Chương XII
Bà già đang trong tâm trạng nôn nóng và kích động, rõ ràng bà chỉ nghĩ đến rulet. Mọi chuyện khác bà không quan tâm và nói chung là hết sức lơ đãng. Chẳng hạn, bà quên cả việc hỏi han mọi người trên đường đi như mọi khi. Nhưng khi nhìn thấy một chiếc xe sang trọng vụt qua, bà giơ tay lên hỏi: “Cái gì thế? Xe nhà ai thế?”. Nhưng, chắc là không nghe rõ tôi trả lời, vẻ trầm ngâm của bà cứ liên tục bị ngắt quãng bởi những cách vặn vẹo cơ thể mạnh mẽ và nóng nảy. Lúc đến gần cung giải trí có người chỉ cho bà thấy hai ông bà nam tước Vurmerhelm thì bà mới ngơ ngác nhìn và thờ ơ nói “A!” rồi quay lại nhìn Potapych và Marfa ở đằng sau, xẵng giọng:
- Các người bám theo ta làm gì? Không phải lúc nào ta cũng cần! Đi về nhà ngay! Còn anh này nữa, tôi cũng không cần! - Bà nói thêm câu ấy với tôi, khi hai người kia vội vã cúi đầu quay về. Trong cung giải trí người ta đã chờ bà. Ngay lập tức bà được mời đến vị trí cũ đã dẹp hết khách chơi, cạnh anh hồ lỳ. Tôi cho rằng các anh hồ lỳ bao giờ cũng trang trọng và tỏ ra là những quan chức bình thường, họ hầu như thờ ơ mọi việc: nhà cái thắng hay thua cũng thế thôi, nhưng hôm nay nói chung là họ không thờ ơ với việc nhà cái thua lỗ, họ đã nhận được chỉ thị gì đó nhằm thu hút khách chơi và quan tâm hơn đến lợi ích nhà cái, và khi đó chắc chắn họ sẽ được khen thưởng. Ít nhất bây giờ họ cũng nhìn bà già như một con mồi. Sau đó mọi việc diễn ra đúng như dự đoán.
Sự việc thế này.
Bà già tiến ngay vào cửa zéro và sai đặt mười hai đồng friedrich vàng. Lần thứ nhất, thứ hai, thứ ba - con zéro không ra. “Đặt nữa, đặt nữa!” Bà hối hả đẩy tay tôi. Tôi thấy bối rối.
- Chúng ta đặt mấy lần rồi nhỉ? - Bà nghiến răng trèo trẹo vì sốt ruột.
- Mười hai lần rồi, bà ạ. Một trăm bốn mươi tư đồng vàng. Tôi đã nói với bà, trước lúc chiều, có lẽ...
- Im đi! - Bà cắt lời - Đặt vào ô đỏ số zéro, bây giờ là một ngàn xu vàng. Đây, phiếu đây!
Ô đỏ thì ra, nhưng số zéro thì hỏng. Người ta lấy lại được một ngàn xu vàng.
- Thấy chưa, thấy chưa! - Bà già thì thào - Họ lấy lại gần hết những gì đã đặt. Anh lại đặt zéro đi; một lần nữa chúng tôi đặt đến mười và cũng mất.
Đến lần thứ năm thì bà hoàn toàn chán nản.
- Quỷ tha ma bắt cái viên bi chết tiệt! Thôi, đặt tất cả bốn ngàn xu vàng vào ô đỏ. - Bà ra lệnh.
- Thưa bà, nhiều quá! Nếu không được ô đỏ thì sao? - Tôi van nài, nhưng bà suýt nữa đánh tôi. (Tuy nhiên, bà xô mạnh gần như đánh nhau). Không biết làm thế nào, tôi đành đặt vào ô đỏ cả bốn ngàn xu vàng kiếm được từ đầu tới giờ. Vòng quay lại quay. Bà ngồi bình thản, lưng vươn thẳng hãnh diện, không nghi ngờ gì vào thắng lợi tất yếu.
