Chương 6 CUỐN SỔ CÁI VẠN VẬT:
THỔI HỒN VÀO VẬT VÔ TRI VÔ GIÁC

Một cột điện bị đổ vào lúc 8 giờ trong buổi tối oi ả ở một vùng hẻo lánh của nước Úc. Và đó thật sự là một vấn đề với William và Olivia Munroe, hai nông dân chăn cừu và gia súc trong một nông trại nằm ở ngoại ô cách thị trấn khai thác vàng lâu đời Laverton ở rìa sa mạc Great Victoria hàng trăm dặm. 1 Vào mùa hè, nhiệt độ ở đây thường cao gần 49 o C. Vì thế hai đứa con của họ, Peter và Lois, đều học hành thông qua các thiết bị kết nối với vệ tinh, điều đó có nghĩa là gia đình họ sẽ chỉ được hỗ trợ về y tế trong trường hợp ốm đau hay cần cấp cứu. Mặc dù gia đình Munroe đã sắm sẵn một máy phát điện dự phòng nhưng nó vẫn không đủ điện để chạy cùng lúc máy bơm nước, các hệ thống thông tin liên lạc và hệ thống máy lạnh trong một thời gian dài. Nghĩa là mọi sinh hoạt của gia đình Munroe đều phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn năng lượng điện này.

Tảng sáng hôm sau, 9 tiếng sau khi sự cố xảy ra, một đội sửa chữa đã được gửi đến nhằm tìm và sửa lại cột điện bị đổ. Mặc dù người dân đã cung cấp cho đội sửa chữa vị trí của cột điện, tuy nhiên phải mất hơn một ngày họ mới xác định, tiếp cận và sửa chữa được cột điện bị đổ. Trong lúc đó, cả gia đình nhà Munroe cùng các cư dân, công ty và tổ chức lân cận đều sống trong cảnh mất điện và liên lạc vô cùng bất tiện, chưa để đến tác động về kinh tế và rủi ro bên ngoài. Ở khu vực hẻo lánh này, mất điện không chỉ làm tê liệt những hoạt động thường ngày mà còn khiến cư dân ở đây sống trong nguy hiểm. Vì thế, nhằm giảm thiểu những rủi ro do cúp điện gây ra, một công ty trong vùng đã chi rất nhiều tiền để thiết lập một đội công nhân thường xuyên kiểm tra hệ thống lưới điện cũng như đảm bảo sự chắc chắn của các cột điện phòng trường hợp bị ngã đổ.

Hãy tưởng tượng đến một phương án không những an toàn hơn, đơn giản hơn mà còn tiết kiệm chi phí hơn, đó là toàn bộ cột điện đều là cột điện thông minh. Khi ấy chúng có thể báo cáo cho chúng ta về tình trạng hoạt động cũng như đưa ra những cảnh báo cho việc thay thế hoặc sửa chữa. Trong trường hợp một cột điện nào đó bắt lửa hoặc chuẩn bị nghiêng hoặc đổ vì bất kỳ lý do gì thì chính cột điện ấy sẽ gửi một báo cáo liên quan ngay lập tức và thông báo địa điểm chính xác cho đội sửa chữa tới kèm theo thiết bị phù hợp. Cùng lúc đó, cột điện đó sẽ chuyển toàn bộ điện năng đến cột điện gần nhất đang hoạt động. Và dòng điện đó sẽ hòa vào lưới điện chung. Điều này sẽ giúp cho việc khôi phục điện cho toàn vùng nhanh hơn cũng như đỡ tốn một khoản phí lớn cho việc kiểm tra và bảo trì.

NĂNG LƯỢNG CHO MỌI NGƯỜI

Đó chỉ là những ý tưởng ban đầu. Thông qua việc sử dụng phần mềm và công nghệ mới nổi gắn liền với IoT, chúng ta có thể truyền dẫn trí thông minh vào các cơ sở hạ tầng hiện có, như trong một lưới điện chúng ta có thể thêm vào những thiết bị thông minh có thể giao tiếp với nhau. Hãy tượng tưởng rằng bạn có thể tạo ra một hệ thống linh hoạt và an toàn một cách nhanh chóng với chi phí thấp và cho phép mở ra nhiều cơ hội đối với các dịch vụ mới, nhiều người cùng tham gia và đem lại những giá trị kinh tế lớn hơn.

Cấu trúc này được hiểu như một mạng lưới mà tại đó máy tính và các thiết bị khác có thể kết nối trực tiếp với nhau. Chúng có thể tự tái cấu hình phụ thuộc vào sự sẵn sàng của băng thông, bộ nhớ hoặc các khả năng khác, từ đó phòng chống được các loại hỏng hóc hoặc gián đoạn. Cộng đồng có thể sử dụng mạng lưới cho các kết nối cơ bản khi họ không thể truy cập hoặc không tiếp cận được dịch vụ với giá cả phải chăng. Hệ thống này được dự tính sẽ thay thế cho mô hình từ trên xuống dưới truyền thống đang được sử dụng trong các hoạt động tổ chức, quản lý và giám sát; chúng có thể cung cấp quyền riêng tư và bảo mật tốt hơn vì lưu lượng mạng không định tuyến thông qua tổ chức trung tâm.

Các doanh nghiệp đã kết hợp mạng lưới này với công nghệ blockchain để giải quyết những vấn đề phức tạp trong cơ sở hạ tầng. Filament, một công ty của Mỹ, đã thử nghiệm phương pháp mà họ gọi là “tap” trên những cột điện nằm ở ngoại ô của Úc. Mỗi thiết bị có thể kết nối trực tiếp tới thiết bị kia với khoảng cách lên tới 16km. Vì mỗi cột điện thường cách nhau khoảng 60m nên khi có 1 cột điện sắp đổ thì cảm biến chuyển động đặt tại cột điện đó sẽ gửi thông báo đến cột điện gần nhất rằng nó đang gặp vấn đề. Và nếu vì một lý do gì đó mà tap gắn trên cột điện không hoạt động thì cột điện sắp bị đổ kia sẽ tiếp tục gửi tín hiệu đến cột điện tiếp theo và tiếp theo nữa (và khoảng cách truyền tối đa là 16km), cùng lúc đó nó cũng sẽ gửi thông báo đến công ty điện lực thông qua đường truyền backhaul* có kết nối Internet (trong bán kính khoảng 193km).

[*]: Backhaul là thuật ngữ dùng để chỉ sự truyền tải thông tin từ một trạm phát sóng/một mạng từ xa về mạng trục/mạng trung tâm.

Với tuổi thọ của mỗi tap lên tới 25 năm cũng như việc tích hợp công nghệ hỗ trợ giao tiếp bluetooth ít tiêu tốn năng lượng (BLE), khách hàng có thể kết nối trực tiếp với thiết bị này bằng chính điện thoại, laptop hay máy tính bảng của họ. Tap có thể chứa số lượng lớn cảm biến nhằm xác định nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và âm thanh, tất cả những thông số khách hàng có thể sử dụng để theo dõi và phân tích các điều kiện của môi trường, từ đó có thể đưa ra những tiên đoán về vòng đời hoặc sự cố có thể xảy ra cho cột điện. Người dùng có thể trở thành những nút mạng thời tiết hoặc đo đạc những thông tin này như một đơn vị cung cấp dịch vụ thông tin hoặc đăng ký bộ thông số này cho những người dùng khác như chính phủ, đài phát thanh, đơn vị sản xuất cột điện, hoặc đơn vị môi trường thông qua blockchain.

Mô hình kinh doanh của Filament là mô hình dịch vụ bao gồm 3 bên: Filament, các khách hàng tích hợp công nghệ của họ và các công ty tiện ích. Filament sẽ sở hữu phần cứng, thiết bị của họ sẽ liên tục theo dõi tình trạng của các cột điện và báo cáo những thay đổi, liệu nó có bị đổ, cháy hoặc bị khói bụi hay lửa bao quanh. Và sau đó Filament sẽ bán dữ liệu cảm biến này cho các đơn vị được tích hợp và những đơn vị này sẽ bán chúng cho các công ty tiện ích.

