- 6 -

SÁU THÁNG SAU, CÓ MỘT BÀI BÁO ĐĂNG ĐĂNG Ở TRANG nhất với một dòng Tít khá ấn tượng như sau:

“Một cú cựa mình xây xát giữa những cánh rừng nghèo kiệt”.

Bài báo có đoạn:

“… Có thể nói, quy chế quản lý sản xuất mới của các nông trường cao su X. giống như một giọt dung dịch cực mạnh nhỏ xuống những cánh rừng nghèo kiệt đã làm xáo tung lên tất cả. Đã xoá tan cái màn sương bao cấp âm u, giá lạnh bao năm nay đè nặng xuống cuộc sống người thợ. Đã gây lên những cú sốc khá mạnh ở những người này, đồng thời cũng gây nên sự tiếp nhận hồ hởi của một số người kia. Nhưng nhìn chung, dù muốn hay không, giọt dung dịch này cũng đã bắt đầu phát huy được những phản ứng dây chuyền tích cực của nó…”

Bài báo viết tiếp:

“… Chỉ sau một thời gian ngắn mạnh dạn thực hiện quy chế sản xuất mới, nông trường cao su X đã có những cú cựa mình chuyển động. Những vườn cây trồng ẩu, trồng dăm, gánh nặng từ trong quá khứ để lại, đã được tập trung chăm sóc hoặc khoanh vùng chờ thanh lý. Một số ít những vườn cây trồng mới bắt đầu được hình thành với những quy trình cơ bản nhất, điều mà trước đây còn rất bị coi nhẹ, ví như kiên quyết trồng theo kĩ thuật Stum trần, tức là trồng qua ươm qua chiết chứ không trồng thẳng từ cây giống.

Nạn cạo phá, cạo lấy được, cạo một dăm tức là ngày nào cũng cạo trên một thân cây thay vì cạo một ngày cho cây nghỉ tích mủ một ngày, cạo vụ thành tích đã bước đầu được chặn đứng. Giờ đây nông trường đang cho tiến hành thí điểm một đợt phát động hướng tới Bàn Tay Vàng để nâng cao kỹ thuật cao. Sâu hơn thế, bàn tay người thợ bao đời nay bị bỏ quên trong bóng tối, bây giờ đã được lôi ra ngoài sáng để tự thay đổi cuộc đời mình. Bệnh phấn trắng, nấm hồng, những căn bệnh truyền kiếp bất khả kháng của loài cây cho mủ đã được đặt ra cấp bách. Nạn ăn cáp mủ, nạn phá cây đã bước đầu được giảm thiểu. Những tổ bảo vệ tuần tra đêm, một lực lượng lâu nay không biết làm gì nay đã được xốc lại và đi vào hoạt động. Những chiếc xe chở mủ về nông trường đã được gắn xi để tránh xảy ra hiện tượng thất thoát giữa đường. Phân bón nhận về với một khối lượng lớn đã được quản lý chặt từng cân thay vì ngày trước phân ra lô thì ít, phân biến thành tiền chảy và túi một số người thì nhiều. Người ta kiểm định mủ ngay từ gốc cây để giải toả sự móc ngoặc hàm lượng, mua hàm lượng giữa bộ phận này và bộ phận khác dẫn đến sự thiệt hại chung cho người sản xuất…

Được biết tới đây nông trường sẽ thí nghiệm khoán đấu lô để gắn người công nhân vào lợi ích của mình. Làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít, làm thật ăn thật, trong làm có phạt có thưởng. Tiền lương công nhân sẽ được nhận ngay tại nông trường bộ bể tránh những thâm hụt, rườm rà khi phải xuống đội…

Bài báo nói thêm:

“Để ra được mảng quy chế hàng chục điểm then chốt này, những cán bộ quản lý của nông trường đã phải chống trọi với không ít những thế lực bảo thủ, trì trệ đã trở thành thâm căn cố đế. Không biết rồi sau này nó sẽ được thực thi đến đâu nhưng với hiện trạng mảng tối nhiều hơn mảng sáng hiện nay trong các vườn cây cao su, việc làm này là một hành động quả cảm, lội ngược dòng và chắc chắn là sẽ nhiều phen rớm máu…”

