Chương 3

Thì đã bảo rằng nhà đệ nghèo mà!

– Đệ đến để nếm mùi thiếu thốn, đệ đến vì cái nghèo của huynh cơ mà. Huynh đừng ngại.

Hôm ấy, hai người mãi tối mới về. Chạy mãi mới kiếm được một con gà để làm cơm mà cơm thì gạo xấu, nước mắm lại không có nước mắm ngon, nhưng vì đi mệt và phải chờ mãi đến mười giờ mới có ăn, nên Lâm ăn cũng thấy ngon hơn mọi ngày.

Nam có vẻ áy náy, Lâm vội an ủi:

– Đói thì ăn mầm đá cũng ngon, đệ hôm nay ăn khoái lắm. Huynh đừng có để tâm gì đến đệ. Cứ nhà có cái gì, cho ăn thế. Đừng bày vẽ lôi thôi mất khoái đi.

Cơm xong thì mười một giờ đêm. Hai người kéo nhau đi xem hội Phủ Giầy.

Nhà Nam ở thôn Thiên-vinh, làng Đồng Đội, cách Phủ Giầy chừng hơn một cây số…

Hôm ấy, là ngày mồng hai tháng ba, Phủ Giầy đã mở hội được một ngày.

Hai anh em đi ở đường cái quan nhìn sang làng Tiên Hương thấy đèn đóm như sao xa.

– Chà, làm chi mà đèn đóm dữ thế kia?

– Hàng quán đấy. Rồi anh xem, đường đi chật ních những người. Thật là chật ních chứ không phải là nói…

–.. theo cái lối phóng đại của nhà văn tả đám đông chứ gì?

– Đúng đấy. Còn đến hôm mồng năm mồng sáu thì từ Phủ Giầy, từ Phủ Vận ra Gôi, trên một con đường dài năm cây số người như nêm cối, không thể lách mà đi được.

Hai anh em đến ngã tư đầu núi là lối rẽ vào Phủ Giầy thì người đã lác đác. Đến Phủ Bà thì người đã thấy đông. Từ đền ông Khổng (Khổng-minh Không) đến Phủ chính thì người đi đặc chịt. Toàn nhà quê. Từ cô gái đồng chiêm đít cong cho chí cô gái vùng Bắc váy sồi, thắt lưng bao đỏ, từ ông già đạo mạo khăn lượt, áo the mùi nước dứa cho chí anh cùng đinh quần xắn móng lợn, già trẻ lớn, bé, đủ các hạng người. Xen vào bọn nhà quê đi trẩy hội ấy, những ông đồng, bà đồng khăn xanh áo đỏ, khăn đỏ áo xanh, tất ta tất tưởi đi lễ trình, vênh vang rằng mình đây là con cái Mẫu hình như có cái kiêu hãnh rằng họ ở đất nhà.

Từ đền ông Khổng vào đến Phủ chính hai bên đường hàng quán chi chít. Dân làng làm lều như hai dẫy phố để cho người buôn bán thuê. Thôi thì đủ các thứ hàng: hàng tạp hóa, hàng võng, hàng nồi, hàng bán đồ sơn, hàng bán đồ sứ, hàng bán cầy cuốc, dao kéo, đá mài, hàng bán đồ nữ-trang mạ vàng bạc, hàng bán cây cảnh. Thật là không còn thiếu một hàng gì. Nhiều nhất là hàng bán vàng, hương nến và bánh khảo, có hiệu cao lâu, nhà hát cô đầu, có tiệm thuốc phiện, có rạp tuồng rạp xiếc Nhiều nhất là bài tây cò quay, và súc sắc.

Mỗi năm thường có chừng mười vạn người đi trẩy hội. Vì có cái tục mê tín rằng đã đến đất Mẫu thì phải mua một cái đồ gì cho khước. Nên, ai ai cũng mua một thứ làm kỷ niệm. Vì thế hàng họ bán đắt lắm gia dĩ người nhà quê nhân tiện đi xem hội rồi sắm, nên người buôn bán ở tỉnh kéo về như kiến mỗi một gian hàng độ ba thước bề sâu chừng hai thước mà giá thuê tới 2-3$ trong mười ngày hội. Những cửa hàng ở gần Phủ chính thì đắt hơn. Gian rộng có thể làm hàng bán cơm, cho thuê có khi tới 15$ hoặc 30$.

Bước chân đến cửa đền chính là mùi hơi người xông lên nồng nặc. Những tiếng chập choang của bọn chầu văn kêu inh ỏi.

Thật là một cái tổ người lúc nhúc và ồn ào.

– Người đông thế này thì đêm chứa đâu cho hết.

– Cả làng Tiên Hương và làng Vân Cát, nhà nào cũng là một cái nhà trọ.

