Phần IV - Hai mươi bốn Copenhagen, năm 1931

Họ quay về khu nhà Widow House, nhưng căn nhà đã xuống cấp qua nhiều năm. Hồi còn ở Paris, Greta đã thuê một người đàn ông tên là Poulsen để trông coi căn nhà. Mỗi tháng một lần, cô lại gửi một tấm ngân phiếu, đính kèm một tờ giấy hướng dẫn. “Tôi nghĩ rằng đến lúc này máng xối nên được dọn dẹp,” cô viết. Hay là, “Xin hãy lắp lại bản lề trên cánh cửa.”. Nhưng Poulsen không làm theo hướng dẫn, chỉ sơ sài quét dọn đại sảnh và đốt rác. Vào một buổi sáng tuyết rơi lất phất trên khắp các bậc cửa trong thành phố, khi Greta và Hans ngồi ôtô về đến Copenhagen, Poulsen đã biến mất.

Mặt tiền của căn nhà đã phai thành màu hồng nhạt. Phân chim mòng biển vương vãi đầy trên khung cửa sổ mấy tầng trên. Nguyên một tấm kính bị khuyết trong căn hộ nơi cụ bà chín mươi mấy tuổi hay vùng vẫy đã qua đời - ngay trong đêm bị ga trải giường siết nghẹt thở. Một lớp bụi đen mịn bám đầy bức tường dọc cầu thang dẫn lên tầng trên cùng.

Greta phải mất vài tuần để sửa sang lại căn hộ cho Lili. Hans giúp một tay bằng cách thuê một nhóm người quét sơn và thêm một người thợ đánh bóng sàn nhà. “Có bao giờ cô ấy nghĩ sẽ sống tự lập chưa nhỉ?”. Một ngày nọ anh thắc mắc, và Greta giật mình đáp lại, “Cái gì? Không có em bên cạnh?”

Dần dần cô khiến Lili làm quen với cuộc sống bên bờ biển đầy sôi động ở Copenhagen. Vào buổi chiều tuyết rơi đầy, Greta nắm tay Lili đi dạo quanh hàng cây xanh trụi lá lúc cuối đông trong công viên Kongens Have. Lili bước từng bước và kéo khăn choàng cổ bằng len lên tận miệng; mấy ca phẫu thuật để lại những cơn đau đều đặn nhói lên mỗi khi thuốc morphin hết tác dụng. Greta khuyên bảo, cảm nhận mạch đập trên cổ tay Lili, “Từ từ thôi chị. Chỉ cần chị cho em biết khi nào sẵn sàng là được.” Cô tin rằng sẽ có một ngày khi Lili muốn tự mình dấn thân và hòa nhập với thế giới. Cô nhận ra điều này từ nét mặt của Lili, qua cái cách mà cô ấy quan sát mấy người phụ nữ trẻ ôm trong tay những hộp bánh cuộn bơ mua từ tiệm bánh ngọt, hấp tấp rảo bước qua quảng trường Kongens Nytorv vào mỗi sáng, chính là những người phụ nữ đang tuổi thanh xuân với hy vọng lấp lánh trong từng ánh mắt. Greta nghe thấy điều đó từ giọng nói của Lili khi cô đọc to mấy mẩu tin thông báo kết hôn đăng trên báo. Greta sợ hãi ngày đó biết bao; thỉnh thoảng cô lại tự hỏi liệu mình có cho phép sự việc diễn tiến thế này nếu nhận ra ngay từ đầu rằng mọi việc sẽ kết thúc bằng cảnh tượng Lili rời khỏi khu nhà Widow House, trên tay cô ấy là một chiếc vali nhỏ. Suốt mấy ngày trời trong vài tháng đầu vừa trở về Copenhagen, Greta đôi lúc tin rằng cô và Lili có thể tự tạo dựng cuộc sống cho hai người tại tầng trên cùng của khu nhà Widow House, và không ai trong bọn họ sẽ rời nhà lâu hơn một buổi chiều. Thỉnh thoảng, khi cô và Lili ngồi bên cạnh lò sưởi bằng sắt, cô nghĩ những năm tháng đầy biến động và thay đổi rồi cũng chấm dứt, và bây giờ hai người có thể vẽ tranh và chung sống yên bình, cô độc nhưng được bên nhau. Chẳng phải đây là cuộc đấu tranh vô tận của Greta sao? Nhu cầu cần ở một mình nhưng phải luôn yêu và được yêu. “Em có cho rằng chị sẽ đem lòng yêu ai đó không?” Lili bắt đầu tò mò, ngay khi mùa xuân quay về và mây mù ảm đạm lùi xa cảng biển, bị thay thế bởi sắc trời xanh biếc. “Em có nghĩ điều như thế có bao giờ xảy ra với chị không?”

