Chương IX

Người đàn bà ấy được các gia nhân nam nữ và các thuộc hạ đặt vào ghế bành, khiêng theo bậc thang lên đến bậc thềm cao rộng rãi của khách sạn trước sự chứng kiến của trưởng phòng nhân sự khách sạn ra đón vị thượng khách có đầy tớ riêng với bao nhiêu va-li đồ đạc làm ồn ào cả tòa nhà. Đó chính là lão bà! Phải, đó chính là bà già dữ dội và giàu có, bà già bảy mươi lăm tuổi Antonida Vasilievna Tarasevicheva, điền chủ quý tộc Moskva, la baboulinka, mà gần đây đã có nhiều bức điện tín đi về xung quanh việc bà còn hấp hối hay đã qua đời, và rồi bỗng nhiên bà xuất hiện bằng xương bằng thịt như sét đánh giữa ban ngày nắng ráo vậy.

Lão bà xuất hiện, dù đôi chân đã hỏng, phải được đưa đi bằng ghế bành suốt năm năm nay, nhưng theo thói quen, bà vẫn sôi nổi, nhiệt tình, tự tin, vẫn ngồi thẳng lưng, vẫn quát tháo ồn ào, hách dịch, vẫn mắng chửi mọi người, vẫn hệt như xưa, khi tôi có hai lần được kiến diện, kể từ khi tôi được mời tới đây làm gia sư. Đương nhiên, trước mặt lão bà tôi đứng như tượng vì rất kinh ngạc. Bà nhìn tôi với cái nhìn linh miêu từ lúc cách tôi một trăm bước, lúc bà còn ngồi trên ghế khiêng, bà đã nhận ra tôi, đã gọi đúng cả tên và cả phụ danh, mà theo thói quen, bà đã nhớ được mãi mãi. “Đây là bà lão mà người ta mong nhìn thấy trong quan tài, được chôn cất và để lại gia sản, - tôi thoáng nghĩ như thế - thế mà rồi bà ấy còn sống lâu hơn cả chúng tôi và khách sạn này cho mà xem! Nhưng, lạy Chúa, bây giờ những người chúng tôi sẽ ra sao đây, tướng quân sẽ ra sao đây? Bà này sẽ xoay ngược cả khách sạn đây!”.

- Thế nào? Sao anh cứ giương mắt đứng im thế? - Bà già tiếp tục quát to - Anh không biết cúi đầu chào hỏi à? Hay là anh làm cao, không muốn cúi đầu? Hay là anh không nhận ra tôi? Có nghe thấy không, Potapych? - Bà quay sang nói với một ông già đầu bạc bên cạnh mặc áo đuôi tôm thắt cà vạt trắng, có vầng trán hói màu hồng, đó là ông gia nhân luôn đi tháp tùng bà trong các cuộc du ngoạn - Ông thấy không, anh ta không nhận ra tôi! Người ta đã chôn tôi rồi! Hết bức điện này đến bức điện khác, chỉ hỏi bà ấy chết chưa hay là chưa chết? Tôi biết hết cả chứ! Anh thấy đấy, tôi vẫn sống mà!

- Xin bà gia ân, bà Antonida Vasilievna, cháu đâu có muốn điều gì tồi tệ cho bà? - Tôi tỉnh người ra, trả lời vui vẻ - Cháu chỉ ngạc nhiên một điều... Làm sao không ngạc nhiên được chứ, khi bà bỗng nhiên...

- Anh ngạc nhiên cái gì? Tôi ngồi vào ghế là đi thôi... Trên tàu hỏa rất yên tĩnh, không có xóc đâu. Anh vừa đi chơi chứ gì?

- Dạ, cháu qua chỗ cung giải trí.

- Ở đây hay lắm. - Bà lão nhìn quanh - Trời đất ấm cúng, cây cối xanh tươi. Tôi thích như thế. Thế còn nhà cửa ra sao? Tướng quân thế nào?

- Nhà ấy ạ? Giờ này chắc mọi người ở nhà.

- Thế có tổ chức canh gác và các nghi thức khác không? Tôi nghe nói ở đây vẫn có người cầm cân nảy mực, vẫn giữ nguyên đội ngũ gia nhân, les seigneurs russes! [1] Trước đây cứ hễ huýt sáo gọi nhau là đi ra nước ngoài ngay! Praskovia có ở bên anh ta không?

