Chương 8 TOLSTOI VÀ CAM-ĐỊA--
CAM-ĐỊA có đọc nhiều sách của nhà văn-hào Nga nói về những vấn-đề tôn giáo, song ảnh hưởng của Tolstoi chỉ thấm nhuần nhà lãnh-tụ Ấn-độ sâu xa nhất khi Cam-Địa bị giam trong ngục.
Nhà văn-hào Tolstoi sinh năm 1828 trong một gia-đình quí phái và giàu có. Đến năm 57 tuổi, ông từ bỏ hẳn cuộc đời trưởng giả mà trở về sống một cách rất giản-dị lẫn với những người nông-phu. Ông đi chân đất, mặc áo vải, ngày ngày đi cầy bừa lẫn với các tá điền. Ông cho hết ruộng đất đi, để rảnh rang tâm trí và thì giờ mà nghiên-cứu về những vấn đề giáo-dục, gia-đình và tôn-giáo.
Cam-Địa biết Tolstoi nhờ ở cuốn « Thế giới của Thượng-Đế chính ở tại lòng ta ». Trong cuốn sách đó, Tolstoi chứng-minh rằng các tôn-giáo Gia-tô đã phản lại những lời giảng dậy của Chúa Giê-su. Bàn về chính sách của những nhà cầm quyền, Tolstoi cũng nhấn mạnh vào chỗ họ nói đến Hòa-bình mà vẫn có thái-độ phản lại những lời tuyên-bố. Ông dẫn chứng rằng câu chúc tốt lành nhất ở cửa miệng mọi người là: « Cầu cho bạn được bình yên » ; vậy mà giữa lúc ấy Âu-châu có tới 28 triệu người dưới cờ sẵn sàng đâm chém giết chóc nhau. Ông lại dẫn thêm lời nói của nhà triết-học Max Muller, khi tả một người Ấn mới cải giáo để theo Gia-tô đã ngạc nhiên thế nào khi thấy những người công-giáo bên Âu-châu ăn ở và cư-xử khác hẳn với những điều đã dạy trong kinh thánh. Và Tolstoi cho rằng muốn sống cho phải đạo, nghĩa là sống như một tín đồ chân chính của Gia-tô, thì phải sống ôn hòa không bao giờ dùng đến bạo lực, phải nhẫn nhục trước sự đau khổ của mình, và phải kiên gan tranh đấu để giải thoát nhân loại khỏi áp bức của mọi cường quyền. Xem như thế, ta thấy kinh Ghita cũng dạy Cam-Địa những điều tương tự.
Tolstoi dạy rằng ta có bổn phận phải chống lại những chính-thể bạo-tàn, bằng cách không chịu thề trung thành với họ, không đi lính, không đóng thuế. Và ông hỏi: « Với những người như thế, thì những kẻ cầm quyền làm sao mà không thúc thủ? »
Cam-Địa viết cho nhà văn-hào Nga một bức thư đầu tiên ngày 1 tháng 10 năm 1909, trong đó ông giãi bầy cho Tolstoi biết phong-trào phản kháng Chính-phủ của những người Ấn ở Nam-Phi. Về bức thư đó, Tolstoi đã nói với một người bạn thân là ông « mới nhận được của một người Ấn ở Transvaal một lá thư lời lẽ rất cảm động ».
Ngày 20 tháng 10, Tolstoi trả lời Cam-Địa: « Tôi cầu Thượng-đế giúp đỡ ông cùng các đồng-chí của ông trong cuộc tranh-đấu ông đang theo đuổi ».
Bức thư thứ hai Cam-Địa gửi cho Tolstoi, viết tại Johannesbourg ngày mồng 4 tháng 4 năm 1910, kèm theo một cuốn sách nhỏ của ông. Ngày 19 tháng 4, Tolstoi viết trong nhật-ký của mình:
« Sáng nay, nhận được bức thư cùng cuốn sách của một người Ấn tại Nam-Phi. Người này đã hiểu rõ tất cả những sự khiếm khuyết của nền văn-minh Âu-tây, đã khiến nền văn minh này không còn hiệu lực gì nữa ».
Ngày 25, Tolstoi trả lời Cam-Địa:
« Tôi đã nhận được thư cùng cuốn sách quý-hữu có nhã ý gửi tặng. Tôi đọc cuốn sách đó, rất lấy làm hứng thú, vì quý-hữu đã nêu lên trong đó một vấn-đề vô cùng quan-trọng, không những đối với nước Ấn-Độ, mà còn đối với tất cả nhân-loại ».
Nhận được bức thư trên, Cam-Địa lại viết thư cảm ơn nhà văn-hào Nga, và xin ông cho biết ý kiến về cuốn sách. Khi lá thư trả lời đến tay Cam-Địa, thì Tolstoi đã chết từ vài hôm trước.
Tolstoi và Cam-Địa, hai người cùng hiểu rõ sự sa sút tinh thần của nhân-loại, do nền văn-minh vật chất gây ra. Nhưng nếu Tolstoi cho rằng nhân-loại vì ngu tối hay kém hèn, không sao tự cứu chữa được, thì trái lại, Cam-Địa tự tin mình có thể tự cải thiện được, và sẽ cải thiện được nhân-loại. Bởi vậy nên Tolstoi nhắm mắt mang theo mối hận trong lòng, còn Cam-Địa thì suốt đời tranh-đấu với nụ cười trên môi, và lòng thì như hoa nở.