- 8 -

Con của ba,

Có một giai đoạn, ba rất sợ hãi khi phải xem tin tức trên đài, vì người ta cứ mãi nói về chuyện những em học sinh đánh nhau đến tàn nhẫn, thương tâm. Trong những hình ảnh được công khai, ngang nhiên ghi lại, mấy đứa trẻ đứng trong lớp học, những cô bé nữ sinh người nhỏ thó, mặc áo dài trắng muốt, lao vào đả thương nhau đầy hằn học, hận thù.

Nếu như ngày trước, phải coi những tin tức, hình ảnh như vậy, ba sẽ nhìn nó như một thước phim ghi lại tình trạng bạo lực học đường đáng báo động của xã hội ngoài kia. Nhưng từ khi có con, ba lại sợ hãi. Nỗi sợ rằng đứa con của mình khi lớn lên sẽ học trong một môi trường có những điều như vậy.

Con nên nhớ, vũ lực chưa bao giờ là yếu tố đầu tiên để giải quyết bất kỳ sự mâu thuẫn nào. Khi phải dùng đến vũ lực là lúc trí tuệ đã kiệt suy, mà con người chúng ta hơn các loài động vật khác ở chỗ có thể dùng trí tuệ của mình để điều khiển hành vi, tiết chế cảm xúc và giải quyết hận thù. Thế nên khi còn có thể, hãy dùng tư duy để giải quyết vấn đề thay vì nắm đấm hay cái bạt tai.

Người ta có thể nhìn hai đứa trẻ tấn công nhau để cảm thấy sợ hãi, dè bỉu, khinh miệt ba mẹ chúng không biết dạy con. Nhưng nỗi đáng lo hơn lại nằm ở những đứa trẻ đứng quay hình mà không có bất cứ hành động nào can ngăn, giúp đỡ người bị hại, thậm chí có tiếng cổ vũ vang lên rằng hãy đánh chết nó đi. Từ khi nào, con người ta có thể thản nhiên trước nỗi đau của đồng loại, hoặc tệ hơn là hoan hỉ nhìn bạn bè mình cấu xé nhau. Vì sao khi bắt phạt những đứa trẻ đánh nhau ra răn dạy, chúng ta lại không dạy dỗ luôn những đứa trẻ đứng xem và cổ vũ kia để chúng hiểu rằng, nhắm mắt làm ngơ cho bạo lực cũng là một cách thúc đẩy bạo lực gia tăng.

Như chưa đủ tệ, vài ngày sau người ta lại chia sẻ tiếp một đoạn phim quay cảnh trước cổng trường học, cô bé đánh bạn sau khi bị ban giám hiệu kiểm điểm, kỷ luật đã cúi gằm mặt ngồi đằng sau xe cho ba mình chở về. Nhưng những người lớn đứng bên ngoài lại không đủ vị tha cho một đứa trẻ. Có tiếng xì xầm nó kìa, sao không ai đánh chết nó đi, sao không ai đuổi học nó đi, còn cho thứ như nó đi học làm gì.

Ba tự hỏi, nếu thật sự phải mạnh tay đuổi học cô bé, rồi thì cuộc đời cô sẽ ra sao. Bản tính vốn dĩ đã nóng nảy, hung hăng, mất luôn sự giáo dục từ nhà trường, cô sẽ nảy sinh thứ hận thù cố hữu, sẽ có thể đi vào con đường thành ả giang hồ đầu đường xó chợ. Liệu có thứ kỷ luật nào lại muốn đẩy con người ta vào đường cùng, phải làm người xấu thay vì cho họ một cơ hội để làm lại cuộc đời. Và người lớn còn hung hăng, đòi đánh đòi giết thế kia thì thử hỏi những đứa trẻ đằng sau xe, nghe ba mẹ chúng nói thế, làm sao không mang trong đầu những suy nghĩ đầy tính bạo lực?

