Con rắn thần Và-Hầm vàng, hầm bạc
Có anh góa vợ, đi làm mướn để sanh nhai. Hôm nọ, được 30 quan tiền, anh bèn nghĩ ra một kế: đi mua nồi và lưỡi câu về để câu cá.....
Anh ngồi trên bờ chờ đợi.
Chập sau, nghe con mồi rung rinh biết là cá đã ăn câu anh giựt mạnh, gặp một con rắn to lớn, mừng quá, anh gỡ rắn ra rồi nói:
- Tao tha tội cho mày. Từ rày về sau đừng trở lại đây phá mồi của tao..
Lạ thay, hai ba lần sau, rắn vẫn phá mồi. Anh nọ nói:
- Ta phải giết mày.
Rắn năn nỉ, tự xưng là con của Long Vương vì mắc tội nên bị đày lên dương thế. Bán tín bán nghi, anh đem con rắn nọ về nuôi.
Một hôm rắn bảo:
- Ba ngày nữa trời mưa dầm dề hằng tháng. Nước lụt cả làng này. Hãy lo kết bè để tị nạn.
Đúng như lời, mưa dầm dề ngày đêm. Anh nọ và con rắn nhờ ngồi trên bè tre nên được an toàn. Gặp một ổ kiến trôi lình bình, rắn bảo vớt kiến lên, anh nọ y lời. Gặp bầy chuột, gặp con trăn... rắn cũng khuyên anh nọ nên cứu đem lên bè.
Bỗng đâu, từ đằng xa có người lội loi ngoi chết đuối. Động lòng trắc ẩn, anh nọ toan vớt. Rắn cản lại. Anh nói:
- Cứu một người dương gian bằng cứu một ngàn người ở Âm ty.
Mãn trận lụt, anh thợ câu đem người chết đuối nọ về nuôi trong nhà. Hai bên kết bạn rất thân thiết. Rắn tỏ vẻ buồn bực, bày tỏ sự tình với anh thợ câu rằng:
- Hôm nay đã mãn hạn, tôi trở về thăm cha mẹ, tôi xin dắt anh theo chơi. Ở Thủy cung tôi có cây đờn tỳ bà rất quý.
Anh thợ câu theo rắn nọ viếng Thủy cung. Long Vương rất mừng rỡ hứa tặng anh thợ câu vật gì mà anh muốn. Anh thợ câu xin cây đờn tỳ bà. Long Vương nói:
- Được, cây đờn hễ khảy lên thì có mãnh lực đánh tan binh sĩ của phe địch. Chú nên giữ kỹ.
Đem cây đờn về nhà, anh thợ câu để nó cẩn thận dưới đáy bồ lúa.
Người bạn (mà anh đã cứu giúp hồi nạn lụt) đâm ra tò mò, thừa lúc anh đi vắng đến bồ lúa lục soát và gặp cây đờn. Thấy trên mặt đờn có khắc mấy chữ “Phá tan quân địch” anh nọ động lòng tham bèn ăn cắp cây đờn rồi trốn mất.
Lúc ấy ở đế đô có loạn, bọn ngoại xâm bao vây kinh thành. Vua truyền lịnh: Ai giải vây được thì sẽ gả công chúa cho. Anh bạn bất lương đem đờn khảy, phá tan ngoại xâm và lãnh chức phò mã.
Anh thợ câu biết mình bị bạn làm phản nên ra đế đô, cương quyết đòi cây đờn nọ. Người bạn năm xưa ra lịnh bắt giam anh ta.
Nằm trong khám, anh ta vô cùng buồn bực. Bầy kiến năm xưa bò lại hỏi han tự sự. Kiến bèn đem câu chuyện thuật lại với chuột. Chuột đánh bạo tìm đến trăn... Con trăn bèn nói với bầy chuột:
- Lại đây, đừng sợ. Về nói với ân nhân rằng hiện nay công chúa đang đau mắt. Sẵn đây, tôi trao tặng hòn ngọc này, đem về mài nhỏ vào mắt công chúa thì lành bịnh ngay.
Thời gian sau, anh thợ câu được thả ra, bèn dâng sớ lên nhà vua xin trị bịnh cho công chúa. Nhờ viên ngọc nọ, công chúa sáng mắt. Công chúa bèn nhìn anh thợ câu mà nói:
- Người này là chồng tôi.
