- VIII - Mười một tháng ngục Phú Yên

Từ biệt cụ Cao Vân lần cuối cùng, dặn dò các việc về sau nhờ cụ, Võ Trứ tự ra nạp mình.

Chính phủ Bảo hộ bắt được tướng lãnh Võ Trứ, tưởng sẽ đào bới sạch gốc rễ, phen hết ngọn ngành, không ngờ Võ Trứ đã có một ý định, nên một mực không chịu khai gì cả, thủy chung chỉ khảng khái một lời: công cuộc bạo động chính mình Trứ dùng ấn Ngũ công Quan Âm tạo nên, ngoài ra không còn ai nữa, tất cả đồ đảng là những người bị Trứ xúi giục. Chỉ khai có thế, rồi giao ấn Ngũ công Quan Âm trước công đường.

Tra tấn Võ Trứ mãi, vẫn không tìm được manh mối gì nữa, đành phải đưa Võ ra pháp trường trảm quyết.

Người tráng sĩ xem cái chết như lúc ra về! Quả thật, một ngày nọ trong khi đưa Võ đến pháp trường, người ta trông thấy Võ tuy bị trói ngồi trong rọ, nhưng trông người Võ vẫn thản nhiên trầm tĩnh, cho đến phút cuối cùng người tráng sĩ đã gục trên bãi cỏ!

Vụ bạo động này, số người bị liên lụy chưa khảo được đích xác. Cứ theo những người có mặt ở Phú Yên hồi ấy, người thì bảo tất cả có mười hai người tử hình kể cả Võ Trứ. Có kẻ lại nói phỏng độ năm, sáu người, vì lúc ấy, khoảng cầu Tam Giang dọc theo đường thiên lý phía ngoài Sông Cầu, họ trông thấy có năm, sáu đầu người bêu ở các cọc tre trông hai bên đường. Còn những người bị bắt bớ cầm tù, tịch thu gia sản thì nhiều lắm, nhất là các thầy chùa thì trong hai tỉnh Bình Định, Phú Yên, khám đường nào cũng có mặt.

Giặc Thầy Chùa tan, tướng lãnh Võ Trứ cũng đã lên đoạn đầu đài, các vụ bắt bớ ngày một diệu bớt; cảnh trạng khủng khiếp ấy cũng đã phai lạt.

Cụ Cao Vân ở động Bà Thiên trải bao ngày tháng, các chứng bệnh nguy hiểm tuy đã qua khỏi, nhưng sức lực trong người cụ ngày thấy một hao mòn, liệu thế không thể chịu lâu đặng với khí độc rừng núi. Cụ để tâm dò nghe được câu chuyện Võ Trứ đã gần dập tắt, nên đương nghĩ cách để ra khỏi động Bà Thiên, thì các người đồ đệ tâm phúc của cụ cũng đến xin cụ để họ tìm cách vận động rước cụ ra khỏi núi.

Lúc bấy giờ bố chính Bùi Xuân Huyến đương trấn nhậm tỉnh Phú Yên, và viên Tri huyện Đồng Xuân (không biết tên) là hai nhân vật mà đại khái tâm tình của họ thì cụ Cao Vân đều đoán được cả. Cụ mới tán thành cho người tâm phúc đến dọ thăm trước, rồi những lần sau cụ bà tiếp tục đưa lễ vật trân mỹ của rừng núi đến để cầu thân, rồi sau cùng cụ mới ra.

Ra khỏi núi, bổn tâm cụ Cao Vân muốn được gần gũi với các môn đồ trong lúc tan tác để an ủi họ, và làm những việc mà Võ Trứ đã thiết tha ký thác lại với cụ, mà một phần cụ cũng để điều dưỡng lại sức khỏe. Không ngờ ma tha quan lại bắt! Cụ mới về đến nhà người thân chủ ở huyện Đồng Xuân chưa đầy một tuần, thì có lệnh huyện quan đến bắt cụ tống giam, rồi ngày hôm sau giải ngay cụ xuống tỉnh bỏ vào ngục.

Cụ Cao Vân trong ngục, bên ngoài cụ bà cùng các người môn đồ cụ lo lắng vận động đủ mọi cách; nhờ thế mà tuy cụ bị ở nhà lao, nhưng xét ra cũng có phần dễ thở hơn những ngày ở núi.

Cụ Cao Vân bị hạ ngục, nhưng không có án tiết gì, bởi Võ Trứ đã khảng khái đảm nhận công cuộc bạo động đã xảy ra. Hơn nữa, không ai khai và cũng không có một bằng cớ nào của cụ; chỉ có xét bắt được các giấy tờ gởi cho Võ Trứ ký tên: “Chánh Minh”, và các thư từ của Võ mở đầu đều có mấy chữ: “Chánh Minh tâm giám”, nhưng không tìm ra được Chánh Minh là ai, mặc dù Chánh Minh ấy chính là bí danh của cụ Cao Vân, mà ngoài Võ Trứ và các yếu nhân trong đảng ra, thì không một ai biết được. Thế nên nhà cầm quyền cai trị lúc bấy giờ chỉ có quyền nghi cho cụ Cao Vân là Chánh Minh và là quân sư của vụ bạo động ấy, nhưng không đủ bằng cớ để kết thành cho cụ một cái án. Tuy thế, cụ cũng không tránh được những trận tra tấn và bị giam mãi cho đến mười một tháng trời mới được thả ra.