Không đầy một tháng sau nữa, kể từ khi đoàn cán bộ cấp cao Đảng và chính phủ đó đến, một cơn bão thanh lý đã xầm xập đổ xuống toàn bộ công ty, làm nghiêng ngả, tan tác cả rừng cây. Đã đến lúc người ta không thể để những bóng hình con gái cạo mủ âm thầm trong rừng vắng kia phải đưa đôi vai mảnh khảnh của mình ra gánh chịu cái sức đè quá nặng của sai lầm trong quá khứ được nữa rồi. Cả sáu ngàn héc ta ngút ngàn cây cối trong chốc lát bị vặn gẫy. Cả hàng trăm con người đầy mình chiến tích trong trận mạc bị rơi rụng theo. Thanh lý cây, thanh lý cả người. Bài học cho thời kỳ hậu chiến mới mở ra làm kinh tế thật đắt giá. Có cả mồ hôi và xương máu, cả niềm vui và nỗi buồn. Vị tổng cục trưởng, người bí thư chiến tranh giỏi nhất như có lần được trân trọng giới thiệu hoá ra không nhất thiết cứ sẽ là một nhà kinh tế giỏi nhất, đã lặng lẽ ra đi. Một phó thủ tướng giàu nhiệt huyết nhưng non kinh nghiệm phụ trách các khu vực kinh tế phía nam cũng không trụ lại được. Xao xác. Xao xác và xao xác… Sự mất mát tài sản ngang bằng một cơn bão thế kỷ đổ bộ vào đất liền. Sự mất mát về con người tương đương sự ngã xuống của một chiến dịch trọng điểm trong chiến tranh. Nét bàng hoàng ngơ ngẩn còn hiện lên trong đáy mắt của hàng chục ngàn con người cho mãi đến những năm tháng sau này…

Nhưng thật may, hay không may, nông trường của anh sự xê xích lại là không đáng kể. Hơn trăm héc ta phải thanh lý thì anh đã dự định cho nằm chờ thanh lý rồi. Chỉ một vài đội trưởng không đủ sức điều hành đành phải điều xuống làm tổ trưởng. Ban giám đốc và nông trường bộ sẽ không có thay đổi gì lớn ngoại trừ một vài trường hợp khá tế nhị mà anh đang cân nhắc… Và anh, người giám đốc nông trường, sau một thời gian tận lực, thân thể chỉ tạm sụt xuống dăm cân nhưng đầu óc lại thấy yên ổn, bình tĩnh hơn. Riêng chỉ có điều làm anh vẫn đêm ngày canh cánh là chưa nối lại được quan hệ với Hà Thương. Thương vẫn tiếp tục lẩn tránh và vẫn làm như không hề hay biết sự có mặt của anh ở vùng đất này.

Một buổi chiều sắp mưa trong rừng su, không còn cách nào khác, cô đành phải ngồi lại với anh một chút bởi không còn biết tránh đi đâu được nữa khi vị giám đốc đòn đã có ý ngồi đón cô gần cả nửa ngày ở con đường mòn độc đạo dẫn về lán. Thì vẫn là ngồi nơi trống trải, ngồi trên dẹp, ngồi giữa tiếng muỗn bay và mùi lá mục, ngồi cách xa nhau bằng cự ly của một buổi họp công đoàn.

- Anh nhớ em! – Anh nói.

- Xin anh có thể nói chuyện khác được không?

- Anh vẫn yêu em!

- Em không muốn nghe mãi câu ấy.

- Anh đi tìm em!

- Xin anh… đủ rồi đấy.

- Anh sẽ còn nói. Nói một năm. Nói một đời. Đời này không xong, sẽ nói tiếp đời khác.

- Em về đây.

- Anh có lỗi với em. Anh đã làm khổ em.

- Ông giời cũng có lỗi.

- Anh về đây trước hết là vì em. Chỉ vì em.

- Chứ không phải vì để trở thành một người hùng kinh tế trong toàn ngành cao su như báo chí vừa ca ngợi?

- Không! Vô nghĩa hết! Không có em, mọi chuyện vừa rồi chả còn có ý nghĩa gì. Nếu vừa rồi anh đã làm được một cái gì đó cho nông trường thì cái đó trước hết là vì em, nhờ có em.

- Làm giám đốc mà nói thế không sợ người ta cho là phản động, là cá nhân à? – Giọng nói đã mềm hơn.

- Có em ở bên, anh không sợ gì hết, anh không cần gì hết. Ngay bây giờ anh có thể từ bỏ tất cả chỉ để làm một công nhân cạo mủ miễn là được ngày ngày bên cạnh em.