Ông phò mã tức là người bạn phản bội - ngồi chưng hửng. Anh thợ câu bèn tâu với nhà vua gốc tích cây đờn ty bà và tố cáo người ăn cắp nó.
Vua rất hài lòng, xử tử quan phò mã giả hiệu và gả công chúa cho anh thợ câu.
Hầm vàng, hầm bạcLàng kia có người tá điền già, lúc sắp chết gọi hai người con trai đến bảo rằng:
- Thằng cả đã lớn khôn lại có sức vóc nên lãnh hai con chó và đám ruộng ở mé rừng, còn thằng hai thì lấy hai con trâu và đám ruộng ở gần đình làng lo cày cấy mà sống.
Khi cha chết rồi, người anh cả vốn gian ngoa muốn giành phần ruộng tốt cho mình nên bảo em:
- Anh là lớn lãnh phần thờ phụng cha, vậy em hãy để cặp trâu và đám ruộng gần đình cho anh, còn em lấy hai con chó và đám ruộng rừng mà cày.
Người em vốn thật thà nên nhận lời, đắt hai con chó ra đi. Đến ruộng gò thì thấy toàn đá sỏi, tuy vậy người em không thất vọng, đẽo một lưỡi cày nhỏ móc vào đuôi chó, vừa cày vừa hát nghêu ngao:
Chó mà cày!
Chó mà cày!
Hôm nay ta dẫn chó đi cày,
Hột kia gieo xuống, cũng có ngày mạ mọc lên.
Công hai người rồi sẽ được đáp đền,
Khỏe ta cày, mệt ta nghỉ, ta lại nằm bên mé rừng.
Kìa kìa con én liệng ở lưng chừng,
Chừng nào lúa chín, nó hát mừng công khó của ta.
Tiếng hát vang vào rừng sâu động đến tai bầy khỉ, chúng bảo nhau kéo ra xem, thì thấy cảnh người và chó cày ruộng, chúng nhìn nhau cười khúc khích.
Ngày đã xế, người em mệt mỏi liền mở cày thả chó ra, ở một mình bên gốc cây, ngủ một giấc ngon lành.
Lúc mơ màng, người em nghe một con trong bầy khỉ bảo nhau:
- Gã cày ruộng chắc chết rồi nên không nghe nó hát nữa.
Các khỉ khác phụ họa:
- Ruộng đầy sỏi đá, nó lại dùng chó mà cày thì chết cũng phải, ta nên đem chôn nó làm phước.
Các khỉ lao nhao lên hỏi:
- Chôn ở đâu bây giờ?
Con khỉ lớn nhất bảo:
- Đem chôn ở hầm vàng.
Thế rồi bầy khỉ áp lại khiêng người em vào rừng, người em cứ giả đò chết để cho bầy khỉ mang tới hầm vàng.
Chừng chúng đi hết rồi, người em ngồi dậy lấy vàng đem về mua nhà tậu ruộng hưởng cuộc đời giàu sang.
Người anh thấy vậy động lòng tham, mới bảo người em rằng:
- Em cho anh mượn đôi chó trong vài hôm sẽ xin hoàn lại.
Người em sẵn lòng giao chó cho người anh. Liền đó, người anh đem chó đến ruộng gò, cày được một lúc, thì đến nằm dưới gốc cây mà người em đã nằm. Bầy khỉ thấy vậy chạy đến xem. Một con khỉ lớn nói:
- Nó chết rồi.
Các khỉ nhỏ xúm xít xung quanh nghe ngóng, người anh nín thở giả chết, các khỉ nhỏ hỏi:
- Bây giờ định chôn nó ở đâu?
- Ở hầm bạc.
Người anh nghe rõ cả. Lòng tham đã khiến anh ta muốn được vàng hơn bạc, nên làm bộ cựa mình, kêu bầy khỉ bảo rằng:
- Hãy chôn ta ở hầm vàng, đừng chôn ở hầm bạc mà ta không được siêu thăng.
Nghe tiếng nói của người giả chết, bầy khỉ kinh hồn hoảng vía tưởng ma quỷ hiện hồn nên ném người anh rơi xuống vực thẳm bể sọ mà chết.
Đáng đời một kẻ gian tham.