Chương VI

Hai hôm đã qua, kể từ cái ngày ngu ngốc ấy. Và đã có biết bao chuyện rùm beng, om sòm, ầm ĩ, xôn xao! Mọi thứ thật là lộn xộn, bát nháo, ngu ngốc và đê tiện! Nguyên nhân tất cả là do tôi. Đôi khi nghĩ lại cũng thấy buồn cười, ít ra là đối với tôi. Chính tôi cũng không hiểu điều gì đã xảy ra với tôi, có đúng là tôi rơi vào trạng thái bị kích động, hay chẳng qua chỉ là tôi đi chệch đường và làm điều xằng bậy cho đến khi tôi bị bắt trói. Đôi khi tôi có cảm giác rằng đầu óc tôi bị lú lẫn. Có lúc tôi thấy mình còn chưa rời xa được cái thời trẻ dại, thời ngồi ghế nhà trường và chơi đùa kiểu tinh quái học trò.

Đó là Polina! Tất cả là do Polina! Giá như không có nàng thì đâu có cái thứ nghịch ngợm học trò ấy. Cũng có thể biết đâu tôi làm tất cả chỉ vì tuyệt vọng (Dù cho phán xét như thế có hết sức ngu ngốc đi chăng nữa). Và tôi không hiểu, tôi không hiểu có điều gì tốt đẹp trong con người nàng! Tuy phải nói rằng về sắc đẹp thì có lẽ nàng cũng đẹp thật. Vì nàng làm cho cả mọi người phát điên. Nàng có thân hình cân đối, cao ráo, chỉ có điều rất mảnh dẻ. Tôi có cảm tưởng có thể cuộn cả người nàng vào trong một cái bọc, hoặc có thế gập đôi người nàng lại. Vết chân nàng hẹp và dài. Tóc nàng hung hung vàng vàng. Mắt thì đúng là mắt mèo, nhưng nàng biết cách nhìn với những ánh kiêu sa. Cách đây chừng bốn tháng, khi tôi mới đến, một buổi tối nàng nói chuyện với De-Grie trong phòng rất lâu và sôi nổi. Nàng nhìn anh ta một cách mà... sau đó, khi trở về phòng nằm ngủ, tôi tưởng tượng ra rằng nàng đã cho anh ta một cái tát, - chỉ vừa mới đây thôi, khi nàng còn đứng trước mặt và nhìn anh ta. Và thế là từ buổi tối hôm ấy tôi bắt đầu yêu nàng.

Nhưng thôi, ta hãy vào chuyện.

Tôi đi xuống con đường đi vào lối hoa, đến giữa đường tôi dừng lại và đứng chờ đôi vợ chồng nam tước. Khi họ đến cách chừng năm bước, tôi ngả mũ cúi chào. Tôi còn nhớ bà nam tước mặc chiếc váy lụa căng tròn màu xám nhạt có viền xung quanh, phẩy kim tuyến và dải đuôi váy. Bà ta thấp lùn, nhưng lại mập ú, cằm béo và chảy xệ kinh khủng, đến nỗi không nhìn thấy cổ đâu cả. Mặt đỏ lựng. Đôi mắt ti hí, dữ tợn và trâng tráo. Bà ta đi hệt như kiểu hạ cố đến với mọi người. Ngài nam tước thì cao, gầy như que củi. Mắt, theo kiểu thông thường của người Đức, nhọn và có hàng nghìn nếp nhăn, đeo kính, trạc bốn nhăm tuổi. Đôi chân dài gần như đến ngực, như thế có nghĩa là thuộc loại dòng dõi, kiêu ngạo như con công. Dáng đi hơi chậm chạp. Khuôn mặt có nét gì như của con cừu, thay cho vẻ nghiêm trọng.

Tất cả những ý nghĩ ấy thoáng hiện trong đầu tôi khoảng ba giây.

Cái cách tay cầm mũ, cúi người chào của tôi thoạt tiên hơi khiến họ phải chú ý. Chỉ có ông hơi cau mày, còn bà thì lướt nhẹ qua trước mắt tôi.

- Madame la baronne. - Tôi nói to, rõ ràng, dằn từng tiếng một - j’ai l’honneur d’être votre esclave [1].

Sau đó tôi cúi chào, đội mũ và đi ngang qua ông nam tước, lịch sự quay mặt nhìn ông và mỉm cười.

Nàng ra lệnh cho tôi bỏ mũ, nhưng cúi người và làm trò trẻ con là tôi tự nghĩ ra. Có trời biết cái gì xui khiến tôi làm vậy? Tôi như người nhảy từ trên núi xuống.