Im lặng giây lâu. Hình như đã có giọt mưa rơi trên lá…

- Em có tha thứ cho anh không? Hồi đó anh không hề có ý lừa dối em nhưng anh không đủ can đảm. Nếu nói ra anh vẫn chưa dứt khoát trong quan hệ vợ chồng với người đàn bà ấy, anh sợ em sẽ bỏ anh.

- Cho nên người ta mới để cho bà vợ nhờ người đến đánh ghen ầm ĩ tại Công ty giữa ban ngày!... Nhưng không sao, tất nhiên thôi, em không ghét chị ấy, thậm chí còn biết ơn.

- Anh khổ lắm! Anh đâu có ngờ cơ sự lại diễn ra đến nông nỗi ấy. Cho tới lúc đi anh mới thấy hết cái khốn nạn của mình. Thật khốn nạn!

- Thôi! Tự nguyền rủa lúc này có ích gì. Chị và cháu chắc vẫn khoẻ?

- Bọn anh sắp ra toà.

- Để làm gì?

- Vì em. Và cũng là theo ý của cô ấy.

- Muộn rôi! Anh hãy trở về vun quén những gì đã có trong tầm tay mình, ít nhất cũng vì thằng nhỏ. Tự dưng đôi lúc em thấy nhớ nó quá! Mà chị ấy cũng không có lỗi gì. Làm vợ thì phải giữ chồng, phải phận em, em cũng sẽ làm như vậy.

- Em không hiểu gì hết, không hiểu gì cả. Cái sự sẽ ly hôn này không hẳn là vì em, vì cái chuyện mới nới cũ của anh mà vì chính bản chất hôn nhân của nó. Không có em, bọn anh trước sau cũng chia tay. Chỉ có điều vừa đúng lúc đó em xuất hiện.

- Mưa sắp nặng hạt rồi! Em đi đây. Nếu được khuyên anh một câu thì em chỉ mong anh nên hết sức cảnh giác trong mọi chuyện. Không phải tất cả họ đều ưa anh đâu. Họ đang chờ anh sơ hở để thọc dao vào mạng sườn. Mà anh thì vẫn như ngày nào, động chút là bốc, hơi tí là say sưa trong công việc thì rất sắc sảo nhưng trong cuộc đời lại hoàn toàn nhẹ dạ, ngây thơ. Anh đang mơ ngủ trong sự yên tĩnh trước cơn dông đó.

- Nước da em xấu quá! Mắt lại có quầng nữa… Em đang có điều gì giấu anh phải không? Cô bạn cùng lán với em nói hình như em…

- Không… Làm gì có gì. Con nhỏ đó biết gì mà nói. Em… em vẫn bình thường.

- Mảnh giấy ném qua cửa sổ phòng anh hôm rồi là của em phải không?

- Giấy nào? – Cô thoáng quay đi – Em không có thói quen ném bất cứ cái gì qua cửa sổ phòng ai hết.

- Không sao! Dù vậy anh vẫn cám ơn cái mảnh giấy ấy. Và cám ơn cả lời khuyên lúc này của em. Càng cám ơn khi anh biết rằng tự trong đáy lòng của em, em vẫn chưa quên anh, em vẫn còn lo lắng cho anh như ngày nào. Nhưng em có thể yên tâm! Không ai làm gì được anh cả, không kẻ nào có thể chơi xấu được anh hết.

- Thôi, anh về đi!

- Cho anh thêm một phút nữa! Anh biết trước mặt đoạn đường đi sẽ rất không bằng phẳng, thậm chí có nhiều cạm bẫy, trong khi đó anh còn có bao nhiêu việc phải làm. Chính vì thế mà em hãy hà hơi tiếp sức cho anh. Hình ảnh em và hình ảnh cây cao su đã trộn vào nhau làm một. Anh khao khát mong muốn cuộc sống rừng cây, cuộc sống người thợ sẽ mỗi ngày mỗi sáng sủa hơn. Sẽ có mái ngói thay cho mái tranh, sẽ có ánh điện thay cho ngọn đèn dầu, sáng ra lô bằng xe máy xe đạp, chiều trở về sẽ có mâm cơm đủ chất đặt trên bàn, buổi tối nhà nào cũng có chiếc truyền hình làm bạn, không còn cái cảnh mới đầu đêm đã phủi chăn leo lên giường như gà leo vào chuồng, và tháng tháng lĩnh lương xong, ngoài chi tiêu mọi khoản, mỗi người còn để ra được một vài lai vàng, một vài chục bạc chắt chiu cho cuộc sống mai này…

