VIỆC HỌ

Vợ xã Chính ngồi trên phản đương têm trầu, ngừng lại hỏi chồng:

- Mình khăn áo đi đâu bây giờ?

- Đi họp việc họ.

- Hôm kia đã việc làng, hôm qua việc thôn, hôm nay lại việc họ. Họp gì mà họp lắm thế?

Bác Chính tủm tỉm cười, thò tay vào cái rổ con lấy miếng trầu bỏ mồm vừa nhai vừa nói:

- “Cũng về việc Văn chỉ.” Bác đi ra thềm nhổ quết trầu rồi trở vào nói tiếp:

- Bu nó ạ, không khéo họ lại buộc vào mình, bắt ép bầu xã nhưng cho thằng Chốc. Hôm qua ở đình, mấy ông bên trên đã nhắc đến số tiền bán ruộng… Không, cứ kể các ông ấy nói cũng phải. Trước sau đằng nào cũng một lần. Nhưng mà mình có ít vốn, tiêu hết đi rồi xoay vào đâu? Vì thế, nên tôi còn lưỡng lự, chưa dám quyết.

- Thế hôm nay việc họ, mình định nhận hay là không?

Vợ vừa nói vừa đăm đăm nhìn chồng.

- Khó nghĩ quá… Để rồi tôi hỏi lại cụ cán với cụ cựu ta xem hai cụ nghĩ sao?

Bác bước qua ngưỡng cửa sắp xuống sân. Vợ chạy vội ra gọi lại:

- À này, mình, hãy vào đây tôi hỏi cái này đã.

Bác trở vào, ngồi vắt chân lên phản, mồm nhai trầu bỏm bẻm. Trông bác hôm nay có vẻ phấn chấn.

Thấy chồng vui vẻ, vợ không rụt rè nói thẳng vào câu chuyện:

- Chẳng nói giấu gì mình, cữ nọ tôi đi xem bói (vợ tủm tỉm cười), ông thầy bói ở Tiên ấy mà, chắc mình cũng biết.

Chồng gật gù:

- Có, tôi đã biết, thấy họ đồn: ông ta hay lắm.

- Hay thật, mình ạ, ông ta nói nhiều câu tiền vận đúng lắm.

Chồng tò mò hỏi:

- Thế ông ta nói những gi mà mình bảo rằng đúng?

- Này nhé, ông ta bảo tôi với mình hay xung khắc. Có sinh con gái đầu lòng thì mới nuôi được. Bốn con trai.

Chồng sửng sốt:

- Ba chứ đâu bốn…

Vợ thích chí cười, nói:

- Chính tôi cũng chực cãi thì ông ta nói luôn rằng: hiện nay mới có ba, nhưng năm sau sẽ sinh quí tử. Thế rồi ba năm nay, nhất là cái năm nay hao tài tốn của. Chả đúng là gì. Còn nhiều câu lâu ngày tôi quên mất.

Bác Chính thấy mình sắp có quí tử, sung sướng, âu yếm nhìn vợ, và muốn biết rõ đời mình, bèn hỏi:

- Thế còn hậu vận ông ta bảo sao?

- Ông ta bảo hậu vận cũng khá. Được thằng cả với thằng thứ tư nó giúp đỡ. Nhưng hiện giờ thì động mộ ông tam đại, phải lễ.

- Thế bu nó đã lễ chưa?

- Có, tôi lễ rồi. Với lại phải sang cát cho ông thân sinh ra mình.

Chồng dương đôi mắt ngạc nhiên hỏi:

- Ông cụ xã đẻ ra tôi ấy?

- Ừ, ông cụ nhà ta ấy. Ông ta bảo vì ngôi mộ ấy mà nhà ta làm ăn không được mát, phải cất đi nơi khác thì mới khấm khá được.

Bác Chính đưa miếng bã trầu ra rìa môi, lấy hai ngón tay cầm vứt ra thềm, rồi nhìn vợ trách:

- Thế mà bu nó chả bảo tôi ngay độ ấy. Thảo nào mà nhà mình lâu nay cứ lủng củng…

Vợ phát vào đùi chồng, ngắt lời:

- Ấy thế mình mới khỉ.