- Dạ, có cả cô Polina Aleksandrovna nữa đây ạ.

- Cả cô người Pháp ấy nữa à? Thế thì tôi được gặp đủ mặt đấy. Anh Aleksei Ivanovich, anh chỉ đường đi, tôi sẽ đến ngay chỗ ông ta. Anh ở đây có yên ổn không?

- Dạ, cũng tàm tạm, thưa bà Antonida Vasilievna.

- Này, Potapych! Anh bảo cái anh chàng điếc tai này rằng dọn cho tôi một phòng thuận tiện, không cao, chuyển hết đồ đạc vào đó cho tôi. Làm sao mà mọi người xúm vào khiêng tôi thế này? Sao phải bâu vào như thế? Sao mà khổ thế! Còn đây là ai? - Bà lại quay sang phía tôi. Tôi đáp:

- Đây là ngài Astley.

- Ngài Astley nào nhỉ?

- Ngài đi du lịch, ngài là bạn chú, cũng có quen biết cả tướng quân nữa.

- Ngài là người Anh. Kìa, ngài đang chăm chú mím miệng nhìn tôi. Nhưng tôi yêu người Anh. Thôi, cho tôi lên gác đi, đến thẳng chỗ họ, họ ở đâu nhỉ?

Mọi người khiêng bà. Tôi đi trước, giữa cầu thang rộng rãi của khách sạn. Đoàn người khiêng cũng dễ dàng. Tất cả những người đến đây đều dừng lại, tròn mắt nhìn quanh. Khách sạn này tốt nhất, đắt nhất và quý tộc nhất khu nghỉ dưỡng nước khoáng. Trên cầu thang và hành lang chỗ nào cũng bắt gặp những thiếu phụ lộng lẫy và những người Anh sang trọng. Nhiều người đã kịp hỏi trưởng lễ tân nhiều điều và anh này hết sức kinh ngạc. Tất nhiên, anh đã trả lời mọi người, rằng đây là một bà già ngoại quốc quan trọng, une russe, une comtesse, grande dame [2] và rằng bà sẽ ở khu phòng mà tuần trước là nơi ở của la grande duchesse de N. [3]. Dáng vẻ oai vệ và quyền biến của bà già được khiêng ngồi trong ghế bành là nguyên nhân của hiệu quả chủ yếu đó. Khi gặp bất kỳ một nhân vật mới nào bao giờ bà cũng đánh giá ngay bằng cặp mắt soi mói và bao giờ cũng lớn tiếng hỏi tôi về tất cả mọi người. Bà già có gien cao lớn, mặc dù bà không bao giờ đứng ra khỏi ghế, nhưng nhìn bà ta cảm thấy ngay bà rất to cao. Lưng bà thẳng băng như tấm bảng gỗ và không chịu dựa vào lưng ghế. Đầu bà to, tóc bạc, nét mặt thô và dày, lúc nào cũng ngẩng cao, mắt nhìn cứ như là kiêu ngạo và thách đố, nhưng rõ ràng cái nhìn và các động tác của bà đều là tự nhiên. Mặc dù đã bảy mươi lăm tuổi, mặt bà vẫn khá tươi trẻ, thậm chí hàm răng chưa hỏng. Bà mặc áo lụa đen và đội mũ trắng.

- Bà làm tôi phải chú ý đặc biệt. - Ngài Astley cùng đi lên với tôi, thầm thì.

“Bà đã biết chuyện các bức điện, - Tôi nghĩ - bà cũng đã biết De-Grie, nhưng m-lle Blanche thì có lẽ bà biết còn ít”. Tôi lập tức báo tin đó cho ngài Astley.

Con người đáng thương! Phút kinh ngạc đầu tiên của tôi vừa trôi qua, thì tôi lại vui mừng đến kinh khủng vì một đòn đánh như sấm dậy mà chúng tôi sắp tung ra bây giờ ở chỗ tướng quân. Tôi như được tiếp sức, bèn bước đi trước, bụng vô cùng hồ hởi.

