Phần hai - 15 -

NĂM GIỜ SÁNG NGOÀI TRỜI VẪN CÒN TỐI. MỘT KHÔNG KHÍ IM lặng giả tạo đang bao trùm. Vũ Nguyên khẽ trăn trở dậy. Đây là thời khắc tương đối gọi là tinh khiết nhất trong ngày. Lát nữa thôi, khi tiếng kẻng cô hồn gióng lên, cả căn phòng này, cả cái không gian này sẽ nồng nặc cái mùi vị của con người bài tiết ra. Anh nhích đến sát cửa sổ, thót đít, căng chân, mắt nhắm hờ, vai cố buông thả… Và bắt đầu cho hai ngàn chiếc vẫy tay hàng sáng. Chính ông tù già đã dậy cho anh cách tập luyện này với một cách lý giải khá thuyết phục “thân thể con người ta là một hệ thống thuỷ lợi. Lâu ngày cái hệ thống ấy sẽ bị tắc, nếu không nạo vét thường xuyên thì sinh bệnh. Vẫy tay là một cách bằng khí. Khí thông tức mọi cái sẽ thông”. Anh làm theo. Mà không làm theo thì ngày dài như thế, biết làm gì. Và thấy có hiệu quả, đầu óc thoáng ra. Những cơn trầm uất về đêm vơi dần. Đái tốt hơn không chỉ là tuyến tiền liệt mà dường như cái anh tháo đường cũng dịu xuống. Rồi tim, có cảm giác như cái quả tim ung úng, phù nề trong ngực mỗi sáng ngủ dậy cũng thấy đập nhịp nhàng hơn. Cảm giác thôi. Cảm được lúc này là tốt rồi. Cứ cảm cái đã rồi mọi việc tính sau. Bật cười. Hay nhỉ, ở ngoài ăn uống không thiếu thứ gì lại nảy nòi lắm bệnh, trong này rặt chỉ có gạo và rau y hệt hồi cầm súng ở rừng, lại thấy khoẻ ra. Chả lẽ cái khổ sẽ khiến con người trường thọ mà cái sướng lại nhiều khi gây chết yểu? Chết nỗi định đề này vậy?

Thường là vẫy đến cái thứ một ngàn là mồ hôi đã vã ra rồi, vẫy thêm ngàn nữa toàn thân thấy nhẹ bỗng. Nhưng phải dừng lại vì các chấn song sắt to bằng cổ tay đã theo da trời hiện lên lù lù đập vào mặt. Ngồi xuống, lau mồ hôi, tắm cạn. Ông già cũng đã trở dậy, một mình một ấm trà rão, ngồi im lìm như lịch sử. Hỏi tại sao bác không tập. Tập dễ chịu lắm! Bảo, quỹ thời gian của cậu còn nhiều, của qua sắp hết rồi. Vấn đề của Qua là lấy lại được chút danh dự làm người rồi ra đi. Lại nặng nề rồi. Anh không nói thêm gì nữa…

Hoá ra cái ghê rợn nhất của một người tù lại không hẳn chỉ là chuyện bị quẳng vào quên lãng như anh hằng tưởng, sự quên lãng nào rồi cũng sẽ trở thành chịu được một khi nó được lập đi lập lại nhiều lần. Còn có một nỗi cơ cực ghê gớm hơn là anh ta hoàn toàn bị cắt đứt đường dây thông tin với cuộc đời bên ngoài, trong đó tất nhiên có cả mối dây liên lạc với người thân. Cụ thể là thằng con anh ban ngày thì thôi, cứ bóng tối ập xuống là từ bốn bức tường xù xì đôi mắt mở to vô hồn vô cảm của thằng bé lại nhưng nhức hiện về. Đến nỗi nhiều đêm anh xin người quản giáo cho được quyền không phải tắt đèn khi đến giờ đi ngủ. Anh sợ. Sợ rằng rồi đến một lúc nào đó không chịu nổi cái nhìn trẻ thơ ngơ ngác ấy, anh sẽ thét to, sẽ điên loạn lên mất. Nhưng rồi anh vẫn chưa thét, không có sức để thét, chỉ có mỗi quả tim mỗi lần nghĩ đến nó lại nhức đau, thắt nghẹn.

Trời ơi! Rốt cục cả cuộc đời này anh cũng chỉ còn mình nó. Thà cái buổi sáng kinh hoàng ấy, đôi mắt nó ánh lên được chút gì đó cụ thể ví như khổ đau, như phẫn nộ, thậm chí như tủi hổ cũng còn khả dĩ đằng này nó chỉ mở, mở và mở trống rỗng đến không cùng giống như đôi mắt tuyệt vọng của một con chim non trước khi bị ngã lộn từ trên vách núi xuống vực còn quay lại lần cuối cùng nhìn vào con chim mẹ. Đôi mắt ấy, một lần vào lúc nửa đêm, khi vợ chồng anh to tiếng với nhau, rất to tiếng, thậm chí không từ một ngôn từ nào để xúc phạm nhau, nó đã giương lên ngỡ ngàng như không tin, không hiểu, như muốn bảo. “Nếu hai người không sống nổi với nhau thì chia tay đi! Sao cứ phải làm khổ nhau, làm khổ cả tôi thế này?” Và cũng đôi mắt ấy, như Hà Thương kể lại, một bận nó đã đến tìm cô, gõ cửa song không vào, không nói mà chỉ nhìn, nhìn rất lâu, chưa bao giờ cô chạm phải một cái nhìn vừa già dặn, vừa ngây thơ, vừa trách cứ, lại vừa tò mò, thấu hiểu như thế. Rồi nó quay ra. “Anh! Nếu chỉ là một người đàn bà thôi thì em có thể cắn răng bỏ qua để vẫn yêu anh nhưng đàng này lại là nó, đôi mắt nó, vừa giống anh vừa khác anh ghê gớm quá, em không nỡ, không còn lòng dạ nào…” Thương nói với anh như thế và cô cũng đã làm như thế, nhạt dần, mất hẳn. Đôi mắt… Con ơi!... Tại bố, chỉ tại bố lầm lẫn, bố quá tin người ta, quá tin ở cuộc đời mà bố đã làm khổ con rồi.