Các công ty tiện ích sẽ phải trả phí dịch vụ giám sát hằng tháng. Với dịch vụ này, các công ty điện lực sẽ cắt giảm được một khoản phí đầu tư lớn cho việc theo dõi vận hành. Vì cột điện ít khi ngã đổ nên các công ty điện lực hiếm khi nào sử dụng đến chức năng giao tiếp của mạng lưới, và vì thế Filament có thể sẽ tận dụng nguồn lực dư thừa của các thiết bị này cho những mục đích khác.

“Từ lúc Filament sở hữu các thiết bị này, chúng tôi còn có thể tận dụng để bán năng lực đặc biệt có thể theo dõi trên toàn mạng này cho hầu hết các lục địa,” Eric Jennings, đồng sáng lập và cũng là Giám đốc Điều hành Filament cho biết. “Filament có thể đạt được một thỏa thuận nhằm trang bị cho những chiếc xe đầu kéo của FedEx khả năng gửi dữ liệu từ xa về trung tâm ngay lập tức thông qua hệ thống mạng lưới được đặt ở các vùng đồng quê ở Úc. Chúng tôi đã thêm FedEx vào danh sách hợp đồng thông minh, và bây giờ họ có thể thanh toán cho từng thiết bị để gửi đi dữ liệu dưới danh nghĩa của họ.” 3 Không những thế, tài xế của FedEx có thể sử dụng hệ thống này cho việc liên lạc cũng như theo dõi phương tiện khi đang chạy ở những vùng nông thôn để thể hiện thời gian dự tính và hỏng hóc có thể xảy ra.

Công nghệ blockchain vô cùng quan trọng. Các ứng dụng của IoT đều phụ thuộc vào cuốn Sổ cái Vạn vật. Với 10.000 cột thông minh thu thập dữ liệu thông qua một cơ số cảm biến và chuyển giao những dữ liệu đó tới các thiết bị, máy tính khác, hoặc cho chính người dùng, hệ thống cần theo dõi mọi thứ một cách liên tục – bao gồm cả khả năng xác định từng cột trụ đặc biệt – để đảm bảo độ tin cậy.

“Không có hoạt động nào không có danh tính.” Jennings chia sẻ. “Blockchain danh tính là cốt lõi của IoT. Chúng ta tạo cho mỗi thiết bị một đường đi riêng biệt. Đường đi cũng như danh tính này sẽ được lưu trữ trong blockchain bitcoin do Filament chỉ định. Giống như một đồng bitcoin, nó có thể được gửi đến bất cứ địa chỉ nào. Blockchain (đi kèm với hợp đồng thông minh) sẽ đảm bảo rằng thiết bị đã được trả phí để có thể tiếp tục hoạt động. IoT không thể hoạt động mà không có mạng lưới thanh toán blockchain, nơi bitcoin là ngôn ngữ giao dịch phổ cập.

Năng lượng cộng đồng: Mọi người có thể cấp năng lượng cho hàng xóm của mình

Bây giờ, thay vì các cột điện, bạn hãy tưởng tượng việc số hóa từng nút trong hệ thống năng lượng nhằm tạo ra một mô hình sản xuất và phân phối năng lượng ngang hàng. Và mọi người đều có thể tham gia vào mạng lưới điện tích hợp công nghệ blockchain này. Và điều này cũng nằm trong một dự án được chính phủ Mỹ tài trợ nhằm phục hồi nhanh chóng hệ thống điện ngay cả trong trường hợp thời tiết xấu nhất bằng việc tạo ra hệ thống lưới điện vi mô đặt ở vùng Park Slope thuộc khu Brooklyn. Khi được triển khai, hệ thống lưới điện vi mô này cùng với năng lượng được tạo ra tại địa phương sẽ đem đến khả năng phục hồi mạng lưới điện nhanh chóng trong tình huống khẩn cấp cũng như giảm chi phí cho khách hàng trong khi vẫn khuyến khích việc sử dụng điện năng sạch và có thể tái tạo, sử dụng năng lượng hiệu quả cũng như các phương án lưu trữ trong cộng đồng.

Mặc dù mô hình lưới điện vi mô cho một khuôn viên đã xuất hiện một thời gian, tuy nhiên chúng lại không được phổ biến trong các khu dân cư. Hầu hết các chủ nhà, các doanh nghiệp, các tổ chức chính phủ và một số tổ chức khác ở các vùng đô thị của Bắc Mỹ đều sử dụng nguồn năng lượng từ các phương tiện thông thường với một mức giá luôn ổn định. Hiện nay, chúng ta có nhiều lựa chọn về năng lượng tái chế được sản xuất tại chỗ hơn, như pin năng lượng lắp trên mái nhà. Công ty dịch vụ địa phương nhập năng lượng thừa để phân phát lại năng lượng ở mức giá bán buôn, số lượng điện thừa ra khá lớn. Khách hàng, có thể là người ở ngay nhà đối diện nguồn cấp điện tại địa phương, vẫn phải thông qua công ty dịch vụ và thanh toán phí bán lẻ cho năng lượng tái chế được tạo ra bởi hàng xóm của họ. Điều này thật nực cười.

“Thay thế cho hệ thống ra lệnh-và-kiểm soát được vận hành bởi một nhân công có tay nghề cao tại các công ty tiện ích, bạn có thể tự tay thiết kế một hệ thống mạng lưới tự hoạt động,” ông Lawrence Orsini, nhà đồng sáng lập kiêm chủ tịch LO3 Energy, Mỹ, cho biết. “Hệ thống này có độ tin cậy cao hơn vì toàn bộ tài sản của mạng lưới đều hỗ trợ duy trì và vận hành mạng lưới.” Đây gọi là mô hình mạng lưới phân phối IoT ngang hàng với các hợp đồng thông minh và là hình thức kiểm soát khác được thiết kế trong chính tài sản (chẳng hạn như mô hình blockchain). 6 Khi có một cơn bão phá hủy tháp truyền tải hoặc một trận hỏa hoạn làm tê liệt trạm biến áp, mạng lưới sẽ nhanh chóng và ngay lập tức chuyển toàn bộ nguồn năng lượng nhằm ngăn chặn mất điện diện rộng.

Lợi ích của hệ thống này không chỉ dừng lại ở khả năng phục hồi nhanh mà còn là tự tạo ra và tiêu thụ năng lượng tại địa phương. Điều này sẽ hiệu quả hơn rất nhiều so với mô hình công ty dịch vụ chủ yếu truyền tải năng lượng với khoảng cách lớn và thường gây thất thoát. LO3 Energy đang cùng hợp tác với chính quyền địa phương, lãnh đạo cộng đồng và các đối tác công nghệ nhằm tạo ra một thị trường có thể mua bán năng lượng tự nhiên ở ngay địa phương. “Vì vậy, thay vì phải thanh toán cho công ty dịch vụ năng lượng cho phần năng lượng tái chế, bạn có thể thanh toán cho người đã tạo ra khối điện mới bạn dùng trong gia đình mình, và điều này chắc chắn sẽ có tác động môi trường trong khu vực bạn đang sống. Nghe có vẻ công bằng hơn phải không?” Orsini chia sẻ. 7 Đúng là như vậy!

Nếu chúng ta có thể xác định được từng loại tài sản và giao phần giá trị được xác định cho việc tạo dựng và tiêu dùng, thì khi đó bạn có thể tạo ra thị trường thời gian thực. Theo Orsini, bạn có thể đem đấu giá năng lượng dư thừa của mình cho những người hàng xóm không có khả năng tạo ra năng lượng tái tạo. Bằng cách này, cộng đồng của bạn có thể tạo ra sự phục hồi năng lượng thông qua giao dịch ngang hàng. Các thành viên trong cộng đồng có thể đạt được sự đồng thuận về mặt quy tắc của thị trường vi mô thời gian thực như giá bán điện theo thời điểm trong ngày, mức giá sàn hoặc giá trần, những ưu tiên cho khu vực gần nhất, hoặc một vài tiêu chí khác để tối ưu hóa giá cả và giảm thiểu thất thoát. Và bạn không phải ngồi cả ngày bên máy tính để thiết lập giá cả, đưa ra lời mời mua hoặc bán.

