- 27 -

TRỜI ĐANG MÁT MẺ, MẤY NGÀY NAY BỖNG LẠI CHUYỂN sang oi ả khác thường, cái oi ả như báo hiệu một điều gì không lành về thời tiết sắp xảy ra.

Tuy vậy mùa thay lá đã xong. Một màu cạo mủ rộn ràng nữa lại tới. Mùa xanh cao su hắt ánh xanh lên đến tận trời. Phả ánh xanh vào mắt những cô gái lại bắt đầu sáng sáng ra lô. Đối với sức vóc của cây, đây chính là một thời điểm quan trọng trong năm. Những bao phân tốt nhất được chôn chìm trong rãnh nối giữa các hàng cây để tránh cái sự trôi tiêu khi mùa mưa xuống. Cỏ gianh cỏ lác đang mọc vươn thành thảm dày dưới gốc đòi hỏi phải được phát sạch. Tốc độ lao động và cường độ lao động buộc con người phải bỏ ra gấp đôi bình thường. Sáng sớm ra đi, tối hỉm mới về. Mệt nhưng mà say. Cái sự mệt và say của một người có của có nả, đang gồng trọn sức lực cho thành quả của chính mình.

Điều không lành ấy xảy ra vào giữa đêm. Bắt đầu chỉ là những tia chớp khan. Sau đó là gió mạnh. Chớp trái mùa và gió giật mùa vốn ngàn năm nay đã là chuyện thường tình trên vùng đất khắc nghiệt này cho nên con người sau một chút tỉnh giấc lại tiếp chìm trong giấc ngủ nhọc nhằn. Chính khi đó một tiếng ù ù dữ dội như tiếng máy bay oanh kích ục lên. Tiếng ù ù đã biến thành tiếng rít ghê hồn trong không gian, rít thốc rít tháo lên những ngọn cao su vừa thay lá mới. Tiếng rít cuộn sôi đến đâu là ở đó quặn lên những âm thanh khô khỏng như ngàn ngàn xương gẫy. Rồi im. Nó đến rất nhanh và bỏ đi cũng rất nhanh như cơn động tình của vũ trụ để sáng hôm sau hàng ngàn người thợ đứng ngẩn ngơ trước một luồng dài những thân cao su căng nhựa đang biến thành những thây ma vặn ngược, gẫy nát, đau đớn, ứa máu trên mặt đất đã bị xới tng, trắng phớ như vừa có trận B52 liên hoàn nào vừa quệt qua đây…

Tổng hợp số liệu từ các nông trường báo lên ít nhất là hơn một triệu cây, tức hơn hai ngàn héc ta, tức hơn một phần mười tổng diện tích đã hoàn toàn đổ gục và gần năm trăm nhà dân bị tốc mái hoặc sụp hẳn. Tin này đã giáng xuống đầu Vũ Nguyên như một cú sét. Mất một lượng cây quá lớn như thế, lớn nhất trong lịch sử thiên tai từ trước đến nay là mất một sản lượng không thể cân đối được, mất luôn cả sự thu nhập của hàng ngàn người thợ ăn theo vào những vườn cây đó. Cái sảy nảy cái ung. Nơi có cơn lốc đi quan, nạn trộm cắp, nạn cạo phá cạo ẩu cho đủ định mức, cho đủ bát gạo trong nồi đang có chiều hướng tái phạm ở mức độ tàn bạo không lường được.

Thế là, Công ty đã tưởng sẽ rửa tay ăn mừng trước mọi thành tựu hai mươi năm mới có thì giờ đây, giống như sự trừng phạt của đấng tối cao, lại bắt đầu chắt bóp, nghiêng ngả. Và nặng nề hơn nữa là những điều tiếng tốt xấu, thậm chí rất xấu về Công ty, về những người lãnh đạo, về bản thân giám đốc Vũ Nguyên thừa dịp dào lên như tằm ăn rỗi.

Một buổi sáng, giám đốc Vũ Nguyên ra lô cùng với chị em ở một nông trường điểm, cái nông trường bị cơn lốc tàn phá nặng nề nhất. Sống nửa đời với cao su, anh nghiệm ra cứ khi nào trong lòng có điều gì chênh chao bất ổn, anh thường xuống nông trường, tìm ra ngoài lô cùng làm cái việc làm của con người, cùng thở cái hơi thở của công nhân là đầu óc sẽ dần dần yên tĩnh lại ngay.

Tối qua anh đã có buổi nói chuyện thẳng thắn với Điền. Trước sau cậu ấy vẫn chỉ cười, bảo anh, bảo anh dạo này chưa già mà đã hay vân vi, chả có chuyện gì sất, làm gì có thể có chuyện gì một khi cái hoạ trờ già đó tuy khủng khiếp thật nhưng chẳng hề ảnh hưởng chút xí nào đến khí thế của Công ty, cái khí thế đã được tôi rèn trong những hoàn cảnh khốc hại hơn nhiều, cũng như uy tín của vị tổng chỉ huy đứng đầu nó. Điền còn đưa ra một ví von rất ư là tục tĩu: Suy đến cùng, một cá nhân bỗng toả sáng như anh thì tránh sao được có kẻ ghen ghét, đố kỵ theo lối tư duy tỉnh lẻ, kiểu manh mún nông dân nhưng nhằm nhò mẹ gì, cái số cơ hội thối tha đó chưa bằng miếng lòi dom trong đít con voi, chuyện vặt. Và những kẻ đó, nếu nó tính lòi nữa, cũng dư sức ấn cho nó thụt vào, thụt tít, anh cứ yên tâm đi. Cái thằng, nó đã nói đến mức ấy thì phải yên tâm thôi nhưng nhìn trong mắt nó, dường như nó vẫn cố giấu anh điều gì, đôi mắt màu chì, phả ra những hơi lành lạnh như sương như khói…

Năm giờ sáng. Cảnh vật còn tối thui. Sương đêm ướt đẫm trên cỏ, trên lá, trên cả mái tóc buộc gọn của những cô gái đang miệt mài cạo mủ. Những tấm lưng con gái căng ra. Những ngón tay lướt theo miệng cạo như mơn man, ve vuốt. Hàng cây rùng mình trong một chút đau đớn ngọt ngào rồi dịu dàng chiết ra những giọt sữa thật nhỏ, mềm, vừa đủ để tạo thành tiếng tinh tang rơi đáy bát. Tinh tang… ting tang… Một bản nhạc rừng, một giai điệu vị tha khát khao được dâng hiến. Đã cảm, đã nghe, đã nhìn thấy cảnh này không biết bao nhiêu lần nhưng lần nào đối với anh cũng là lần đầu. Giống như ngày nào hành quân giữa nắng nôi cả ngày trời không có một giọt nữa thế rồi bỗng vô tình phát hiện ra một con suối nước trong vắt chảy qua. Hụm nước suối ngọt mát như hụm nước thạch. Chao ôi, giá như đừng có cơn lốc quái ác đó thì sáng nay…

Anh mượn một con dao cạo, cạo thử… Bật lên một tiếng cười khúc khích:

- Cạo thế thì chết em rồi giám đốc ơi. Cuối buổi người ta ra kiểm tra kĩ thuật mà thấy dăm nào dăm ấy to bằng con giun đũa thế kia là mất điểm nhà em đấy.

- Mất điểm chứ mất người cũng còn chả sợ nữa là. Giám đốc sẽ… bù lại cho, bù đến nơi đến chốn, bù cả vốn lẫn lãi. Có phải không thủ trưởng?

Anh cười. Trong mất mát mà vẫn cười, vẫn nói được như thế ư? Cứ tưởng rằng xuống đây là chỉ nghe toàn những lời than vãn, những ánh nhìn ai oán, đắng lòng. Vậy mà… Công nhân của anh đấy. Quần chúng, đồng đội của anh đấy. Sức chịu đựng và khát vọng sống nào đã cho họ có được nét cười nhẫn nại sáng nay. Bỗng thấy dường như chính mình có lỗi trong chuyện này. Anh ngước nhìn lên ngọn su, thấy sống mũi mình cay cay…

Lại vẳng khẽ một tiếng con gái đằng lưng:

- Dòm giám đốc cười trẻ như trai mười tám, lại đẹp nữa.

- Đẹp cũng của người ta. Trẻ cũng của người ta, nhẩu tay lên kẻo mặt trời lên lại ngáp há mồm ra bây giờ.

- Giám đốc ơi! – Một giọng bên phải – Hồi trẻ chắc giám đốc bị chị em đeo bám dã man lắm nhỉ?