Một lần chịu hết nổi, anh đánh liều bắt chuyện với người quản giáo trẻ tuổi, người quản giáo ít nói nhưng cái nhìn lại rất hiền mà đã có lần ông bạn tù cao tuổi nhận xét: “Tay này có quen biết gì cậu không mà hắn tỏ ra đối tốt với bọn mình thế”

- Xin lỗi! Tôi nhìn anh quen quen? Hình như chúng ta đã gặp nhau đâu đó một vài lần rồi thì phải – người này không trả lời, anh dấn thêm, tất nhiên có sửa lại một chút xưng hô – Hỏi khí không phải, cán bộ lần trước có dịp lên vùng cao su mạn sông Đa Quýt chưa ạ?

- Chưa! – Một tiếng trả lời cụt lủn – Hai ông ăn cơm đi! Cơm hôm nay có canh cá chua, xuất ăn tươi do giám đốc quyết định nhân ngày 30 tháng 4 giải phóng Sài Gòn.

Nói xong, anh ta đi ra ngay, lại im lìm như con người này đẻ ra đã im lìm như vậy. Húp muỗng canh chua thoảng chút mùi cá tanh tao nơi đầu lưỡi, điều này mà từ ngày vào đây đã trải qua ba tháng rồi bây giờ mới được nếm lại, đáng lẽ anh sẽ và hết tô cơm một cách ngon lành nhưng muỗng canh cứ khô quánh lại trong miệng không làm sao nuốt nổi. Ba mươi tháng tư… Giải phóng Sài Gòn… Mới đó đã thấm thoắt gần hai chục năm trôi qua rồi! Ngày đó anh còn trẻ lắm. Đi giữa nắng trời tự do mà cứ muốn hát váng lên cho đến khi tàn hơi kiệt lực. Ngày đó… Người đại đội trưởng trinh sát mới ngoài hai mươi tuổi đâu có nghĩ rằng hơn hai mươi năm sau lại phải ngồi thu lu trong một căn phòng thiếu nắng thiếu sáng như thế này…

Nhìn sang ông bạn tù vong niên cũng đang trệu trạo để im miếng cơm trong miệng. Hai ánh mắt nhìn nhau chênh chao. Anh hiểu ông ta còn mang một nỗi buồn thấm thía hơn mình. Ngày ấy, từ Hà Nội chuyển vào, ông đã là một cán bộ cấp Cục nhận trọng trách đại diện cho ngành vật tư chiến lược ở các tỉnh phía nam. Nếu theo lễ thông thường, với năng lực quản lý nổi tiếng là giỏi giang như anh mang máng biết thì giờ đây chỗ của ông là trên Bộ, trên trung ương gì đó chứ không phải ở chỗ này. Ba mươi tháng tư… ngày giải phóng Sài Gòn… Ngực anh lại có vật gì chẹn vào khó thở quá đi thôi.

Đến cuối giờ chiều hôm đó, thật bất ngờ, khi mang cơm vào, chính người quản giáo lầm lì kia lại chủ động hỏi anh, hỏi nhỏ thôi, hỏi chỉ vừa đủ cho hai người nghe lọt:

- Ông có cần nhờ tôi giúp gì không?

- Có! – Anh buột miệng nói ngay mà không để ý rằng nguyên do nào lại dẫn đến hành động ưu ái khác lạ thế này – Tôi muốn biết tin thằng con tôi. Tôi chỉ có mình nó… Và nếu có thể được, cho tôi được nhìn thấy nó thì ơn này…

Giọng anh tắt lại. Chính anh cũng không thể ngờ rằng mới có vài tháng sống trong cảnh tù đày mà lời ăn tiếng nói của mình lại có thể chóng vánh trở nên thống nhục, năn nỉ đến thế.

- Nguyên tắc tạm giam không được tiếp xúc với người ngoài, kể cả thư từ, lời nhắn. Ông cho địa chỉ đây, để nếu có thể tôi sẽ nhờ người đem đến tận nhà.

Anh nói địa chỉ mà không mấy tin. Nguyên tắc tạm giam… Trời ơi! Còn tạm cái nỗi gì nữa? Tại lại tạm? Thì họ cứ giam luôn đi, ra toà đi, kết án đi, giam một năm, mười năm, trăm năm cũng được miễn là thằng bé có quyền được vào thăm bố nó. Cứ đà này không hiểu sẽ dây dưa biết đến chừng nào. Những câu hỏi không có thực cứ tiếp tục bổ xuống và những câu trả lời rất thực cứ tiếp tục dội lên. Hai chiều. Tránh né. Không chạm nhau. Trơn truội. Vì cuộc đời này, dẫu là cái cuộc đời chẳng mấy hay ho, vì những năm tháng đã qua, vì cái nhìn trong vắt của thằng bé, dù có được hứa hẹn điều này điều khác về quy án nhưng anh không thể nói ngược lòng mình. Không thể…

Một tuần sau, cũng vào một lần tù phạm được ra sân ngồi hóng gió năm phút buổi chiều, người quản giáo đó lại lặng lẽ đến gần và cũng lặng lẽ như không phải là nói với anh:

- Đừng quay đầu lại! Thằng nhỏ vẫn khoẻ, vẫn đi học bình thường.

- Trời! Anh đã được gặp cháu rồi ư?

- Tôi đã bảo không quay đầu lại! Gặp rồi. Gặp cả vợ ông nữa. Bà ấy không nhắn gì và cũng không… gửi gì.

- Tôi biết. Còn thằng con tôi, nó có nói gì không?

- Nó bảo ông cứ yên tâm, giữ gìn sức khoẻ, nhiều người ở công ty đang gửi đơn đi khiếu nại cho ông. Nó có gửi cho ông ít thuốc trợ tim mà ông thường vẫn dùng ở nhà. Sáng mai tôi đưa cho.