- Zero! - Anh hồ lỳ xướng lên.
Đầu tiên bà già không hiểu, nhưng khi nhìn thấy anh hồ lỳ vơ cả bốn ngàn xu vàng cùng với tất cả những gì có ở trên bàn thì bà mới hiểu ra rằng cái số zero mãi không xuất hiện, nhưng bây giờ chúng tôi đã đặt vào đó gần hai trăm friedrich, và khi bà già đã mắng mỏ anh thì con zero lại như cố ý nhảy ra, bà già kêu váng khắp phòng và vung tay lên. Xung quanh mọi người cười ran.
- Có thế chứ! Cái con zero quái vật nhảy ra rồi! - Bà rền lên - Chờ bao nhiêu lâu! Anh thấy chưa! Anh này thấy chưa! Thế mà anh khuyên tôi thôi đi. - Bà sồn sồn đẩy mọi người nhìn sang phía tôi.
- Bà ơi! Đấy là công việc thôi. Cháu làm sao chịu trách nhiệm về mọi cơ hội?
- Tôi sẽ tạo ra cơ hội! - Bà nói nhỏ nhưng dữ dội - Anh cút đi!
- Vậy thì xin chào bà! - Tôi quay người đi ra.
- Aleksei Ivanovich! Aleksei Ivanovich! Đứng lại! Anh đi đâu? Sao lại đi? Anh giận rồi! Đồ ngốc! Đứng lại, đứng lại đã! Đừng giận! Tôi mới là ngốc! Anh nói đi! Bây giờ phải làm gì?
- Bà ơi, cháu sẽ không mách nước cho bà nữa đâu, bởi vì rồi bà lại sẽ đổ lỗi cho cháu. Bà hãy tự chơi lấy, bà bảo đặt thế nào là cháu đặt thế ấy.
- Thế cũng được! Anh đặt thêm bốn ngàn xu vàng vào ô đỏ đi! Tiền đây, cầm lấy! - Bà rút ví trong túi ra đưa cho tôi - Cầm lấy mau lên! Trong này có hai mươi ngàn rúp.
- Thưa bà. - Tôi nói nhỏ - Đặt thế này...
- Tôi chả thiết sống làm gì, tôi chơi hết. Đặt đi!
Tôi đặt và thua hết.
- Lại đặt, đặt nữa! Đặt thêm tám nữa!
- Không, bà ơi! Đặt nhiều nhất là bốn thôi!
- Bốn thì bốn!
Lần này bà thắng. Bà vui ra mặt.
- Thấy chưa, thấy chưa! - Bà hất tay tôi - Đặt thêm bốn nữa!
Tôi đặt, lần này thua, sau đó lại thua, thua nữa.
- Bà ơi! Cả mười hai ngàn đi hết rồi. - Tôi báo cáo.
- Biết là hết rồi. - Bà nói kiểu bình tĩnh của người đang điên, nếu có thể nói được như thế - Tôi thấy rồi, thấy rồi, anh ạ. - Bà lầm bầm, mắt đờ đẫn nhìn phía trước như đang suy tính - Chà! Tôi không thiết sống nữa đâu. Đặt thêm bốn ngàn xu vàng!
- Tiền hết rồi, bà ơi! Trong ví chỉ còn quyển sổ gửi tiền năm phần trăm và mấy cái giấy chuyển tiền, chứ không còn tiền thật đâu.
- Thế trong bọc?
- Còn một ít tiền lẻ thôi, thưa bà!
- Ở đây có phòng đổi tiền không ấy nhỉ? Có người bảo tôi rằng các thứ giấy của tôi có thể đổi được. - Bà nói kiên quyết.
- Ở đây có đầy. Nhưng mà đổi thì bà mất rất nhiều tiền... đến bọn Do Thái còn khiếp nữa là!
- Nói bậy! Tôi sẽ gỡ lại! Cho tôi đi. Gọi bọn khiêng vào đây!
Tôi đẩy xe bà ra, bọn khiêng vác đi tới, và chúng tôi đưa bà ra khỏi cung giải trí.