- Chả cứ hồi trẻ, ngay bây giờ nếu giám đốc gật đầu, em cũng sẵn sàng đeo bám mút mùa luôn.

- Mày bỏ cả chồng con mà đeo à?

- Bỏ tất. Một đêm quân tử nằm kề còn hơn thằng nhắng…

- Chết nhá! Mày dám bảo thằng chồng mày là nhắng nhá! Tao mách. Đừng nghe nó xui dại giám đốc ơi, chồng nó có vỗ nhất đẳng huyền đai đấy.

- Này! – Một giọng bên trái khẽ hơn – Đừng trêu chú ấy nữa. Nhe câu chuyện vợ con của chú ấy cũng…

- Thật hả?... Người như thế mà tội nhỉ! Đúng là trời sao trời ở không công…

Cứ thế các cô gái vừa đi vừa nói, vừa cạo vừa nói, thoáng chốc cả tổ đã chuyển dịch sang lô thứ hai rồi. Và khoảng trống ngổn ngang, gục gẫy, tanh nồng mùi lá nát. Những tay dao ngựng lại. Những con mắt thoáng nhìn lên, bần thần…

Anh đến gần cô tổ trưởng, một cô gái lớn tuổi hơn, nói giọng Thừa Thiên ấm như nhõng nhẽo:

- Cơn lốc vừa rồi, tổ mình mất bao nhiêu cây?

- Chừng năm héc ta, chú.

- Hơn hai ngàn cây! Mỗi cây mỗi ngày cho trung bình 3 lạng mủ, hai ngàn cây là… Nhiều nhỉ? Thế chị em có hoang mang lắm không?

- Hoang mang dữ lắm chú, đồng lương giật xuống còn một phần ba không hoang mang sao được nhưng là lúc đầu thôi, sau đó được nông trường cân đối sản lượng nên cũng đỡ. Mà nói cho cùng, so với trước đây, tuy khó khăn nhưng cũng còn khoẻ chán. Lốc ác chi mà ác rứa chú hỉ?

Anh lại thấy sống mũi mình cay cay…

- Sương muối bắt đầu xuống – Giọng anh ngàn ngạt – mình ở đây đã có lô nào nhuốm bệnh chưa?

- Có rồi nhưng trị được rồi. Chỉ sợ mai mốt sương xuống nhiều nữa, bệnh lây lan khắp cả, trị không kịp.

- Thế trung bình mỗi buổi thế này mỗi cô cạo được bao nhiêu cây?

- Một phút mười cây… chừng hơn ngàn cây chi đó ạ.

- Thế nếu cạo hết mức thì được bao nhiêu?

- Dạ, chừng gấp rưỡi.

- Thế vừa rồi nông trường tăng định mức, tức là tăng chất lượng và số lượng cạo, các cô có thấy cao quá không?

- Cao thế nào tụi em cũng mần được, miễn là thưởng phạt cho nghiêm.

- Còn cái khoản phân thế nào? Có ít quá không?

- Thoạt tiên tưởng ít sau nhưng rồi áp dụng kỹ thuật mới lại thấy được. Làm như trước, tưởng nhiều nhưng lãng phí cũng nhiều.

- Thế thuốc sâu?

- Cũng rứa. Trị đúng cây đúng bệnh vừa đỡ tốn vừa hiệu quả.

- Cám ơn!

- Thủ trưởng ơi! – Một cô gái có đôi mắt rất to, xanh gọi với lại – Lâu lâu thủ trưởng mới xuống đây, toàn nói chuyện thuốc sâu, phân bón, tụi em rầu lắm.

- Vậy các cô muốn tôi nói chuyện gì bây giờ?

- Chuyện tình cảm đi. Ví dụ tụi em ở đây nam thiếu nữ thừa, cứ đà này nếu không khéo tụi em ế hết hoặc chỉ còn cách đi làm lẽ thiên hạ để có thằng cu mà ẵm thôi.

- Nghĩa là…

- Nghĩa là thủ trưởng phải tăng cường nhiều thợ nam giới vào. Tăng cường mà vẫn thiếu, phải thành lập những bộ phận chuyên đi lo môi giới với bên ngoài.

- Con ranh! Chắc mày xung phong vào tổ đó chứ. Còn lâu. Mày mới có mười chín, trẻ chán, các chị của mày mới cần đi môi giới hơn. Phải không giám đốc?

Vũ Nguyên chưa biết trả lời sao thì giám đốc nông trường, một thanh nhiên to con, có nước da đen cháy đã lao xe máy tới nhưu một nhân vật trong phim hình sự lướt ràn rạt giữa những hàng cây:

- Báo cáo anh… Anh Vận điện mời anh về. Hình như thằng nhỏ con anh nó lên.

Điều đầu tiên là anh nghĩ ngay: Nếu thằng bé lên thì chắc là mẹ nó lên theo mà thực lòng anh không hề muốn gặp cái con người ráo hoảnh đó bây giờ chút nào. Nhưng không, đúng đón anh ở cổng Công ty lại chỉ có một mình nó, cao mảnh, mái tóc giống cha đang bị gió đánh bung lên. Thằng bé có tướng thi sĩ, cuộc đời rồi là khổ đây.

- Chào con! – Anh xuống xe đi đến, giơ tay bắt tay con như bạn – Con lên chơi ngày chủ nhật à? Sao không lên phòng.

Nó không trả lời, chỉ đưa đôi mắt mở to nhìn bố. Điền từ trong sân nhanh nhảu đi ra, giọng xởi lởi:

- Anh Hai! Em đã gọi điện cho nhà hàng Suối Xanh, họ sẵn sàng dành một chỗ đẹp nhất, anh đưa cháu ra đó cho mát, có thể tắm suối nước nóng rồi dùng bữa trưa luôn.

- Thôi khỏi, cám ơn, cậu chu đáo quá, bố con nhà này đi dạo trong lô thú hơn. Cũng cần cho chàng trai Thành phố này biết thế nào là thiên nhiên cây lá một chút, phải không con?

Không nói, cậu chỉ gật đầu.

- Trưa nay bố sẽ đãi con một chầu cá nướng do chính tay bố câu từ lòng hồ lên – Anh quay sang Điền – Mình vừa ở chỗ thằng 12 về. Thiệt hại nặng lắm nhưng qua đó mới thấy bà con mình tốt thật. Nói cậu Vận tối nay họp toàn thể đảng uỷ và ban giám đốc để tìm cách khắc phục thiệt hại nhé! Bà con càng tốt, mình lại càng không thể ngồi yên để coi đó như một rủi ro tất yếu được.

Điền nhìn theo chiếc xe máy chở hai bố con đi sâu vào con đường liên lô một lát rồi cười nhạt, quay trở vào.

Trước mặt là một mặt nước mở ra bao la, lăn tăn sóng. Hai cha con tìm chỗ ngồi xuống. Gió từ hồ thổi vào mát đến tận chân tóc. Cậu bé có vẻ thích thú, mở phanh cúc ngực, cứ không thôi nhìn sang vệt cây mờ mờ ở phía bên kia lại nhìn những đám mây trắng xốp trôi qua đầu. Anh hiểu cảm xúc của con. Đang ở giữa phố phường ngột ngạt, mắt nhìn không quá dăm bảy bước, hai màng tai lúc nào cũng ầm ầm mọi tiếng động, bỗng được phóng mắt hết tầm trong nắng gió tinh khiết thế này, cũng như anh ngày đầu thôi, làm sao không ngây ngất cho được. Mười tám nông trường là mười tám khu hồ chứa nước, là mười tám con người sau một ngày làm việc nhọc nhằn. Ngày trước cũng mặt hồ này mà nhìn sao chỉ tháy day dứt buồn, như thể cái man mác thẳm sâu kia cứ đối lập nghiệt ngã với cuộc sống lam lũ trên bờ, bây giờ vẫn nó mà toàn thân như muốn tan ra, rượi mát, như muốn ào xuống, muốn hát lên một câu gì đó chẳng cần rõ nội dung.

- Ở nhà có chuyện chi không con? – Anh lựa lời hỏi.

- Cái chú vừa rồi là thế nào với bố? – Cậu bé hỏi lại.

- Chú nào?... Cái chú nói bố con mình ra nhà hàng ấy hả? Trời đất, chú Điền đó con, chú đến nhà ta mấy lần rồi con không nhận ra ư?

- Đến rồi mà sao hỏi chuyện nhà mình kĩ thế?