- Cám… Cám ơn cán bộ! – Giọng anh rung nhẹ - Vậy là nó vẫn bình thường, vẫn đi học, vẫn… Thế là được rồi. Xin lỗi! Cho tôi hỏi thêm một câu nó có nhắc gì đến một người tên là Thương, Hà Thương không? Người đó có đến gặp nó không?

- Không!

Tiếng trả lời nặng như đá cục chấm hết. Người quản giáo đứng dậy bỏ đi, lạnh lẽo, dửng dưng như vừa rồi không nói gì không nghe gì cả. Ông bạn tù đi đến, ngồi xuống, đưa cho anh một mẩu thuốc rê hút dở, ướt nhoét nước miếng một đầu.

- Có tin nhà?

- Ngoài kia người ta đang tìm cách chạy tội cho tôi – Không hiểu sao anh lại không muốn nói ra cái điều không muốn nói ấy.

- Tốt! Ít nhất xung quanh chúng ta vẫn còn chưa hết những người tử tế. Nhưng chú cũng nhớ lấy cái đó làm điều đôi khi lại còn rắc rối thêm. Ví như trường hợp của tôi. Cả đảng uỷ, cả ban giám đốc, cả công đoàn, đoàn thanh niên cũng làm đơn kí vào nhằm khẳng định tôi không có tội đàng hoàng nhưng có ăn thua gì đâu. Ngược lại, họ còn cho tôi là vận động, là xách động quần chúng để tung hoả mù tội càng nặng hơn. Và cái kẻ quyết liệt ném ra cái tin ấy không ai khác lại vẫn là cái kẻ xưa nay tôi tin cậy, tôi cưu mang nhiều nhất. Nó, từ chỗ sắp vướng kỉ luật nặng ở một công ty khác, quý tài, tôi nhận về, đưa lên phó phòng, trưởng phòng, rồi phó tổng giám đốc, lo kết nạp đảng cho, vậy rồi không hiểu sao, khi cần thiết, nó sẵn sàng bán rẻ tôi để thờ chủ mới! Mà trong làm ăn, một khi người thân tín của mình muốn bán rẻ mình thì có thiếu gì cách…

Anh lặng lẽ quay đi như không muốn nghe sâu vào cái chuyện ấy nữa. Cái chuyện như vận vào anh, như là trường hợp của chính anh. Thời bao cấp khốn khó thật, nhưng con người đối xử với con người cũng đâu đến nỗi. Mới mở cửa làm ăn có ít ngày, mới để đồng ngoại tệ cùng với những khuôn mặt hải ngoại tràn vào cuộc sống có ít ngày mà lòng người đã đổi thay, đảo điên quá thể. Anh muốn ngồi lại một mình để nghĩ đến thằng bé, đến thái độ ráo hoảnh của mẹ nó, đến sự cũng ráo hoảnh của Hà Thương. Rút cuộc là đàn bà là thế cả. Cứ phải có một tình huống thật trớ trêu nào đó xảy ra mới đo hết được lòng dạ họ. Vợ anh không nhắn gì, gửi gì, điều ấy hiểu được và thực lòng anh cũng mong mỏi như thế. Bao lâu nay người đàn bà độc địa đó có còn coi anh là chồng nữa đâu ngoài mối hận thù có thể xả ra bất cứ lúc nào, ở đâu, nhất là trúng một dịp trời cho như thế này. Nhưng còn Thương… Chẳng lẽ em cũng làm một cú phủi tay êm nhẹ coi như tôi không hề có mặt trong cuộc đời như vậy ư?

Đêm đó lại là một đêm thức trắng đối với anh. Cuộc đời tù ngục là cuộc đời của những đêm thức trắng và của những ngày đen rầm. Và vào một buổi sáng đen rầm như thế, khi người bạn tù vong niên được phép lên y tế khám căn bệnh u sơ tuyến tiền liệt đang tái phát, người quản giáo mở cửa bước vào, rót cho anh một ly cà phê pha sẵn đựng trong cái phích con đeo bên người. Trời ơi! Anh là một người nghiện cà phê, nghiện nặng, hồi còn ở ngoài một ngày có thể không cần ăn nhưng dứt khoát phải có một ly cà phê đặc để rồi từ lúc vào đây, những buổi sáng đầu tiên không có nó, mồm miệng nhạt thếch nhạt thác như cái người mà cả đời chỉ làm độc một việc tệ hại là sốt rét. Anh cầm như vồ lấy ly nước màu nâu đen nóng hổi, thơm ngậy đưa lên miệng làm một hơi gọn nửa. Dòng nước chảy chầm chậm xuống cổ, xuống ngực, lan toả khắp chân tay, tế bào, mạch máu như đưa như ru cái đầu óc bít bùng nơi anh vào một ý nghĩ thảnh thơi khác lạ xưa nay chưa từng có. Chao ôi! Rút cục cuộc đời cũng quá đỗi đơn giản thế này thôi ư! Một bữa cơm no, một ly cà phê nóng, một hơi thuốc thơm… rồi ra đi mãi mãi, có sao đâu. Anh chợt nghĩ đến một bữa cơm tử tù và khẽ rùng mình.

- Tại sao… Cán bộ đối xử tốt với tôi như vậy? – Anh hỏi.

- Ông uống hết đi! – Giọng người quản giáo vẫn lạnh tanh.

- Tôi… tôi để lại cho ông ấy. Ông ấy cũng nghiền…

- Vẫn còn đây – Anh ta nhét nhanh cái phích xuống dưới tấm chiếu bết bát vệt mồ hôi – Hai ông uống dần. Thỉnh thoảng tôi lại mang vào cho.

Anh ngửa cổ chắt đến giọt cuối cùng. Không thấy ngon nữa. Chỉ thấy đắng nơi cuống họng…

- Ông có nhớ một người tên là Hải không? - Người quản giáo đột ngột hỏi.

- Hải… Hải nào ạ?

- Hải cụt, ở cùng đơn vị với ông.

- Hải cụt… Nhớ! Cậu áy cụt một ngón tay khi sử dụng B40 trong trận đánh vào sân bay Bù Da Mập. Sao ạ?

- Tôi là con ông ấy.