- Mau lên! Mau lên! Mau lên! - Bà ra lệnh - Anh Aleksei Ivanovich chỉ đường đi! Chọn đường gần ấy! Mà còn xa không nhỉ?
- Hai bước nữa thôi, bà ạ.
Đến chỗ khúc quanh từ vườn hoa vào lối hàng cây chúng tôi gặp cả đoàn lũ nhà mình: tướng quân, De-Grie, m-lle Blanche cùng mẹ. Không thấy có Polina Aleksandrovna và ngài Astley.
- Thôi, thôi! Không phải dừng lại! - Bà kêu lên - Sao đông thế này? Tôi không có thì giờ tiếp đâu.
Tôi đi ở phía sau. De-Grie đến gần tôi.
- Tất cả tiền kiếm được đã hết rồi, cả mười hai ngàn xu vàng cũng đi tiêu hết. Bây giờ đang đi đổi sổ ra tiền đây. - Tôi nói nhỏ với anh ta.
De-Grie giậm chân rồi đi báo với tướng quân. Chúng tôi vẫn đẩy bà đi.
- Dừng lại! Dừng lại! - Tướng quân nói nhỏ với tôi, giọng hoảng loạn.
- Ông thử giữ bà lại xem! - Tôi nói thầm.
- Cô ơi! - Tướng quân đến gần. - Cô ơi... chúng cháu bây giờ... chúng cháu bây giờ... - Giọng ông run run và trầm hẳn xuống. - Chúng ta sẽ thuê ngựa và đi ra thành phố. Cảnh đẹp tuyệt... cả đỉnh núi... chúng cháu mời cô.
- Kệ xác các anh chị với cái đỉnh núi! - Bà khoát tay bảo ông xa ra.
- Ở đó có làng bản, chúng ta sẽ uống trà. - Tướng quân nói tiếp, giọng tuyệt vọng.
- Nous boirons du lait, sur l’herbe fraîche [1]. De-Grie nói giọng sôi sục như con thú.
Du lait, de l’herbe fraîche - đó là tất cả những gì mang tính huê tình lý tưởng của con người tư sản Paris, trong đó hắn là có quan điểm của anh ta đối với “nature et la vérité!” [2]
- Mặc xác anh với món sữa! Anh uống đi, tôi uống vào là đau bụng. Mà các người đến đây làm gì? - Bà gầm lên - Tôi đã nói là tôi không có thời gian!
- Đến nơi rồi, thưa bà! - Tôi nói to - Đây ạ!
Chúng tôi đẩy xe đến một ngôi nhà là văn phòng ngân hàng. Tôi vào đổi, bà ở chân cầu thang. De-Grie, tướng quân và Blanche đứng ở phía bên, không biết phải làm gì. Bà già giận dữ nhìn họ, và thế là họ kéo nhau đi đến cung giải trí.
Bàn đổi tiền cho tôi một bảng tính cắt cổ. Tôi không dám quyết, bèn quay ra chỗ bà xin ý kiến.
- Chà! Quân ăn cướp! - Bà vung tay kêu lên - Thôi! Không sao! Đổi đi! - Bà lại kêu lên - Dừng lại! Gọi tên đổi tiền ra đây!
- Gọi một người trong văn phòng, phải không, thưa bà?
- Người nào trong văn phòng cũng được. Chà! Quân ăn cướp!
Một anh nhân viên văn phòng đồng ý bước ra, anh biết rằng người gọi anh là một bà bá tước yếu đau, không thể đi được. Bà già mắng mỏ anh ta thậm tệ hồi lâu và lớn tiếng, gọi anh ta là đê tiện và nói chuyện với anh bằng mớ ngôn ngữ hỗn độn cả Nga, Pháp, Đức, thế nhưng tôi vẫn giúp bà nói chuyện được. Anh văn phòng nghiêm nghị nhìn hai chúng tôi và lặng lẽ lắc đầu. Anh ta còn nhìn bà thậm chí với ánh mắt tò mò hết sức chăm chú đến mức như là thô bạo, cuối cùng anh mỉm cười.