– Thế thì dân làng béo lắm nhỉ

– Béo lắm, vì thế họ mới mở hội những mười ngày.

– Hội có những gì?

– Chẳng có gì cả. Thì ở đâu đâu cũng là cái cảnh người xem người. Nhưng ở đây vì lòng mê tín, người ta đến xem người và cầu phúc, và lên đồng để tiêu khiển luôn thể.

Đi xem khắp các nơi một luợt, Lâm bảo bạn:

– Gái quê xấu và hôi hám lắm, đệ chịu thôi. Họ không bõ cho ta mất công. Đệ tưởng thế nào, chứ như ma lem cả thế này thì đệ xin kiếu. Tưởng họ cũng xấu, nhưng vừa vừa thôi, ai dè xấu tệ quá, không tài nào « thời » được.

– Nhưng họ mộc mạc, họ không dối ta bằng phấn son như gái tỉnh. Suốt ngày làm việc ở ngoài mưa nắng, còn lấy đâu mà trắng trẻo được?

Nam vừa nói đến đấy thì bỗng nghe có tiếng gọi:

– Anh Nam, anh Nam!

Hai người quay lại. Một người con gái xinh tươi ở trong một hàng cơm đi ra.

– Kìa cô cũng đi bán hàng hội đấy à?

– Vâng. Anh về bao giờ đấy?

– Tôi với ông bạn tôi mới ở Hanoi về.

Rồi Nam giới thiệu:

– Đây là cô Thơm láng giềng của tôi. Đây là ông bạn tôi.

– Cô bán hàng gì và hàng cô ở đâu?

– Tôi bán rượu, hương nến và tạp hóa ở cạnh đền ông Khổng.

– Thế sao lúc nãy chúng lòi đi qua không thấy cô?

– Vì tôi lại đây đòi tiền rượu.

Cô Thơm đi trước, hai anh em theo sau. Đường đông người, Lâm vì mải hỏi chuyện Nam nên những va cùng chạm.

– Trông khá quá, có chồng chưa thế?

– Chưa mà là có.

– Thế là thế nào?

– Nghĩa là chê chồng …

– Đâu, đền ông Khổng ở đâu? Ta đến chứ.

♣

Một dẫy lều dài chia ra từng gian. Mỗi gian bày hàng hóa la liệt ở trước cửa, các cô hàng thì ngồi lẫn ở bên trong.

Một gian hàng, đằng trước người xúm đông, nhưng toàn là các công tử nhà quê, áo the, khăn xếp, chứ không phải những người đi lễ đến mua hàng.

Nam trỏ gian hàng ấy bảo bạn:

– Có lẽ hàng cô Thơm kia. Nếu không, sao «ruồi bâu » đông thế. Chắc bọn công tử vùng này vờ vẫn đến mua thuốc lá để tán tỉnh đấy thôi.

– Thế thì trước đệ phải đánh tan đàn ruồi ấy.

– Mặc chúng nó. Nước gì đâu, để cô hàng kiếm ăn chứ.

Hai anh em lững thững đến cửa thì cô Thơm đã trông thấy. Cô tươi cười bảo:

– Mời anh vào cho em hỏi chuyện Hanoi đã.

Lâm tiến vào trước:

– Cô hỏi chuyện Hanoi mà hỏi nó thì nó chẳng biết gì cả. Tuy nó ở Hanoi, nhưng nó như con gấu suốt đời ở trong hang với chồng sách. Tôi đây mới là thổ công

Cô Thơm cúi mặt không giả nhời.

Bọn công tử nhà quê lảng dần.

– Đấy, tôi đã giúp cô được một việc, tôi xua đi cho cô đàn ruồi nó đến ám cô.

– Họ đến mua hàng cho em.

– Mình tôi mua cho cô cũng đủ. Chứ họ thì bất quá mỗi người một bao thuốc lá nhi dĩ. Nào cô còn bao nhiêu thuốc lá để tôi mua cả cho nào?

– Ông mua làm gì nhiều thế?

– Tôi hút. Một ngày tôi hút hết mười gói. Mà tôi ở đây những mười ngày. Cô có đủ một trăm bao không?

Nam vỗ vai bạn:

– Hút thế để rồi người thành khói cả hay sao? Anh vẫn hút Camel cơ mà?

– Thì về nhà quê, và thứ nhất sắp muốn lấy vợ nhà quê, ta phải tập dần tiết kiệm hút thuốc lá năm xu chứ!

– Em bán một gói những sáu xu rưỡi.

– Vâng thì sáu xu rưỡi. Từ Nam-định chở về đây phí tổn thì phải ăn lãi chứ. Nhưng tại làm sao cô không bán hẳn bẩy xu cho có lãi nhiều?