Chỉ nghe tiếng gió thổi dọc lô như một tiếng thở dài man mác… Tiếng anh cũng nhẹ thoảng trộn hoà vào cái âm thanh từng chiều man mác ấy, như không phải nói với cô, không phải nói với mình cô mà như nói với một cái gì đó xa xăm hơn:

- Đời cây như đời người. Nước mắt cây như nước mắt người. Cao su theo thổ ngữ Braxin là Cao – u – su, là nước mắt của cây, đời người tuổi thọ trung bình được sáu mươi năm, đời su chỉ bằng một phần ba như thế. Sữa người hình thành sau khi sinh nở, sữa cây chỉ sau có bảy năm, khi thân hình nó đo được vừa bằng hai gang tay nối lại… Hai mươi nhăm năm một đời cây, nó cho con người nhiều hay ít sữa lại phụ thuộc vào tình nghĩa thuỷ chung của con người đối với nó. Con người ích kỷ, con người độc ác, con người chỉ biết hành hạ, bóc lột nó, nó sẽ buồn rầu mà héo hon mà thui chột dần dòng sữa trời cho…

- Anh Nguyên… - Cô thốt kêu lên – Đừng… đừng nói nữa anh!

- Chính vì vậy mà anh muốn em phải lên giúp anh một tay tại văn phòng. Ở đây không cần một người đang mang trong đầu hai bằng đại học. Chỗ của em là ở phòng kỹ thuật hay kế hoạch gì đó kia. Cây cao su đang cần những người mát tay và am hiểu nó, giống như cô gái cần một người yêu biết chia sẻ, bết yêu thương. Lên nhé!

- Sao không đưa thẳng lên phó giám đốc cho gọn?

- Anh sẵn sàng đưa nếu em chịu. Đó không chỉ là ý anh mà còn là ý của đảng uỷ.

- Ông giám đốc không sợ người ta sẽ dị nghị là chỉ lo cất nhắc những người thân vào chỗ thơm thảo thôi sao?

- Không! Nếu là kẻ thù mà làm tốt, anh vẫn đưa lên. Còn người thân làm dở, anh cũng chẳng nương tay. Vì sự tồn vong của hàng ngàn héc ta cao su hay vì ba cái miệng lưới thế gian, anh chỉ có quyền chọn một.

- Anh vẫn hay thích nói những lời to tát nhỉ? Có sợ lúc nào đó sẽ gẫy không?

- Gẫy nhiều rồi, bây giờ có gẫy nữa vẫn vậy. Và nếu có gẫy thì sẽ gẫy ở đây, ở chính trong những cánh rừng cao su mà anh biết rằng số phận anh với số phận nó sẽ gắn với nhau cho đến ngày cuối cùng của cuộc đời…

- Anh vẫn chưa thấy chán cho cái tính ưa mộng mơ lãng mạn của mình ư?

- Thương ơi… Cây kèn anh mang theo định sẽ lần nào thổi lại cho em nghe bản nhạc ấy, bị người ta bẻ vụn rồi. Con thiên nga của anh bị bẻ cánh thật rồi!

- Ai bẻ? – Lần đầu tiên thấy đôi mắt buồn kia tỏ ra chăm chú.

- Nếu mà biết.

- Dạo này trông anh có vẻ hơi gầy đi… Người ta bảo đêm nào anh cũng thích đi cưỡi xe máy đi kiểm tra lô. Anh nên cẩn thận. Đã có người bị bỏ mạng trong những chuyện như thế rồi.

- Vậy nhé! Ngay tuần sau em lên nhé! Không tha thứ cho anh thì thôi nhưng hãy vì hơn ngàn con người này. Nếu cần, anh sẵn sàng mất em để được một cộng sự thạo việc.