- Thôi, anh bước đi! - Bà gào lên - Cho anh chết nghẹn tiền của tôi đi! Đổi đi, anh Aleksei Ivanovich, hết giờ rồi! Nếu còn giờ thì tôi đã đi chỗ khác.
- Anh văn phòng nói rằng chỗ khác bà còn được ít hơn.
Tôi không nhớ chắc việc quy đổi, chỉ biết rằng giá cắt cổ. Tôi đổi đến mười hai ngàn florin vàng và ngân phiếu. Tôi cầm tiền thanh toán ra đưa cho bà.
- Thôi, thôi! Đếm làm gì! - Bà xua tay - Đi mau, đi mau! Từ nay tôi sẽ không bao giờ đặt con zero khốn kiếp và cái ô đỏ nữa. - Bà thốt lên, khi đến gần cung giải trí.
Lần này tôi đem hết sức mình ra để hối thúc bà đặt số tiền càng ít càng tốt. Tôi thuyết phục bà rằng thế nào cũng có cơ hội đặt những khoản lớn. Nhưng bà sốt ruột đến nỗi ban đầu thì đồng ý, nhưng lúc vào chơi thì không thể kìm bà lại được. Lúc bà vừa thắng đến mười, hai mươi friedrich vàng, là bà hích tôi “Có thế chứ! Có thế chứ! Anh xem này, chúng ta thắng rồi đây. Giá ta đặt bốn ngàn thì có phải ta thắng bốn ngàn rồi không, đâu có phải như thế này? Tất cả là tại anh, tại anh hết”.
Cho dù tôi có bực tức đến đâu đi nữa, nhưng nhìn bà chơi là tôi đành phải ngậm miệng và không khuyên bảo thêm gì.
Bỗng De-Grie chạy đến. Ba người họ vẫn đứng gần, tôi thấy m-lle Blanche đứng cùng bà mẹ ở một bên và đang dịu ngọt với tiểu công tước. Tướng quân thì rõ là không vui, gần như đang bị bỏ rơi. Blanche thậm chí còn không thèm nhìn ông, mặc dù ông vẫn ráng sức chờn vờn quanh cô. Tướng quân thật tội nghiệp! Mặt ông lúc thì tái đi, lúc lại đỏ lựng, người ông run rẩy, thậm chí còn không theo dõi bà chơi thế nào. Cuối cùng Blanche và tiểu công tước ra ngoài, tướng quân bèn đuổi theo.
- Madame, madame! - De-Grie nghiêng sát vào tai bà thì thầm, giọng ngọt như mật ong - Madame, đặt thế này không được. - Anh ta nói lơ lớ - Không được đâu, không được!
- Vậy làm thế nào? Anh bảo tôi đi! - Bà quay sang anh.
De-Grie bỗng liến thoắng ba hoa bằng tiếng Pháp, khuyên bảo bà, chạy lăng xăng, bảo rằng phải chờ thời cơ, nhẩm tính những con số... bà già không hiểu gì cả. Anh ta lại liên tục quay sang tôi, nhờ tôi phiên dịch, anh lấy ngón tay chỉ vào bàn, cuối cùng lấy bút chì viết ra giấy, còn bà già thì hết kiên nhẫn.
- Thôi, anh cút đi, cút đi! Chỉ được cái bẻm mép. Cứ xoen xoét “madame, madame...”, còn chính mình thì chẳng hiểu gì cả. Anh cút đi!
- Nhưng... madame. - Anh ta lại lấy ngón tay gí xuống bàn chỉ trỏ, trông thật bận rộn.
- Thôi thì lần này đặt theo anh ta. - Bà ra lệnh cho tôi - Để xem có ăn thua gì không.