Chồng trợn mắt:

- Bu nó bảo tôi khỉ à?

Vợ lườm, toét mồm ra cười:

- Rõ nỡm! Người ta bảo người ta chứ ai bảo gì thầy nó… Thế nhưng mà dạo ấy tôi có nói với mình cũng vô ích. Bói đâu ra tiền. Chồng gật gù, tủm tỉm cười, nói:

- Ừ nhỉ… Ừ ừ có, bán ruộng đi chứ lị.

- Bấy giờ ai đã nghĩ đâu đến bán ruộng.

Cái Mít ở dưới bếp chạy lên hỏi:

- Thầy bu ơi, con đi vo gạo, thổi cơm thôi nhé? Muộn rồi còn gì.

Chồng chợt nhớ đến nhà xã Bửng có kỵ, đứng dậy dặn vợ.

- À, bu nó ạ, tôi không ăn cơm nhà đâu nhé. Tôi phải đến đám giỗ nhà bác xã Bửng.

- Thế à, thầy nó có đi thì rủ vài người nữa cho đỡ tốn.

Chồng tủm tỉm cười, lấy thêm miếng trầu ăn rồi bỏ khăn ra, ngắm lại chữ nhân cho đúng giữa, vừa ngắm vừa nói:

- Có, thế nào chả phải rủ lấy ba anh nữa. Bốn anh hai chai rượu. Mỗi anh mất có một hào mà được chén bữa cỗ no nê. Kể cũng lãi đấy chứ, chỉ thiệt anh không biết uống, nhưng ở đời anh nào là anh không uống?

Chồng nói xong, chụp khăn lên đầu, lấy một ngón tay soát lại chữ nhân rồi đi ra sân.

Vợ đứng trên thềm nói với:

- Thế còn việc sang cát, thầy nó nghĩ sao?

Chồng ngừng bước, quay lại trả lời:

- Có chứ. Để rồi tôi nói với cụ cựu, nhờ cụ thưa với họ xin chọn người khác. Cụ cựu nói hộ thì thế nào cũng xong.

Chồng đã ra đến cổng, vợ còn gọi lại:

- Thầy nó ơi, hãy về lấy áo bông khoác cho đỡ rét.

Chồng không quay lại, vừa đi vừa nói:

- Thôi, cái áo đã rách mướp ra rồi, mặc để các cụ chửi cho ấy à.

Vợ ái ngại cho chồng, nói lẩm bẩm một mình:

- Trời rét thế này mà phong phanh mỗi cái áo có khổ không? Nhưng biết làm thế nào. Thay một lần ngoài cũng phải ba, bốn đồng. Có một món tiền thì còn phải dùng vào trăm thứ việc.

Cái Mít ở trong buồng ra, nói:

- Bu ơi, thầy không ăn cơm nhà. Vậy con thổi bớt đi một bơ nhé, bu nhé?

- Ừ, con cứ bớt đi một bơ cũng được. Thế nào chốc nữa thầy chả mang phần về một nắm xôi cho hai thằng nhãi ranh.

Bác xã Chính đã ra đường, thọc hai tay vào bụng, co người ra đằng trước, mồm xuýt xoa:

- Re… ét, re… ét. Sao mà hôm nay rét thế?

Thỉnh thoảng bác chạy dồn lên mấy bước. Hình như cái rét nó đun bác đi chứ không phải bác định chạy.

Bác đương nghĩ phân vân và đương có ý tìm ông lý Cúc thì vừa gặp ông ở phía quán đi ra. Bác mừng rỡ, chạy vội lên, vừa chạy vừa kêu: “Cụ cựu ơi, cụ cựu! Cụ đứng lại, tôi thưa cụ việc này tý đã.”

Lý Cúc dừng lại, đợi. Có lẽ ông vừa ở đằng ông lý Khoa ra. Trời rét này, thế nào ngài chẳng tạt vào đấy làm vài khói cho ấm bụng, tuy rằng ngài đã hút trước khi đi.