Lại tiếng gió thổi dọc lô và hình như có cả tiếng mưa rơi thật nhẹ như tiếng chân nhỏ xíu của con thú nào dẫm trên lá ủ… Một bóng người xuất hiện. Vừa trông thấy họ đang im lặng ngồi bên nha, cái bóng vội rụt lại ngay. Đó là Đăng Điền. Hắn đi kiểm tra lô vô tình nhìn thấy hay cố tình đưa chân để thấy, cái đó không ai biết và ngay cả chính hắn, hắn cũng không thể biết…

- Cuối cùng thì ra người ta vẫn lo cho công việc chung hơn là lo… - Hà Thương nói sau một lúc im lặng – Anh về đi! Chuyện này em chưa thể trả lời được. Biết đâu tới đây em sẽ không còn ở đây nữa! Còn chuyện kia, cái chuyện mà anh bảo chính vì nó nên anh đến đây ấy, em có thể trả lời luôn, trả lời một lần là không bao giờ phải trả lời lại nữa: Không! Vĩnh viễn không! Con người anh hoàn toàn chết trong em rồi. Chết hẳn! Chào anh…

Bóng cô hút dần trong rừng chiều như không có thật, như một ảo ảnh buồn. Anh buồn quá! Câu nói cuối cùng của cô đã thổi một làn hơi lạnh buốt trong cái đầu đã quá trống trải của anh. Chao ôi! Cuộc đời sao vui ít buồn nhiều… Lớn lên đi bộ đội, hết giặc về nhà đã có một cô gửi chờ sẵn để làm vợ theo ý mẹ. Chục năm hành quân chỉ có máu không có đàn bà, chỉ có chôn nhau không có tình yêu, anh lính nào chả dễ dàng gật đầu khi có một cô gái muốn gắn bó với mình. Mười năm… cứ là con gái là tuyệt hết, cứ là đàn bà là có giá trị, cần gì phải thổn thức yêu đương. Thế là hôn nhân, là cứ mỗi sáng ngủ dậy lại thấy hình ảnh trong mắt nhau loãng nhạt đi một chút. Anh vùi đầu vào sách. Chị lại khao khát một chất đàn ông năng nổ. Bắt đầu khinh nhau, xúc phạm nhau, thậm chí nằm bên nhau mỗi người đuổi theo một thế giới tâm tình riêng của mình. Nhưng lại không thể bỏ nhau. Chục lần viết đơn là chục lần xé. Đứa con ngây thơ không có tội tình gì đã chấp chới níu buộc lại mảnh vá. Tình chồng vợ không còn. Nghĩa tao khang cũng hết. Nhưng vẫn cứ thích quản lý nhau như quản lý một tài sản. Không ít đêm họp hành về muộn, da thịt anh đã trở thành đối tác cho mấy móng tay người đàn bà cả ghe cào xé. Anh lặng im. Đến nhiệm sở ai hỏi, anh chỉ cười bảo con mèo nhà nuôi nó động tình. Nhưng cô giáo Anh văn có cặp mắt trong veo lại hiểu. Nhìn anh cười mà cô lại khóc. Đàn bà nhạy cảm, dễ mủi lòng vì những cái do đàn ông đàn bà gây ra hơn là những phạm trù to tát chiến tranh hay hoà bình. Từ mủi lòng đến tình yêu chỉ cách nhau một hơi thở mỏng. Và một tối đến thăm anh, nghe tiếng kèn Klarinet của anh thổi nghe buồn đến nẫu ruột, cô giáo xinh đẹp trẻ tuổi đã thổn thức thở vào ngực anh học trò lớn tuổi có cái cười đàn ông thu hút chết người…

Anh nổi tiếng là người có máu lạnh, hoàn cảnh nào cũng không làm nhăn được vầng trán trắng xanh rất đẹp nhưng anh lại có trái tim nghệ sĩ đa cảm đập trong lồng ngực như cô gái tên Hà Thương ấy đã nói đúng. Đúng nhưng anh không sửa, không hề có ý sửa. “Thủ đoạn, âm mưu, đối phó với kẻ thù trong chiến tranh đủ rồi, nay với bạn bè, đồng chí mình, mình lại không tin ư? Họ dù có xấu thế nào nhưng cũng không bao giờ là địch”. Anh đã nói thế trong các cuộc họp đảng uỷ và làm đúng như thế trong mọi cảnh huống ngọt nhạt hay dữ dằn.

Nhưng anh lại không biết thêm một vế nữa mà khi chỉ có một mình trong ngục tù giá lạnh bỗng mới chợt hiểu ra, đó là nhiều lúc ta đối với ta còn thâm độc, dữ dằn hơn cả kẻ thù. Ví như cuộc chuyện trò trong quán nhậu giữa Đăng Điền và Tuấn Tử Thần đang diễn ra kia.