- Hèm! - Nam tước kêu lên, hay nói cho đúng hơn là quạc lên, khi quay lại nhìn tôi với vẻ kinh ngạc và tức giận.

Tôi quay lại, kính cẩn đứng chờ, vẫn tiếp tục nhìn ông và mỉm cười. Ông vô cùng ngơ ngác, lông mày rướn lên đến nec plus ultra [2], mặt mỗi lúc một sa sầm lại. Bà ta cũng quay về phía tôi và cũng nhìn tôi với ánh mắt ngạc nhiên và tức giận. Vài người đi đường cũng quay lại nhìn. Một số người đứng hẳn lại.

- Hèm! - Ông nam tước lại kêu lên với giọng tức giận gấp đôi.

- Jawohl! [3] - Tôi kéo dài giọng, vẫn tiếp tục nhìn thẳng vào mặt ông ta.

- Sind Sie rasend? [4] - Ông kêu to và vung chiếc gậy lên, có vẻ bắt đầu thấy hơi sợ. Có lẽ bộ quần áo tôi mặc khiến ông bối rối.

Tôi ăn mặc rất bảnh bao, lịch sự, đúng kiểu những người đứng đắn nhất.

- Jawo-o-ohl! - Tôi bỗng hét thật to, kéo dài âm “o” như người Berlin vẫn dùng trong hội thoại để biểu thị những sắc thái ý nghĩa và cảm xúc khác nhau.

Hai vợ chồng ông nam tước sợ hãi bỏ đi gần như chạy, một vài người khác qua đường xì xào, một số nhìn tôi vẻ ngơ ngác. Tôi không nhớ rõ lắm.

Tôi quay lại, bước đi bình thường về phía Polina Aleksandrovna.

Nhưng khi đến cách ghế đá của nàng chưa đầy trăm bước, tôi đã thấy nàng đứng dậy dắt mấy đứa trẻ đi về khách sạn.

Đến cửa khách sạn tôi bắt kịp nàng.

- Tôi đã hoàn thành một hành động ngu ngốc. - Tôi nói khi đến ngang nàng.

- Thì sao? Bây giờ anh đã hết nợ. - Nàng đáp, rồi thậm chí không thèm nhìn tôi, bước lên cầu thang.

Suốt tối hôm đó tôi lang thang trong công viên. Qua công viên đi hết khu rừng, rồi thậm chí đi vào một khu dân cư khác. Trong một ngôi nhà gỗ tôi ngồi uống rượu và ăn món trứng rán, vì sự lãng mạn ấy tôi phải trả mất một đồng rưỡi tiền vàng.

Mãi mười một giờ đêm tôi mới về đến nhà. Ngay lập tức tướng quân sai người gọi tôi.

Người nhà chúng tôi chiếm hai phòng lớn trong khách sạn, chia thành bốn phòng nhỏ. Phòng thứ nhất lớn là phòng khách, có đàn dương cầm. Cạnh đó là phòng nhỏ nhưng cũng khá lớn, là phòng làm việc của tướng quân. Ông đang đứng giữa phòng, chờ tôi, tư thế hết sức oai phong. De-Grie đang ngả ngớn trên đi-văng.

- Thưa quý ông, xin phép được hỏi, quý ông đã làm trò gì vậy? - Tướng quân nhìn tôi, nói.

- Thưa tướng quân, tôi muốn tướng quân nói thắng vào vấn đề. Có lẽ tướng quân muốn nói về cuộc gặp của tôi với một ông người Đức?

- Một ông người Đức? Cái ông người Đức ấy là nam tước Vurmerhelm - một nhân vật tai to mặt lớn. Ông đã có hành động thô bỉ với ông bà nam tước.

- Tôi không hề.

- Thưa với ông, ông đã làm họ khiếp sợ.

- Hoàn toàn không có. Khi còn ở Berlin hai tai tôi luôn bị ám ảnh bởi cái từ “jawohl”, khi nói bất cứ câu gì người Đức cũng thường đệm vào, với cái kiểu kéo dài giọng nghe rất khó chịu. Khi tôi gặp ông ta trong công viên, không biết vì sao cái từ “jawohl” bỗng hiện ra trong trí nhớ và làm tôi phát bực. Hơn thế nữa cái bà nam tước ấy khi trông thấy tôi đã ba lần cứ xăm xăm bước thẳng tới, như thể tôi là con giun mà bà ta có thể giẫm chân lên. Chắc ngài cũng đồng ý là tôi có lòng tự trọng. Tôi đã ngả mũ và lịch sự nói (Tôi xin thề với ngài là rất lịch sự): “Madame, j’ai l’honneur d’être votre esclave”. Khi ông nam tước quay lại và hét lên “Hèm!”, tự nhiên tôi cũng bật quát lên “Jawohl!”. Tôi nói to cái từ ấy hai lần, lần thứ nhất bình thường, lần thứ hai cố kéo thật dài. Tất cả chỉ có vậy thôi.