Mạng lưới điện vi mô tương lai sẽ thu thập sức nóng cần thiết từ năng lượng máy tính để tạo ra và đảm bảo nền tảng mạng lưới chuyển giao. Việc phân phối năng lượng tính toán này tới các tòa nhà trong cộng đồng và sử dụng lượng nhiệt lớn tạo ra để cung cấp năng lượng cho hệ thống sưởi, máy nước nóng và máy điều hòa sẽ tăng hiệu suất của những năng lượng tương tự. “Mục tiêu của chúng tôi là thúc đẩy chất lượng năng lượng,” Orsini chia sẻ.

Với sự tăng trưởng trong việc tạo ra năng lượng tái tạo ở cấp địa phương, IoT đang thách thức mô hình tiện ích truyền thống vào một ngày không xa. Chúng ta cần phản ứng với biến đổi khí hậu và dũng cảm đối diện với các điều kiện thời tiết ngày càng cực đoan, cụ thể là những mỏm băng tan đang nhấn chìm các hòn đảo trên đại dương và biến những vùng đất khô hạn thành sa mạc. Hiện tại, mỗi năm có khoảng 15 triệu mẫu đất bị sa mạc hóa, thất thoát nặng nhất là ở vùng sa mạc Sahara của châu Phi, không giống như gia đình Munroe ở vùng hẻo lánh, người dân nơi đây không có khả năng chi trả cho máy bơm nước, điều hòa, hoặc thậm chí là chi phí để di cư đến nơi khác.8 Vì thế, chúng ta cần một mạng lưới tiện ích không thải năng lượng và cacbon ra ngoài môi trường. Trong khi các đơn vị tiện ích đang nhìn vào lợi ích mà IoT mang lại cho cơ sở hạ tầng hiện tại của họ (“mạng lưới thông minh”), việc liên kết các mạng điện vi mô có thể tạo ra một mô hình năng lượng hoàn toàn mới. Các công ty tiện ích, các hiệp hội, các nhàlãnh đạo và các nhà hoạch định chính sách, cũng như những kẻ thích sự đổi mới như LO3, đang khám phá những mô hình mới này để tạo ra, phân phối và sử dụng điện trước tiên là ở cấp độ khu dân cư và sau đó là cho toàn thế giới.

SỰ CẢI TIẾN TRONG ĐIỆN TOÁN: TỪ HỆ THỐNG MÁY TÍNH CỠ LỚN TỚI NHỮNG VIÊN THUỐC THÔNG MINH

Không giống như mạng lưới năng lượng, năng lượng điện toán đã được cải tiến qua một cơ số mô hình. Những năm 1950 và 1960 là thời kỳ thống trị của hệ thống máy tính cỡ lớn – IBM và “BUNCH” Sơ khai (Burroughs, Univac, National Cash Register Corp., Control Data và Honeywell). Vào thời kỳ những năm 1970 và 1980, máy tính cỡ nhỏ đã làm bùng nổ toàn cảnh công nghệ lúc đó. Tracy Kidder đã tái hiện lại sự biến đổi của Data General* trong cuốn sách The Soul of a New Machine (Tâm hồn của một cỗ máy mới) bán chạy nhất năm 1981 của ông. Cũng giống như những công ty sản xuất hệ thống máy tính cỡ lớn, phần lớn những doanh nghiệp như thế này đã bị loại khỏi thị trường hoặc biến mất. Liệu có ai còn nhớ tới Tập đoàn Thiết bị Số, Máy tính Prime, Wang, Datapoint hay thậm thí máy tính cỡ nhỏ của Hewlett-Packard hoặc IBM? Vào năm 1982, phần cứng của IBM và phần mềm của Microsoft đã đưa chúng ta tới thế kỷ của PC (máy tính cá nhân), cùng với những bước đi chập chững của Macintosh của Apple. Mọi điều đã thay đổi vậy đó.

[*]: Tên của một trong những hãng sản xuất máy tính đầu tiên trên thế giới.

Được dẫn dắt bởi những công nghệ tiên tiến tương tự, mạng lưới truyền thông cũng đã được cải tiến. Từ những năm đầu thập niên 1970, Internet (bắt nguồn từ Cơ quan Nghiên cứu Dự án Cao cấp của Mỹ) được cải tiến trở thành một mạng lưới phi tập trung toàn cầu như hiện nay có thể kết nối hơn 3,29 tỷ người, doanh nghiệp, chính phủ, và các tổ chức khác. Công nghệ máy tính và mạng lưới sau đó được hội tụ trong điện thoại di động và cầm tay. Xét về mặt nào đó, Blackberry đã có công trong việc thương mại hóa điện thoại thông minh còn Apple thì có công phổ biến nó với sự ra mắt của iPhone vào năm 2007.

Nhưng điều tương đối mới và vô cùng thú vị là khả năng của các thiết bị này đã vượt ra ngoài phạm vi của việc giám sát, đo lường và giao tiếp tương đối thụ động (mô hình thời tiết, giao thông) để tiến tới cảm biến và phản hồi; nghĩa là, thực hiện giao dịch hoặc hoạt động dựa theo những quy tắc thỏa thuận đã được định sẵn. Chúng có thể cảm nhận (nhiệt độ, lưu lượng giao thông giảm) và phản hồi (bật lò sưởi, kéo dài thời gian đèn xanh); đo lường (chuyển động, nhiệt độ) và giao tiếp (dịch vụ cấp cứu); định vị (khi mạch nước vỡ) và thông báo (cho đội sửa chữa); giám sát (vị trí, mức độ tiếp cận) và thay đổi (chiều hướng); xác định (sự hiện diện) và mục tiêu (nhắm tới bạn), và còn rất nhiều những khả năng khác.

Các thiết bị có thể ở dạng cố định (hố, cây, đường ống) hoặc di động (quần áo, mũ bảo hiểm, phương tiện, thú nuôi, động vật bị đe dọa, thuốc men). Ví dụ như ngày nay, các điều dưỡng viên đang áp dụng thuốc điện tử thông minh – hoặc những thứ có thể tiêu hóa được, để xác định và ghi chép lại lịch uống thuốc của bệnh nhân. Một miếng dán ngoài da hoặc hình xăm sẽ ghi lại dữ liệu và có thể đo nhịp tim, việc tiêu thụ thức ăn, hoặc các tác nhân khác và chuyển những thông tin đó cho bác sĩ, điều dưỡng viên, hoặc cho chính bệnh nhân thông qua một ứng dụng để xác định mô hình và đưa ra phản hồi. Chuyên gia y tế sẽ sớm áp dụng công nghệ tương tự để phát thuốc chỉ định cho một số loại ung thư nhất định, đo nhiệt độ lõi và các chỉ số sinh học khác. 10

Các thiết bị có thể giao tiếp với nhau, với máy tính và cơ sở dữ liệu trực tiếp hoặc thông qua lưu trữ đám mây, và với con người (gửi tin nhắn hoặc gọi điện thoại). Cùng với sự cải tiến trí tuệ máy móc và việc thu thập dữ liệu, các thiết bị này đang mang những phân tích dữ liệu, nhận biết mô hình, và nhận biết xu hướng đặt vào tay của mỗi cá nhân. 11 Thuật ngữ công nghiệp dữ liệu lớn khó có thể diễn tả được hết khối dữ liệu đồ sộ mà thế giới thực tạo ra. Theo ước lượng một cách chủ quan nhất, con số 10 tỷ thiết bị kết nối thông qua mạng Internet ngày nay sẽ phát triển thành hơn 25 tỷ vào năm 2020. 12 Hãy gọi đó là “dữ liệu vô hạn” từ các thiết bị vô hạn.