- Chú ấy quan tâm. Chắc lâu không gặp con, chú mới hỏi. Chú thường nhắc đến con lắm đó.

- Con không thích cái nhìn của chú ấy. Cả cách nói của chú ấy nữa.

- Cha mẹ ơi! Con bắt đầu tập đòi xét nét con người từ hồi nào vậy? Với ai chú ấy cũng nhìn chả nói như vậy, sắc quá, thẳng quá chứ gì. Tại tính chú ấy như vậy, không có gì đâu. Thôi, dẹp cái đó đi. Tình hình học hành của con sao rồi? Chuẩn bị ôn tập để thi chưa?

- Mẹ bán nhà rồi.

Cậu bé buông thõng như thả một hòn đá xuống nước:

- Bán gì? Ai bán? Sao lại bán? – Anh hỏi mà thấy lùng bùng trong tai.

- Mẹ đánh đề bị vỡ nợ, người ta kéo đến đòi, doạ…

Mặt hồ đang xanh bỗng chuyển thành tím bầm. Anh đã lường trước được mọi việc nhưng hoàn toàn không thể hình dung ra nổi điều này. Cậu bé găm mặt xuống cỏ lác như thể chính cái lỗi là do cậu gây ra. Lòng thương con trào lên…

- Thế bây giờ hai mẹ con ở đâu?

- Người ta cho ở thêm hai tháng rồi mới lấy hẳn.

- Vậy mẹ mày định tính thế nào? – Anh chợt gắt.

- Mẹ chỉ khóc bảo con lên ở với bố còn mẹ, cứ kệ mẹ, coi như chết rồi.

- Ngu! Sao có thể…

Anh vội kìm lại. Nếu nói thêm câu nữa thì câu đó chỉ có thể là câu rủa xả cay nghiệt mà thôi. Vả lại, anh chợt thấy lạnh sống lưng, phần nào cũng do anh, do anh mà cô ấy tuyệt vọng chán chường mà tự đẩy mình vào con đường đề đóm. Quẳng mạnh mẩu thuốc lá ra hồ, anh quay lại với con:

- Thôi được, đã thế thì bố quyết định thế này: Ngay tuần sau cả hai mẹ con sẽ chuyển về đây. Bố vẫn còn một căn hộ do Công ty xây cho nhưng lâu nay để không vì một mình, ở vậy cách rách lắm. Bố chỉ lo con phải chuyển trường ảnh hưởng đến chuyện thi cử.

- Bố đừng lo – Cậu bé từ nãy nghe bố nói, hai mắt đã sáng lên – Con hứa sẽ đỗ vào đại học. Con thích ở trên này.

Anh hiểu nó. Lâu nay mong muốn cháy bỏng của nó là bố mẹ được thuận hoà hay chí ít cũng ở cùng nhau chứ đâu phải chỉ là thích hay không thích. Đời anh cũng tạm coi như hết rồi, chỉ còn có nó, vậy thì đây lại là một dịp may để anh có điều kiện bù đắp cho nó tất cả, còn người đàn bà kia… thôi thì cứ coi như nghiệp chướng phải chấp nhận rồi mươi năm nữa cũng trước sau đi khỏi cuộc đời này.

- Con tắm nhé! – Đứa con hỏi.

- Ừ con tắm đi, sâu đấy, đừng bơi ra xa.

- Con có thể bơi hết vòng hồ này – Cậu bé cởi quần áo nhoài người xuống nước, cười rạng rỡ - Bố xuống đi, mát lắm! Con với bố bơi thi.

Bị cái cười của con quyến rũ, anh cũng lao người vào lòng hồ. Chỉ một lát sau tiếng cười của hai bố con đã vang lên, lăn theo mặt nước, đập rộn rã vào khoảng không ắng lặng…

Sáng hôm sau, tiễn con ra bến xe xuôi Thành phố xong anh vui vẻ trở lại nhiệm sở với một tâm trạng thật khoái hoạt. Thôi, thế là cũng xong một việc. Ai dè chính nhờ có cái chuyện đề đóm, nhà cửa vớ vẩn đó mà anh đã có đủ can đảm để quyết định trở lại một vấn đề nan giải tưởng như chẳng bao giờ có thể quyết định được. Anh cũng thấm biết ơn con kho nó vui vẻ trả lời câu nói dối về chuyện xe cộ của Công ty mà anh thực lòng không muốn phiền đến: “Không sao đâu bố, con thích đi xe ngoài hơn, không phải chuyện trò, không tốn kém lại được thoả sức ngắm cảnh”.

Ấy vậy mà, chưa kịp bước qua cổng, một chiếc xe ôm đã xịch đến và ngồi đằng sau lại vẫn là cậu con. Trên tay nó cầm vật gì đó và hai con mắt nó mở to nhìn bố rất lạ.

- Long… Sao lại quay lại?

Nó không trả lời, chỉ lặng lặng đưa cho bố một tờ giấy khổ rộng đang cầm trong tay. Không hiểu, anh lơ đãng giở ra, lướt nhanh vài dòng chữ im đậm và toàn thân bỗng bất ngờ rùng lên…

- Sao lại thế hả bố? – Tiếng nói như tiếng khóc.

- Không… Không có sao đâu con. Có thể có ai trêu bố, cũng có thể đây là một sự nhầm lẫn địa danh, địa chỉ, không… không có gì đâu – Giọng anh bị nhịu cứng.

- Không phải, mấy người ngồi trên xe người ta nói… đích danh tên bố mà. Người ta còn nói…

- Long! – Anh gằn giọng – Người ta nói gì mặc người ta. Còn con, con có tin bố không?

- Có…

- Vậy thì trở về Thành phố ngay, trẻ con không nên dính vào chuyện người lớn. Về!

Anh nói với người xe ôm vẫn đang còn đứng chờ gần đấy:

- Phiền bác cho cháu trở lại bến xe và chỉ cho nó cái xe nào tốc hành nhanh nhất.

- Dạ, chú Hai yên tâm. Nào đi, anh bạn!

Trước vẻ mặt sắt lại của cha, vẻ mặt khác lạ mà ít khi cậu nhìn thấy, cậu đành ngồi lên sau yên. Xe rú ga đi được một đoạn rồi, cậu còn ngoái lại, đôi mắt vẫn mở to nhìn cha vừa như không hiểu lại vừa như đã thấu hiểu mọi điều. Đôi mắt mở to, ngỡ ngàng và đau đớn, đôi mắt như đôi mắt cậu nhìn theo bố lúc bước lên xe tù sau đó chỉ vài tháng.

- Vận! Thế này là thế nào?

Anh bước thẳng vào phòng phó giám đốc, lia xoạt tờ giấy xuống bàn. Vận không nhìn tờ giấy và cũng không tỏ thái độ, anh rút từ ngăn kéo ra một tờ giấy khác cũng y sì như thế, đặt khẽ trước mặt Vũ Nguyên:

- Chúng nó bắt đầu khai hoả rồi. Từ sớm đến giờ, tôi nhận được hàng chục tờ như thế này.

Anh nhìn xuống. Một hàng tít khá đậm như tia lửa hàn thuốn thẳng vào mắt: “Tiếng khóc của loài cây cho mủ”.

Anh lại nhìn lên như phải bỏng và thốt nhiên toàn thân thấy ớn lạnh. Cái ớn lạnh thường có mỗi khi đụng điều gì hiểm nghèo liên quan đến tiềm thức danh dự của mình. Bất giác một nụ cười nhạt nhẽo phác nhanh trên môi:

- Chơi được đấy. Biết dùng tổng lực trong thế mai phục đấy. Thằng nào làm cú đúp này phải nói là độc!

- Ông Nguyên- Giọng Vận khàn khàn – Tôi sợ rằng nó không chỉ dừng lại ở cú đúp đâu, mà còn có thể…

- Còn có thể đánh bồi đánh nhồi, làm cú ba cú bảy huỷ diệt mình luôn chứ gì? Làm đi! Số ít hay số nhiều lúc này đều như nhau cả.

- Vấn đề là chỉ còn đầy một tháng nữa sẽ đại hội đảng bộ.

- Thì mới bảo thằng nào làm cú này là quá độc, rất thạo nghề. Đúng thời cơ, đúng đối tượng, đúng trọng điểm. Chấp! Đây có khi lại là một dịp để mọi sự sáng trắng ra, thua hay thắng không hề gì, miễn là cái mụn nhọt ẩn trong cơ thể lâu ngày sẽ được vỡ bục, đen ra đen trắng ra trắng.