Thú thật, tôi sướng kinh khủng với lời giải thích hết sức trẻ con ấy. Tôi chỉ muốn mô tả lại chuyện này cho thật lố bịch.

Càng lúc tôi càng thấy hứng thú.

- Anh cười nhạo tôi chắc? - Tướng quân quát lên. - Ông quay sang gã người Pháp và nói bằng tiếng Pháp rằng tôi đã cố tình gây chuyện cho bằng được. De-Grie chỉ nhún vai cười nhạt một cách khinh bỉ:

- Ồ, xin ngài đừng có ý nghĩ như vậy! - Tôi nói to với tướng quân. - Hành vi của tôi tất nhiên là không hay ho gì, tôi hết sức thành thật thú nhận như vậy. Hành động của tôi thậm chí có thể gọi là trò trẻ con ngu ngốc và thô lỗ. Nhưng có một nguyên do, mà theo tôi hầu như có thể khiến tôi không thấy phải ân hận. Thời gian gần đây, khoảng hai ba tuần trước, tôi cảm thấy trong người không khỏe, tôi ốm, thần kinh căng thẳng, hay tức giận, hoang tưởng, và có nhiều khi không làm chủ được ý chí. Thú thật, nhiều khi tự dưng tôi muốn gặp bá tước De-Grie đây và... Nhưng thôi, chẳng cần nói tiếp làm gì, nói ra sợ ngài ấy sẽ tự ái. Tóm lại, đó là những biểu hiện của bệnh tật. Tôi không biết liệu bà nam tước Vurmerhelm có tính đến cái nguyên do ấy không, nếu tôi đến xin lỗi bà ấy (vì tôi có ý định xin lỗi)? Tôi cho rằng chắc bà ta sẽ không tính đến, hơn nữa, theo như tôi được biết, trong giới luật sư thời gian gần đây người ta bắt đầu hay lạm dụng lý do này: trong những vụ án hình sự các luật sư rất hay bào chữa cho tội phạm là thân chủ của mình bằng lý do là ở thời điểm phạm tội họ không nhớ gì cả và rằng dường như có một thứ bệnh như vậy. “Giết người xong, họ bảo thế, và không nhớ gì cả”. Ngài hãy hình dung, thưa tướng quân, y học cũng ủng hộ. Đúng là có căn bệnh như vậy, có một trạng thái gọi là mất trí nhớ tạm thời, khi con người không còn nhớ gì cả, hay chỉ nhớ một nửa, một phần tư. Như hai ông bà nam tước là người thuộc thế hệ cũ, hơn nữa lại là những điền chủ Đức. Tôi chắc là họ chưa biết đến tiến bộ này của y học và luật học, do đó họ sẽ không chấp nhận cách giải thích của tôi, ngài nghĩ sao, thưa tướng quân?

- Thôi đủ rồi, thưa anh, - Tướng quân quát lên, giọng nghẹn lại vì tức giận - đủ rồi! Tôi sẽ cố để từ nay vĩnh viên thoát khỏi những trò con nít của anh. Anh sẽ không cần xin lỗi ông bà nam tước đâu. Bất cứ cuộc tiếp xúc nào với anh bây giờ, cho dù là thể theo yêu cầu được đến xin lỗi của anh, cũng sẽ là quá sỉ nhục đối với họ. Khi biết anh thuộc số người nhà của tôi, trong cung giải trí ngài nam tước có nói chuyện với tôi, và thú thật với anh, thiếu chút nữa ngài đã bắt tôi bồi thường danh dự. Anh có hiểu anh đã đẩy tôi vào cái thế gì không, thưa anh? Tôi đã buộc phải xin ông nam tước tha lỗi và hứa với ông ta là ngay trong hôm nay anh sẽ không còn là người nhà của tôi nữa.

- Xin phép tướng quân cho tôi hỏi, có phải chính ông ta cương quyết yêu cầu để tôi không còn là người nhà của tướng quân nữa, có phải ý tướng quân muốn nói thế không ạ?