Người nhà chúng tôi đóng đô trên tầng ba, tôi không báo cáo và cũng không gõ cửa, đơn giản là tôi mở tung nó ra và khiêng luôn bà già vào như một chiến tích. Mọi người lúc đó đang quây quần trong phòng tướng quân như thể cố ý chờ đợi. Lúc ấy là mười hai giờ trưa. Có vẻ như đang chuẩn bị một chuyến đi gì đó, một số sửa soạn kiểu đi xe, một số kiểu đi ngựa, đi cùng một đoàn, lại còn mời thêm cả bạn bè nữa. Ngoài tướng quân, Polina với đám trẻ con, các nhũ mẫu trong phòng còn thấy có De-Grie, m-lle Blanche vẫn mặc áo nữ kỵ sĩ, và bà mẹ m-me veuve Cominges, tiểu công tước và một nhà bác học du lịch nào đó người Đức mà lần đầu đến đây tôi đã có gặp. Ghế bành với bà lão được hạ xuống ngay giữa phòng, cách tướng quân ba bước. Lạy Trời, tôi sẽ không bao giờ quên được ấn tượng này! Trước khi chúng tôi vào tướng quân đang nói chuyện gì đó, còn De-Grie đang bắt bẻ. Cần nhận thấy rằng m-lle Blanche và De-Grie hai ba hôm nay không hiểu sao cứ quấn quít lấy tiểu công tước - à la barbe du pauvre général [4]. Cả nhóm người này đang có không khí gia đình hết sức hào hứng, vui vẻ, mặc dầu có thể là giả tạo. Nhìn thấy bà lão, tướng quân bỗng đứng như trời trồng, miệng há rộng, ấp úng không nói ra lời. Ông nhìn bà già, mắt mở lớn như bị thôi miên. Bà già nhìn ông cũng im lặng, bất động, nhưng là ánh mắt trang trọng, gợi mở và hài hước! Hai người cứ thế nhìn nhau đến chừng mười giây trong sự im lặng của những người xung quanh. De-Grie lúc đầu sửng sốt, sau đó trên mặt lộ vẻ lo âu khác thường. M-lle Blanche nhướng đôi lông mày, há miệng rộng và nhìn bà lão như ngây dại. Công tước và nhà bác học ngớ người nhìn quanh không hiểu ra sao. Đôi mắt Polina lộ vẻ kinh ngạc và ngơ ngác cao độ, nhưng rồi bỗng nhiên nàng tái mặt, một phút sau máu lại dồn lên mặt làm đỏ bừng đôi má. Chà, đúng là tai họa cho tất cả mọi người. Tôi đưa mắt nhìn từ chỗ bà già cho đến những người xung quanh rồi lại nhìn trở lại. Ngài Astley đứng vào một góc. Bình tĩnh và mô phạm.

- Bây giờ là tôi đây! Tôi đến để khỏi gửi điện! - Cuối cùng bà già lên tiếng, phá vỡ không khí yên lặng - Mọi người không ngờ, đúng không?

- Antonida Vasilievna, chào cô! Nhưng bằng cách nào... - Vị tướng quân bất hạnh lắp bắp. Nếu như bà già không nói mấy giây đó thì có thể ông đã bị một đòn rồi.

- Bằng cách nào à? Tôi lên tàu và đi. Tàu hỏa dùng làm gì mới được chứ? Các anh chị đều nghĩ rằng tôi đã nằm thẳng cắng và để lại gia tài cho các anh chị rồi chứ gì? Tôi biết là anh gửi nhiều điện tín từ đây. Tôi nghĩ rằng tiền điện tín tôi sẽ trả nhiều hơn cho các anh chị, tiền điện gửi đi từ đây không ít đâu. Vì thế mà tôi phải vắt chân lên cổ mà chạy tới đây. Còn cái anh người Pháp này? Monsieur De-Grie, hình như...?

- Oui, m-me, - De-Grie chộp lấy câu ấy - et croyez, je suis si enchanté... votre santé... c’est un miracle... vous voir ici, une surprise charmante.. [5]

- Anh vừa nói charmante; tôi biết anh rồi, một anh hề chính hiệu, tôi không bao giờ tin anh đâu! - Bà đưa ngón tay út chỉ vào anh - Còn người này là ai? - Bà lại quay người, chỉ vào m-lle Blanche, một người Pháp năng động, mặc đồ kỵ sĩ, tay cầm roi, khiến bà già kinh ngạc - Chị là người nhà này sao?