Nhớ lúc trước, có lần ba đọc nhiều bài viết về tính bản thiện hay bản ác ở con người lúc vừa sinh ra. Theo đó, Mạnh Tử từng viết rằng “Nhân chi sơ, tính bản thiện”, hiểu là con người ta từ lúc sinh ra, ai cũng có trong lòng tính thiện, chỉ trải qua những mối quan hệ xã hội, những va chạm khác nhau, tiêm nhiễm thói hư trong đời mới dần thành ác.

Ngược lại, Tuân Tử, một nhà triết học khác ở Trung Quốc ở đời sau lại cho rằng, “Nhân chi sơ, tính bản ác”, con người ai sinh ra cũng mang sẵn tâm ác trong lòng, trải qua thời gian, để dung hòa và phát triển, họ phải học cách hướng thiện. Trong lòng có ác tâm thì con người ta mới cần hướng thiện, chứ sinh ra đã là thiện lương sẵn thì còn cần hướng về phía thiện để làm gì. Người ta chỉ có thể hướng về một thứ khi đang đứng ở phía đối diện, mà bao đời nay có ai nói rằng phải “hướng ác” đâu.

Tỉ như khi con vô tình thấy một người đang đi bị trượt vỏ chuối, chắc chắn thứ phản xạ đầu tiên của rất nhiều người sẽ là bật cười. Hay thậm chí, ba nhớ rằng có những chương trình chọc cười trên truyền hình thường dọa dẫm người ta rồi lén quay phim lại để người coi có thể bật cười. Vậy thử hỏi, cái phản xạ vô thức phải bật cười của con người khi thấy đồng loại mình bị té, bị đau, bị hù doạ, bị sợ hãi thì nhân chi sơ, tính có bản thiện?

Ba sẽ dạy con rằng, mỗi con người sinh ra, đều mang sẵn hai hạt giống của thiện và ác trong tâm hồn mình. Tuỳ thuộc vào môi trường sống, sự tác động của giáo dục, gia đình, người thân, bạn bè, cả hai hạt giống sẽ phát triển cùng với nhau. Tuỳ vào con chăm sóc, vun đắp bên nào hơn thì bên đó sẽ lớn nhanh hơn, xanh tốt hơn, nhưng không có nghĩa rằng hạt giống còn lại bị triệt tiêu đi mất. Nó vẫn ở đó, chờ những điều kiện cụ thể để trở mình, bộc lộ ra ngoài khi con không đề phòng, bất cẩn.

Cũng như câu chuyện thấy một người vấp ngã, có thể phản xạ khiến con bật cười, nhưng sau khi nụ cười ấy bật ra, con sẽ làm gì mới chính là điều cho thấy con sẽ trồng thiện tâm hay ác tâm. Nếu con chỉ nghĩ đáng đời kẻ đi đứng bất cẩn, đó là ác tâm. Nếu con có thể tới gần, đỡ người ta dậy, hỏi thăm một vài câu rồi tự nhủ với lòng sau này mình phải đi đứng cẩn thận hơn, đó mới là tâm thiện.

Diệt trừ cái ác, ba nghĩ không khó, nhưng giúp cái ác hướng thiện, đó mới là điều con người chúng ta cần làm. Như hai đứa trẻ đánh nhau ở trường học, nếu là ba, ba sẽ tạo điều kiện để chúng gặp mặt, nói chuyện một lần cùng nhau. Trải qua rất nhiều những sóng gió như vậy, ba tin rằng dù là thủ phạm hay nạn nhân, chúng cũng đã học được bài học rất lớn. Và đó sẽ là bước giúp chúng trưởng thành hơn trong tương lai. Con của ba, cuộc đời ngoài kia thiện ác khó lường, cả đời lương thiện không có nghĩa rằng con không thể làm chuyện ác, cả đời hành ác cũng không có nghĩa rằng lòng không tồn tại chút thiện tâm. Mở đường cho người, cũng là tự cho bản thân một cơ hội để lòng thanh thản. Người tốt nào cũng từng có một quá khứ, và kẻ xấu nào cũng nên có một tương lai. Bài học này, hi vọng con học và nhớ thật kỹ trước khi sống. Bởi làm người, là thứ công việc khó khăn nhất trong cuộc đời này con ạ.

Con ngủ đi con, đớn đau ngoài kia mình ba chịu được rồi.