Nói xong, anh ta đi ra luôn. Cánh cửa sắt nặng nề lại nhanh chóng được đóng sầm lại âm u như cánh cửa địa ngục. Vũ Nguyên ngồi thẫn thờ. Hải! Hải cụt… Hèn chi cái trán dô cái cằm vuông, cái răng vâu vẩu, cái dáng đi hơi gù gù… sao cứ nhang nhác một ai?

Đó là một câu chuyện, nói đúng hơn là một chi tiết hết sức nhỏ xảy ra cách đây đã ngót nghét sáu, bảy năm, vào cái ngày anh sắp có quyết định được điều lên làm giám đốc công ty. Bữa ấy, nhân ngày kỉ niệm thành lập trung đoàn cái trung đoàn đi bê chứ không phải trung đoàn đã chuyển sang làm kinh tế lúc này, anh vô tình gặp lại không ít những đồng đội đang gặp cảnh thất cơ lỡ vận, trong đó có Hải cụt.

Hải cụt đi một chiếc xe máy cóc cáy, đen trủi không rõ là loại gì đến dự, nói to, cười to, ăn cũng to. Trong hơi bia bốc lên, anh ta mới thú thật là mình lóng rày đang làm nghề… chạy xe ôm. Thương tật, văn hoá chả có, vợ con cũng ỳ xèo ba hồi được, ba hồi mất, có chiếc xe máy này chạy kiếm chút cháo nuôi con nhỏ đi học cũng là đã lắm rồi, còn hơn ối thằng bỏ xác trong rừng giờ không biết xương xẩu, đầu lâu, hoa cái ở đâu. Và cùng cảnh ngộ na ná như Hải cụt cũng còn vài ba chiến hữu khác nữa mà giờ đây gặp lại mới biết. Li bia trên tay bỗng đắng ngắt, Vũ Nguyên lui vào một góc, không còn cảm thấy chút hứng thú ăn uống nào nữa.

Cuối buổi, anh kéo mấy người đó nán lại, nói thẳng rằng sống vậy thật không ổn đâu. Chỗ anh đang cần người nếu chịu lên, anh và nông trường sẽ tạo điều kiện cho. Hải cụt cười hô hố bảo, nông trường nông chiếc gì, có mấy cha ở chung ngõ cũng bỏ ráo trọi các nông trường về kia kìa, đi nông trường mà chết đói rã họng à? Anh nói không nông trường thì thôi, đất đai trên đó còn nhiều lắm, tốt lắm, kiếm mỗi người vài ba héc ta trồng đỡ dần dà cũng có thể sống được. Họ bảo để nghĩ ngợi cái đã, cứ để địa chỉ đây, cứ nghĩ ra là lên cái tróc, sợ mẹ gì, đằng nào cũng lãi rồi, sống ngày nào lãi ngày ấy, đáng ra chết mẹ trong rừng cho ba cái kì đà rỉa thịt rồi. Hà hà!

Và nửa tháng sau, họ khăn gói quả mướp lên thật, Đăng Điền đi vắng, anh bảo với chủ tịch công đoàn Đoàn Thanh cắt hơn chục héc ta đất chưa sử dụng đất thuộc diện tích của đội Đăng Điền cho họ làm tạm, coi như dân tự do làm tiểu điền, sau này nông trường cần sẽ đòi lại hay nói họ làm thủ tục đền bù, trước mắt là nông trường giúp họ công khai hoang giống má. Đoàn Thanh gật đầu, cùng là kiếp lính cả, dẫu không cùng đơn vị, làm sao lại không gật khi rừng đất mênh mông đang bỏ hoá như thế. Chuyện chỉ vậy thôi, có ai ngờ rằng bảy năm về sau, cái chi tiết tưởng chừng vô hại ấy đã được người ta nâng lên, quy chụp thành tội xà xẻo đất công sử dụng sức công, tài sản công mưu lợi ích riêng cho gia đình, dòng họ! Và không thể ngờ rằng cái người trông coi mình trong nhà tù hôm nay lại chính là con trai của cái anh chàng Hải cụt được tạm cấp đất năm ấy.

Năm, anh có xà xẻo đất công biến thành đất riêng của gia đình anh không?... Tiếng hỏi cung lạnh lùng hôm nào chợt vang lên chát đắng bên tai anh. Chao ôi! Sao sự đời lại có thể bẻ cong mọi chuyện như vậy nhỉ?

Cuộc đời dài lắm nhưng cuộc đời cũng chạy vòng quanh. Chỉ có tình yêu là rơi thẳng. Rơi tới đáy…

Rơi tới đây… Đó là một cảm giác hoàn toàn có thật khi anh tạm biệt nông trường xách đồ đoàn lên nhận công việc mới ở công ty. Châng lâng lòng dạ! Châng lâng đến nỗi anh không dám nhìn lại cây kèn Cla Tuấn mua đền anh hôm nào. Anh sợ nhìn lại một kỉ niệm, sợ nhìn lại một nguyên cớ tình yêu, một nguyên cớ tan tành. Anh gói kĩ nó lại, nhét vào đáy tủ, thậm chí muốn chôn nó đi, chôn sống để quên, để tự thề nguyền rằng cuộc đời này chắc sẽ không bao giờ còn dịp cầm đến nó nữa. Cầm làm gì khi người ta đã tán tận nghĩa tình đến dường ấy. Đúng là mất mát! Mất lớn quá! Nhưng bỗng chốc mất đi cái neo bám, cái điểm tựa tinh thần mỏng manh giữa cõi sống chao đảo bít bùng. Giống như ngày nào đơn vị trinh sát của anh bám trụ được ở một vành đai trắng khốc liệt nhất lại phần nhiều là nhờ ở dáng hình mềm mại và ánh mắt mái rượi của cô bác sĩ người Sài Gòn kia. Rồi bỗng một ngày, cô bác sĩ ấy bị thám kích Mỹ lẻn vào tận hầm phẫu thuật giết hại, thế là cả tháng trời những người lính cứ ngẩn ngơ, ngẩn ngơ như thể cái lẽ cầm súng từ nay chẳng còn ý nghĩa gì nữa! Mất hết! Mất sach mọi động lực sâu thẳm bên trong! Anh đang là kẻ mất. Cho nên anh chỉ còn cách lao đầu vào công việc để tìm quên, cố mà quên.