- Vỡ bục? Tức là lâu nay ông đã lờ mờ nhận ra cái ung nhọt đó? Vậy mà…

- Cậu tưởng tôi đang ngủ thiu à? Đang say sưa vì thắng lợi à? Không đâu. Tôi nghe thấy hết, tôi nhìn thấy hết, trong thắng lợi bao giờ cũng có mầm mống của sự thất bại, biết chứ, nhưng giả bộ làm ngơ để ổn định cái chung.

- Vẫn có thể có cái ông không biết đâu.

- Ví dụ?

Tiếng xe máy rít cháy phanh dưới sân, tiếng giày nện nhanh lên gác của Đăng Điền xuất hiện, hai mắt xếch trợn, cũng với miếng giấy rộng khổ dường như đã bị vò nát trên tay, giọng giật cục:

- Anh Nguyên, anh Vận! Thế này là thế nào? Tại sao lại có cái này?

- Bọn mình cũng đang hỏi nhau câu ấy – Vận lạnh lùng.

- Khốn nạn! Quá khốn nạn! Công ty mình chưa bao giờ xảy ra những chuyện tồi tệ như thế này cả!

- Thì bây giờ nó xảy ra đã sao – giám đốc Vũ Nguyên đã lấy lại được bình thản, nhìn Điền cười trấn an – Vậy mới là sự vận động biện chứng của cuộc đời.

- Mà lại xảy ra đúng vào lúc cơn lốc thế kỷ vừa quét qua, cứ như là có tính toán trước.

- Ông Điền! – Vận hỏi, vẫn lạnh lùng – Theo ông thì ai có thể làm việc này?

- Tôi cũng đang nghĩ. Tôi đã thử đặt ra trước mặt mình một số người, một số bộ phận rồi làm phép loại, rút cục đối tượng có nhiều khả năng dính vào nhất là đám cựu chiến binh và những phần tử bị thải hồi.

- Chứ không phải là cánh đồng hương đồng khói kết bè kéo cánh để loại trừ nhau à? – Vận nói.

- Bậy nào! – Vũ Nguyên lắc đầu – Sao lại đưa cái chuyện đồng hương vào đây. Cũng là lính trong một binh đoàn cả, làm gì có chuyện đó. Mà cựu chiến binh cũng không phải. Nếu cần thì họ đánh vỗ mặt chứ chẳng khi nào đi làm cái trò tẹp nhẹp này.

- Thì chỉ là một giả thiết – Điền vẫn căng giọng sau một chút giật thột trước câu nói của Vận – Vẫn còn một giả thiết phụ nữa…

- Thôi – Vũ Nguyên đứng dậy – Dẹp đi! Phụ chính cái gì? Bây giờ không phải lúc, cái cần hơn lúc này là khắc phục hậu quả cơn lốc và sương muối đang xuống nhiều, các lô cao su bắt đầu có triệu chứng nhuốm bệnh nấm hồng, phấn trắng, mình đề nghị từ ngày mai, trừ tài vụ và kinh doanh, tất cả sẽ chia nhau xuống các nông trường để tìm cách khắc phục. Tạm chia việc ra thế này: Ông Vận lo việc dọn sạch môi trường, tìm khách hàng để thanh lý số cây đổ với mức giá khả dĩ nhất, ông Điền nắm lại danh sách và lên kế hoạch số hộ cần được trợ cấp, còn mình sẽ cố gắng tìm được nguồn đầu tư ở đâu đó để bắt đầu cho việc trồng mới. Hết!

Anh đi ra, bước chân vẫn thong thả như cái tướng anh ai cũng cho là số sướng vì cái dáng đi thong thả trong mọi hoàn cảnh ấy. Vận dừng lại nhìn sâu vào mắt Điền một chút rồi vẻ như không có gì để nói nữa, cũng ra nhanh. Chỉ còn lại mình Điền trong phòng với những mảnh giấy ố nhoè trên bàn. Hắn thận trọng vuốt thẳng từng tờ, lấy viên đá cuội chẹn lên, nhìn như hút vào đó giây lát rồi ngửa mặt lên trần nhà, bất ngờ rít lên một tiếng huýt gió như tiếng vượn hú giữa rừng già. Rồi hắn móc chiếc điện thoại cầm tay, bấm số, nói nhanh vào đó một câu nghe rất khẽ: “Anh Ba đó hả? Tốt! Nói chung rất tốt. Con gấu đã bị trúng phát đạn đầu. Những phát sau đang tiếp tục lên nòng”.

Nghe được tiếng nói đó và nhìn được cái bản mặt đang đắc chí tột cùn đó không ai khác là ông Thái tạp vụ. Lúc ấy ông đang lui cui dọn dẹp ở phòng trong mà hắn không hề biết.

Đến chiều thì từ trên Tổng công ty có một công văn đột xuất gửi trực tiếp xuống cho ban giám đốc và đảng uỷ Công ty. Vận là người bóc ra đầu tiên. Mặt anh tái đi rồi phừng đỏ. Không đọc hết, anh mang ngay sang phòng Vũ Nguyên. Nhìn vào mắt bạn, Vũ Nguyên láng máng đoán ra được phần nào.

- Đơn kiện?

- Kiện.

- Nặc danh hay hữu danh?

- Nặc. Nhưng ghi rõ: “Đại diện cho tất cả những người lương thiện đang bị chà đạp”. Họ gửi xuống theo nguyên tắc thông báo trước cho cơ sở, đoàn thanh tra liên ngành sẽ xuống sau.

- Có gì khác không?

- Tinh thần như bài vè nhưng kỹ hơn, cụ thể hơn và đểu giả hơn.

- Tất nhiên.

- Tôi đề nghị cho triệu tập thường vụ ngay ngày mai. Sau đó là đảng uỷ. Phải làm sạch cơ bản trước khi họ xuống.

- Việc gì phải vội thế? Bọn xấu chỉ muốn ta nóng nảy bục ra lúc này để ra đòn tiếp. Cứ tạm im lặng, coi như không có việc gì, đoàn xuống, ta triệu tập ba mặt một lời lấy ý kiến một thể.

- Nhưng mà khắp các nông trường, cả cư dân ngoài thị trấn chỗ nào cũng đang bàn tán ỏm tỏi cả lên. Có đứa còn phô tô đem bán 10 ngàn một bản kia kìa! Hồi trưa chút nữa tôi đã vả gẫy răng một thằng…

- Này, cái nhà ấy vẫn ở được đấy chứ? – Tiếng nói chìm xuống cổ.

- Nhà nào?

- Cái căn hộ hai mươi thước vuông Công ty chia cho mình ấy.

- Sao ông lại đi hỏi chuyện nhà cửa vào lúc này?

- Tuần sau tôi sẽ đón mẹ con nó lên.

- Theo tôi tình hình này… hãy khoan đã.

- Việc gì ra việc ấy, sao khoan. Thế nhé! Sáng mai trước khi xuống nông trường, cậu ghé qua xí nghiệp chế biến một chút. Nghe nói nạn ăn cắp, nạn móc ngoặc hạm lượng do hậu quả của cơn lốc đang tái diễn.

- Đúng là tôi không tài nào hiểu nổi ông nữa. Đang nước sôi lửa bỏng thế này mà vẫn còn nghĩ đến được ba cái vụ vớ vẩn ấy.

- Vậy cậu bảo tôi phải vò đầu bứt tai, phải rống lên nhau đàn bà ấy à. Và thế là vớ vẩn? Đối với tôi chỉ có nó mới là tất cả, còn ngoài ra là cứt hết! Cứt hết, cậu hiểu chưa? Đi đi!

Đêm đó, căn phòng Vũ Nguyên sáng đèn rất khuya nhưng lại khoá trái bên trong. Anh muốn yên tĩnh ngồi một mình để suy xét hết thảy mọi việc. Và thực ra cũng chả muốn suy xét gì sất. Trước mặt anh là một khoảng trống hoác đang vẩn lên hai mảng văn tự khác nhau về hình thức nhưng cùng chuyên chở một nội dung. Chúng lúc nở phồng lên khắm thối, lúc lại ẹp xuống tanh tưởi. Nói chung là quá sức tanh tưởi. Cuộc đời doanh nghiệp đã không ít lần va quệt phải những mùi vị thối rữa như thế này nhưng sự thối rữa cùng lúc được bốc lên từ hai phía thì đối với anh, đây là lần đầu tiên.