- Mấy ông bị bó giò bó cẳng sạch trơn rồi hả? – Tuấn cười khảy – Vậy mà chỉ được cái nỏ mồm. Sao bảo chỉ ba bảy hai mốt ngày là sẽ bứng hắn đi cái rẹt như bứng một gốc cây mục cơ mà.

- Bé cái mồm chứ! Thì bộ cậu cũng không trở thành ngoan ngoãn dễ bảo rồi là gì! Mẹ khỉ! Lúc nào cũng vỗ ngực tự xưng là chọc trời khuấy nước mà rốt cuộc, hắn cứ lê chổi đến đâu là sạch bách đến đó. Sao? Cái số 60 tấn mủ và ba chục tấn phân của đám đàn em thu gom được bị hắn lấy lại sạch trơn rồi phải không? Mấy thằng bị tóm?

- Ông chửi tôi đấy à? – Tuấn nhướng mắt.

- Phải nói thằng cha này khá cứng cựa. Đã nói là làm. Đã làm là tới bến luôn. Thật khác hẳn mấy cha giám đốc trước, cha nào lành thì vừa đ. vừa run, biến xăng dầu, biến thuốc trừ sâu thành cục tiền nhét túi đi Sài Gòn đập phá hoặc ngày ngày rủ nhau xách súng đi săn bắn ở mãi miệt rừng xa, mặc cho cây mọc kiểu gì thì mọc, người sống ra sao thì sống.

- Ông có kiểu nói như con đực bị thiến. Tỉnh ngộ rồi hả? Xúc động rồi hả? Vậy thì quỳ xuống đi! Quỳ xuống mà van lạy, thề thốt từ nay hoàn lương, sẽ trung thành suốt đời với sếp đi! Có khi còn kịp vớ miếng xương thừa đó.

- Thôi uống! Tao khoái kiểu nói của mày. Đểu một chút nhưng nó thật – Cười vang nhưng không giấu được vẻ giễu cợt – Chắc dạo này hẻo hả? Có hẻo mới phải đãi nhau thứ rượu hạng bét này?

- Ông đừng kích tôi. Tôi đang chờ.

- Còn chờ nỗi gì nữa! Một mùa mưa trôi qua rôi! Và cũng vài ba bận cậu đã tìm cách dúi tiền, dúi gái non vào tay hắn rồi nhưng có suy xuyển gì đâu!

- Tôi đếch thèm chờ chuyện của mấy ông, tôi chờ là chờ thái độ của cô ấy.

- Chậm chân rồi thằng em dại gái nhất nhì Đông Dương ạ! Điều dự đoán đã thành hiện thực. Họ đã gặp nhau rồi. Hình như lại có cả thề thốt lẫn nước mắt nước mũi nữa.

- Ai?

- Vẫn nó.

- Thằng Vũ Nguyên?

- Làm gì mà trợn trạo lên thế? Sao cậu bảo thích có một tình địch nặng cân kia mà?

- Nặng cân chứ không phải nặng tình. Chúng nó đã khóc với nhau à?

- Tốt nhất là cậu trực tiếp hỏi hắn. Ghê thật! Dám biến cả cái nông trường hơn ngàn cư dân này thành tấm màn che mắt thiên hạ diễn trò trốn chúa lộn chồng thì cái tình ấy không phải là đùa.

- Tôi không tin. Lão này có thể có chuyện này chuyện nọ nhưng không thể có chuyện đó. Một thằng đàn ông rất khó chơi nhưng đàng hoàng, tôi biết.

- Thì cậu cứ biết, tôi có nói gì đâu. Đàn bà mà! Đứa nào chả ham danh ham lợi, trong khi cậu chỉ là… Xin lỗi! Tôi chỉ nói đến thế và nói chung, coi như tôi không nói gì cả nhé! Và nếu có điều gì cần nói thêm thì điều ấy là: Sở dĩ vừa qua hắn dám chơi rắn như thế là vì tay hắn sạch. Khá sạch. Giờ muốn bẩy hắn đi được lại chỉ có bài bản cũ là làm sao cho tay hắn nhúng chàm. Chào cậu!

Anh vẫn nhớ buổi làm việc với phó giám đốc Đoàn Thanh hôm ấy. Phải chăng chính vì buổi làm việc này mà anh đã đẩy bạn bè sang phía đối lập?