Và cái gọi là cố tìm quên đó, chán chường chưa, nó lại được diễn ra ngay từ ngày đầu chân ướt chân ráo qua những câu nói của bạn bè như thế này đây:

- Dại rồi mày ơi! Đang ngon đang lành lại đâm đầu lên làm cái thằng chuyên dọn bãi. Họ ỉa ra vung vãi khắp nơi, tài thánh cũng không dọn nổi.

- Ở trên đời cơ cực nhất là thằng khôn lại đi phò thằng ngu.

- Ông tưởng người ta hất ông lên là người ta quý ông lắm đấy à? Còn khuya nhé! Đơn giản chỉ là hất thôi. Ngón chơi truyền thống và đầy tính hiệu quả mà các vị tổ chức lâu nay thường xài.

- Còn kịp. Bác chịu khó làm nước má hồi đi! Má hồi ngay tắt lự! Em là em cứ bảo thật kẻo mai mốt lại hối. Đã bao người cũng trong hoàn cảnh tương tự như bác kia mà nào có ai trụ lại nổi!

- Tóm lại là – Người khác nói năng có vẻ sâu xa hơn – Cậu chỉ là con bài cho một vài kẻ đứng đầu một đơn vị doanh nghiệp đang đi xuống. Cái sự làm ăn giỏi giang của cậu dưới nông trường chỉ đủ sức đưa cậu lên trên này ngồi bàn giấy, ai mà chịu nổi một kẻ thuộc cấp cứ luôn luôn toả sáng hơn mình lên đây, nếu cậu làm giỏi thì họ thưởng, mà cậu làm tồi thì cậu tự kết án câu. Một phát nện được cả hai mục tiêu.

…

Đúng là chóng mặt nhức đầu! Y xì những câu nói khi anh rời xí nghiệp cơ khí xuống nông trường năm xưa… Sao cuộc đời và lòng dạ con người lại rối rắm đến nhường ấy! Sao chỉ có một cái chức vị cỏn con mà thiên hạ lại lỡ bày đặt xung quanh nó nhiều bòng bong cạm bẫy đến nhường ấy? Và ngay cả những câu nói bạn bè được nghe, dẫu không ổn. Chả lẽ cuộc sống văn phòng mốc thếch tách xa khỏi vườn cây xanh tươi lâu nay đã tạo nên cho họ cái chất giọng thì thào như nhìn đâu cũng thấy lật lọng, thấy âm mưu cả sao, mà thật lòng anh có ham hố gì đâu, chưa một mảy may ham hố. Anh chỉ chấp hành sự điều hành của tổ chức và tuân thủ cái khát vọng khôn nguôi về một rừng cây thôi, vậy mà… Mà chả lẽ cái cậu Điền ấy đã tiên đoán đúng? Kệ sừ nó, tốt nhất là không nghe, không thèm nghe cái gì hết, chuyện đâu tính đến đó, lo gì. Một chút kiêu hãnh phả vào nụ cười trên môi, nụ cười bất chấp mà nhờ nó, anh đã vượt qua được không ít những tình cảnh hiểm nghèo cả bây giờ lẫn trong chiến tranh.

Phải đợi đến tối thì anh mới được nghe một lời nói thấu đáo của anh bạn trưởng phòng tên Vận mà lúc này cũng đã được cất nhắc lên làm phó giám đốc Công ty. Vẫn thế, phủ miệng và chân tình, Vận kéo anh ra quán, kêu một xị đế với mấy trái xoài xanh, thứ mà cả hai người đều thích, rồi quất luôn, vẫn bằng cái giọng khúc triết một cách dân dã nghe không quen không chịu nổi:

- Chúc mừng cậu!

- Mừng gì! – Anh gượng nhẹ - Thiên hạ nó đang chửi mình là ngu dại, là ham hố chui đầu vào rọ kia kìa!

- Chửi vậy còn nhẹ. Nói chung, còn được chửi tức là còn được tồn tại. Phải là tôi, tôi sẽ bửa đôi đầu cậu ra kia. Nhưng hãy chú ý, trong cách nói của chúng nó, có phần là thực tế nhưng cũng có phần là ghen tuông, đố kị đó. Uống đi! Chúc mừng! Chí ít cũng là một cái mốc thăng tiến trong cuộc đời cao thấp. Nào! Cạng một cái!

- Vậy theo cậu, một thằng bạn tôi vẫn hoàn toàn tin ở sự tỉnh táo và chính kiến, cậu nói đi, tôi có nên trở lại nông trường không?

- Nên tự trả lời. Khi đã gần bốn mươi tuổi người ta thường không thích để ai trả lời hộ mình hết. Tuy vậy, theo ngụ ý của tôi, cậu ạ, toàn bộ vụ việc của cậu chỉ giản dị thế này, thể tạng công ty đang trục trặc nhất là trục trặc về nhân sự, trong khi đó, cậu lại nổi lên như một giám đốc nông trường giỏi nhất. Vậy là lọt vào mắt cấp trên, tôi muốn nói là trên cao ấy. Trên ép xuống nhiều lắm, rút cục lão giám đốc ở đây dù ghét cậu như ghét con vợ già lại lắm mồm, dù thành kiến cố hữu với cậu thế nào nhưng không thể không đưa cậu lên, vừa đưa vừa sợ vãi đái là rồi ba bảy hai mốt ngày cậu sẽ chính thức thay thế lão.

- Thay thế? Cậu lấy cái tin này ở đâu ra hay chỉ đoán mò như ngày trước cứ lẩn mẩn đoán mò ngày giờ quân Nguỵ sẽ đầu hàng để rồi cuối cùng là trật lấc, sai bét những hai năm?