Phía nặc danh, kiện cáo, văn bản hay gì gì đi nữa, anh xem thường. Cái mùi vị khăm khắm của nó anh đã quá quen rồi, quen đến nỗi, lâu lâu không có lại đâm nhớ. Nhưng còn cái thứ nửa thơ nửa vè mang cái tên đẫm nước mắt kia, thú thật là đã khiến anh châng lâng cả người. Anh không muốn thấy nó, không thèm đọc nó nhưng những con chữ màu đen của nó cứ ngóc lên, ngoe nguẩy, nhầy nhụa tựa một bầy rắn giun trườn bò vào khắp các ngóc ngách trong đầu óc anh… Sự bóc lột đã khoác màu hiện đại/ Tính bá quyền đã nhuộm sắc tinh vi/ Kẻ cường hào nguỵ danh người Cộng sản/ Thâu tóm vào tay tất cả cõi sinh linh… Chà! Chữ nghĩa dùng mới khiếp đảm chưa! Cứ như nói đến tên bạo chúa vùng Nam Phi nào đó chứ không phải nói về mình… Để nổi lên như một lá cờ đầu/ Hắn đã biến những cánh rừng ông cha thành rách nát/ Để vung vinh trong cuộc sống sang giàu/ Hắn đã nhét vào miệng hàng ngàn con người một miếng no giả tạo/ Chúa đất chúa rừng chúa cứu thế/ Hắn đã tự phong cho mình những tôn vinh mỹ miều như vậy/ Ơ hay! Mình đã tự phong thế bao giờ nhỉ?... Cái dã tâm ẩn phía sau vẻ ngoài lương thiên/ Sự ngu đần núp bóng nét thông minh/… Hoá ra mình cũng có nét thông minh cơ à, vậy mà không biết đấy… Học, học nữa, học mãi, nguỵ Mác Xít hắn gào lên câu sấm của Lê Nin/ Mà quên đi những thần dân đang đêm ngày cơ khổ vì chiến lược con người, hắn lại gào lên ở cửa phải Để bổng lộc, tiền tài luôn vào cửa trái/ Vì giai cấp cần lao, hắn vẫn gào như lãnh tụ tối cao/ Để che đi chủ thuyết gia đình trị. Gài người thân vào những chỗ ngon lành…

Gừ một tiếng khẽ trong cổ, anh đưa tờ giấy lên ngọn lửa ga xanh biếc. Bài thơ dài gần sáu chục câu cứ một giọng đại loại như thế bùng cháy, những con giun đất hoá thành những con giun lửa, vẫn ngóc lên, rít rẩm… Người cao su là hạt nhân cách mạng Tình cảm này sao có thể là ngơ Xiết chặt đội ngũ Xiết chặt những trái tim lương thiện, vì đảng vì dân quyết đưa ra ánh sáng kẻ lợi quyền…

Nó tính giết mình cái một hay sao mà nghe giọng cứ như lời hịch Xô Viết Nghệ Tĩnh, như khẩu khí hừng hực của Quốc tế ca vậy? Mà thơ gì cái thứ nồi lẩu này cơ chứ. Nhưng nói chung là cũng sục sôi khí thế khởi nghĩa đấy. Khá! Anh bất giác cười lớn. Thằng nào nhỉ? Trong Công ty thằng nào có thể phun ra được những câu đâm chém này nhỉ? Thằng… thằng… thằng… Chịu. Làm sao có thể biết được tiềm năng thi ca của dân cao su lại có thể phong phú, mỡ màu đến thế. Bàn dân thiên hạ đang xôn xao ỏm tỏi lên kia kìa…Anh bỗng thấy ngực đau quặn. Dù muốn hay không, thằng nào đó đã đánh trúng vào cái mạch huyệt xưa nay anh vẫn cố tránh. Cấp trên có thể nhìn anh, tổ chức có thể nhìn anh, đánh giá anh thế nào cũng được, quen rồi, miễn dịch rồi, những anh không chịu nổi cái thứ nhìn ghẻ lạnh, nghi ngờ của người đời, của bạn bè, của bà con, đồng đội. Bao thăng trầm qua, chính cái nhìn ấm nồng, tin cậy của họ đã chả vực anh dậy được đó sao. Vậy thì cái kẻ dụng công viết ra những dòng này dứt khoát chỉ có thể là kẻ rất hiểu anh. Nhưng kẻ đó là ai? Thằng nào?... Một bản phô tô có giá 10 ngàn đồng đang được đem bán khắp nơi… Thoắt nổi điên, anh nhay gí gót giày xuống tệp giấy đang cháy đến mẩu cuối cùng như nhay gí chính khuôn mặt gã tác giả độc địa nào đó. Và trong vụn giấy than bay tứ tán khắp phòng ấy, anh co rúm người lại khi mường tượng ra những khuôn mặt thân quen đang chập chờn ẩn hiện với những cái cười đủ loại, giễu cợt, thương hại, đắc chí và cả đớn đau mỗi khi anh có việc phải đi ra đường phải gặp họ. Ngực anh đau cuộn lên…

Khi ông già Thái bước vào tính hỏi sếp có cần nước sôi pha cà phê uống đêm theo thói quen không thì đã thấy giám đốc của mình nằm bất tỉnh. Đây là lần thứ ba trong thời gian gần đây ông thấy anh nằm trong trạng thái này, chỉ khác hai lần trước là ở trên giường, còn lần này là ở dưới đất. Và có lẽ cũng chỉ có mình ông là hiểu rõ điều gì đang vận chuyển, hành hạ, tàn phá trong cơ thể anh. Bằng sự trải nghiệm của một đời đi qua mọi gian truân, đã gặp đủ các loại người, ông đau đớn hiểu rằng với căn bệnh vấn đề từ trong máu này, bản án tử hình đối với anh chỉ còn là vấn đề thời gian.

Ông lẳng lặng bốc điện thoại gọi về trung tâm y tế của Công ty.

Trước đại hội đảng bộ hai chục ngày thì đoàn thanh tra liên ngành bắt đầu xuất hiện. Không đôi hồi sau trước, rất thạo việc, rất lầm lỳ vfa cũng rất nhã nhặn, họ bắt tay vào việc ngay. Hai đoàn chia nhau đi xuống các nông trường một đoàn ở lại làm việc với các phòng ban, riêng ông đoàn trưởng có tiếng là lạnh lùng đưa ra một yêu cầu đối với Vũ Nguyên: “Trong thời gian này, đồng chí có thể tạm giao quyền cho cấp phó để giúp chúng tôi tập trung vào công việc và cho đến lúc có ý kiến kết luận, đồng chí không nên đi đâu ra khỏi nhiệm sở”. Anh cười nhạt, không nói lại một câu. Thế tức là một thứ quản thúc chứ giúp diếc quái gì! Và từ cái quản thúc này đến ra trước vành móng ngựa rồi đến cổng nhà tù chỉ cách nhau gang tấc. Xin mời! Nếu tìm ra tội thì xin mời cứ đưa còng số 8 ra, còn không, tôi sợ các vị lại phỉa thui thủi trở về như mọi bận thì rầu cái ruột lắm.

Suốt một tuần kiểm tra, không khí Công ty hưu hắt như nhà có đám. Đoàn thanh tra đi đến đâu là ở đó sôi sủi lên như cháy dầu cháy mỡ. Sôi sủi còn hơn cả cơn lốc thế kỷ xảy ra trước đó một tháng. Chỗ này người ta chụm đầu bàn tán, chỗ kia người ta lại tản ra, lo lắng, dè chừng, nhìn nhau, nghe ngóng, không dám nói to, cũng chẳng thể nói khẽ. Công nhân thì tỏ vẻ bực mình vì bị quấy rầy. Cán bộ thì mặt người nào người ấy tỏ ra nghiêm trọng quá thể tuồng như sắp có chiến tranh xảy ra. Ai cũng biết chuyện thanh kiểm tra lần này chỉ nhằm vào một mình ông giám đốc nên hầu hết họ đều không giấu được nét bồn chồn khác lạ. Số người này chỉ lo cho anh, họ thầm khấn trời khấn đất khấn cầu cho anh tai qua nạn khỏi. Vì, thưa thần phật, sinh mạng chính trị của con người này có liên quan sống còn đến sinh mạng, cuộc sống của chúng con, lạy trời. Nhưng có số người khác lại khấp khởi mừng thầm trong bụng, ơ hay, cũng phải thế chứ, đây là một cộng đồng chí cốt trung thành của giai cấp công nhân chứ có phải là kẻ ăn người ở nhà anh đâu mà muốn làm gì thì làm.