Mùa xuân năm 1931 mang theo đợt suy thoái của hàng loạt thị trường, đồng tiền mất giá, còn màn mây đen của sự sụp đổ bao phủ lên không chỉ nền kinh tế mà còn nhiều khía cạnh khác. Greta đọc được từ tạp chí rằng người Mỹ bắt đầu rời bỏ châu Âu; cô thấy tại tuyến đường hàng không và đường biển tại văn phòng hãng Deutscher Aero-Lloyd, một người phụ nữ mặc áo choàng cổ lông hải ly đang nách đứa con bên hông. Một bức tranh, cho dù là một bức tuyệt đẹp, vẫn đang treo trong phòng triển lãm mà chẳng ai mua. Lili đang dấn thân vào một thế giới tối tăm; đó không còn là thế giới giống như trước kia.

Sáng nào cũng vậy, Greta phải thúc khuỷu tay vào người Lili, khi cô không tự thức giấc. Greta sẽ lôi một cái váy treo trên mắc áo, và áo kiểu đính nút gỗ cùng với áo ấm có cổ tay thêu hình bông tuyết. Cô giúp Lili thay quần áo, rồi dọn cà phê, bánh mì đen kèm cá hồi xông khói rắc thêm ít thìa là. Lili chỉ thực sự tỉnh táo vào giữa buổi sáng, mắt cô nhấp nháy xua tan đi thuốc morphin còn miệng thì khô rang.

“Chị chỉ là mệt quá thôi,” cô lí nhí xin lỗi, và Greta gật gù rồi đáp lại, “Không sao đâu mà.”

Khi Lili đi ra ngoài một mình - đi mua sắm tại khu chợ hải sản Gammel Strand hay đến tham dự lớp học làm gốm mà Greta đã đăng ký - thì Greta sẽ cố gắng vẽ tranh. Chỉ mới sáu năm trôi qua mà như đã lâu lắm rồi kể từ khi cô sống trong căn hộ với mùi cá trích cứ phảng phất đâu đây. Có vài thứ vẫn giống như cũ: tiếng còi của những chuyến phà xuất phát đến Thụy Điển hay Bornholm, ánh chiều tà rọi qua mấy ô cửa sổ trước khi mặt trời khuất sau thành phố khiến mấy tòa tháp nhọn trong nhà thờ đổ bóng giống hệt mũi kim. Đứng trước giá vẽ, Greta nghĩ đến Einar trước kia và Lili bây giờ, rồi cô nhắm mắt lại và thoáng nghe thấy tiếng chuông leng keng vang lên trong ký ức, nhưng sau đó chợt nhận ra đó lại là tiếng “ping” của chị thợ giặt người Quảng Đông đang gọi từ dưới phố. Greta tin chắc mình chẳng có gì phải tiếc nuối.

Đức vua thông qua vụ ly hôn giữa hai người với một tốc độ khiến cô thấy báo động. Tất nhiên họ không thể sống chung với nhau như vợ chồng. Bây giờ, hai người đều là phụ nữ; còn Einar đã nằm vào quan tài trong ký ức. Dù vậy, mấy viên chức nhà nước đeo cà vạt đen và ngón tay run rẩy bồn chồn, vẫn khiến Greta hết sức ngạc nhiên khi họ giải quyết giấy tờ một cách sốt sắng chưa từng có. Cô đã dự đoán - thậm chí là tin chắc rằng - việc này sẽ bị trì hoãn vì nạn quan liêu; cô gần như tưởng tượng được tờ đơn sẽ chìm lấp trong tập hồ sơ nhiều ngăn. Mặc dù không thích thừa nhận điều này nhưng cô vẫn giống với nhiều phụ nữ trẻ từ Pasadena, những người nghĩ rằng ly hôn giống như sự suy đồi về đạo đức; cụ thể hơn, Greta nghĩ về nó như một dấu hiệu của việc thiếu hụt cột sống kiểu Tây phương. Cô thấy mình thường quan tâm quá mức đến những gì người ta nghĩ và bàn tán về cô - đại loại như cô đúng là quá nhẹ dạ và nhu nhược nên mới cưới nhầm người. Không, Greta không thích nghĩ về bản thân mình như thế. Cô đòi người ta cấp giấy chứng tử cho Einar Wegener nhưng chẳng ai có thẩm quyền lại đồng ý chuyện này, dù cho mọi người trong văn phòng đều biết tường tận về trường hợp của cô. Một viên chức có mũi dài và hàng ria mép màu trắng đã thừa nhận phương án này phù hợp với sự thật nhất. “Tôi e rằng tôi không thể viết lại luật lệ,” ông nói, trước mặt là một đống giấy tờ cao ngang với hàng ria. “Nhưng chồng tôi đã chết,” Greta cố gắng giải thích, đập tay lên quầy ngăn cách giữa cô và căn phòng chứa đầy những viên chức quan liêu, với nẹp tay áo, bàn tính, mùi thuốc lá và vỏ bút chì. “Anh ấy nên được tuyên bố là đã qua đời,”cô cố gắng dịu giọng trong lần cuối cùng đến văn phòng chính phủ. Ngay phía trên căn phòng nơi mấy viên chức đang ngồi, đang dõi mắt quan sát họ, là một trong những bức tranh cô vẽ hồi trước: ngài Herr Ole Skram trong bộ comple đen, giữ chức vụ thứ trưởng trong chính phủ quân chủ chưa đầy một tháng, chỉ được biết đến sau cái chết ồn ào và hy hữu khi bị siết cổ bằng một sợi dây nối với khinh khí cầu. Nhưng lời cầu xin của Greta đúng là vô ích. Vì vậy Einar Wegener chính thức được xác nhận là mất tích, đã ra đi mà không hề được chôn cất.