De-Grie chỉ muốn ngăn bà đặt khoản tiền lớn. Anh khuyên bà đặt theo từng số rời rạc và tính tổng thể. Tôi đặt theo lời anh, từng đồng friedrich vàng một, vào các số lẻ thuộc mười hai số đầu, sau đó đặt cả năm đồng vàng vào nhóm các số từ mười hai đến mười tám và từ mười tám đến hai mươi tư, tổng cộng là mười sáu đồng vàng.
Vòng quay lại quay. “Zero!” Anh hồ lỳ kêu lên. Chúng tôi mất hết.
- Nói lăng nhăng quá! - Bà nhìn De-Grie quát to - Anh là một tên Pháp đê tiện! Toàn khuyên bậy. Cút đi, cút đi! Không hiểu gì cả. Thế mà cũng chĩa mõm vào.
De-Grie bị xúc phạm, nhún vai, khinh bỉ nhìn bà rồi bước ra. Bản thân anh cũng thấy xấu hổ vì đã dính vào, bây giờ không chịu được nữa.
Một giờ trôi qua, chúng tôi đánh thế nào cũng thua hết.
- Về thôi! - Bà già gọi to.
Từ đó tới lúc đi đến lối hàng cây bà không nói thêm câu nào. Đến gần khách sạn bà mới thốt lên:
- Dại quá! Dại quá! Già rồi còn dại!
Lúc vào đến phòng bà gọi to:
- Cho tôi ấm trà! Chuẩn bị lên đường!
- Đi đâu, thưa bà? Bà định đi đâu? - Bà Marfa ngập ngừng.
- Việc gì đến bà? Phận nào biết phận nấy! Potapych đâu! Chuẩn bị toàn bộ hành trang! Chúng ta về Moskva! Tôi đã nướng mười lăm ngàn đồng rồi.
- Mười lăm ngàn! Trời ơi! Mẹ ơi! - Potapych vung cả hai tay, buồn bực.
- Thôi đi, ngốc ạ! Gào cái gì! Im mồm đi! Chuẩn bị! Mau lên, mau lên!
- Chuyến tàu gần nhất là vào mười giờ rưỡi, thưa bà. - Tôi nói thế để kiềm chế cơn điên loạn của bà.
- Bây giờ là mấy giờ?
- Dạ, bảy rưỡi.
- Bực quá nhỉ. Thôi, đành chịu! Này anh Aleksei Ivanovich, tôi không còn xu nào. Đây tôi còn hai tấm ngân phiếu, anh chạy ra đổi thành tiền cho tôi. Không thì không có tiền đi.
Tôi đi ngay. Nửa tiếng sau quay lại tôi thấy mọi người đã xúm xít quanh bà. Khi biết bà sẽ đi hẳn về Moskva, họ quá khiếp sợ, khiếp sợ còn hơn việc bà thua bạc. Cứ cho rằng việc ra đi này sẽ cứu được gia tài của bà, nhưng thế thì còn gì cho tướng quân? Ai sẽ trả tiền cho De-Grie? M-lle Blanche chắc chắn là sẽ không chờ đợi đến lúc bà chết, sẽ bám lấy tiểu công tước hoặc một người nào khác. Mọi người dàn ra trước mặt bà, an ủi và khuyên bà ở lại. Polina lại không thấy đâu. Bà thì gào lên với họ.
- Lùi xa ra đi, đồ quỷ đói! Các người làm gì thế này? Có bộ râu dê nào đứng sát thế? - Bà quát lên với De-Grie - Còn nhà cô này muốn gì? - Bà lại quay sang m-lle Blanche - Sao cứ như đèn cù ấy?
- Diantre [3] - m-lle Blanche trừng mắt giận dữ, nhưng bỗng cất tiếng cười lớn rồi bước ra.
- Elle vivra cent ans! [4]. - Cô nói với tướng quân, khi ra cửa.
- Nhà cô này mong cho tôi chết hả? - Bà rền lên với tướng quân - Anh cút đi! Anh Aleksei Ivanovich! Đuổi hết chúng nó đi! Anh đứng làm gì đây? Tôi nói việc tôi, chứ không phải việc anh!