Phó giám đốc Vận tạm thay Vũ Nguyên điều hành công việc. Suốt ngày người ta thấy cái bóng gù gù của anh đi qua đi lại ở hành lang, mặt mũi hầm hầm rất khó coi, chốc chốc lại nghe tiếng anh quát tháo, cằn nhằn người này người khác cứ như thể ông phó giám đốc đang lên một cơn đau bụng kinh niên. Người làm dịu đi những cú nóng nảy vô nghĩa đó lại là ông già Thái. Không bằng lời nói mà bằng ánh mắt, ông đã kìm giữ cho vị sếp phó của mình tránh được những câu nói đổng độc địa trước một vài thành viên đoàn kiểm tra đang giương mục kỉnh lân la đi dò hỏi khắp chốn khắp nơi. Và cũng với ánh mắt tĩnh lặng như của một triết nhân sơn cước đó, ông đã làm cho Vũ Nguyên tự tin và tĩnh lặng hơn trước những con số vu vạ chết người.

Riêng Đăng Điền thì hoàn toàn biến mất. Khi đoàn kiểm tra vừa đặt chân xuống, anh ta cũng lập tức ra khỏi khu vực Công ty với lý do: “Anh Nguyên! Tôi không chịu nổi cái không khí nặng nề sặc mùi sở mật thám này, quá xá mệt! Tốt nhất là tôi xuống với công nhân. Ở đó còn có nhiều việc phải làm hơn là ngồi chống gốc như cái thằng mắc bệnh sa đĩ ở đây để trả lời những câu hỏi vô nghĩa. Là linh hồn của gần vạn con người, anh ở lại ráng tỉnh táo, đừng để họ đưa vào bẫy, ký nhận lung tung”.

Và hắn xuống nông trường thật, những nông trường ở sâu ở xa nhất so với đội hình toàn Công ty. Chỉ khác, thay vì phải vật lộn với những khó khăn chất chồng đang bày ra, hắn lại thích ngồi với nhóm người này một chút, người với nhóm người kia một chút, thì thào bàn soạn hoặc gay gắt hoa tay múa chân. Và tối tối, thường vào những giờ im ắng nhất, người ta lại bắt gặp hắn phóng xe ra bưu điện thị trấn, kín đáo nhấc máy gọi đi đâu vài phút rất nhanh rồi phóng xe ngược về. Hắn không muốn dùng điện thoại tự động trong những cú phôn đòi hỏi tuyệt mật như thế này.

Đến ngày thứ sáu thì toàn bộ đảng uỷ, ban giám đốc, trưởng các ban ngành, lãnh đạo các nông trường được triệu tập bất thường để làm việc với đoàn kiểm tra trong tinh thần mở rộng.

Cả Công ty hơn mười ngàn con người nín thở nhìn về cuộc họp đó.

Có mặt đủ cả, chỉ thiếu có Đăng Điền điện về xin phép được đến chậm ít phút vì cần giải quyết nốt số thuốc trừ sâu trong kho đang bị thất thoát một lượng khá lớn.

Cuộc họp bắt đầu.

Với giọng nói chậm rãi, khúc triết nhưng sắc nhọn như của một công tố uỷ viên chuyên nghiệp, với nét mặt giá băng như đẻ ra đã giá băng như thế, vị đoàn trưởng đứng dậy vào đề luôn:

“… Căn cứ vào những đơn thư khiếu nại gửi lên tời tấp gần đây, căn cứ sáu ngày làm việc nghiêm túc và khách quan tiếp xúc đến tận những người công nhân ở tầng thấp nhất và căn cứ vào bổn phận, trách nhiệm cũng như pháp định của chức năng thanh tra, chúng tôi thấy ở cá nhân đồng chí Vũ Nguyên, mặt mạnh, mặt làm được đã quá rõ, chúng tôi xin không nói ở đây. Về mặt yếu kém, tổng hợp văn bản là 186 trang nhưng tựu trung lại, có ba điều đã có thể tạm kết luận và ba điều chưa thật rõ ràng, hôm nay đoàn quyết định lấy ý kiến của các đồng chí để làm sáng tỏ bản chất của sự việc. Ba cái kết luận là:

Một, vi phạm các nguyên tắc kinh tế chủ nghĩa xã hội cơ bản trong xử lý khoán, trong quỹ lương và trong điều hành quản lý, chủ trương lấy lợi ích cá nhân đặt lên trên lợi ích tập thể, có nhiều dấu hiệu sa vào mô hình kinh doanh theo kiểu vọng ngoại. Đây là một sai lầm nghiêm trọng về quan điểm đường lối mà Đảng ta kiên quyết chống. (Mục này sẽ có văn bản chi tiết kèm theo)

Hai, có dấu hiệu lộng quyền, độc đoán trong công việc dẫn không khí dân chủ bị triệt tiêu ở các cấp (Có văn bản cụ thể kèm theo).

Ba, về tổ chức cán bộ, do đặc điểm trên nên đã để xảy ra tình trạng bè phái, thân quen, gia đình trị, đồng hương… làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đoàn kết nội bộ trong suốt thời gian dài, dẫn đến sản xuất có lúc bị đình trệ, trồi sụt, không vững chắc như thời gian gần đây…”

Vị đoàn trưởng dừng lại, hắng giọng, chiêu một hớp nước khoáng. Bất giác mọi con mắt đều đổ dồn về phía Vũ Nguyên. Anh vẫn ngồi nguyên ở tư thế cũ, thuốc lá cầm trên tay, chìm sâu vào một suy tưởng gì đó dường như chẳng có liên quan chi đến câu chuyện đang xảy ra trong phòng, thậm chí còn mỉm cười bâng quơ, lãng đãng. Vẻ như cũng nhận biết được thái độ ấy, giọng vị đoàn trưởng bỗng to hơn, đanh thép hơn:

“… Và ba điều còn mập mờ cần được làm rõ thêm, ba điều cũng hết sức quan trọng là:

Một, đưa thân nhân, đưa người quen vào Công ty lập hợp đồng ma để chiếm dụng đất công thành đất riêng, dùng sức lao động, dùng vật tư công để phục vụ cho lợi ích riêng. (Chiếm như thế nào, lợi dụng như thế nào, có văn bản cụ thể kèm theo)

Hai, Công ty đang còn rất khó khăn về nhiều mặt, nhưng giám đốc Công ty đã vượt quá quyền hạn của mình và thiếu tôn trọng nguyên tắc lãnh đạo tập thể để quyết định cắt giảm hàng loạt những chi phí làm phương hại nặng nền đến chất lượng vườn cây lại huy động một số tiền khá lớn ăn vào vốn sản xuất để xây cất những công trình xa hoa, to tát không cần thiết, cũng như đầu tư vô nguyên tắc vào các chương trình hoạt động văn hoá văn nghệ, học hành tốn kém chưa có ích lợi cụ thể để chỉ nhằm phô trương thanh thế cá nhân, chuộng hình thức mà không xuất phát từ cuộc sống và quyền lời của số đông công nhân.

Ba, về tham nhũng. Nhiều lần đi nước ngoài, đi giao dịch mua bán, đồng chí Vũ Nguyên có những khoản chi không giải trình được, trong đó có mức chi vượt quá xa sự cho phép của Bộ Tài chính và nghị định chính phủ. Ví như các khoản hoa hồng cho bên phía đối tác Trung Quốc mà đồng chí có thời gian khá dài bám trụ ở đó. Cũng vậy, việc chỉ định thầu xây hội trường trị giá hơn một tỷ là trái quy định trong khi đồng chí thừa biết, với dự toán năm trăm triệu trở lên là phải cho tiến hành đấu thầu. Đồng chí được gì trong vụ này? (Có văn bản kèm theo)

Đây là chưa kể những sai phạm khác mang tính cá nhân như quan hệ nam nữ không rõ ràng, bằng cấp chưa được xác định, mà chúng ta chưa bàn đến ở đây.

Thưa các đồng chí! Vì sự nghiệp đổi mới của Đảng vì sự tồn vong của toàn ngành cao su nói chung và Công ty nói riêng và vì trách nhiệm bảo vệ cán bộ, đảng viên, tôi đề nghị chúng ta nhìn thẳng vào sự thật và làm rõ sự thật…”

Vị đoàn trưởng chưa dứt lời, cánh tay gân guốc của Vận đã giơ lên, giọng khê đặc như từ đầu đến giờ cứ khổ sở bởi sự gào thét cứ quẫy thầm trong cổ họng:

- Tôi phản đối! Cả sáu điểm các đồng chí nêu ra đều quá sức vội vàng. Và cả sáu điểm ấy đều không khác gì với nội dung cái lá đơn nặc danh kia hết. Nếu chỉ vậy, các đồng chí cứ căn cứ vào những lá đơn vu cáo đầy hằn học đó mà kết luận cho nhanh chứ cần gì phải có sự có mặt chúng tôi nữa.