- Đây là mademoiselle Blanche de Cominges, còn đây là thân mẫu của cô, madamme de Cominges, cả hai có phòng trong khách sạn này. - Tôi báo cáo.

- Cô gái đã có chồng chưa? - Bà già hỏi, không cần giữ ý.

- Mademoiselle de Cominges vẫn còn là con gái. - Tôi trả lời hết sức lịch sự và hạ nhỏ giọng.

- Cô ấy vui nhỉ?

Tôi chưa hiểu nổi câu hỏi.

- Ở bên cô ấy thì không buồn chứ gì? Cô ấy có hiểu tiếng Nga không? Anh De-Grie đã ở Moskva, người khôn như rận ấy.

Tôi giải thích rằng cô mademoiselle Blanche de Cominges chưa từng sang Nga bao giờ.

- Bonjour [6] - Bà già bỗng gằn giọng nói với m-lle Blanche.

- Bonjour, madame, - m-lle Blanche cúi gập mình kính cẩn và duyên dáng, vội vàng dùng cái vỏ bọc hết sức khiêm nhường và lịch thiệp để thể hiện trên gương mặt và thân hình sự kinh ngạc đối với câu hỏi và lối hỏi lạ kỳ như vậy.

- Ồ, cô ấy cúi mặt xuống, thật điệu đà và lịch thiệp, bây giờ rõ ràng là một cánh chim, một nữ diễn viên. Tôi đã có phòng ở tầng dưới, - Bà quay sang tướng quân - tôi ở cạnh anh, anh vui hay là không vui đây?

- Ồ, thưa cô! Cô hãy tin vào tình cảm vui sướng... chân thành của cháu. - Tướng quân nói luôn. - Ông đã phần nào trấn tĩnh lại, và khi gặp trường hợp đột xuất ông cũng biết ăn nói chu toàn, trang trọng nhằm đạt được hiệu quả, và bây giờ ông bắt đầu mở rộng câu chuyện. - Chúng cháu đã rất hồi hộp và lo sợ trước sức khỏe không tốt của cô... Chúng cháu đã nhận được những bức điện tín không đáng tin cậy, và bỗng nhiên...

- Anh nói dối, nói dối! - Bà già ngắt lời ngay.

- Nhưng làm sao..., - Tướng quân cũng ngắt lời ngay và lên cao giọng, cố gắng không để ý đến hai chữ “nói dối”, - làm sao cô lại kiên quyết đi chuyến này vậy? Xin cô hiểu rằng ở tuổi tác và sức khỏe như của cô... mà mọi chuyện đều bất chợt thì chúng cháu ngạc nhiên cũng là dễ hiểu thôi ạ. Nhưng cháu rất vui... và chúng cháu (Ông bắt đầu cười dịu dàng và vui sướng) sẽ đem hết sức mình để làm cho kỳ nghỉ này của cô được thật là cực kỳ thú vị...

- Thôi, đủ rồi, chuyện lăng nhăng dông dài, anh nói bậy quen rồi, tôi tự tôi một mình cũng vẫn sống được. Tuy nhiên, tôi cũng không bỏ các anh chị, chẳng có gì xấu cả. Anh hỏi tôi làm sao mà đi ấy à? Còn có gì mà họ không ngạc nhiên nữa chứ? Xin chào, cháu Praskovia, cháu làm gì ở đây vậy?

- Cháu xin chào bà, - Polina bước đến gần bà - bà đi đường có lâu khống?