– Thế đắt không ai mua.

– Nhưng tôi mua thì cô bảo sao.

– Em cũng không có thể bán đắt cho ông hơn người khác.

– Thế cô còn tất cả bao nhiêu nào?

– Em còn có hơn bẩy mươi gói.

– Sao mới đầu hội mà cô buôn ít thế?

– Đây ít người hút. Mà người bán thì nhiều.

– Thế cô gói cả vào cho tôi.

– Ông mua thật ư?

– Tôi có dối cô đâu!

Lâm móc ví đưa ra tờ giấy 20$.

– Em không có tiền giả lại.

– Thì cô cứ cầm cả lấy, bao giờ cô giả lại tôi cũng được, tôi còn ở nhà anh Nam lâu cơ mà. Mai tôi còn xuống đây xem hội.

– Nhưng em không dám cầm, vì ở đây giữ tiền nhiều lo lắm, nhỡ mất không có đâu đền ông.

– Mất thì thôi, cô cứ đưa thuốc lá đây cho tôi.

– Thì ông cứ lấy thuốc lá rồi hôm nào có tiền giả em cũng được.

– Cô tin tôi thế cơ à? Nhỡ tôi lấy thuốc lá rồi tôi chuồn đi Hanoi, cô tính sao?

Cô Thơm cười:

– Ông đã tin em, chả nhẽ em lại không tin ông được sao!

– Cô cũng biết người đấy. À, cô muốn hỏi chuyện gì ở Hanoi thì cô cứ hỏi tôi. Tôi biết nhiều lắm.

– Em còn biết cái gì mà hỏi?

– Thế tôi nói chuyện cho cô nghe nhé.

Chẳng chờ cô Thơm giả nhời, Lâm nói ngay:

– Ở Hanoi có một chuyện rất lạ, có một thằng nó cũng không đến nỗi xấu, nó lại rất giầu, có nhiều con gái nhà giàu và đẹp muốn lấy nó, ấy thế mà nó không ưa ai, không lấy ai. Cô có hiểu tại làm sao không?

– Nào em biết tại làm sao.

– Thế thì cô xoàng. Là vì số mệnh đã định rằng nó phải lấy vợ nhà quê.

Cô Thơm bấy giờ mới hiểu. Cô cúi gầm mặt xuống.

– Thế tôi lại đố có biết cái thằng ấy là ai nào? Thằng ấy nó hơi giông giống tôi.

Nam thấy Lâm sỗ sàng quá làm cho cô Thơm thẹn đỏ gay cả mặt liền xen vào:

– À, cô buôn bán thế này chắc phải thức cả đêm đấy nhỉ?

– Vâng, thức cả đêm.

– Thế lời lãi được độ bao nhiêu mà phải thức khổ sở thế?

– Độ một vài hào là nhiều lắm.

Lâm sửng sốt:

– Một vài hào mà thức suốt đêm trong luôn mười ngày thế. Thế thì làm làm gì cho nó nhọc mệt.

– Ông tính tháng ba ngày tám, ở nhà quê chẳng có việc gì, nhân ngày hội mua hàng bán được đồng nào trọng đồng ấy.

– Thế thường ngày cô làm gì?

– Tôi làm ruộng.

– Nghĩa là có cũng phải chăn trâu, cắt cỏ, cấy lúa, tát nước, gặt thóc.

– Làm ruộng chẳng thế thì còn làm gì.

– Giời ơi! Thế thì rám hết má hồng rồi còn gì? Sao cô không quẳng ngay cái nghề làm ruộng đi có được không?

– Không làm ruộng thì lấy gì mà ăn? Em làm lụng từ bé quen, bây giờ nếu không có công việc làm thì cũng buồn không chịu được

– Thì kiếm cái gì tiêu khiển cho nó vui có được không?

Nam phì cười:

– Anh tưởng người ta ai cũng sống như anh lấy sự tiêu khiển làm mục đích đời người phải không? Ở nhà quê, sự làm việc vừa là mối tiêu khiển, vừa là để sinh sống. Ai còn thì giờ đâu mà nghĩ đến những cái vô ích. Thôi đi về ngủ để mai lại đi xem.

Trước khi quay về, Lâm thừa một lúc bạn quay ra, liền sẽ bảo cô Thơm:

– Thôi còn thừa số tiền ấy, tôi biếu cô đấy, cô không phải giả lại tôi nữa.

– Không, em không lấy đâu. Em giả cả cho ông đây này.

Lâm cứ tảng lờ như không biết, rảo bước đi. Cô Thơm muốn chạy theo để giả, nhưng sợ có nhiều người nhìn thấy lại ngồi xuống