Vậy tại sao chúng ta không sống trong một căn nhà thông minh, lái xe thông minh cũng như sử dụng thuốc thông minh? Có thể kể đến 6 trở ngại lớn như sau. Một là việc triển khai ứng dụng và dịch vụ phức tạp như hệ thống Rube Goldberg. Nói đơn giản, vài thiết bị IoT tiên phong đã mang lại giá trị thực tiễn, nhưng bạn lại muốn thiết bị cảnh báo khói của mình phải yêu cầu đèn ngủ liên hệ với điện thoại thông minh để cảnh báo bạn về một vụ cháy. 13

Một trở ngại khác là tập tính tổ chức và sự thiếu sẵn sàng hoặc thiếu khả năng của các lãnh đạo, tổ chức ngành nghề và các hiệp hội trong việc hình dung về các chiến lược mới, mô hình kinh doanh và tầm quan trọng của nhân sự. Trong khi một vài doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đã phát triển kinh doanh kiểu mới dựa trên một trong số những nguyên tắc trên (như cho phép xác định, tìm kiếm, sử dụng và thanh toán các tài sản vật lý) và do đó làm gián đoạn các thị trường sẵn có (như Uber, Airbnb), tuy nhiên tác động của các công ty này vẫn còn tương đối nhỏ và phụ thuộc vào một đơn vị cũng như ứng dụng trung gian của họ.

Trở ngại thứ ba là nỗi lo sợ các tin tặc xấu hoặc các nhánh bảo mật khác có thể làm thay đổi thông tin và quy tắc giao hẹn, chiếm quyền các thiết bị kèm theo những hậu quả nghiêm trọng tiềm tàng. Thứ tư là thách thức “kiểm chứng tương lai”* vô cùng quan trọng đối với những thứ có vòng đời lâu dài, dài hơn vòng đời của một ứng dụng điển hình hoặc thậm chí là cả một công ty. Việc các công ty khởi nghiệp bị phá sản hoặc được bán cho các công ty lớn vẫn đang diễn ra thường xuyên.

[*]: Kiểm chứng tương lai (future-proof): Khi thiết kế các phần mềm, máy tính, v.v… nhà sản xuất sẽ tính toán sao cho các thiết bị/chương trình này sẽ vẫn được sử dụng trong tương lai ngay cả khi công nghệ có thay đổi.

Điều thứ năm là khả năng mở rộng; để nhận biết được giá trị toàn diện của IoT, chúng ta cần phải kết nối hợp tác đa mạng lưới với nhau. Và cuối cùng là thách thức bao trùm của công nghệ dữ liệu tập trung – không thể xử lý hàng tỷ giao dịch ngoài đời thực mà không tiêu tốn một con số chi phí khổng lồ.

Để vượt qua được những trở ngại này, IoT cần một cuốn Sổ cái Vạn vật – từ máy móc, con người, động vật cho tới cây cỏ.

INTERNET VẠN VẬT CẦN MỘT CUỐN SỔ CÁI VẠN VẬT

Chào mừng bạn đến với IoT được kích hoạt bởi cuốn Sổ cái Vạn vật – phi tập trung, đáng tin, bảo mật việc chia sẻ thông tin, cảm biến, và tự động tương tác và giao dịch khắp Internet, nhờ vào công nghệ blockchain. Các nhà công nghệ và các nhà văn chuyên viết chuyện khoa học viễn tưởng từ lâu đã vẽ ra một thế giới với mạng lưới toàn cầu các cảm biến kết nối Internet có thể nắm bắt mọi sự kiện, hành động cũng như sự thay đổi trên Trái đất. Với mạng lưới phổ biến, khả năng xử lý liên tục được cải tiến, và sự gia tăng của một loạt các thiết bị kết nối giá thành thấp với kích thước nhỏ, viễn cảnh về IoT đang ngày càng tiến gần tới thực tế.

Hãy nhớ rằng, Satoshi Nakamoto đã thiết kế ra blockchain bitcoin để đảm bảo tính liêm chính của mỗi giao dịch bitcoin trực tuyến và đồng bitcoin nói chung. Bằng cách ghi lại mỗi giao dịch tại từng nút mạng và chia sẻ ghi chép đó với tất cả các nút mạng khác trên toàn mạng lưới, blockchain bảo đảm người dùng có thể xác minh giao dịch một cách nhanh chóng và liền mạch giữa các mạng ngang hàng. Người dùng có thể thực hiện giao dịch tài sản – trong trường hợp này là các giao dịch tài chính – một cách tự động, an toàn, và bảo mật mà không cần biết hoặc tin tưởng từng điểm nút trong mạng lưới, và không cần thông qua trung gian. Sổ cái Vạn vật yêu cầu lòng tin ở mức tối thiểu.

Công nghệ blockchain cho phép chúng ta xác định các thiết bị thông minh thông qua các thông tin liên quan và lập trình chúng để phản ứng với các tình huống định sẵn mà không có nguy cơ lỗi, giả mạo hoặc ngừng hoạt động ở vùng hẻo lánh của Úc. Vì blockchain là một cuốn sổ cái trường tồn của tất cả các hoạt động trao đổi dữ liệu diễn ra trên mạng lưới, được xây đắp theo thời gian và được duy trì nhờ sự hợp tác giữa các điểm nút tham gia vào mạng lưới, nên người dùng có thể yên tâm về độ chính xác của dữ liệu.

Đã có những thỏa thuận giữa các công ty công nghệ với nhau về việc blockchain là điều cần thiết để mở ra tiềm năng của IoT. Và không ai khác, IBM, công ty tiên phong về hệ thống máy tính tập trung cỡ lớn, đã tham gia vào thỏa thuận này. Trong báo cáo “Nền Dân chủ Thiết bị: Hãy cứu lấy tương lai của Internet Vạn vật”, IBM đã xác định giá trị của blockchain như sau:

Tầm nhìn của chúng tôi về IoT phi tập trung, blockchain là khung chương trình tạo điều kiện xử lý giao dịch và điều phối giữa các thiết bị tương tác. Mỗi blockchain quản lý vị trí và hành vi của riêng nó, điều đó dẫn đến “IoT phi tập trung, tự quản” – và sau đó là nền dân chủ trong thế giới số… các thiết bị được trao quyền thực hiện các hợp đồng số như thỏa thuận, thanh toán và chuyển đổi với các thiết bị ngang hàng bằng cách tìm kiếm các bản cập nhật phần mềm dành riêng, xác minh độ tin cậy với các thiết bị khác cũng như thanh toán và trao đổi tài nguyên, dịch vụ. Điều này cho phép chúng có thể hoạt động như các thiết bị tự duy trì, tự phục vụ… 14

Do đó, bằng việc sử dụng blockchain, các mô hình kinh doanh mới đều rất mở vì mỗi thiết bị hoặc điểm nút trên mạng lưới có thể hoạt động như một doanh nghiệp vi mô độc lập (như chia sẻ năng lực hoặc khả năng tính toán với mức chi phí thấp).

Dino Mark Angatiris, nhà sáng lập của Smartwallet, đã từng nhắc tới “một ví dụ khác là dịch vụ nhạc số, hoặc phương tiện tự động”. “Mỗi giây nhạc được bật hoặc khi chiếc xe di chuyển đều đang lấy đi một phần tiền trong số dư tài khoản của tôi. Tôi không phải trả trước một khoản lớn mà sẽ chỉ phải trả cho những gì tôi sử dụng. Như vậy thì nhà cung cấp sẽ không phải đối mặt với nguy cơ bị mất thanh toán. Bạn sẽ không thể làm được điều này với mạng lưới thanh toán truyền thống vì mức phí quá cao để lấy ra từng phần của một xu từ thẻ tín dụng.” 15

Phòng ngủ để không, căn hộ trống, hoặc phòng hội nghị không sử dụng có thể tự động cho thuê. Bằng sáng chế tự cấp. Hay thậm chí email của chúng ta còn có thể cảnh cáo người gửi thư rác trên mỗi thư nhận được. Nói đến đây chắc bạn cũng phần nào hiểu được rồi. Với máy học*, cảm biến, và người máy, các tác tử tự trị có thể quản lý nhà cửa và các tòa nhà văn phòng, quá trình bán hàng và tương tác marketing, trạm dừng xe bus, luồng giao thông và lưu lượng sử dụng đường bộ, thu gom và tiêu hủy rác thải (như điểm xe tải nhận rác từ thùng đựng), hệ thống năng lượng, nước, các thiết bị chăm sóc sức khỏe bị hỏng hoặc bị bao mòn, hàng tồn kho, nhà xưởng và chuỗi cung ứng.