- Đây thấy chưa! Cô bé này có câu hỏi thông minh nhất đây, còn những người khác thì toàn: trời ơi, trời ơi! Cháu thấy đấy - bà cứ nằm miết, nằm hoài, hết thuốc này đến thuốc nọ, rồi bà đuổi hết bọn bác sĩ, bà mời đến nhà ông già trụ trì ngôi đền thánh Nikola, ông này chỉ dùng thứ cỏ vụn mà đã chữa khỏi cho một bà già. Ông ấy giúp được đấy. Đến ngày thứ ba bà toát hết mồ hôi và ngồi dậy được. Sau đó bọn người Đức lại kéo đến, họ đeo kính vào rồi thuyết phục “Nếu bây giờ bà ra nước ngoài, đến vùng suối khoáng, theo một khóa trị liệu, thì mọi thứ tồn đọng sẽ tiêu tán hết”. Bà nghĩ, sao lại không nhỉ? Bọn họ kêu ồ lên “Bà phải đi thôi!”. Đi là đi! Thế là bà chuẩn bị. Tuần trước, hôm thứ Sáu, bà gọi một cháu gái, gọi Potapych, anh gia nhân Fiodor, còn anh Fiodor của Berlin thì bà cho nghỉ vì không cần đến nữa, và mình bà cũng có thể đi được... Bà thuê một toa tàu riêng, phu khuân vác thì ga nào cũng có, mất mấy hào thì bảo chở đi đâu chẳng được. Bà nhìn quanh rồi kết luận: căn phòng các anh chị thuê sang trọng quá nhỉ! Anh lấy đâu ra tiền thế? Mọi thứ nhà anh đã đem cầm cố hết rồi còn đâu. Riêng với người Pháp này anh đã nợ bao nhiêu tiền rồi! Mọi chuyện tôi đã biết hết, biết hết!

- Thưa cô, cháu... - Tướng quân bắt đầu luống cuống - Cháu ngạc nhiên, thưa cô... có lẽ cháu không cần phải có ai kiểm soát... mọi khoản chi tiêu của cháu đều không vượt quá khả năng... và chúng cháu ở đây...

- Anh bảo không có gì vượt quá? Anh vừa nói thế đấy! Anh đã ăn cướp hết của bọn trẻ con rồi, anh đỡ đầu mà!

- Cô nói thế, cô nói những lời như thế... - Tướng quân bắt đầu tức giận - cháu không biết...

- Có gì mà anh không biết! Có phải ở đây anh không rời khỏi bàn chơi rulet, đúng không? Anh thua hết cả rồi chứ gì?

Tướng quân kinh hoảng, cố nén lại cơn xúc động mãnh liệt.

- Cháu chơi rulet? Với cương vị của cháu?... Cô nhớ lại đi, cô ơi! Cô còn đang chưa được khỏe...

- Anh nói dối, nói dối, người ta còn không lôi được anh ra khỏi bàn chơi! Rồi tôi sẽ xem, ngay hôm nay thôi, cái bàn chơi rulet ấy là thế nào. Còn cháu, Praskovia, cháu cho bà biết, ở đây người ta thường đi xem những gì, rồi Aleksei Ivanovich sẽ cho bà đi, còn anh Potapych, anh ghi lại những nơi cần đến nhé. Ở đây người ta thường xem gì? - Bà lại bỗng quay sang hỏi Polina.

- Gần đây có một lâu đài đổ nát, sau đó là Shlangenberg.

- Shlangenberg là cái gì? Rừng cây phải không?

- Dạ, không phải rừng, mà là ngọn núi... là một đỉnh...

- Đỉnh là thế nào?

- Đó là đỉnh cao nhất của núi, được xây bao. Từ đó nhìn xuống cảnh đẹp không có đâu bằng.

- Ghế bành có đưa lên được không? Liệu có người khiêng không?

- Dạ, người khiêng thì thuê được ạ. - Tôi đáp.

Đúng lúc đó thì cô nhũ mẫu Fedisia dắt mấy đứa con của tướng quân đến gần chào bà.

- Có gì mà phải hôn! Tôi không thích hôn hít trẻ con. Mũi dãi bẩn lắm. Chị Fedosia, chị làm gì ở đây?

- Ở đây tốt lắm, tốt lắm, mẹ Antonida Vasilievna ạ. - Chị Fedosia đáp - Sức khỏe mẹ thế nào? Mọi người chúng con đều lo cho mẹ.

-Tôi biết, chị rất chân thực. Còn tất cả đều là khách khí phải không? - Bà quay sang hỏi Polina - Còn người nào gầy rạc, đeo kính kia?

- Thưa bà, đấy là công tước Nilski. - Polina nói nhỏ.

- Anh ta người Nga à? Tôi thấy anh ta nghe không hiểu gì! Có thể là không nghe thấy! Ngài Astley tôi đã thấy rồi. Ông ấy đã ở đây rồi. - Bà già nhìn thấy ông - Chào ông. - Bà bỗng quay sang ông.

Ngài Astley lặng lẽ cúi đầu.

- Thế nào. Ông có chúc tôi gì không? Ông nói đi! Polina, dịch cho ông ta nghe.