Tướng quân nhún vai, cúi đầu bước ra, De-Grie đi theo.
- Gọi Praskovia vào đây! - Bà sai Marfa.
Năm phút sau Marfa quay lại cùng với Polina. Suốt từ nãy Polina ngồi trong phòng mình với bọn trẻ, có lẽ nàng định suốt ngày không ra ngoài. Mặt nàng ủ ê, đăm chiêu. Bà bảo:
- Này Praskovia, từ lâu ta đã nghe rằng dường như anh ngu dại này, tức là bố nuôi của con, sẽ kết hôn với cô nàng người Pháp ngốc nghếch, một diễn viên gì đó, phải không? Con nói đi!
- Thưa bà, có lẽ việc này con không biết. - Polina đáp - Nhưng theo chính m-lle Blanche, mà cô ấy thấy không cần giấu diếm, thì con kết luận...
- Đủ rồi! - Bà ngắt lời ngay - Ta hiểu rồi! Ta vẫn cho rằng điều ấy sẽ xảy đến, và vẫn cho rằng anh ta là kẻ rỗng tuếch nhất và nhẹ dạ nhất. Ông tướng (là đại tá, lúc về hưu mới lên tướng) lại còn lên mặt. Tôi biết hết rồi. Các người gửi hết điện này đến điện khác. “Bà già ấy sắp xuôi tay nhắm mắt chưa?”. Chúng chờ của thừa kế. Không có tiền thì cô nàng, mà cô ấy tên gì - à, de Cominges, cô ấy cũng không mướn anh ta làm đầy tớ đâu, lại còn đeo răng giả nữa kia chứ. Người ta đồn tiền cô ta có một núi, cho vay lãi hưởng lộc. Này Praskovia, bà không trách cháu đâu, cháu không phải người gửi điện, về chuyện cũ bà cũng không cần biết. Bà chỉ cần biết tính tình cháu độc ác đấy, như một con ong vò vẽ! Đốt ai là sưng vù lên. Nhưng bà thương cháu, vì bà thương mẹ cháu, bà quá cố Katerina. Bây giờ cháu có muốn không? Cháu vứt bỏ hết rồi đi cùng bà. Cháu ở đây không biết trốn vào đâu, mà ở cùng bọn này thì rất bất tiện. Đừng nói gì cả! - Bà ngắt lời Polina khi nàng định mở mồm nói - Bà chưa nói hết. Bà không yêu cầu cháu điều gì. Nhà bà ở Moskva cháu biết rồi, một cung điện. Bà cho cháu cả một tầng, mấy tuần cháu không thăm bà cũng được. Thế nào, cháu có muốn không?
- Nhưng đầu tiên cháu xin hỏi bà: bây giờ bà muốn đi ngay hay sao?
- Chẳng lẽ bà lại đùa à? Bà nói đi là đi. Hôm nay bà đã vứt bỏ mười lăm ngàn đồng trên bàn rulet tệ hại của cháu. Năm năm trước đây bà đã hứa sẽ xây lại một nhà thờ gỗ ở Moskva thành nhà thờ gạch. Lẽ ra làm việc ấy rồi, thế mà bà lại ngao du ở đây. Giờ thì bà phải đi xây dựng nhà thờ.
- Thế còn suối khoáng? Bà bảo về đây để hưởng suối khoáng kia mà?
- Cần quái gì suối khoáng của cháu! Cháu đừng chọc giận bà như thế, Praskovia! Cháu cố tình nói thế sao? Cháu nói đi, cháu có đi không thì bảo?
- Cháu rất, rất cảm ơn bà. - Polina cảm động - Bà đã giơ tay che chở cho cháu. Bà đã đoán nhận được phần nào hoàn cảnh của cháu. Cháu rất biết ơn bà. Bà hãy tin rằng cháu sẽ đến với bà, không lâu nữa đâu, nhưng có những lý do... những lý do... quan trọng, mà giờ đây cháu chưa quyết định được. Giá bà ở lại đây một hai tuần nữa...