[*]: Máy học (có nơi gọi là “học máy”, tiếng Anh: machine learning): là một ứng dụng của trí thông minh nhân tạo, cung cấp cho các hệ thống năng lực tự động học và tự cải tiến từ kinh nghiệm mà không cần được lập trình rõ. Máy học tậptrung vào việc phát triển các chương trình máy tính có thể truy cập các dữ liệu và dùng các dữ liệu đó để tự học.

Carlos Moreira, Giám đốc Điều hành của WISeKey, đã từng nói rằng cơ hội tuyệt vời nhất nằm ở cái mà ông gọi là blockchain công nghiệp 16 . WISeKey là công ty của Thụy Sĩ kinh doanh trong lĩnh vực quản lý danh tính, an ninh mạng, và truyền thông di động, chuyên cung cấp khả năng giao dịch an toàn cho đồng hồ hoặc các thiết bị đeo khác và hiện đang đưa ra mô hình tin cậy cho việc chế tạo và sản xuất chip để trang bị số lượng lớn các thiết bị IoT khác được chứng thực và để giao tiếp trên Internet hoặc mạng lưới khác.“ Chúng ta đang tiến tới một thế giới mà sự tín nhiệm được ủy thác cho mọi đối tượng. Các đối tượng không đáng tin sẽ bị đào thải một cách tự động mà không cần đến sự kiểm tra của một cơ quan có thẩm quyền,” Moreira chia sẻ. “Đây là sự thay đổi mô hình vĩ đại kèm theo đó là những ảnh hưởng lớn trong quá trình thực hiện trong những năm tới.” 17

Trong thế giới đang phát triển này, người dùng kết nối với thiết bị thông minh thông qua nhận diện và chứng thực bảo mật, các loại khóa công khai/bí mật tiềm năng, và họ xác định các quy tắc giao tiếp, như tính riêng tư với các thiết bị khác, hơn là tuân thủ theo các quy tắc của nút mạng tập trung hoặc trung gian. Nhà sản xuất có thể chuyển đổi việc bảo dưỡng, chủ sở hữu, quyền truy cập, và trách nhiệm cho tập hợp các thiết bị tự duy trì, thiết bị IoT kiểm chứng tương lai và tiết kiệm chi phí cơ sở hạ tầng, thay thế mỗi thiết bị một cách chuẩn xác khi chúng lỗi thời.

Do đó, blockchain có thể giải quyết được 6 trở ngại bằng các chức năng của IoT. Tóm lại, Sổ cái Vạn vật mới bao gồm 9 tính năng mạng như sau:

Linh hoạt: Tự sửa chữa; không thể hỏng hóc trên toàn hệ thống.

Mạnh mẽ: Có khả năng xử lý hàng triệu điểm dữ liệu và giao dịch.

Thời gian thực: Mở 24/24 và dữ liệu được chuyển đi ngay lập tức.

Phản ứng nhanh: Phản ứng với các điều kiện thay đổi.

Tính mở triệt để: Liên tục cải tiến và thay đổi với đầu vào mới.

Khả năng làm mới: Có thể sử dụng với nhiều mục đích, tái sử dụng và tái chế.

Thu gọn: Giảm thiểu chi phí và va chạm, gia tăng năng suất quá trình.

Tạo doanh thu cho cộng đồng: Kích hoạt các mô hình kinh doanh và cơ hội kinh doanh mới.

Đáng tin cậy: Đảm bảo sự liêm chính của dữ liệu, lòng tin của người tham gia.

Tại sao chúng ta lại tin vào tiềm năng to lớn của việc hiện thực hóa IoT thông qua blockchain? Một trong những lý do cơ bản nhất là nó cho phép chúng ta làm sống lại thế giới vật chất. Khi chúng ta mang những đối tượng đó vào sổ cái, chúng có thể cảm nhận, phản hồi, giao tiếp và hoạt động. Tài sản có thể tra cứu, tìm kiếm, sử dụng, và bù đắp cho nhau dựa trên các hợp đồng thông minh, do đó nó cho phép phân rã các thị trường mới, giống như cách Internet đã tác động tới con người và mọi khía cạnh của công nghệ số.

Câu hỏi đặt ra cho các nhà quản lý, doanh nhân khởi nghiệp và lãnh đạo là: Bạn sẽ tận dụng những cơ hội mới này như thế nào để thay đổi và phát triển? Tổ chức của bạn sẽ phản ứng thế nào đối với những gián đoạn chắc chắn xảy ra với mô hình hoạt động hiện tại? Bạn sẽ cạnh tranh thế nào với mô hình sáng tạo mới của các công ty khởi nghiệp và mô hình hợp tác mới?

Cơ hội để đạt được hiệu quả lớn hơn, cải thiện dịch vụ, giảm thiểu chi phí, tăng cường an ninh và giành được những kết quả tốt hơn trong cuộc sống, và chúng ta có thể cải thiện từng vấn đề bằng cách áp dụng tư duy của blockchain vào Internat Vạn vật. Chúng ta đang bắt đầu giai đoạn chính tiếp theo của cuộc cách mạng số. Michelle Tinsley của Intel đã chia sẻ lý do tại sao công ty của bà lại nghiên cứu sâu về cuộc cách mạng blockchain: “Khi PC trở nên phổ biến, tỷ lệ năng suất đã vượt qua đỉnh. Chúng ta kết nối những PC này với một máy chủ, một trung tâm dữ liệu, hoặc đám mây lưu trữ, giúp cho các công ty khởi nghiệp còn hạn chế có thể tiếp cận với năng lực điện toán một cách đỡ tốn kém và dễ dàng hơn, và một lần nữa chúng ta lại được chứng kiến một sự đổi mới chóng mặt với các mô hình kinh doanh mới.” 18 Intel mong muốn đẩy nhanh quá trình tìm hiểu những vấn đề đang diễn ra, những gì chưa thực hiện được, và nơi chứa đựng các cơ hội. “Chúng tôi có thể nhìn thấy công nghệ này sẽ trở thành một bước tiến trong công cuộc đổi mới, nó sẽ khuyến khích tất cả các công ty và mọi người tham gia. Để trở thành người dẫn đầu trong ngành công nghệ, chúng tôi không thể vắng mặt trong phong trào đổi mới này được,” Tinsley chia sẻ. Hãy thử hình dung về tiềm năng của việc ứng dụng những khả năng này lên tất cả các loại hình kinh doanh và những thứ mà cuộc cách mạng Internet còn chưa thể chạm tới.

12 LĨNH VỰC SẼ BỊ ẢNH HƯỞNG: VẠN VẬT SỐNG ĐỘNG

Liệu có khả năng mọi vật sẽ được làm cho sống động hơn không? Không giống như nhân vật chú rối gỗ Pinocchio, chúng ra không hề có một Bà tiên Xanh. (Và không giống như Pinocchio, blockchain không nói dối.) Nhưng ngày nay, ngay lúc này, chúng ta đang có công nghệ sổ cái phi tập trung có thể “mang lại những điều tốt đẹp cho cuộc sống”. Thậm chí còn hơn thế, Pinocchio sẽ không bị dài mũi ra khi ở trong sổ cái này.

