6- Quả bóng dotcom

Đầu tư vào stock bị ảnh hưởng do tâm lý nhiều. Tôi chơi stock qua được kỳ stock crash năm 1987, không bị mất mát nhiều và sau đó một hai năm đã gỡ lại được gần hết, cảm thấy mình may mắn và tự cho là mình vững tâm đủ để qua được những biến chuyển lớn.

Trong khi những anh bạn trong câu lạc bộ đầu tư VIP, hầu hết sau vụ crash 1987 đã bỏ cuộc cả, thề không bao giờ đụng đến stock nữa. Thà đi Las Vegas đánh bạc mất tiền nhưng được enjoy, còn hơn là sạt nghiệp vì stock. Các anh này phán thế! Và các anh bỏ stock thật! Chỉ đến khi bắt đầu lục tục về hưu, các anh mới thấy rằng lương hưu cộng với Social Security ít quá, không đủ, các anh mới tiếc về chuyện đã không tiếp tục chơi stock để bảo đảm chuyện hưu trí sau này.

Tôi tiếp tục chơi stock, vẫn theo đường lối bảo thủ, chọn stock các hãng lớn, mua đi bán lại, cũng kiếm lời lai rai. Nhưng đến khoảng năm 1995, tâm lý thay đổi hẳn, tôi cũng bị mê hoặc và lao đầu vào quả bóng dotcom đang nổ bùng!

Thời gian này Internet trở thành phổ thông, các công ty dựa vào Internet mọc ra như nấm. Tất cả đều có tên của công ty đi sau là dấu chấm và chữ com, nên gọi là dotcom. Mọi người đổ xô vào mua stock của các công ty này, không cần biết công ty có kiếm lời được hay không.

Hầu hết các công ty này đều dựa vào những mô hình làm ăn vớ vẩn, không thực tế và gần như chắc chắn sẽ không bao giờ thành công. Nhưng chỉ cần đặt tên có chữ.com sau đuôi, là các nhà đầu tư đều thảy tiền vào mua, một khi công ty ra được IPO, initial public offering. Và lúc đó tất cả các người chơi stock đều gần như điên khùng, gọi là mania, bị mê hoặc, mờ mắt không còn suy nghĩ gì nữa, thảy tiền vào mua các công ty dotcom như không biết đến ngày mai!

Và mức stock lên của các công ty này trở thành kinh khủng, chỉ sau vài tháng, một năm, stock đã tăng gấp cả một chục hay hai chục lần là chuyện thường! Stock loại dotcom tôi mua đầu tiên là America Online.com. Công ty này bắt đầu năm 1985, do Steve Case lập ra, công ty đầu tiên là cửa ngõ đi vào Internet, gọi là web portal quan trọng nhất. Lúc đó gần như ai cũng dùng America Online, dùng qua điện thoại, phải đợi vài phút nghe rè rè, mới bắt được vào online, chậm như rùa bò.

Tôi subscribe với America Online nên khi bắt đầu có stock này bán sau kỳ IPO năm 1992, tôi mua ngay. Và giá stock bắt đầu nổ bùng. Tôi bỏ ra khoảng 6000 mua 200 shares. Sau đó chỉ vài năm, giá trị của 200 shares America Online đã thành khoảng 120,000 đô la!!! Tức đã tăng gấp 20 lần giá vốn. Lúc đó tôi có chuyện cần phải tiêu tiền nên bán stock này vì thấy lời quá chừng, dù phải trả thuế nhiều nhưng cần tiền cũng phải bán để tiêu! Và cũng vì thấy quá thành công với America Online, mới chết sau này!

Vì sau đó máu tham nổi lên, các stocks trong portfolio loại bảo thủ của các công ty lớn, chắc ăn, nhưng không lên mấy, không sánh nổi với stock của dotcom, tôi đem bán sạch và chuyển sang chơi stock dotcom! Lúc đó hình như hầu hết người chơi stocknào cũng đều như thế. Những loại stock vớ vẩn, được TV, báo chí và nhất là những tay bình luận trên TV như Jim Cramer của chương trình Mad Money và của website The Street.com, hô hào là stock dotcom sẽ lên vù vù, gấp đôi, gấp ba hay cả chục lần trong vòng 6 tháng, một năm. Nghe lời những tên này chỉ có chết! Nhưng thời gian đó ai cũng bị mê sảng, cuồng dại, đổ xô vào mua stock dotcom, làm stock càng lên nhanh thật.

Nhưng như những quả bóng trong lịch sử, rồi sau cùng quả bóng dotcom cũng bể tan tành. Tháng 3 năm 2000 là lúc dotcom stocks vỡ nát! Trước đó từ năm 1995 đến năm 2000, chỉ số Nasdaq tăng 400%. Nhưng sau khi mọi người panic bán stock năm 2000, Nasdaq mất đi 78% giá trị, từ 5048 điểm tháng 3/2000 là lúc cao nhất, xuống mức thấp nhất là 1114 vào tháng 10/2002.

Tôi cũng như bao nhiêu người khác bị nặng vì quả bóng dotcom. Và không thấy trước được để bán sớm, lúc panic mới bán là lãnh đủ, portfolio mất đi hơn một nửa!!!

Nhưng điều đau nhất là khi hoảng bán vội, một thứ stock dotcom tôi cũng bán không hề để ý đến là Amazon.com!!! Tháng 10, 1999 tôi mua 200 shares của Amazon với giá 77 đồng/share. Lúc bán sau khi dotcom bể năm 2000, chỉ được 46/share, mất đi gần 60% giá trị. Nhưng nếu không bán, giữ đến ngày hôm nay 3/5/21, giá của Amazon là 2977/share. Với 200 shares, số tiền là $595,400, so với giá vốn chỉ là $15,400, lời $580.000. Bây giờ nghĩ đến vẫn còn đau!!!

Có nghĩa chơi stock, không ai nói mạnh được. Tưởng dở thành hay, nghĩ là hay lại thành dở! Nhưng dở nhất vẫn là bị lôi cuốn vào một quả bóng đầu tư sắp vỡ như thời dotcom năm 2000. Và lúc nào cũng phải đề cao cảnh giác là sắp có một buble nào sắp xảy ra hay không!!!