- Tôi thấy đúng đấy – Một tiếng nói đồng tình – Chả lẽ cấp trên tin một lá đơn tố cáo hơn toàn thể cán bộ nhân viên trong công ty sao.

- Im đi đã! – Một tiếng gắt – Đây mới là kết luận sơ bộ, các đồng chí ấy đã đi sâu vào chi tiết đâu.

Chờ cho những tiếng nói qua lại lắng xuống, vị đoàn trưởng mới khẽ khàng:

- Tôi biết các đồng chí sẽ phản ứng như vậy. Và tôi cũng lưu ý các đồng chí chớ nên xem thường tiếng nói của nhân dân. Chính vì không khí dân chủ ở đây có bị bóp chặt nên bà con cùng kỳ bí mới phải dùng đến biện pháp đơn từ này. Sau đây đồng chí thư ký sẽ đọc toàn văn 186 trang văn bản thanh tra để xem đồng chí phó giám đốc có cho chúng tôi là chỉ lười nhác nhắc lại những điểm có sẵn trong lá đơn hay không…

Một trăm tám sáu trang. Mỗi trang ngốn nhất ít nhất ba phút. Thế là cả buổi sáng trôi qua trong những con số ngột ngạt, nặng nề, những con số mang dáng hình cơn lốc thổi thốc tháo vào đầu vào mặt mọi người. Cơn lốc giữa trời, cơn lốc trong phòng họp. Hai cơn lốc đều mang sức mạnh tàn phá ngang nhau. Một phần ba số người tham dự ngủ gà ngủ gật, một phần ba nghe như nuốt như uống và một phần ba còn lại cứ ngọ nguậy toàn thân tỏ ra không chịu nổi. Trời đất thiên địa ơi! Họ lấy những con số này ở đâu ra mà nhiều quá trời vậy nhỉ. Số nào số ấy cứ kêu vang như chuông nguyện hồn có muốn cũng khó bề cưỡng lại. Kêu vang đến nỗi chính phó giám đốc Vận cũng ngơ ngẩn không còn tin vào tai mình. Người anh cứ rung lên từng chập như căn bệnh táo bón đã chuyển qua thể đau đại tràng cấp. Anh đưa mắt sục tìm khuôn mặt Vũ Nguyên. Kì lạ chưa! Khuôn mặt như tài tử điện ảnh ấy vẫn xa xăm chìm lắng đi đâu. Chết mẹ rồi ông Nguyên ơi, ông mà cứ để hồn vía lửng lơ thế thì cuối cuộc họp này số phận ông sẽ tiêu rồi ông biết không. Tỉnh lại đi! Vận thầm gào lên trong óc nhưng đôi mắt mơ màng kia vẫn không hề động cựa.

Giọng đọc như đọc kinh thánh dứt đột ngột. Vậy là 186 trang đã xong. Như 186 cơn lốc cuốn vào phòng họp suốt từ sáng đến giờ đã tạm ngừng. nhìn đồng hồ, thanh giờ đã chỉ vào con số mười một. Vị đoàn trưởng mỉm cười, cái cười rất tươi của tử thần khi đã nắm chắc được một sinh mạng người trong tầm lưỡi hái:

- Tinh thần cộng sản, ta làm luôn nhé! Trước khi các đồng chí có ý kiến, chúng tôi xin mời đồng chí giám đốc nói trước!

Người ta thoáng thấy Vũ Nguyên khẽ giật mình, chớp chớp mắt như để bứt ra khỏi giấc ngủ rồi vẫn ngồi, không đứng dậy, tiếng nói nhẹ như đọc thơ:

- Tôi rất cám ơn tất cả những điều vừa được nghe. Rất cám ơn!

Rồi thôi, ánh mắt toát ra vẻ cảm ơn thật sự. Cả phòng họp xáo xác, người ta không ngờ rằng cái con người kiêu hãnh, sắc sảo và hùng biện này lại có thể đầu hàng nhanh đến thế. Ngay cả ông đoàn trưởng và các thành viên trong đoàn kiểm tra cũng ngớ ra chưng hửng. Họ đã chuẩn bị phân công nhau nếu Vũ Nguyên ngoan cố ra đòn nào là họ sẽ đánh dập ngay đòn đó, dập từng đòn một để đưa đến dập toàn bộ. Vậy mà…

- Tức là đồng chí chấp nhận? – Vị đoàn trưởng hỏi.

- Chấp nhận cái gì cơ? – Ngơ ngác thật sự.

- Chấp nhận những kết luận trong văn bản kiểm tra mà đồng chí được nghe vừa rồi.

- Không, tôi có chấp nhận gì đâu, tôi chỉ cảm ơn thôi vì các đồng chí đã cho tôi nghe một câu chuyện thú vị của ai đó, của người nào đó, của đơn vị nào đó chứ đâu phải câu chuyện của tôi.

Bật lên một vài tiếng cười trong góc phòng. Lại một vài tiếng cười nữa, hơi tái mặt, vị đoàn trưởng gõ nhẹ tay xuống mặt bàn, tỏ rõ ra cái phong cách uy quyền của một vị quan toà giữa đám đông cùng đinh:

- Đồng chí Nguyên, đây là thanh tra, là luật pháp, là nguyên tắc đảng chứ không phải câu chuyện bàn nhậu mà đồng chí có thể đùa cợt.

- Tôi vẫn rất nghiêm túc đấy chứ, nghiêm túc đến có thể nhận ra tất cả những điều vừa rồi chỉ là một sự bông phèng.

- Nếu đồng chí tỏ rõ thái độ bất hợp tác như thế, chúng tôi với chức năng của mình, hoàn toàn có biện pháp khác để đi đến kết luận mà không cần đến cuộc họp mang tính dân chủ và thiện chí này. Và khi đó, tôi nghĩ rằng đồng chí sẽ không thể đùa cợt được nữa. Tôi tuyên bố cuộc…

- Khoan đã! – Vận đứng bật dậy, mặt đỏ vang như vừa nốc xong cả một thùng rượu mạnh – Trước sau tôi vẫn thấy rằng văn bản kiểm tra của các đồng chí là một biến tướng rất có nghề của lá đơn nặc danh hôi hám kia. Tôi đề nghị, nếu chưa làm kĩ được thì để sau đại hội đảng của chúng tôi, cánh cổng công ty sẽ mở rộng để đón các đồng chí xuống làm tiếp, còn các con số rắc rối và những điểm phi lý như vừa rồi, tôi chắc sẽ không đưa đến kết quả gì hết mà chỉ có một tác dụng là phá nát đại hội. Đại hội đảng cũng chỉ nhằm mục đích con người, xây dựng công ty chứ đâu phải để phá nát nó ra.

Vị đoàn trưởng ra mặt đổ chàm một lần nữa, hất cằm về phía người thư ký đang cắm cúi ghi chép:

- Đồng chí hãy ghi lại câu nói ấy, ghi rõ tên, chức vụ rằng đoàn thanh tra xuống đây chỉ có một mục đích là phá hoại đại hội đảng cơ sở.

Từ ngoài hành lang, Đăng Điền lặng lẽ đi vào. Cho đến tận giờ phút cuối chào này người ta mới thấy hắn đột ngột xuất hiện. Nét mặt hắn căng thẳng và bợt bạt, chứng tỏ rằng hắn đã chứng kiến mọi chuyện từ đầu. Nhưng khi đi đến trước tất cả mọi người, vẻ mặt ấy đã chuyển sang nét bình thản, trầm tĩnh và tươi tắn khác lạ. Hắn giơ ra một tờ giấy khổ rộng, bên trong là chi chít những con chữ lụn vụn như có cả một đàn kiến đông đúc bò qua bò lại. Giọng hắn đều đều, không vấp váp, trọng âm nhấn khá chuẩn và có sức thu hút, buộc người ta phải chú ý nghe ngay từ âm mở đầu như mọi lần hắn vẫn bộc lộ ra trước chỗ đông người, trong các chương trình nghị sự quan trọng.