- Nghĩa là cháu không muốn?
- Thưa bà, cháu không thể. Hơn nữa, trong mọi trường hợp cháu không thể bỏ mặc các em cháu, bởi lẽ có thể xảy ra là nếu ở lại, các em cháu sẽ bị bỏ rơi, cho nên, nếu bà cho các em cháu đi cùng thì cháu xin đi ngay, và như thế cũng tiện cho bà. - Nàng sôi nổi nói thêm - Không có các em thì cháu không thể đi được, thưa bà.
- Thôi, đừng có rền rĩ lên thế! (Polina không muốn rền rĩ, nàng cũng không khóc bao giờ). Chuồng gà vẫn rộng, gà con vẫn sẽ có chỗ. Các em nhỏ bây giờ cũng còn phải đi học. Vậy bây giờ cháu không đi phải không? Thôi, Praskovia, tùy cháu! Bà chỉ muốn cho cháu tốt đẹp, nhưng bà biết vì sao cháu không đi. Cái tên người Pháp không làm gì tốt cho cháu đâu.
Polina giật mình. Tôi cũng giật mình. (Mọi người đều biết, mà riêng tôi không biết gì cả!).
- Thôi, thôi, đừng có xịu mặt như thế! Bà sẽ không dài dòng văn tự nữa. Nhưng cháu phải cẩn thận, đừng để xảy ra chuyện gì không hay, hiểu chưa? Cháu là cô gái thông minh, bà rất thương cháu. Thôi, đủ rồi, bà không thể để mắt đến hết cả mọi người được. Cháu đi đi! Chào cháu!
- Bà ơi, cháu sẽ đi tiễn bà! - Polina nói.
- Không cần. Đừng làm rối bà. Tất cả các người làm tôi chán rồi đấy.
Polina hôn tay bà, nhưng bà gỡ tay cô ra, rồi bà tự mình hôn lên má cô.
Khi đi ngang qua chỗ tôi, Polina nhìn thoáng qua rồi ngoảnh đi chỗ khác.
- Thôi, chào cả anh nữa, anh Aleksei Ivanovich! Chỉ còn một tiếng nữa thôi. Tôi nghĩ, anh đã mệt với tôi rồi. Anh cầm lấy năm mươi đồng vàng này nhé.
- Cháu cám ơn bà vạn bội, cháu xấu hổ vì...
- Thôi! Thôi! - Bà nói to, giọng cương quyết và dữ dội đến nỗi tôi không dám cản lại và đã phải nhận.
- Về Moskva nếu anh không biết đi đâu thì hãy đến tôi, tôi sẽ mách bảo anh. Thôi, anh đi đi!
Tôi về phòng mình và nằm xuống giường. Tôi nằm độ nửa tiếng, đầu gối lên tay. Tai họa bùng lên rồi, có nhiều điều phải suy nghĩ. Tôi quyết định ngày mai sẽ nói chuyện nghiêm chỉnh với Polina. À, còn cái tên người Pháp? Có lẽ chuyện này đúng rồi đấy! Nhưng làm sao lại thế được? Polina và De-Grie! Làm sao so với nhau được nhỉ!
Không thể thế được. Tôi nhảy phắt lên chạy ngay đi tìm ngài Astley và phải tìm mọi cách bắt ông ấy nói. Chắc chắn là ông ta biết nhiều hơn tôi. Lại còn cái ông Astley này nữa chứ? Đối với tôi ông ta cũng là một câu hỏi.
Nhưng bỗng nhiên có tiếng gõ cửa. Tôi ra xem - Potapych.
- Thưa anh Aleksei Ivanovich. Anh đi ngay, bà gọi.
- Sao cơ? Bà đi à? Còn hai mươi phút nữa tàu chạy.
- Thưa anh, bà sốt ruột, bà đang ngồi và giục “Mau lên! Mau lên!”. Lạy Chúa, xin anh đừng chậm!
Tôi chạy ù xuống dưới. Bà mới được đẩy ra hành lang. Tay bà cầm túi tiền.
