nhất định ta sẽ làm thế,” Cây Râu nói, tỏ vẻ hài lòng thấy cậu yêu cầu. “Nhưng ta không thể kể đầy đủ, chỉ vắn tắt thôi; và sau đó chúng ta phải kết thúc cuộc nói chuyện: ngày mai chúng ta có một cuộc họp hội đồng phải triệu tập, có việc phải làm, và có lẽ cả một cuộc hành trình phải bắt đầu.”

“Đấy hẳn là một câu chuyện kỳ lạ và buồn bã,” ông ta tiếp tục sau một thoáng dừng lại. “Khi thế giới vẫn non trẻ, những khu rừng vẫn còn rộng lớn và hoang dã, Ent và Ent phụ - còn có cả các Ent nương, ôi! vẻ yêu kiều của Fimbrethil, của Nhánh Mảnh Mai chân nhẹ, vào những tháng ngày tuổi trẻ chúng ta! - họ bước đi cùng nhau và họ sống cùng nhau. Nhưng trái tim của chúng ta không lớn lên cùng một cách: người Ent trao tình cảm cho những thứ họ gặp khắp thế giới, còn Ent phụ lại trao tâm tư cho những thứ khác, bởi người Ent yêu mến những cây cổ thụ, những khu rừng hoang, những triền đồi cao; họ uống nước từ những con suối núi, và chỉ ăn hoa quả rơi rụng trên đường đi; họ học tập người Tiên nói chuyện với Cây Cối. Tuy nhiên Ent phụ lại chỉ quan tâm đến những loại cây cỏ hơn, đến những đồng cỏ trong nắng bên ngoài những khu rừng; họ nhìn ngắm mận gai trong bụi cây, rồi táo dại và hoa anh đào bừng nở mùa xuân, dã thảo xanh mướt nơi những vùng ngập nước mùa hè, và cả cỏ hạt trên những cánh đồng mùa thu. Họ không muốn trò chuyện với những thứ đó; mà muốn chúng lắng nghe và tuân theo những gì họ bảo. Ent phụ lệnh cho chúng mọc theo mong muốn của họ, đơm hoa kết trái theo sở thích của họ; bởi Ent phụ thích trật tự, và sự sung túc, và yên bình (nghĩa là những thứ đó cần ở yên nơi họ đã đặt xuống). Vì thế Ent phụ dựng nên những khu vườn để sinh sống. Nhưng người Ent chúng ta vẫn tiếp tục lang thang, và chúng ta chỉ thỉnh thoảng mới đến những khu vườn đó. Rồi khi Bóng Tối trùm xuống miền Bắc, Ent phụ đã phải vượt dòng Sông Cả để gây dựng những khu vườn mới, trồng trọt những cánh đồng mới, và chúng ta cũng ít gặp họ hơn. Sau khi Bóng Tối bị đánh bại, vùng đất dồi dào của Ent phụ nở rộ, những cánh đồng của họ bạt ngàn ngũ cốc. Rất nhiều con người đã học tập bí quyết của Ent phụ và thành tâm tôn kính họ; còn chúng ta chỉ là một truyền thuyết đối với họ, một bí ẩn ở mãi sâu trong rừng rú. Thế nhưng chúng ta vẫn tồn tại nơi đây, trong khi toàn bộ vườn tược của Ent phụ đã thành hoang phế: giờ Con Người gọi những nơi đó là miền Đất Nâu.