- Đây là 120 chữ ký đại diện cho 12 ngàn con người đang sinh sống trên vùng đất này lên tiếng đòi bảo vệ cho phẩm chất và danh dự của giám đốc Vũ Nguyên. 120 chữ ký có đầy đủ họ tên đối lập với một đại từ chung chung không tên tuổi. Và tôi, một đảng uỷ viên, một cựu chiến binh, tôi cũng xin được đại diện cho 800 đảng viên và 2000 cựu chiến binh muốn phát biểu một điều gan ruột như sau.

Hắn đưa mắt nhìn mọi người. Rõ ràng cách mở đầu như thế đã gây được ấn tượng khá mạnh. Cả phòng họp im lặng. Hắn nhìn lên bàn chủ toạ. Vị đoàn trưởng mắt giật giật như chưa hiểu hết căn nguyên câu nói mào đầu đầy bất ngờ và lạ lùng đó. Hắn nhìn vào khuôn mặt Vũ Nguyên. Khuôn mặt đẹp ấy cũng đang có chiều thảng thốt và cuối cùng hắn dừng lại ở vầng trán dô của Vận như để neo cái nhìn lại, thong thả nói tiếp:

- Tôi nghĩ đã làm doanh nghiệp thời nào cũng thế, nhất là thời này, bao giờ cũng không thể tránh khỏi vấp váp, càng làm nhiều, càng vấp váp nhiều miễn là đằng sau cái vấp váp đó anh đã làm được những gì cho số đông. Từ ngày đồng chí Nguyên về đây, nếu đem cân lên, những cái đồng chí đã làm được nặng gấp ba lần những cái vấp váp. Như vậy là có công. Một thứ công hiện ra nhỡn tiền, rất cụ thể. Còn tội, dù được chứng minh bằng những con số có vẻ hùng hồn đi nữa nhưng ai đã dám bảo rằng nó là xác quyết. Cho nên…

Và trong suốt 45 phút đồng hồ, vẫn bằng giọng nói đầy tính thuyết phục đượm vẻ chân thành xót xa đó, phó giám đốc Đăng Điền đã nhẹ nhàng bẻ gục từng luận điểm rồi bẻ gục cả sáu luận điểm buộc tội của vị thanh tra trưởng đoàn mới đưa ra còn nóng hổi 15 phút trước đó. Hắn nói, chưa thể kết luận được Vũ Nguyên cố ý làm trái các nguyên tắc kinh tế cơ bản vì thực chất lúc này ở ta đã có nguyên tắc kinh tế nào gọi là cơ bản đây. Tất cả còn đang đi tìm mà đã tìm thì có thể sai (Hắn nhấn mạnh vào tiếng sai) có thể đúng. Về chuyện lộng quyền, đanh giọng hơn một chút, hắn bảo trong quản lý doanh nghiệp cũng như trong chỉ huy tác chiến, giai đoạn đầu mọi cái còn nháo nhác, cũng rất cần có một sự độc đoán chuyên quyền của người chỉ huy để đưa tất cả vào nề nếp. Hiện công ty đã vào nề nếp, đó là một điều đáng mừng, còn cái sự chuyên quyền kia nếu chưa hết (nhấn mạnh hai chữ chưa hết) lúc này thì ắt tự nhiên nó sẽ hết theo đúng biện chứng, và ta chớ nên nhầm lẫn giữa chuyên quyền và lộng quyền, hai phạm trù này mang hai bản chất khác nhau xa lắm thưa các đồng chí đảng viên cộng sản có mặt ở đây. Và điều thứ ba, sau một tiếng cười khẽ hàm ý chế nhạo, hắn nói rằng, tại sao đến tận những năm tháng sắp hết nhiệm kì thứ hai này con người vẫn còn đi dòm ngó, quy kết nhau những cái dớ dẩn của nhiệm kì trước? Thế nào là thân thích, là gia đình trị, là đồng hương, đồng khói? Tha hồ, thoải mái, miễn là có hiệu quả công việc. Có hiệu quả, có ích lợi, chưa nói trong phạm vi một Công ty nhỏ nhoi quá sức như ở đây mà ngay trong guồng máy lãnh đạo cao nhất của nhà nước, anh có thể đưa hết vợ con cháu chắt (nhấn mạnh bốn tiếng vợ con cháu chắt) vào cũng được. Rồi hắn hạ giọng vẻ chán trường nói rằng còn ba cái chuyện lạp xạp thuộc loại tiểu tiết về tài chính, về công tác phí, về khoa trương hình thức, về hợp đồng ma hợp đồng quỷ kia là hết sức tầm phào. Chí ít muốn cho một nhà quản lý kinh doanh với hàng trăm mối quan hệ, hàng trăm mối chi tiêu hữu hình và vô hình có thể hoạt động được thì cũng phải nới lỏng đường biên tài chính ra một tí chứ. Mà giả dụ họ có tiêu một (nhấn hai chứ tiêu một) thì họ lại kiếm ra mười, còn ngàn lần hơn những người không dám tiêu một đồng nhưng cũng không làm lợi một đồng. còn về việc đấu thầu và chỉ định thầu cái hội trường kia hắn bảo rằng cũng tầm phào nốt, doanh thu doanh số Công ty lúc này lên đến hàng trăm tỷ, có mỗi một tỷ cỏn con do sơ ý làm không chặt chẽ, đem nguyên tắc khô cứng ra vặt lông nhau làm gì. Ngừng một chút như để nghe phản ứng ở dưới. Hắn mỉm cười nói tiếp: Vừa rồi hình như tôi nghe có nhắc tới chuyện quan hệ và chuyện bằng cấp? Không đúng đâu. Chính tôi đã cùng dự khoá đào tạo tại chức cử nhân kinh tế với đồng chí Nguyên, tôi đỡ vớt còn đồng chí Nguyên đạt loại ưu. Chúng ta không nên đem cái chính quy ra so với cái tranh thủ (nhấn mạnh hai chữ tranh thủ) để phủ nhận giá trị thực của một con người. Rồi chả rõ tại sao hắn lại bỏ qua không nhắc đến chuyện quan hệ, bất chợt giọng hắn chợt trở nên xa vắng và the thắt khác thường:

- Doanh nghiệp là một nghề khổ và tủi hơn bất cứ mọi nghề. Lúc nào cũng trên đe dưới búa. Trên thì nhà nước đề phòng như phòng giặc, dưới thì dân phỉ nhổ, một mực cho rằng trăm thằng là cả trăm ăn chơi phè phỡn đến ngay cả vợ con cũng nhìn mình như nhìn cái đứa chỉ biết có tham nhũng tham ô. Họ đâu có biết rằng để nuôi sống được vườn cây và con người, đêm nào trước khi đi ngủ đồng chí giám đốc cũng phải vắt tay chìm sâu vào trán để làm sao ngày mai có sáu trăm triệu trả lương cho thợ, và sớm mai lúc tỉnh dậy, chỉ cần nhìn thấy mấy hạt mưa bay thôi là lòng dạ đã quặn thắt lo cho sản lượng mất tong một ngày. Rồi lúc nào cũng giật mình thon thót, ăn không ngon, ngủ không yên, sợ đái đằng mà vẫn buộc phải đãi đằng, nhai miếng cơm mà chát xít như gã tù nhai lần cuối, thời gian ở trong vườn nhiều gấp mười thời gian ở với vợ con. Công hôm nay là tội ngày mai, mùi nước hoa giám đốc rất gần với mùi nhà tù mà không tù thì cũng tự cầm tù mình trong những cột số lỗ lãi ghê rợn, nghèo rồi sẽ thành giàu, khó khăn sẽ thuận lợi, mất giá rồi sẽ lại được giá, trời mưa rồi trời sẽ nắng, lốc đến rồi lốc lại đi. Cái còn lại là cách con người ăn ở với nhau, là cuộc sống văn hoá phải ngự trị trên miếng ăn vật chất tầm thường. chính vì những lẽ đó, tôi thấy mọi kết luận về đồng chí Nguyên, dù chỉ là kết luận bước đầu, chỉ coi như là một tài liệu tham khảo và đối với chúng ta, đây cũng là một bài học để đừng phải trả giá quá tệ hại. (Hắn nhấn mạnh toàn bộ câu cuối).

Để kết thúc, hắn chuyển sang một ý khác khiến ngay chính Vũ Nguyên cũng không tin ở tai mình, cứ như là hắn đang nói hộ tiếng lòng rì rầm của mình mà mình chưa có cách nào để nói ra nhằm giải thoát khỏi cái nhức nhối nhất:

- Cuối cùng tôi đề nghị, người cán