- Anh Aleksei Ivanovich, anh đi trước đi, đi đi!
- Đi đâu, thưa bà?
- Tôi không muốn sống nữa, tôi sẽ gỡ lại! Nào, đi thôi! Không được hỏi! Từ giờ đến nửa đêm còn chơi được không?
Tôi đứng như tượng, tôi suy nghĩ và quyết định.
- Thưa bà Antonida Vasilievna, cháu không đi nữa!
- Vì sao? Thế là thế nào? Các người điên cả rồi!
- Thưa bà, sau này cháu sẽ phải ân hận mãi. Cháu không muốn làm nhân chứng, cũng không muốn Vasilievna làm tòng phạm. Xin bà tha cho, bà Antonida Vasilievna. Cháu xin trả lại bà năm mươi đồng vàng. Chào bà! - Tôi đặt cái gói có năm mươi đồng tiền vàng lên chiếc bàn con cạnh ghế của bà, tôi cúi chào và bước đi.
- Tệ thật! - Bà nói sau lưng tôi - Không được đi. Mà thôi, một mình tôi cũng tìm được đường! Potapych, đi với tôi! Nào, nâng ghế lên, đi thôi!
Tôi tìm không thấy ngài Astley, đành quay về. Đến một giờ đêm Potapych cho tôi biết kết quả một ngày hoạt động của bà. Bà đã nướng hết toàn bộ số tiền tôi đổi giúp, tức là ước tính khoảng mười ngàn rúp. Đến giúp bà chính là cái tên người Ba Lan mà trước đây bà đã tặng làm quà hai đồng vàng và tên đó đã chỉ đạo bà suốt cả cuộc chơi. Đầu tiên, trước khi tên Ba Lan đến, bà đã bảo Potapych đặt tiền, nhưng sau bà đuổi ông ta, đúng lúc ấy tên Ba Lan đến. Như trời xui khiến, hắn ta nói tiếng Nga thành thạo, thậm chí còn tán tỉnh lăng nhăng được, thậm chí bằng ba thứ tiếng, thế là mọi người hiểu nhau hơn. Bà già không ngót mồm chửi rủa hắn, còn hắn thì lúc nào cũng xin lỗi, thật là “không thể nào so sánh với anh được, anh Aleksei Ivanovich ạ, Potapych nói thế. - Bà già nói với anh như nói với quý tộc, còn hắn, như chính mắt tôi thấy, thì đáng chém đầu, hắn ăn cắp tiền của bà ngay trên bàn chơi. Bà già bắt quả tang hai lần, bà chửi mắng không tiếc lời, thậm chí còn giật tóc hắn nữa, tôi không nói dối đâu, mọi người xung quanh cười rũ rượi. Bà mất hết rồi, mất toàn bộ số tiền mà anh đổi cho. Chúng tôi đưa bà về đây, bà chỉ đòi uống nước, rồi làm dấu thánh và đi nằm ngay. Chắc bà đau khổ lắm, bà ngủ thiếp đi. Cầu trời cho bà được những giấc mơ tiên cảnh! Ôi chao, chuyến đi của chúng tôi thế đấy! - Potapych kết luận - Một chuyến đi chẳng lành tí nào. Tôi chỉ mong sao nhanh nhanh về lại Moskva! Nhà chúng tôi ở Moskva nào có thiếu thốn gì đâu kia chứ? Vườn hoa cây cảnh, cái gì cũng đủ, không khí thoáng đãng, vườn táo chín mọng, không gian rộng rãi, thế mà bà bảo - không, cứ phải ra đi! Ối trời ơi là trời ơi!...”.
Chú thích:
[1] Chúng ta sẽ uống sữa trên thảm cỏ tươi mát (tiếng Pháp).
[2] Thiên nhiên và sự thật (tiếng Pháp).
[3] Đồ quỷ tha ma bắt (tiếng Pháp).
[4] Bà này còn sống đến một trăm tuổi (tiếng Pháp).