- Nghe đã! Trước khác, giờ khác. Vẫn cái tật chưa nghe đã cãi, rồi còn là khổ, em ạ… Lại còn cười! Nhìn kia, cười mới đẹp chửa, mi cười với gái đấy à? Tiếp đây: Lão biết rằng với tất cả của lão, lão đã tới số, lão sẵn sàng hạ cánh an toàn nhưng trước khi hạ cánh, lão muốn người thay lão phải nằm trong đường dây, phải là một trong những đệ tử ruột của lão để lão còn trông cậy chút màu về sau. Tâm tính như lão còn có gì khổ bằng một ngày nào đớ phải thò bút kí bàn giao công việc cho một kẻ lão căm ghét đến hắt nước đổ đi như cậu. Thế là từ chỗ căm ghét khuynh hướng quản lý theo lão là học đòi tư bản của cậu đến chỗ lão căm ghét sự thật cả con người cậu chỉ đơn giản vì chức vì quyền. Hiểu chửa?

- Không muốn hiểu. Nhưng còn cậu thì sao? Chả lẽ một thằng trời gầm trẻ không tha già không kiêng như cậu lại được lão yêu chiều đến mức cũng phải đưa lên làm giám đốc cho lão.

- Tao khác. Tao là quy luật. Lão cần tao. Mà khi đã cần thì ghét cũng cần mà yêu cũng cần. Cái nữa là thằng tao không bao giờ có thể lọt và kính ngắm của các nhà nhân sự cả. Chỉ suốt đời làm phó thôi. Hiểu chửa?

- Vẫn không hiểu lắm nhưng nghe kinh chết! Cứ như phim mafia Hồng Công.

- Còn hơn cả Hồng Công nếu cậu bớt để ý đến khe ngực đàn bà mà chịu dòm ngó vào những ngóc ngách cuộc đời một tý. Cuộc đời nhiều khi nó còn nồng nàn hấp dẫn hơn cả thân thể đàn bà đấy.

- Tóm lại là sao? – Vũ Nguyên không cười nữa.

- Là đã lên rồi thì ráng mà trụ lại. Quân tử nhất ngôn. Quân tử một đi không ngoái đầu. Mà muốn trụ lại thì trước hết, cậu coi như không màng, không mảy may khái niệm gì đến cái chức giám đốc dở hơi ấy hết, cứ âm thầm lặng lẽ mà làm tốt phần việc được giao của mình rồi cái gì đến sẽ đến, chả thằng khốn nào cưỡng được quy luật đâu. Uống!

- Dạo này cậu nói năng phức tạp lắm nhẩy? Dầu sao cũng cám ơn những lời chân thành một cách lọc lõi của cậu. Còn mình, mình đã có chủ kiến của mình. Nào, uống!

- Chủ kiến gì? Cút à?

- Cũng gần như thế nhưng không cút về nông trường mà làm một cú cút đi xa hơn, đi thăm thú mọi việc cho chắc tay cái đã rồi sẽ trở về.

- Ngu!

- Thì vẫn ngu.

- Cờ đến tay cứ phất. Bỏ trận địa lúc này là hèn. Coi chừng hắn sẽ thừa cơ cậu rời khỏi nhiệm sở mà làm một cú vô hiệu hoá luôn đấy. Thương trường là đấu trường. Quyền lực là quyền lợi, thiên hạ sẽ không thiếu gì mưu ma chước quỷ để bẫy nhau đâu.

- Mình chấp nhận. Bởi còn một thứ cần hơn việc lo rình rập, đối phó với nhau ấy là sự thạo việc mà nói cho cùng, mọi sự đối với mình đều trong giai đoạn tập sự. Tạm kết thúc ở đây, không bàn thêm nữa nhé! Bây giờ là uống và nói chuyện đời. Nào, xin chúc mừng tân phó giám đốc và chắc chắn sẽ là tân giám đốc nay mai.

- Im mồm! Lại định… Lại định đấy. Tao không thèm. Và nếu có cái đó thì là mày chứ không phải tao. Nói gì thì nói về mọi phương diện mày vẫn hơn tao một đầu.

- Hơn cả tuổi nữa chứ - Vũ Nguyên cười.

- Tỷ hả, bị xúc phạm hả - Vận cũng cười. – Cái mồm tao kêu vậy quen rồi như người dân tộc ấy, khi nào mà tao xưng hô đúng phép tắc là khi đó sắp có chuyện đấy.

- Hèn chi cho đến tận bây giờ cũng không có một người đàn bà nào chịu sống chung với mày.

- Sống chung với đàn ông đã mệt thấy mẹ rồi lại còn lo sống chung với đàn bà nữa mà tắc thở luôn à? Dẹp!

- Sống như mày cực đoan quá! Rồi mai mốt…

- Im mồm! Lại định lên giọng khuyên dạy? Mỗi thằng một kiểu sống, không thằng nào được can thiệp vào thằng nào.

- Rõ! Thưa sếp!

- Nguyên! – Nét mặt Vận chợt sắc lại – Tao nghe nói lão Ba tính đưa thằng Điền lên thế chân trưởng phòng của tao? Ý mày thế nào?

- Tốt!

- Cái gì tốt?

- Tao nói công việc ấy cậu Điền nó làm tốt. Cất nhắc đưa lên cao nữa cũng tốt – Vũ Nguyên nói mà rõ ràng đầu óc đang để đâu đâu.

- Khách quan đấy chứ?

- Thì tao có chủ quan bao giờ đâu.

- Cái chết của mày là bao giờ nhìn người cũng rất sơ sài, rất cảm tính. Thế cái vụ nó chơi mày, người ta nói đến tai tao, mày cũng cho là tốt à?

- Chơi gì đâu. Cậu ta chỉ phải cái hơi khôn quá, khó hiểu, ít dám chịu trách nhiệm, thế thôi chứ nhìn chung hắn là con người được việc mà mày biết đấy, cái bi kịch của các doanh nghiệp lúc này, trong đó có doanh nghiệp cao su của ta là quá thiếu người được việc. Vả lại, phàm ở đời người đã thạo việc lại thường là người có tật nhưng không sao. Tật thì trước sau có thể sửa được, nhưng dốt nát, vô trách nhiệm, khó sửa lắm! Nó thành căn bệnh trầm kha của sổ đông rồi!