“Cô ấy cần tự định hướng cho cuộc sống của mình,” vào một ngày nọ, Hans khuyên nhủ. “Cô ấy nên tự bước ra ngoài xã hội và tạo những mối quan hệ cho riêng mình.”

“Em không ngăn cản chị ấy làm thế.” Greta bất ngờ gặp anh tại lối vào Học viện Nghệ Thuật Hoàng Gia, ngay dưới mái vòm. Bây giờ là tháng tư, gió thổi từ hướng đông, se lạnh và mặn chát mùi biển Baltic. Greta kéo cổ áo lên để chặn bớt gió. Vài học viên mang găng tay hở ngón đang đi qua đi lại. “Còn em nữa đấy,” anh bảo.

Greta chẳng nói gì, gió lạnh làm sống lưng cô run lên. Cô có thể nhìn ra quảng trường Kogens Nytorv. Trước bức tượng Vua Christian V là một chàng trai quấn khăn choàng cổ màu xanh rũ xuống tận đầu gối đang hôn một cô gái. Vấn đề với Hans là như thế này: anh luôn nhắc cô nhớ đến những gì mình chưa từng có. Khi cô ngồi trên ghế đọc sách đợi Lili về nhà, trái tim cô đập nhanh dần theo bất kỳ tiếng động gì phát ra trên cầu thang, Hans gợi cho cô nhớ đến những thứ, theo cô là, không cần đến mà vẫn sống tốt. Cô đang e sợ điều gì?

“Ngày mai em có muốn ngồi xe đến Helsingor với anh không?”, anh đề nghị.

“Em không nghĩ mình có thể đi đâu xa được,” cô từ chối. Gió nổi lên, thổi tốc qua lối vào Học Viện, nơi có mấy bức tường bị trầy xước vì vài chiếc xe tải quá khổ ráng vượt qua. Greta và Hans bước vào bên trong, rẽ vào một trong mấy dãy hành lang kế bên, sàn gỗ không được quét sơn bóng, tường được sơn màu xanh lá nhạt giống bánh xà phòng, và lan can chạy dọc cầu thang sơn màu trắng tinh.

“Khi nào em mới nhận ra cô ấy không còn thuộc về em nữa?”

“Em chưa bao giờ nói cô ấy là của em cả.” Và cô nói thêm, “Em đang nói về công việc của mình. Thật không dễ dàng để dành ra một ngày nghỉ.”

“Sao em biết được?”

Cô đột nhiên cảm thấy mất mát, như thể sự tàn ác của tiến bộ và thời gian đã kéo quãng thời gian lúc cô còn đang theo học ở đây quay lại; như thể quá khứ vẫn đeo bám cô đến tận ngày nay. “Einar đã mất rồi,” cô nghe lòng mình thì thầm.

“Nhưng Lili thì không.” Anh ấy nói đúng. Rốt cuộc, Lili vẫn ở đó, lúc này chắc là đang quét dọn căn hộ, gương mặt cô phản chiếu trong khung cửa kính ngập ánh mặt trời. Lili với cổ tay xương xương xinh xắn và đôi mắt hơi đen. Ngày hôm qua cô còn tuyên bố, “Chị đang nghĩ đến chuyện kiếm một công việc gì đó.”

“Anh có thấy em hơi buồn không?” Greta thắc mắc.

“Em không nhận ra là anh muốn em tâm sự với anh như vậy sao?”

“Hans,” cô gọi. “Có lẽ em nên rời đi.” Lúc này, Greta mới nhận ra hai người đang đứng tại chân cầu thang, chính là nơi cô và Einar đã hôn nhau lần đầu tiên rồi phải lòng nhau. Chấn song màu trắng và ván gỗ mòn vẹt sau vài thập kỷ chịu đựng những học viên chầm chậm bước với bài tập dang dở đang kẹp dưới tay. Dãy cửa kính được gài chặt để chống lạnh. Hành lang vắng lặng; chẳng có lấy một bóng người xung quanh. Mấy học viên đi đâu cả rồi? Greta nghe tiếng then cửa bị cài ở đâu đó. Sau đó mọi thứ đều rơi vào im lặng lần nữa, có gì đó len lỏi từ Hans sang phía cô. Ngoài ô cửa sổ, trong sân trường, dưới chiếc bóng đổ dài của tòa nhà học viện, chàng trai quấn khăn choàng cổ màu xanh đang hôn cô bạn gái, lần nữa, thêm lần nữa.