- Không, nhưng tôi tự thấy có trách nhiệm phải hứa với ông ấy như vậy, và, tất nhiên, ngài nam tước cũng hài lòng. Thưa quý anh, chúng ta phải chia tay nhau thôi. Anh còn được nhận nốt của tôi bốn friedrich và ba florin nữa theo tính toán ở đây. Đây, tiền và giấy thanh toán đây, anh có thể kiểm tra. Tạm biệt. Từ bây giờ chúng ta là những người xa lạ. Ngoài những chuyện phiền phức và khó chịu, tôi không thấy được cái gì ở anh cả. Bây giờ tôi sẽ gọi nhân viên khách sạn và tuyên bố để anh biết là kể từ ngày mai tôi sẽ không chịu trách nhiệm cho những chi phí của anh tại khách sạn. Tôi hân hạnh được thưa với anh như vậy.

Tôi cầm tiền và giấy có ghi bằng bút chì các khoản tính toán, rồi khom người trước tướng quân nói rất nghiêm túc:

- Thưa tướng quân, chuyện này không thể kết thúc như vậy được. Tôi rất tiếc về việc ngài đã bị mất mặt trước ông nam tước, nhưng tôi xin nói để ngài tha lỗi, chính ngài có lỗi trong việc này. Tại sao ngài lại thay mặt tôi gánh cái trách nhiệm với ông nam tước? Câu nói tôi là người nhà của ngài nghĩa là thế nào? Chẳng qua tôi chỉ là gia sư trong nhà ngài, có thế thôi. Tôi không là con đẻ, cũng chẳng phải con đỡ đầu của ngài, nên ngài không thể chịu trách nhiệm về những hành vi của tôi. Bản thân tôi là người có tư cách pháp nhân. Tôi đã hai nhăm tuổi, là trợ giảng trường đại học tổng hợp, tôi là quý tộc, tôi là người xa lạ hoàn toàn với ngài. Chỉ vì tôi hết sức kính trọng tư cách của ngài, chứ không thì ngay lúc này đây tôi đã yêu cầu ngài phải bồi thường danh dự và những hậu quả tiếp theo của việc ngài đã tự cho mình cái quyền chịu trách nhiệm thay tôi.

Tướng quân sửng sốt đến nỗi dang hai tay ra, sau đó đột nhiên quay sang gã người Pháp nói cho anh ta hiểu là vừa nãy tôi đã suýt thách ông đấu súng. Gã cười phá lên. Tôi nói tiếp, giọng hoàn toàn lạnh lùng, không mảy may bối rối trước tiếng cười của m-r De-Grie:

- Nhưng tôi sẽ không tha thứ cho ông nam tước, và bởi vì, thưa tướng quân, hôm nay ngài đã chấp nhận lắng nghe những lời phàn nàn của ông nam tước và về hùa với ông ta, có nghĩa là ngài đã tự đặt mình như một đương sự trong toàn bộ sự việc này, nên tôi xin hân hạnh thông báo với ngài rằng chậm nhất là trong sáng ngày mai tôi sẽ yêu cầu ông nam tước, nhân danh cá nhân tôi, phải có lời giải thích chính thức lý do vì sao khi xích mích với tôi ông ta lại không gặp thẳng tôi, mà lại đi gặp người khác, có khác gì cho rằng tôi không thể, hoặc không đáng để tự chịu trách nhiệm với ông ta.

Sau đó xảy ra đúng cái điều tôi đã dự liệu. Sau khi nghe cái ý định ngu ngốc mới này, tướng quân tỏ ra sợ hãi thật sự:

- Sao? Chẳng lẽ anh lại định tiếp tục cái trò đê tiện này? - Ông hét lên - Ôi, lạy Chúa! Anh đang làm gì tôi vậy, hả trời! Không được, không được làm thế! Thưa quý anh! Hay là... tôi van xin anh! Ở đây cũng có quan trên, và tôi..., nói tóm lại, với cương vị của tôi... và ngài nam tước cũng thế... nói tóm lại... người ta sẽ bắt anh và sẽ có cảnh sát hộ tống trục xuất anh khỏi đây, để anh không còn gây náo loạn nữa! Chắc anh hiểu điều đó? - Và mặc dù tức đến uất nghẹn, ông vẫn tỏ ra sợ hãi đến mức kinh khủng.

- Thưa tướng quân. - Tôi đáp với sự bình thản, khiến ông không chịu nổi - Không ai có quyền bắt người vì tội làm loạn trước khi xảy ra vụ bạo loạn. Tôi chưa có lời giải thích nào với ông nam tước, còn ngài cũng hoàn toàn chưa biết tôi định giải quyết vụ việc này dưới hình thức nào và trên cơ sở nào. Tôi chỉ muốn nói rõ một sự hiểu lầm đáng tiếc xảy ra với tôi, rằng tôi đang được đỡ đầu bởi một người dường như có quyền định đoạt cả ý chí tự do của tôi, nên ngài không cần bận tâm lo lắng làm gì.