Lý Cúc khoác chiếc áo “ba-đờ-suy” khố tải ra ngoài chiếc áo lương kép. Cũng như phần nhiều ông khác, ông không mặc xỏ tay để giữ gìn cho được bền. Không hiểu sao ông cờ bạc như sấm, tiêu tiền như rác, bán năm, bảy mẫu ruộng một lúc không tiếc, mà đến cái “ba-đờ-suy” tã ấy thì ông giữ như giữ mả tổ.

Trông thấy xã Chính co ro, rét run cầm cập, ông ái ngại nói:

- Áo bông mọi ngày đâu? Rét thế này tội gì không đem ra mà mặc.

Xã Chính đã đến cạnh ông lý:

- Có! Ai dám đem cái của tã ấy ra, các cụ chửi chết!

Lý Cúc cười:

- Bác này kỹ càng quá. Trong họ cả chứ có phải chốn đình trung đâu mà sợ các cụ trách… Bác định hỏi tôi việc gì vậy?

- Thưa cụ, tôi có việc này muốn nói với cụ. Chỉ có cụ mới giúp được. Độ nọ bu cháu đi xem bói, thầy bói bảo phải cất ngôi mộ ông thân sinh ra cháu.

Lý Cúc nghe thấy tiếng cháu hơi ngượng, nói gắt:

- Cháu với chiếc gì! Kể họ tôi còn là em. Bác cứ xưng tôi có tiện không.

Xã Chính cười gượng:

- Vâng, vâng. Bây giờ tôi muốn nhờ… nhờ cụ thưa với họ chọn người khác… Việc sang cát thì thế nào tôi cũng phải làm rồi. Thế mà làm cả hai việc thì cụ tính của đâu?

- Tưởng gì chứ việc ấy thì tôi có thể nói được. Bác cứ chắc ở tôi… Thôi, ta đi nhanh lên kẻo muộn quá, họ có lẽ đến đông cả rồi.

- Vâng, thôi thì trăm sự nhờ cụ.

Hai người cùng rảo bước. Lý Cúc đi trước, xã Chính đi sau tuy con đường làng rộng rãi có thể xếp hàng ba được.

Xã Chính mừng, lẩm bẩm luôn miệng:

- Quý hóa quá, may sao lại gặp cụ. Quý hóa quá!

Nhà họ đã chật ních những quan viên họ: ông Hoạch đội chiếc mũ ni màu hồng và chiếc áo nhiễu đỏ, ngồi bó gối với ba ông già đầu bạc phơ, thu hình trong chiếc áo bông đụp hàng trăm mảnh.

Thoạt nhìn thấy lý Cúc và xã Chính họ nhao nhao lên cự:

- Gớm! Họ đợi các ông ê cả gối!

Lý Cúc cười, chống chế:

- Trong họ cũng phải có ông đến sớm đến muộn. Không có ông đến muộn, lấy đâu làm ông đến sớm?

Nhiều ông cười ha hả để lấy lòng lý Cúc. Một ông nói:

- Ông cựu họ ta thế nào cũng chống chế được. Chả thế mà hôm nọ việc làng, ngài dám đương đầu với cả cụ tuần.

Ông khác nói thêm:

- Trong họ cũng phải có người thế nọ, người thế kia. Cứ nhút nhát cả như bọn cánh mình thì hỏng bét!

Ông Hoạch, đàn anh nhất trong họ, gọi:

- Xã Chính.

Xã Chính chạy lại trước mặt ông, chắp tay thưa:

- Dạ bẩm cụ gọi gì cháu?

Lý Cúc đã ngồi vào hàng con cháu, quay lên nói bông:

- Ấy kìa cụ chỉ lão! Cụ lại ngồi bó gối rồi. Nhắc cụ mãi, cụ vẫn cứ thế.