Chúng ta đang trong giai đoạn đầu suy ngẫm về khả năng của cuốn Sổ cái Vạn vật (thiết lập trên nền IoT). Cho đến nay, dù các thiết bị tiêu dùng là thứ nhận được nhiều sự chú ý nhất trong số các phương tiện truyền thông phổ biến, nhưng chúng ta vẫn còn có những ứng dụng tiềm năng trên hầu hết các lĩnh vực. Có rất nhiều cách để phân loại và tập hợp các ứng dụng tiềm năng vì có rất nhiều ứng dụng đã vượt qua ranh giới và có thể được xếp vào nhiều hơn một hạng mục. McKinsey là một ví dụ khi sử dụng khái niệm thiết lập để phân loại trong IoT. 20 Chúng tôi sẽ xác định cơ hội của Sổ cái Vạn vật theo 12 lĩnh vực chức năng chính và giới thiệu lợi ích cụ thể kèm theo một tình huống kinh doanh với từng ứng dụng. Những hạng mục sau sẽ chỉ ra tiềm năng cũng như những gián đoạn tiềm năng lớn đối với các thị trường, người tham gia, và mô hình kinh doanh hiện có.

1. Giao thông

Trong tương lai, bạn có thể gọi một phương tiện tự động để đưa bạn tới nơi cần đến một cách an toàn. Phương tiện này sẽ chọn tuyến đường nhanh nhất, tránh công trường xây dựng, nộp phí cầu đường, và đỗ xe bằng trực giác. Trong trường hợp giao thông tắc nghẽn, phương tiện của bạn sẽ thỏa thuận một mức giá vượt đường để đảm bảo bạn có thể có mặt tại điểm đến đúng giờ, và các nhà quản lý vận tải sẽ áp dụng IoT được vận hành trên blockchain đối với tất cả các kiện hàng để thông quan hoặc kiểm tra yêu cầu khác một cách nhanh chóng. Không hề có sự quan liêu. Allianz, một đơn vị sản xuất máy quét đường phố, có thể trang bị máy quay mini hoặc công nghệ cảm biến cho các máy móc trong thành phố để xác định những chiếc ô tô chưa được di chuyển (nếu như nó không thể tự di chuyển) trên các bãi đỗ xe tại thành phố New York, cung cấp những dữ liệu này cho công an giao thông và viết vé phạt đỗ xe. Hoặc, những chiếc máy quét đường này có thể thu phí phạt đỗ xe bằng bitcoin từ những ô tô vi phạm khi chúng quét qua – vì Ủy ban Giao thông bang New York sẽ yêu cầu tất cả ô tô phải đăng ký tại 5 quận trong thành phố để duy trì ví bitcoin liên kết với biển xe đăng ký của họ. Phương tiện tự động, nói một cách khác, có thể cảm nhận được máy quét đang tới và di chuyển đơn giản để tránh va chạm.

2. Quản lý cơ sở hạ tầng

Một số chuyên gia sẽ sử dụng thiết bị thông minh để giám sát địa điểm, độ nguyên vẹn, tuổi thọ, chất lượng và một vài yếu tố liên quan khác của vỉa hè, đường ray xe lửa, cột điện và đường dây điện, đường ống nước, tàu điện ngầm, cảng, cùng các cơ sở hạ tầng công cộng và cá nhân khác để theo dõi điều kiện, phát hiện sự cố (như nứt vỡ hoặc bị làm giả), và đưa ra phương án xử lý một cách nhanh chóng và tiết kiệm. Đó là lĩnh vực mà các công ty như Filament sẽ khai thác, với công nghệ hợp túi tiền có thể tái tạo cơ sở hạ tầng hiện có mà không tốn chi phí quá lớn để thay thế. Eric Jennings của Filament ước tính rằng, “hơn 90% cơ sở hạ tầng hiện tại chưa được kết nối, và chúng ta sẽ không thể khai tử chúng hàng loạt rồi thay thế bằng cơ sở hạ tầng mới, các thiết bị không dây, có kết nối được.” 21

3. Quản lý năng lượng, chất thải và nước

“Hãy điều một chiếc xe tải đến để thu dọn cho tôi,” một chiếc thùng rác quá tải kêu cứu. “Hãy sửa chữa cho tôi,” lời thỉnh cầu từ một đoạn ống rỉ. IoT có thể tạo cảm hứng cho hàng trăm cuốn sách mới của trẻ em. Những tiện ích truyền thống ở cả các nước phát triển và đang phát triển đều có thể sử dụng IoT hoạt động trên blockchain để theo dõi hoạt động sản xuất, phân phối, tiêu dùng, và thu thập. Như chúng ta đã thấy, những đơn vị mới không cần tới cơ sở hạ tầng tích hợp sẵn đang lên kế hoạch để áp dụng những công nghệ này nhằm tạo ra một thị trường và mô hình hoàn toàn mới (như cộng đồng mạng lưới điện vi mô).

4. Khai thác tài nguyên và trồng trọt

Những con bò có thể trở thành công cụ blockchain, cho phép người nông dân có thể theo dõi khẩu phần ăn, loại thuốc được sử dụng và toàn bộ lịch sử sức khoẻ của bò. Công nghệ này còn cho phép theo dõi các thiết bị đắt tiền, chuyên dụng và biến chúng trở nên phổ biến hơn trong việc sử dụng tại chỗ và khôi phục chi phí; tăng mức độ an toàn cho thợ đào và người làm nông thông qua việc gắn thẻ an toàn các thiết bị và kiểm tra tự động (nhằm đảm bảo các thiết bị này được sử dụng đúng cách); theo dõi thời tiết, đất và điều kiện canh tác để bắt đầu tưới tiêu, thu hoạch tự động, hoặc các hoạt động khác; và chuẩn bị phân tích “dữ liệu vô hạn” để xác định nguồn tài nguyên mới hoặc tư vấn để tiến hành làm nông nghiệp một cách tốt nhất, dựa trên mô hình và kết quả từ quá khứ. Cảm biến trong đất và trên cây có thể giúp các đơn vị bảo vệ môi trường giám sát người nông dân và việc sử dụng đất của họ.

5. Giám sát môi trường và các dịch vụ khẩn cấp

Bạn có nhớ tác tử thời tiết tự trị BOB? BOB sẽ xuất hiện trong ngành cảm biến thời tiết và kiếm tiền từ việc thu thập và bán dữ liệu thời tiết thiết yếu. Điều này bao gồm việc giám sát chất lượng không khí và chất lượng nước, đưa ra cảnh báo nên giảm thiểu mức độ ô nhiễm hoặc ở trong nhà; đánh dấu hóa chất nguy hiểm hoặc chất phóng xạ cho các nhân viên cấp cứu; giám sát sấm sét và cháy rừng; cài đặt cảnh báo sớm động đất và sóng thần cùng hệ thống thông báo; kèm với giám sát bão và đưa ra cảnh báo sớm. Ngoài ra, để tăng thời gian phản ứng với của các dịch vụ khẩn cấp và giảm thiểu nguy cơ của những hiện tượng này tới đời sống con người, chúng ta có thể dùng những dữ liệu theo chiều dọc này để tăng hiểu biết về xu hướng và mô hình cơ bản, xác định cách thức ngăn chặn trong một vài trường hợp, và tăng khả năng dự đoán của chúng ta trong việc cảnh báo sớm.

6. Chăm sóc sức khoẻ

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ, các chuyên gia sẽ sử dụng số hóa để quản lý tài sản và các ghi chép sức khỏe, quản lý tồn kho, và xử lý đơn đặt hàng, thanh toán cho tất cả các thiết bị y tế cũng như dược phẩm. Ngày nay, các bệnh viện được trang bị rất nhiều thiết bị thông minh có thể giám sát các dịch vụ này, nhưng chỉ có một số thiết bị được liên kết với nhau hoặc cần phải xem xét tầm quan trọng của việc bảo mật và an toàn khi chữa trị trực tiếp cho bệnh nhân. IoT ứng dụng trên blockchain có thể sử dụng những ứng dụng mới nhất để liên kết các dịch vụ này. Ứng dụng phát triển bao gồm theo dõi và quản lý bệnh lý (như thuốc thông minh, thiết bị đeo có thể đo các dấu hiệu của sự sống và đưa ra phản hồi) và tăng cường quản lý chất lượng. Hãy thử hình dung một chiếc hông hoặc đầu gối nhân tạo có thể tự giám sát, gửi dữ liệu hoạt động ẩn danh tới nhà sản xuất để cải thiện thiết kế và trao đổi với bác sĩ của bệnh nhân, “Đã đến lúc thay tôi rồi đó.” Kỹ thuật viên sẽ không được sử dụng các thiết bị chuyên biệt nếu như họ chưa thực hiện các bước tiên quyết để đảm bảo độ tin cậy và chuẩn xác. Thuốc thông minh kiểu mới có thể tự theo dõi chính nó trong thử nghiệm lâm sàng và đưa ra dẫn chứng về tính hiệu quả cũng như các phản ứng phụ của chúng mà không phải bận tâm tới nguy cơ kết quả bị điều chỉnh.