- Lại cái tật thích khái quát! Thạo việc hay không tao không cần biết nhưng mỗi lần lên đây, tao thấy thái độ khúm núm thì thào của nó trước lão giám đốc hay bất kể một tay có uy quyền nào đó là tao đã muốn lộn ruột lên rồi. Trông hèn quá! Thằng người có thể có trăm điều xấu xa nhưng hèn là tao đếch chịu nổi.

- Còn nhiều cái không chịu nổi nhưng cố cắn răng mà chịu đồng chí thân mến ạ! – Vũ Nguyên nói và thoáng nhìn đồng hồ.

- Cu cậu chán chuyện rồi đấy. Một đứa chỉ thích ngồi với đàn bà hơn ngồi với đàn ông như mày rồi trước sau cũng hỏng! Con nhỏ Thương sao rồi? – Vận bỗng hỏi đột ngột.

- Sao là sao?

- Là mày có còn ý định chôn vùi sự nghiệp vào cái ngấn ngực chết mẹ đó không?

- Cô ấy đi rồi! – Giọng Vũ Nguyên nhìn xuống – Đi vĩnh viễn rồi.

- Đi lấy chồng?

- Cũng gần như thế - Bỗng anh quát tướng lên – Mà cậu hỏi đến nó làm gì? Biết cái gì mà hỏi? Yêu cầu yên lặng không dễ quật chai vào đầu nhau lắm!

- Thì tao vẫn im lặng đấy chứ. Chính vì tao im mà mày càng ngày càng đổ đốn thế này. Ô kìa… Hay chửa! Mày khóc đấy à? Dại gái đến mức chảy nước đái ra như thế này thì đúng là không tài nào hiểu nổi. Thôi, làm hết rồi về. Nhìn một thằng đàn ông gần bốn chục tuổi ngồi khóc ngon lành, tao muốn tự đập chai vào đầu mình lắm! Về!

Nói về nhưng Vận vẫn ngồi im, ngước đôi mắt đùng đục nhìn lên ngọn đèn đường đang chao qua chao lại ở ngã tư, thoắt thở dài? Tiếng thở ấy dành cho bạn hay cho chính cuộc đời làm cao su nhọc nhằn của mình, có lẽ chỉ có cô bán quán đang ngồi thầm lặng trong góc tối o e tiếng muỗi bay kia là đoán hiểu được.

Sáng hôm sau, Vũ Nguyên bước thẳng đến phòng giám đốc, áo quần chải chuốt, mặt mày rất tươi tỉnh:

- Anh Ba! Tôi biết lẽ sống còn của nghề cao su là ở như đầu ra. Có làm bao nhiêu mà đầu ra tắc tị thì cũng coi như không. Từ đầu ra, ta có thể dò tìm được cách sắp xếp lại đầu vào. Cho nên tôi đề nghị được không phải ngồi ở nhiệm sở mà trực tiếp đi tìm thị trường ở bất cứ nơi nào, chủ yếu là biên giới phía bắc, có thể là một năm, và cũng có thể là nhiều năm.

- Ấy, cứ uống nước đi đã, làm cái gì mà sồn sồn lên thế? Mới về, cứ nghỉ ngơi, cứ từ từ tìm hiểu công việc, lo gì ngày rộng tháng dài.

Vũ Nguyên chút nữa thì bật lên một tiếng cười quỷ quái như anh vốn sẵn có lối cười như thế khi thốt nhiên đọc được một cái gì đó bên trong lòng dạ con người. Xin ông! Ông đang muốn nhổ phứt tôi đi cho đỡ vướng, bây giờ tôi tự nhổ thì ông lại cứ từ từ! Từ từ gì mà mặt ông lại đang giãn nở đến sắp rách toác ra thế kia, hở? Và dứt khoát là ông sẽ sắp tuôn ra những lời vuốt ve cao thượng để che đi cái hứng khoái không kìm được cho coi! Nào…

- Thế cô ấy và các cháu ra sao? Trước lúc đi cũng nên tranh thủ tạt qua nhà ít ngày đã chứ hả? Chà! Nói gì thì nói chứ cậu đúng là người của công việc. Nếu tất cả mọi người đều được như cậu thì phúc đức cho ngành cao su khốn khổ này quá!

Biết ngay mà! Anh lại cố nhịn cười. Kiểu này lão ta sắp phong mình làm anh hùng, thành thánh sống đến nơi và nếu mình đi tiệt thì có khi lão đội mình lên đầu mà đi khắp công ty mất.

- Xin lỗi! Tôi chỉ có một cháu và cũng đã tạt rồi.

- Thế à? Chết chửa, mình quan liêu quá. Thế… Thế còn con nhỏ Thương? - Be sườn trái anh bỗng nhận một cú hích rất ư là thân ái – Chắc là khóc hết nước mắt chứ? Này! Cậu làm khổ đàn bà nó vừa vừa thôi nhé, làm quá, khi chết chúng nó kéo ra đầy mồ đầy mả lại rắc rối to. Hà hà!

Vô duyên! Đang không lại nói đến mồ mả! Cái lão này không còn cách nào bộc lộ được cái sướng đến quá bất ngờ nữa à? Thôi được, có lẽ đã đến lúc phải cho cái đầu óc cứng đơ đầy chất bảo hoàng bảo thủ như của một viên đội cải cách ruộng đất kia tỉnh lại một chút.

- Anh Ba! – Vũ Nguyên nói ráo hoảnh – Tuy mới về nhưng tôi đã được nghe nhiều chuyện nhức đầu trên này, tôi đi hy vọng rằng lúc trở lại mọi chuyện sẽ ổn hơn.

- Cái gì nhức đầu, cái gì sẽ ổn? Cậu nghe ai? Nghe thằng thối mồm nào? – Tiếng hỏi phụt ra nghe rèn rẹt như hở van nồi hơi nhưng liền đó lại trầm xuống như cái sự hỏi này ông ta đã từng được nghe, đã nhiều lần phải ứng xử - Ổn! Sẽ ổn! Có gì mà không ổn! Cậu cứ đi đi! Và phải nhớ một điều, kẻ xấu miệng, kẻ muốn hại ta chơi ta ở đâu cũng có, đừng vội tin ai, kể cả cái vùng đất địa đầu mà cậu sắp tới.