Sáng đó, chưa đến giờ làm việc, anh tranh thủ đọc thêm một vài trang tài liệu nghiệp vụ bằng nguyên bản tiếng. Anh mà anh có mang theo khá nhiều khi về đây. Và nói chung, trước kia cũng như bây giờ, đã thành một thứ gần như nghiện, cứ sểnh ra một chút thời gian nào là anh lại vùi đầu vào học và đọc. Anh học buổi tối, học buổi trưa, học trên xe, học lúc ngồi máy bay, học ở khách sạn, nhà nghỉ, đêm mất ngủ cũng mang sách ra học. Học đủ thứ, từ cây trồng đến ngoại ngữ, từ quản lý đến các nguyên lý thiết bị… Tóm lại cứ có cái gì liên quan đến cây cao su là anh ngốn hết, ngốn có ghi chép, có đúc kết và cái nào đem ra vận dụng được là mạnh dạn vận dụng. Ngay từ hồi còn ở trên xí nghiệp, cái sức đọc và học của anh đã làm không ít các vị giáo sư, tiến sĩ, phó tiến sĩ đến Công ty tham quan, làm việc phải ngỡ ngàng. Cả Hà Thương nữa, chính cô đã một lần phải thốt lên: “Anh đi sai nghề rồi. Chính ra cái nghề của anh là phải đeo mục kỉnh ngồi ở một phòng nghiên cứu sang trọng nào kia”. Anh chỉ cười và không lấy điều đó làm rầu lòng bởi con người anh là như thế, thích học hỏi, thích khám phá, thích thử nghiệm, chỉ đơn giản như cơm ăn nước uống hàng ngày vậy thôi.

- Anh cho gọi tôi? – Đoàn Thanh bước vào, toàn thân bụi bám đỏ như cua rang.

- Anh vừa xuống đội về? – Vũ Nguyên ngấp cuốn tài liệu lại, tươi cười đứng dậy.

- Đội 3 chúng nó rải phân ẩu quá! Đã nói phải đào hố ngay cạnh thân cây để tránh nước mưa làm trôi đi, chúng nó vẫn cứ xẻ rãnh ra ngoài, chả là làm vậy nó nhàn mà.

- Anh Thanh…

- Rồi ngay cả cái chuyện mủ tạp nữa. Chúng nó vẫn không tận dụng triệt để, mủ vẫn còn dắt lại ở miệng cạo nhiều lắm, nhìn mà xót ruột! Bỏ rẻ cũng hơn một ngàn một cân mủ tạp của người ta chứ bỡn. Cả ngàn héc ta là bao nhiêu mủ? Các cậu ở dưới đội cạn nghĩ lắm! Riêng cái đội 1 của tay Điền là còn khả dĩ một chút.

- Thôi được rồi! Hôm nay tôi mời anh lên để… Hay là thôi, để lúc khác. Trông anh có vẻ mệt, lại đất cát bê bối nữa. Anh về phòng nghỉ đi một lát!

- Nghỉ! Đang vào thời vụ, nghỉ thế nào được. Mà dẫu có nghỉ cũng không yên. Chỉ hở mắt ra một tí là lại làm bậy rồi.

- Cái chết của anh là ở chỗ ấy.

- Ông bảo gì? Ai chết? Tôi ư?

- Đúng, anh! Nhưng anh ngồi xuống đã. Có ấm trà Thái mới pha, anh nhắp cho ấm.

Đoàn Thanh đỡ chén trà bốc khói từ tay Vũ Nguyên nhưng chưa uống ngay, nhìn thẳng vào mắt bạn:

- Có chuyện gì phải không? Đã mấy khi giám đốc ngồi pha trà thảnh thơi thế này.

- Vâng! Có chuyện, chuyện về cá nhân anh.

- Cá nhân tôi? Tôi làm gì bậy à? Hay có đứa nào giở trò vu cáo?

- Không! Không có ai trách nhiệm và tận tuỵ với công việc hơn anh. Từ ngày về đây, anh đã giúp tôi được nhiều lắm. Và nói thực, thời gian đầu về, nếu không có anh thì tôi chưa biết xoay xoả cách nào. Nhưng...

- Đồng chí cứ nói thẳng ra. Tôi đủ sức để nghe mọi điều, kể cả điều xấu nhất.

- Anh là người ưu tú của một thời. Anh lại là người đã kết nghĩa tử sinh, đã có ơn cứu mạng đối với tôi…

- Thôi! Chẳng nên nhắc lại chuyện cũ. Cái gì qua cho qua luôn. Tôi nghe đây!