7. Dịch vụ tài chính và bảo hiểm

Các tổ chức tài chính có thể sử dụng những thiết bị thông minh và IoT để gắn yêu cầu của họ lên các tài sản vật chất nhằm theo dõi và theo dấu tài sản. Vì tiền số cho phép người dùng lưu giữ và trao đổi giá trị một cách nhanh chóng và an toàn cho tất cả người dùng, chưa kể nó còn cho phép họ đánh giá và quản lý rủi ro. Nghĩ rộng ra một chút, liệu những người nghèo và người thiệt thòi có thể kiếm được một khoản tiền mặt nho nhỏ, hay có thể là một khoản tiền điện hoặc một khoản “tín dụng” khác” nếu họ đồng ý để số tài sản ít ỏi của mình được gắn thẻ và chia sẻ giống như trong ví dụ về mạng lưới kinh tế vi mô lúc trước? Chủ sở hữu có thể gắn thẻ các đồ vật vô giá, đồ cổ, trang sức, món đồ trong các viện bảo tàng, hay bất cứ thứ gì từng được Sotheby* nắm giữ và do Lloyd[**] bảo đảm. Các công ty bảo hiểm có thể điều chỉnh thanh toán dựa theo vị trí và môi trường xung quanh của vật phẩm – nếu chúng đang được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Thủ đô tại New York dưới điều kiện được kiểm soát, thì phí bảo hiểm sẽ giảm đi; nếu chúng được chuyển đến Hy Lạp, thì sẽ cần phải tính phí cao hơn. Đối tượng có thể thông báo đang được cất giữ đằng sau một hàng rào hoặc đang trên cổ một người nổi tiếng. Phí bảo hiểm có thể cao hơn nếu thiết bị được đeo trên cổ Lindsay Lohan hơn là trên cổ Anne Hathaway. Tất nhiên, ô tô không người lái sẽ có mức phí bảo hiểm thấp hơn, và các thiết bị tự động có thể tự đòi bồi hoàn bảo hiểm dựa trên dữ liệu cảm biến.

[*]: Tên hãng bán đấu giá nổi tiếng và lâu đời.

[**]: Tên của một trong những công ty bảo hiểm nổi tiếng nhất thế giới.

8. Hồ sơ và các cách lưu trữ khác

Như chúng tôi đã trình bày, tài sản vật chất có thể trở thành tài sản số. Tất cả tài liệu liên quan tới một “vấn đề” nào đó có thể được số hoá và lưu trữ trên blockchain bao gồm xu hướng, chủ sở hữu, tài sản đảm bảo, chứng nhận kiểm tra, nguồn gốc, bảo hiểm, thời hạn thay thế, chấp thuận, v.v… gia tăng đáng kể tính liêm chính và sẵn có của dữ liệu, giảm thiểu việc xử lý, lưu trữ, và thất thoát giấy tờ, cải thiện các quy trình khác liên quan tới hồ sơ. Có thể kể ra một vài ví dụ như một phương tiện giao thông sẽ không thể khởi động được nếu nó chưa qua được bài sát hạch mức độ an toàn gần đây, nếu bảo hiểm trách nhiệm của chiếc xe đã hết hạn, nếu chủ phương tiện không thanh toán vé đỗ xe hoặc vi phạm nguyên tắc di chuyển, hay bằng lái xe của người sử dụng phương tiện đã bị đình chỉ. Các mặt hàng trên kệ sẽ thông báo với quản lý cửa hàng khichúng đã quá hạn. Quản lý cửa hàng có thể lập trình để những mặt hàng này tự động giảm giá nếu đến hạn.

9. Quản lý tòa nhà và tài sản

Ước tính có 65% trên tổng số 12 tỷ mét vuông bất động sản thương mại tại Mỹ hiện đang bỏ trống. 22 Cảm biến số có thể tạo ra thị trường cho những bất động sản này bằng cách kích hoạt chế độ khám phá thời gian thực, mức độ khả dụng và khả năng thanh toán quan trực tiếp. Các nhà cung cấp hiện đang tham gia lĩnh vực này và phát triển mô hình dịch vụ mới: cho thuê không gian trong thời gian thấp điểm. Vào buổi chiều, phòng hội thảo của bạn có thể cho thuê ngoài giờ làm phòng học cho tụi trẻ hàng xóm hoặc văn phòng cho doanh nghiệp khởi nghiệp địa phương. Những ứng dụng khác sẽ bao gồm bảo vệ và kiểm soát truy cập, ánh sáng, hệ thống sưởi, làm mát, và quản lý nước và rác thải. Thông tin mới nhất về tòa nhà sẽ có trên cuốn Sổ cái Vạn vật. Hãy thử hình dung dữ liệu sử dụng của thang máy cũng như dòng người ra vào tòa nhà, những thông tin này sẽ tác động thế nào tới thiết kế không gian chung và riêng của kiến trúc sư. Không gian dự phòng có thể tự lên danh sách và đàm phán thông qua Sổ cái Vạn vật để giúp khách du lịch, sinh viên, nhà quản lý chương trình cư trú cho người vô gia cư, và những bên khác có thể tìm thấy không gian phù hợp với nhu cầu. Ý tưởng này có thể áp dụng cho tất cả các dạng nhà ở, khách sạn, văn phòng, nhà xưởng, bán buôn/ bán lẻ, và bất động sản định chế.

10. Các hoạt động công nghiệp – Nhà máy của Vạn vật

Cơ sở hạ tầng toàn cầu cần cuốn Sổ cái Vạn vật toàn cầu, hay còn được gọi là blockchain công nghiệp. Quản lý nhà máy sẽ sử dụng các thiết bị thông minh để giám sát quy trình sản xuất, hàng tồn kho, phân phối, chất lượng và một vài khía cạnh khác. Toàn bộ các nền công nghiệp sẽ nắm trong tay quyền tiếp cận sổ cái để gia tăng đáng kể năng suất cho các quy trình như quản lý chuỗi cung ứng. Máy móc lớn và phức tạp, như máy bay và đầu máy xe lửa, được lắp ráp từ hàng triệu mảnh. Mỗi phần riêng biệt của động cơ máy bay hoặc xe lửa có thể được gắn cảm biến để gửi đi tín hiệu cảnh báo khi cần sửa chữa. Hãy hình dung một chuyến xe lửa đang di chuyển từ Baltimore tới Long Beach thông báo cho đội bảo dưỡng ở biển Long Beach 3 ngày trước về việc cần một bộ phận thiết yếu mới. Cảm biến này cũng có thể phát ra RFP (đề nghị mời thầu) và tiếp nhận giá thầu tốt nhất rồi chuyển phát từng phần, giảm thiểu thời gian và một lượng lớn chi phí trong việc vận hành hiệu quả đối với các tập đoàn lớn như General Electric, Norfolk Southern và một vài tập đoàn khác. Hơn thế nữa, nhà sản xuất trong các lĩnh vực từ ô tô sang bóng đèn tới quảng cáo đều đang tìm hiểu cách cấy chip thông minh vào sản phẩm của họ hoặc một phần sản phẩm để có thể giám sát, thu thập và phân tích dữ liệu thể hiện. Với những dữ liệu đó, họ có thể đưa ra các bản nâng cấp tự động, tiên đoán nhu cầu người dùng và cung cấp dịch vụ mới, cũng như thu được kết quả là việc chuyển dịch từ nhà cung cấp sản phẩm sang các dịch vụ trên nền tảng phần mềm.