- Cám ơn lời nói chân tình của giám đốc!

- Có gì đâu. Có thể trước đây cậu đã nghe nói nhiều điều không trúng về mình nhưng về đây sống với nhau dần dà cậu sẽ hiểu. Mình bao giờ cũng chân tình, bao giờ cũng lấy cái việc quý trọng con người lên trên hết. Ví như chuyện của cậu, mình biết cậu thành kiến với mình, nói ác về mình nhưng mình vẫn kiên quyết đề bạt lên mấy anh cho cậu về đây.

Anh quay nhìn ra mảng nắng ngoài song cửa, chút nữa bật lên một tiếng phịt ở cuống mũi. Miệng lưỡi trơn truội đến thế là cùng. Nhưng dẹp! Sắp đi xa rồi, có nín nhịn thêm một chút nữa đã hề hấn chi.

- Này! – Giọng nói làm ra bộ vô tình – Bọn mình tính đưa tay Điền thay cậu Vận làm trưởng phòng kinh doanh xuất nhập khẩu cậu thấy thế nào?

Cái chết của mày là nhìn đời lúc nào cũng phiên phiến... Câu nói hồi chiều của Vận chợt trỗi dậy trong đầu, khiến anh bất giác cố thoát vùng ra khỏi tính lười nhác cố hữu một khi phải buộc đầu óc chạm đụng đến những việc về tổ chức, nhân sự, nói chung là về con người.

- Nếu thường vụ và các anh đã tính rồi thì… Nói chung tôi không có ý kiến gì. Cậu ấy có năng lực kinh doanh nhưng giá như cứ để ở nông trường thì hợp hơn. Mỗi người có một thế mạnh riêng của mình, thế mạnh của cậu Điền là trồng trọt và bám chắc vào đất. Xa đất, tâm tính cậu ấy cũng sẽ khác đi! Cái chức năng trưởng phòng một phòng chủ lực, phòng linh hồn, luôn phải va chạm với các tình huống phức tạp, nhất là về tài chính tiền nong, tôi e…

- Thôi được rồi! Việc này sẽ được bàn thêm trong thường vụ đảng uỷ, cậu cứ yên tâm đi đi! – Khuôn mặt đỏ đắm, rất từng trải của vị giám đốc đột nhiên sắt lại như từ đầu đến giờ nó chưa được nở ra.

- Vâng! Tôi chưa nằm trong thường vụ nên cứ coi đây là một lời tham khảo. Còn nếu Đảng uỷ quyết thì… tôi không có ý kiến gì.

Tôi không có ý kiến gì! Câu nói như một cái tặc lưỡi và cách nhìn nhận con người nước đôi không muốn bất cứ ai bị tổn thương đó, Vũ Nguyên đâu có ngờ rằng, chỉ mấy năm sau, nó đã trở thành cái hậu hoạ khiến anh phải chui đầu vào tù!

Còn lúc ấy, anh nhận được một cái bắt tay mềm nhũn, hững hờ rồi sau đó không còn gì nữa.

Với một chút nhớt nhát còn lại trong lòng bàn tay, anh bỗng hiểu tại sao con người có bộ óc cứng ngắc, thẳng đơ, nhưng đầy biến hoạt và thường lấy những nguyên tắc đảng, nguyên tắc mác xít ra phù trợ cho ý định của mình kia lại có thể trụ được ở đây gần cả chục năm. Giỏi! Phải nói là quá giỏi! Và cùng khoảnh khắc ấy, anh biết chắc rằng tới đây giữa mình với ông ta, một cái hố vốn ngăn cách lâu nay đã lờ mờ hình thành nay càng hình thành sâu hoắm hơn. Biết vậy nhưng anh chẳng thể làm khác được. Ghét là ghét, yêu là yêu, làm sao anh có thể nói lời giả dối xu phụ với một con người bấy lâu anh đã không chịu nổi ấy.

“Mày rồi còn là khốn đốn vì cái thói cực đoan cứng ngắc của mày chú em ạ! Mềm thì lại mềm quá, cứ như cái đứa làm thơ trong rừng, cứng thì lại cứng quá, chẳng ai chịu nổi. Giữa cái đầu của chú và quả tim trong ngực chú nó đang đập lộn nhau kha khá đó. Cuộc sống lúc này không phải chỉ có lòng tốt và sự trung thực là đủ thôi đâu. Nó còn cần rất nhiều thứ khác nữa mà chú em chỉ nhận ra một khi chịu khó bỏ bớt được ba cái tính khí ngang bướng, động một chút là nổ tung toé, coi trời bằng đĩa nhậu ấy đi.” Ông bí thư cà răng căng tai thường được kêu bằng ông Bảy chú rừng dạo nào lại quắc vào mặt cậu bạn vong niên của mình như thế lúc anh ghé thăm tận nhà kiếm ly rượu uống đỡ tối qua. Uống cạn ly rượu tắc kè vàng sánh, ông nói thêm, cái miệng ngắn, răng vẫn cười nhưng đôi mắt lại phảng phất chút buồn buồn: “Tôi nói chú cũng tức là tôi nói tôi. Có những thứ thời chiến rất hợp nhưng thời bình lại có chiều không ổn, như thói cực đoan quyết đoán chẳng hạn. Cho nên – Ông cạn một ly rượu nữa – Chú cứ đi đi! Chú cứ làm theo những gì mà lương tâm chú thấy ổn, còn không ổn, sẵn sàng trả giá, ngẩng đầu lên mà trả giá, cốt không được hèn. Còn tôi, chưa biết chừng ngày một ngày hai tôi cũng buộc phải rời khỏi cái công việc quá phức tạp này. Rất thanh thản. Tôi với chú đều có một thời lính chiến tận mình…”

“Chấp nhận trả giá!” Anh nói và ném tan cái ly xuống đất theo đúng kiểu cạn ly trước lúc vào trận ngày xưa rồi quay lưng đi thẳng.