- Vâng! Bây giờ anh không còn thích hợp với công việc nữa.

- Biết nói thẳng đấy nhỉ. Cám ơn! – Giọng Đoàn Thanh đắng ngắt.

- Nói cách khác, anh đã không chuyển kịp tình hình. Tình hình hiện nay nó đòi hỏi một tri thức làm nghề và hiểu nghề sâu lắm, chỉ nhiệt tình và tận tâm thôi không đủ. Xin lỗi! Ngay như cái việc đêm nào anh cũng lặn lội xuống các đội là một ví dụ của sự lúng túng về tri thức điều hành. Người quản lý giỏi là người biết ngồi một chỗ nhưng thâu tóm được mọi việc. Tức là tôi vẫn nói về… năng lực và trình độ.

- Nghĩa là cái thằng tôi dốt nát chứ gì? Mà làm sao không dốt được kia chứ một khi cả tuổi trẻ bỏ vào rừng đánh nhau, hết đánh nhau lại chui đầu vào một cánh rừng khác tồi tệ, căng thẳng hơn, cho đến tận bây giờ.

- Anh Thanh… Tôi hiểu anh, hiểu thế hệ chúng ta thiệt thòi như thế nào nhưng anh cũng cần phải hiểu tôi. Cả nước rùng rùng chuyển động lên cách thức làm ăn mới, nếu tôi không gồng mình lên tiếp nhận những cái cần phải tiếp nhận thì tôi cũng tự đào thải tôi từ lâu rồi. Thực lòng tôi không muốn nhìn thấy anh quá nhọc nhằn vất vả trong công việc mà kết quả không bao nhiêu.

- Giấy quyết định của tôi đâu? – Tiếng nói chìm vào trong ngực.

- Giấy quyết định gì?

- Quyết định cho thôi việc, cho nghỉ việc.

- Anh nhầm rồi. Tôi muốn anh đi học một lớp quản lý ngắn ngày của Bộ đang mở ở Thành phố.

- Xin trả lời ngay: Tôi không đi đâu cả! Tôi hết tuổi học rồi và cũng hết cái tuổi ngồi khoanh tay để nghe thiên hạ dạy dỗ rồi. Tuỳ công ty và nông trường, thấy tôi còn làm được cái gì thì cứ phân công, kể cả cho xuống cạo mủ, làm bảo vệ, coi kho, quét dọn… miễn là không phải rời khỏi nơi đây. Cả chục năm gắn bó, quen ngửi mùi mủ cao su rồi. Sống ở đây, chết cũng tại đây thôi.

- Thôi được, tuỳ anh. Nếu như tôi nhờ anh nằm cho cái chân trợ lý vật tư xe máy, trợ lý kinh doanh đang còn khuyết, anh có bằng lòng không? Đây là cái chân chạy đòi hỏi một sự công tâm, chu đáo. Hai cái này anh có thừa.

- Tức là tôi chính thức bị cách chức?

- Không! Người mình lâu nay suy nghĩ về ba cái thứ bậc này nặng nề quá, đâm tự mình làm khổ mình. Nước người ta, một đoàn tàu và nhau, ngày hôm sau bị bộ trưởng xin ra khỏi vị trí của mình. Đơn giản. Có gì đâu. Trường hợp này, nông trường chỉ trả anh về với vị trí thích hợp của anh mà thôi và thực bụng cũng để anh sống khoẻ hơn những năm tháng cuối đời. Vả lại, đây cũng mới chỉ là một gợi ý, còn mọi quyết định là thuộc về trên chứ anh.

- Năm tháng cuối đời! Tôi đã già kiệt đến thế rồi kia ư? Chính vì sự sống của những rừng cao su này mà tôi đã chôn vùi cả sự sống của mình. Cám ơn!

Bốn mắt nhìn nhau. Rồi một tiếng cười khô rang không rõ nghĩa. Vị phó giám đốc lặng lẽ đứng dậy bước ra khỏi cửa, tấm lưng vâm vam còng xuống… Ngồi lại trong phòng, mái tóc bồng bềnh rất đẹp của anh cũng dần dần rủ ra. Anh vừa làm một động tác báo tử cho bạn bè, đau đớn lắm nhưng không thể không làm. Guồng quay kinh tế nghiệt ngã này nó chẳng chừa ai cả, kể cả anh nếu như một ngày nào đó…