11. Quản lý căn hộ

Bạn thấy cô đơn ư? Bạn hoàn toàn có thể trò chuyện với căn nhà của mình. Căn nhà của bạn cùng với một loạt các sản phẩm và dịch vụ đang được đẩy vào thị trường sẽ cho phép giám sát nhà cửa một cách tự động và từ xa. Những dịch vụ này vượt xa hẳn “máy quay trông trẻ” khi được tích hợp kiểm soát quyền truy cập, điều chỉnh nhiệt độ, ánh sáng, và thậm chí là gần như tất cả mọi thứ trong nhà. Trong khi nhà thông minh” được đưa vào sử dụng một cách tương đối chậm rãi, thì các công ty như Apple, Samsung và Google đang nghiên cứu để đơn giản hóa cách cài đặt và vận hành. Theo một nghiên cứu của BBC, “Thị trường nhà tự động tại Mỹ ước tính sẽ tăng trưởng từ gần 6,9 tỷ đô-la trong năm 2014 tới 10,3 tỷ đô-la vào năm 2019… sự tăng trưởng này sẽ khá bền vững và dài hạn.” 23

12. Hoạt động và kinh doanh bán lẻ

Trong khi đang dạo phố, thiết bị di động của bạn sẽ đưa ra một lời khuyên rằng cái váy bạn thích vẫn đang còn hàng tại Gap. Bạn chỉ cần đến cửa hàng và chiếc váy phù hợp với vóc dáng của bạn sẽ mời gọi bạn hãy mua nó đi. Sau khi thử đồ lên người, bạn chỉ cần quẹt thẻ và việc thanh toán sẽ hoàn tất. Nhưng bạn vẫn còn cần phải làm một số việc khác, và rồi chiếc váy sẽ tự tìm đường tới nhà bạn trước cả khi bạn về nhà. Bên cạnh sự tối ưu hóa hoạt động và giám sát môi trường kinh doanh, các nhà bán lẻ có thể cá nhân hóa sản phẩm và dịch vụ cho một số khách hàng nhất định khi họ thả bộ hoặc lái xe dựa vào vị trí, nhân khẩu học, sở thích sẵn có và lịch sử mua hàng của họ, với điều kiện khách hàng đó cho phép các nhà bán lẻ tiếp cận những thông tin đó trên blockchain.

THANH TOÁN TRONG KINH TẾ

Trong chương này, chúng tôi đã chỉ ra vô số lợi ích tiềm năng của IoT tích hợp blockchain, phi tập trung trên nhiều cấp độ (cá nhân, tổ chức, công nghiệp, xã hội). Những quy trình tự động và được thiết kế lại trên toàn mạng ngang hàng, hơn là thông qua con người hoặc các ứng dụng trung gian tập trung, có thể mang lại nhiều lợi ích như đã kể trên, bao gồm:

Tốc độ (tự động từ đầu đến cuối).

Giảm thiểu chi phí (kết hợp với việc gửi đi gần như một lượng dữ liệu vô hạn tới các phương tiện xử lý trung tâm khổng lồ; loại bỏ chi phí trung gian đắt đỏ).

Tăng doanh thu, hiệu quả, và/hoặc năng suất (giải phóng năng lực tiếp cận để tái sử dụng).

Cải thiện hiệu suất (lên danh sách kiểm tra và các giao thức khác giúp giảm tác động của lỗi do con người gây nên).

Tăng mức độ an toàn và sự liêm chính (không yêu cầu lòng tin giữa người với người vì đã được thiết kế tích hợp trong cấu trúc mạng lưới).

Giảm thiểu khả năng xảy ra lỗi hệ thống (loại bỏ tắc nghẽn, khả năng phục hồi đã được tích hợp sẵn).

Giảm tiêu tốn điện năng (năng lượng mà mạng lưới tiêu tốn được bù trừ do sự gia tăng hiệu quả cũng như giảm thiểu lãng phí, biến động giá và các luồng thông tin phản hồi).

Tăng cường bảo mật (đơn vị trung gian không thể tiếm quyền hoặc bỏ qua các quy tắc do blockchain đặt ra).

Cải thiện khả năng hiểu biết về các mô hình và quy trình cơ bản cũng như cơ hội để cải thiện chúng thông qua việc thu thập, phân tích “dữ liệu vô hạn”.

Tăng cường khả năng dự đoán các sự kiện thời tiết cực đoan (thời tiết khắc nghiệt, động đất, hoặc các hiện tượng xấu) hoặc thời tiết tốt (thời điểm phù hợp để gieo trồng, nhập giống).

Mô hình phi tập trung dạng mở đồng nghĩa với việc mạng lưới IoT có thể tự duy trì ngay cả khi có một công ty rút khỏi hệ thống hoặc một nhà sản xuất không thành công. Khả năng tương tác, khi được tích hợp vào hệ thống, có thể cho phép kết nối các mạng lưới IoT khác nhau và tạo ra những giá trị thậm chí còn lớn hơn. 24

Nhiều lợi ích kể trên còn phụ thuộc vào khái niệm mạng lưới phi tập trung và việc loại bỏ trung tâm (để điều khiển và kiểm soát) hoặc các đơn vị trung gian khác (ví dụ, đơn vị thanh toán bù trừ hay ứng dụng quản lý). Khi những đơn vị trung gian mới này được thiết lập, các đơn vị khác sẽ cảm thấy áp lực phải có các giải pháp thay thể hoặc loại bỏ chúng. Theo quan điểm của Eric Jenning, “Con người sẽ làm những gì giúp họ giảm thiểu cảm giác không thoải mái, dẫn tới cấu trúc silo* cùng sự tập trung và trung ương hóa. Cái lợi ngắn hạn của một vài người lại trở thành thiếu hụt dài hạn của những người khác.” Ông chia sẻ, “ IoT có thể hoàn toàn phi tập trung khi các thiết bị có thể tự động, khám phá xung quanh một cách chủ động, thiết lập giao thiệp an toàn trực tiếp với nhau, và thậm chí thanh toán với nhau trực tiếp thông qua máy móc.” 25

[*]: Thuật ngữ được sử dụng để nhắc đến một dạng cấu trúc link liên kết nội bộ trên website và nó cũng bắt đầu được sử dụng phổ biến từ cuối năm 2010.

Học viện về Giá trị Kinh doanh của IBM đã thực hiện một nghiên cứu về thứ mà họ gọi là “5 véc tơ chính của sự đổ vỡ” – việc IoT tích hợp blockchain có thể giúp tăng đòn bẩy cho các tài sản vật lý. 26 Dù IBM rõ ràng có hẳn một mảng kinh doanh liên quan tới IoT nhưng những thành quả về mặt giá trị kinh doanh của công ty này lại không mấy hữu ích.

Đầu tiên, học viện này chỉ ra rằng mạng lưới mới có thể cho phép người dùng tìm kiếm, truy cập và thanh toán cho các tài sản vật lý sẵn có ngay lập tức, giống như việc lưu trữ hay năng lực tính toán chưa được tối ưu hóa tốt. Các tài sản trong phần cung có thể tự bắt cặp với nơi cần chúng. Tín dụng và rủi ro có thể được định giá lại với mức giá thấp hơn rất nhiều do chúng ta có thể tiếp cận và phản hồi với những vấn đề này một cách gần như tự động. Việc sử dụng hệ thống và thiết bị tự động hóa sẽ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động. Và cuối cùng, các doanh nghiệp có thể kêu gọi nguồn lực từ cộng đồng, hợp tác và tối ưu với các đối tác kinh doanh trong thời gian thực thông qua tích hợp chuỗi giá trị số hóa.

Nói ngắn gọn, bạn sẽ có cơ hội để tạo ra một thị trường với khái niệm đơn giản hơn và hiệu quả hơn. Bạn có thể ti?