Polina dịch.

- Được gặp bà tôi rất vui mừng, tôi cũng vui vì bà rất khỏe mạnh.

Ngài Astley trả lời nghiêm chỉnh, rất sẵn sàng. Bà già được nghe dịch và rõ ràng là bà hài lòng. Bà nhận xét:

- Người Anh bao giờ cũng trả lời hay. Không hiểu sao tôi luôn luôn yêu quý người Anh, khác hắn so với người Pháp! Ngài hãy rẽ vào phòng tôi chơi. - Bà lại quay sang ngài Astley - Tôi sẽ cố gắng không làm phiền ngài nhiều. Dịch cho ông ấy nghe đi và bảo rằng tôi ở tầng dưới, tầng dưới này. Ngài nghe thấy không, tầng dưới, tầng dưới. - Bà nhắc đi nhắc lại, tay chỉ xuống dưới.

Ngài Astley vô cùng hài lòng với lời mời đó.

Bà già lại nhìn Polina từ đầu đến chân một cách chăm chú và hài lòng.

- Cháu Praskovia, chắc rồi bà sẽ rất yêu cháu - Bà bỗng cất tiếng nói - Cháu là cô gái nết na, hơn hẳn mọi người, cháu là người có cá tính đấy! Mà bà cũng có cá tính. Cháu quay người lại đi, cháu có độn tóc không đây?

- Dạ, không, thưa bà. Tóc cháu là thật đấy ạ.

- Biết ngay mà. Bà rất ghét cái mốt ngu ngốc bây giờ. Cháu tốt tính lắm. Giá bà là con trai thì bà yêu cháu ngay. Sao cháu lại chưa lấy chồng? Nhưng thôi, bà phải đi rồi. Bà muốn dạo chơi. Mấy hôm toàn nằm tàu là nằm tàu... Thế nào, anh vẫn còn giận đấy à? - Bà quay sang chỗ tướng quân.

- Xin cô bỏ qua, không có gì đâu ạ! - Tướng quân vui hẳn lên - Cháu hiểu, vào tuổi cô...

- Cette vieille est tombée en enfance [7]. - De-Grie thì thầm với tôi.

- Tôi muốn thăm mọi nơi ở đây. Anh cho tôi mượn Aleksei Ivanovich nhé. - Bà già tiếp tục nói với tướng quân.

- Ôi, cô cần bao nhiêu cũng được, nhưng chính cháu... và Polina và monsieur De-Grie... chúng cháu sẽ rất vui được tháp tùng cô...

- Mais, m-me, cela sera un plaisir [8] - De-Grie quay người, nở một nụ cười mê hồn.

- Đúng đấy, plaisir. Anh buồn cười thật. Tuy nhiên. Tôi không cho anh tiền đâu. - Bà bỗng nói thêm với tướng quân - Nào, bây giờ vào phòng tôi: phải xem phòng cái đã, rồi sau đi các nơi khác. Nâng ghế lên đi.

Bà già lại được nâng lên, cả một đám đông đi sau ghế bành theo cầu thang xuống dưới. Tướng quân cũng đi, vẫn còn choáng váng như bị dùi cui đánh vào đầu. De-Grie đang nghĩ ngợi gì đó. Mademoiselle Blanche đã định ngồi lại, nhưng nghĩ thế nào lại đi cùng mọi người. Đi theo bà là công tước, còn lại trong phòng tướng quân ở tầng trên là anh người Đức và madame veuve Cominges.

Chú thích:

[1] Các quan lớn Nga (tiếng Pháp).

[2] Người Nga, nữ bá tước, một mệnh phụ (tiếng Pháp).

[3] Nữ đại công tước de N. (tiếng Pháp).

[4] Ngay sát nách vị tướng khốn khổ (tiếng Pháp).

[5] Vâng, thưa bà, xin bà tin rằng tôi đang rất được hứng khởi... sức khỏe của bà... thật là tuyệt diệu... được gặp bà tại đây... một món quà bất ngờ tuyệt hảo (tiếng Pháp).

[6] Xin chào (tiếng Pháp).

[7] Bà già này trở lại thời thơ bé (tiếng Pháp).

[8] Nhưng thưa bà, đấy sẽ là một niềm vui sướng (tiếng Pháp).