- Lạy Chúa, lạy Chúa! Aleksei Ivanovich! Anh hãy bỏ ngay cái ý định viển vông ấy đi! - Tướng quân đang từ giọng tức giận bỗng chuyển sang cầu khẩn, thậm chí còn nắm lấy tay tôi - Anh hãy hình dung xem làm như vậy thì sẽ xảy ra sự gì? Lại một chuyện phiền phức nữa. Chắc anh phải đồng ý với tôi rằng ở đây tôi phải giữ gìn hết sức cẩn thận, nhất là lúc này... nhất là lúc này. Ôi, anh không biết, anh không biết được hết hoàn cảnh của tôi. Lúc này tôi phải nói, tóm lại, phải như thế. Chắc anh cũng hiểu rõ lý do. - Ông kêu lên tuyệt vọng - Aleksei Ivanovich! Aleksei Ivanovich!...

Ra đến cửa, một lần nữa tôi lại khẩn khoản xin ông đừng lo lắng, tôi hứa mọi việc sẽ diễn ra một cách lịch sự và êm thấm, rồi tôi bước vội ra ngoài.

Những người Nga ở nước ngoài đôi khi quá nhút nhát và rất sợ người ta nói gì về mình và nhìn mình như thế nào, và không biết làm thế này hay thế nọ có đúng phép lịch thiệp không? Tóm lại là họ cư xử hệt như người bị gò mình trong chiếc áo chết cứng, nhất là những người muốn cố tỏ ra mình quan trọng. Bất kể một khuôn mẫu nào, một khi đã định hình sẵn rồi, là họ cứ nhắm mắt tuân theo - cả trong khách sạn, lúc đi chơi, trong các buổi tụ tập hay trên đường đi. Nhưng tướng quân đã lỡ lời để lộ rằng ngoài những lý do nói trên, ông còn có những lý do đặc biệt khiến ông phải “đặc biệt giữ gìn”. Chính vì thế bỗng nhiên ông tỏ ra hèn nhát, lo sợ, và phải đổi giọng với tôi. Tôi nhận ra và ghi nhớ điều này. Rất có thể vì ngu ngốc mà ngày mai ông sẽ đi thưa với nhà chức trách, nên dù sao tôi cũng cần phải đề phòng.

Tuy nhiên, thực ra tôi hoàn toàn không muốn trêu tức bản thân tướng quân, nhưng bây giờ tôi muốn trêu ngươi Polina. Polina đã cư xử với tôi thật tàn nhẫn và chính nàng đã đẩy tôi vào con đường ngu ngốc đến mức tôi rất muốn đưa nàng đến chỗ chính nàng phải yêu cầu tôi dừng lại.

Suy cho cùng, cái trò trẻ con của tôi có thể làm hại thanh danh của nàng. Hơn nữa, trong con người tôi đã hình thành một số cảm xúc và ước muốn khác, chẳng hạn, nếu bây giờ trước mắt nàng tôi tự biến thành một cái gì hư không, thì điều đó hoàn toàn không có nghĩa là dưới con mắt mọi người tôi chỉ là một kẻ đáng thương và, tất nhiên, không phải nam tước “giơ gậy đánh tôi”. Tôi muốn cười vào mặt tất cả bọn họ, rồi ra đi như một kẻ chiến thắng. Họ cứ chờ xem. Hẳn là nàng rất sợ bị tai tiếng và sẽ lại gọi đến tôi. Còn nếu nàng không gọi, thì dù sao nàng cũng sẽ thấy tôi không phải là con gà rù.

(Một thông tin đáng ngạc nhiên tôi vừa được bà giúp việc cho biết lúc trên cầu thang là Maria Filippovna hôm nay đã một mình đi Karlsbad đến nhà cô em họ bằng chuyến tàu tối. Tin này nghĩa là thế nào? Bà giúp việc nói rằng từ lâu bà ấy đã có ý định đi, nhưng tại sao không ai biết chuyện này. Hay cũng có thể chỉ mình tôi không biết. Bà còn nói hở với tôi rằng cách đây ba hôm bà đã nghe thấy Maria Filippovna nói chuyện gì đó rất to với tướng quân. À, tôi hiểu rồi, chắc đấy là chuyện m-lle Blanche. Phải, trong nhà chúng tôi sắp có chuyện quan trọng).

Chú thích:

[1] Thưa bà nam tước, tôi rất vinh hạnh được làm kẻ nô lệ của bà (tiếng Pháp).

[2] Đến hết cỡ (tiếng Latinh).

[3] Vâng (tiếng Đức).

[4] Anh điên rồi sao?