“Ta nhớ có lần cách đây lâu lắm rồi - vào thời chiến tranh giữa Sauron và Con Người từ bên kia Đại Dương - niềm khao khát gặp lại Fimbrethil lại dâng lên trong ta. Trong mắt ta nàng vẫn rất đẹp, vào lần cuối cùng ta gặp nàng, cho dù không còn giống những Ent nương của ngày xưa. Bởi Ent phụ đã còng lưng và cháy nâu vì lao động; do nắng nôi mà mái tóc họ sạm khô màu lúa chín, còn má họ ửng như táo đỏ. Thế nhưng mắt họ vẫn là mắt của giống nòi chúng ta. Chúng ta đã vượt dòng Anduin đến vùng đất của họ; nhưng chỉ tìm thấy một vùng sa mạc: tất cả đều đã bị đốt cháy đến trơ rễ, bởi chiến tranh đã tràn qua đó. Thế nhưng Ent phụ lại không có ở đó. Chúng ta đã kêu gọi suốt bao lâu, tìm kiếm suốt bao lâu; và hỏi han mọi giống dân chúng ta gặp xem Ent phụ đã đi đường nào. Vài người nói chưa bao giờ thấy họ; vài người nói thấy họ bỏ đi về phía Tây, vài người nói phía Đông, vài người khác lại nói phía Nam. Nhưng ở bất cứ nơi nào chúng ta đến cũng đều không có họ. Nỗi đau khổ của chúng ta vô cùng lớn lao. Thế nhưng khu rừng hoang cất tiếng gọi, và chúng ta trở về với nó. Suốt bao nhiêu năm chúng ta đôi lúc lại ra ngoài tìm kiếm họ, đi xa đi lâu và gọi to những cái tên đẹp đẽ. Nhưng cùng với thời gian, chúng ta ít đi hơn và cũng lang thang ít xa hơn. Giờ đây Ent phụ chỉ còn là những ký ức của chúng ta, mà râu chúng ta đã dài và bạc rồi. Người Tiên đã sáng tác rất nhiều bài ca về Cuộc Tìm Kiếm của người Ent, và một vài bài trong số đó đã được chuyển sang ngôn ngữ của Con Người. Nhưng chúng ta lại không sáng tác bài nào về chuyện đó cả, chúng ta bằng lòng chỉ tụng những cái tên đẹp đẽ mỗi khi nghĩ về các Ent phụ. Chúng ta tin sẽ gặp lại họ vào một lúc nào đó sau này, và có lẽ chúng ta sẽ tìm được ở đâu đó vùng đất nơi chúng ta có thể chung sống và cả hai đều cảm thấy hài lòng. Nhưng có tiên đoán rằng điều đó chỉ có thể xảy ra khi cả hai chúng ta đều đã mất tất cả những gì chúng ta hiện có. Và có lẽ thời gian đó rốt cục cũng đã đến gần rồi. Bởi nếu Sauron ngày xưa phá hủy vườn tược, thì Kẻ Thù ngày nay có vẻ sẽ tàn phá hết thảy rừng rú.

“Có một bài ca Tiên hát về chuyện này, hay ít ra là ta hiểu như vậy. Nó vẫn thường được ca hát từ thượng lưu đến hạ lưu Sông Cả. Các cháu nên nhớ đó không bao giờ là một bài ca Ent: nó hẳn sẽ là một bài ca vô cùng dài dòng bằng tiếng Ent! Nhưng chúng ta thuộc lòng và đôi khi vẫn ngân nga nó. Nếu hát bằng ngôn ngữ của các cháu thì nó như thế này:

ENT:

Khi Xuân hé mở những lá sồi non, nhựa mới trong cành tuôn chảy;

Khi giữa rừng hoang nắng đùa mặt suối, gió đùa trên mái đồi xanh;

Khi sải chân dài, lồng ngực phồng căng, khí núi hít vào ngọt sắc,

Hãy về với ta! Hãy về với ta, và nói đất này tươi xinh!

ENT PHỤ:

Khi Xuân ghé đến đồng ruộng sân rào, đòng lúa nấp mình bẹ lá;

Khi trắng ngần hoa như khăn tuyết giở trên vườn ăn quả long lanh;

Khi nắng với mưa xuống mặt đất lành cho khắp không gian thơm ngát,

Ta sẽ ở đây, chẳng rời chân bước, bởi chưng đất này tươi xinh.

ENT:

Khi Hạ ngự trên thế giới im lìm, giữa buổi trưa vàng thiêm thiếp

Dưới mái lá đan những mi lá khép, nhịp nhàng từng giấc mơ cây;

Khi sảnh rừng xanh mát rượi bóng cây, và gió đằng Tây thổi lại,

Hãy về với ta! Hãy về với ta, va nói rằng chẳng đâu bằng đây!

ENT PHỤ:

Khi Hạ về hun quả mọng rám nâu, sưởi ấm trái cành lúc lỉu;

Khi óng vàng rơm, trắng bông lúa trĩu, đồng vào mùa gặt vui vầy;

Khi mật ngọt tràn, táo chắc nịch tay, dù gió đằng Tây thổi lại,

Ta sẽ ở đây dưới bầu nắng gội, bởi chưng chẳng đâu bằng đây!

ENT:

Khi Đông tràn về hoang dại, mùa Đông giáng đòn chết rừng núi diệt;

Khi cây rạp nằm; khi đêm sao tắt nuốt ngày không mặt trời lên;

Khi gió đằng Đông chết chóc kéo lên, dưới làn mưa căm căm rét

Ta sẽ tìm nàng, ta sẽ gọi nàng, bên nhau ngày ấy đoàn viên!

ENT PHỤ:

Khi Đông tràn về, bóng mịt mùng buông mặt đất, bài ca im tiếng;

Khi cành gãy vườn trụi trơ, ánh sáng cũng tan, làm lụng cũng ngừng;

Ta sẽ tìm chàng, ta sẽ đợi chàng, bên nhau đoàn viên ngày ấy:

Sánh bước ta đi trên con đường trải dưới làn mưa rét căm căm!

CẢ HAI:

Sánh bước ta đi trên con đường trải về phương Tây nơi xa ấy,

Có miền đất cho đôi ta cùng gửi đôi con tim vào bình yên.”

Cây Râu kết thúc bài hát. “Nó là như vậy đấy,” ông ta nói. “D