Cả họ cười ầm ỹ. Ông Hoạch tủm tỉm, đổi kiểu ngồi xếp bằng lại. Một ông nữa định bắt chước ông Cúc pha trò. Ông ngồi cạnh đập vào đùi ông kia ra hiệu bảo im để ông Hoạch nói.

Ông Hoạch hỏi xã Chính:

- Quan viên họ định đem thằng Chốc ra bầu. Anh bằng lòng chứ?

- “Dạ”, xã Chính đưa mắt nhìn lý Cúc.

Lý Cúc vội đỡ lời:

- Bẩm cụ với quan vơn họ, bác xã tôi sắp phải sang cát cho ông cụ thân sinh… Cữ nọ bác gái có đi xem bói, ông thầy bói bảo nếu không sang thì trong nhà làm ăn lụn bại. Vậy quan vơn họ cũng nên “thể tình” mà bầu người khác. Vả lại trong họ thiếu gì người đáng bầu như, như…

Ông nghĩ mãi chẳng tìm được ai. Túng thế, ông chỉ vào khán Bửng. Rồi nửa thật nửa bỡn ông cười nói:

- Thì quan vơn họ hãy cứ bầu cho con bác khán Bửng này.

Mọi người cười ồ và kêu:

- Ông cựu mê rồi, bác ta đã làm gì có con trai.

Lý Cúc cãi lại:

- Mê thế nào? Vợ bác ta hiện bây giờ đang có chửa. Chúng ta bầu ngay cho thằng bé ấy không được à? Thế gọi là bầu “non”, các ông đã nghe ra chưa?

Khán Bửng xấu hổ đỏ mặt, ngồi yên.

Ông lý Hạt bẻ lại:

- Thế ngộ bác ta lại đẻ con gái như năm ngoái thì chú tính sao? Nói đoạn ông đắc chí cười ha hả.

Lý Cúc cãi cối:

- Thế thì lại để dành năm sau nữa. Chẳng đi đâu mà thiệt.

Đợi cho mọi người cười chán, ông Hoạch giơ tay ra hiệu im, rồi thủng thỉnh tiếng một như một cụ đồ già, ông nói:

- Các người không biết, cho là trò đùa, chứ ông cựu nói phải lắm. Này, lý Mẫn thôn Trung chứ ai? Cũng bầu “non” đấy, bầu ngay khi hắn còn ở trong bụng mẹ. Thế cũng là một cách cầu tự, các người đã hiểu chưa?

Ai nấy lại đua nhau cười làm cho buổi họp họ ồn ào như phiên chợ.

Lý Cúc đắc chí, rung đùi, quay sang hỏi khán Bửng:

- Thế nào, bác khán? Ta bầu “non” chứ?

Khán Bửng chưa hết đỏ mặt, ngồi gãi tai, nói:

- Bẩm, nhà cháu không sẵn tiền. Xin quan vơn họ chọn người khác.

Một ông đứng dậy nói:

- Từ nãy, các ông quên bẵng chú Trạch. Con trai chú ấy năm nay mười lăm mà chưa bầu.

Lý Cúc rướn người ngửng đầu nhìn sang sập bên kia gọi to:

- Này, chú Trạch!

- “Dạ!” Trạch đứng dậy chắp tay đợi lệnh.

- Không dám, chú dạ trời. Chú nhờ trời làm ăn khấm khá, vậy chú cũng nên bầu cho thằng cháu. Tôi bảo thật đấy, lúc này đương sẵn đồng tiền, chả bầu cho nó thì bầu lúc nào?

Ông lý Hạt nói chêm:

- Chú lý chú ấy nói phải đấy, chú Trạch ạ, bầu sớm được năm nào lợi năm ấy.

Mọi người cùng nói hùn vào. Không phải họ nể gì lời anh em ông Lý Cúc, nhưng vừa nghe tiếng sang cát, họ đã mộng thấy cỗ bàn, rượu chè, thuốc phiện bày la liệt trước mặt.

Còn về phần chú Trạch, trong bụng cũng muốn bầu cho con, nhưng không lẽ họ chưa nhắc đến mà mình đã tự nói ra.