Chương IX

Saint Clair đây rồi. Từ trên toa bước xuống, Thérèse không bị ai nhận ra cả.Trong khi Balion trả vé, nàng đi vòng sân ga và băng qua chồng ván gỗ, ra tới đường, nơi chiếc xe đang đợi.

Chiếc xe ấy, giờ đây, đối với nàng là một nơi ẩn náu, trên con đường lồi lõm, nàng chẳng còn ngại đụng mặt với ai nữa. Toàn bộ câu chuyện được khổ công dàn dựng thế là sụp đổ. Lời tự thú dự định chẳng còn ý nghĩa gì. Không. Chẳng cần lên tiếng biện bạch, cũng đừng nêu ra một duyên cớ, đơn giản nhất là cứ im lặng, hay chỉ trả lời những câu hỏi. Nàng còn e ngại gì chứ? Ðêm nay rồi sẽ qua, như mọi đêm khác, ngày mai mặt trời sẽ mọc, chắc chắn nàng sẽ thoát, dù có xảy ra việc gì. Và chẳng việc gì xảy ra lại có thể tệ hại hơn vẻ lãnh đạm hoàn toàn ấy, cái dửng dưng ngăn cách nàng với mọi người, với cả bản thân nàng nữa. Ðúng thế, cái chết trong cuộc sống. Nàng thấm thía nỗi chết hơn bất cứ ai đang sống

Đôi mắt đã quen với bóng tối nàng nhận ra, qua khúc ngoặt con đường, cái trang trại có mấy ngôi nhà thấp tè giống những con vật nằm ngủ. Nơi đây, xưa kia Anne hoảng sợ trước con chó cứ nhảy chồm vào bánh xe đạp của cô. Xa hơn, mấy cây trăn để lộ vùng đất trũng; trong những ngày oi ả nhất, ngay chốn này, một thoáng mát phủ lên đôi gò má nóng bỏng của các cô gái. Một cậu bé cưỡi xe đạp, hàm răng sáng lóa dưới ánh nắng, tiếng chuông leng keng, một giọng hét lên:

- Nhìn nè, tôi buông hai tay.

Cái hình ảnh chập chờn đó níu giữ Thérèse, đó là những gì nàng tìm thấy trong chuỗi ngày qua để ấp ủ một con tim mòn mỏi. Nàng tự động lặp lại những tiếng nhịp nhàng theo vó ngựa: “Sự vô ích của đời ta - cái hư ảo của đời ta - nỗi cô đơn vô hạn - số phận không lối thoát.” Ôi! Cử chỉ duy nhất có thể, Bernard lại không làm.

Nếu anh chẳng hỏi han gì cứ lăng nhăng mở rộng vòng tay! Nếu nàng có thể dụi đầu vào ngực một con người, nếu nàng có thể òa khóc nức nở trước một hình hài còn biết xao xuyến.

Nàng nhìn thấy bờ dóc ven đồng nơi Jean Azévédo đã ngồi vào một ngày nắng cháy. Tưởng như ở một nơi nào đó trên đời, nàng có thể đùa vui hớn hở giữa những kẻ hiểu nàng, ngưỡng mộ nàng và say mê nàng nữa không chừng! Nhưng nỗi cô đơn bám riết nàng còn hơn kẻ hủi với vết lở của y: “Chẳng ai có thể giúp gì cho ta, cũng chẳng ai có thể làm gì hại ta.”

- Kìa ông và cô Clara.

Balion ghì dây cương. Hai cái bóng lướt tới. Bernard dẫu còn yếu, đã ra đón nàng - nóng lòng muốn sớm được an tâm. Nàng khẽ nhỏm dậy, loan báo từ xa:

- Miễn tố!

Vỏn vẹn một câu đáp cụt ngủn:

- Biết rồi!

Bernard đỡ người cô lên xe và nắm lấy dây cương. Balion đi bộ về. Bà cô Clara ngồi giữa đôi vợ chồng. Phải hét vào tai bà mọi việc đã êm xuôi (vả chăng bà chỉ biết lờ mờ về tấn bi kịch). Theo thói quen, người phụ nữ điếc bắt đầu nói đến không kịp thở; bà bảo là chúng luôn có một sách lược và chính vụ án Dreyfus đang tái diễn:

- Vu khống đi, cứ vu khống đi, cũng còn lại cái gì chứ. Chúng hung hăng tàn bạo và những người Cộng hòa mất cảnh giác với chúng là sai. Loài sâu bọ thối tha đó cứ lơi một tý là chúng nhảy lên cổ mình ngay...

Bà cứ rối rít lên khiến đôi vợ chồng đỡ áy náy khi chẳng tìm ra lời nào để nói với nhau.

Cô Clara thở hào hển, tay cầm đĩa nến, leo lên cầu thang:

- Các con không đi ngủ à? Thérèse đã mệt đừ. Trong phòng con có sẵn tô canh và gà nguội đấy...

Nhưng cả hai vẫn còn đứng ở phòng ngoài... Bà lão thấy Bernard mở cửa phòng khách, tránh một bên cho Thérèse vào, rồi bước vào theo. Nếu không điếc, bã đã áp tai vào... người ta chẳng nghi ngại gì bà, kẽ vĩnh viễn bị giam giữa bốn bức tường. Bà thổi tắt ngọn nến, dò dẫm bước xuống, ghé mắt vào lỗ khóa: Bernard dời cây đèn, gương mặt sáng rực dưới ánh đèn, có vẻ vừa trịnh trọng, vừa e dè. Bà thấy Thérèse ngồi quay lưng lại, áo choàng và mũ đã vắt lên phô-tơi; đôi giày ướt của nàng bốc hơi bên lò sưởi. Một lát, nàng quay đầu về phía chồng và bà lão sung sướng thấy Thérèse mỉm cười.

Thérèse mỉm cười. Trong khoảng không gian và thời gian ngắn ngủi, đi bên cạnh Bernard, từ chuồng ngựa vào nhà, thốt nhiên nàng nhận ra, nàng tin là mình đã nhận ra điều cần yếu phải làm. Vừa gặp con người ấy là mọi hy vọng giãi bày, thổ lộ đã tan thành mây khói. Những kẻ ta hiểu rõ hơn hết, ta nhìn họ khác đi biết bao khi họ không còn ở bên ta.

Suốt cuộc hành trình, nàng đã cố tạo ra một Bernard có thể hiểu nàng, mong muốn hiểu nàng. Nhưng mới liếc qua, đã thấy nguyên hình con người thật của anh, kẻ chẳng bao giờ đặt mình vào cương vị người khác, dầu chỉ một lần trong đời, không hề chịu khó chui khỏi vỏ, để thấy những gì người khác thấy. Thực ra, có phải Bernard chỉ nghe theo mình? Anh bước từng bước dài trong căn phòng ẩm thấp, sàn nhà mục nhiều chỗ kêu cọt kẹt dưới chân anh. Anh không nhìn vợ mình - miệng đầy ứ những lời nói đã từ lâu nghiền ngẫm. Còn Thérèse cũng thế, nàng biết mình sắp sửa nói gì. Giải pháp đơn giản nhất là giải pháp mà ta không bao giờ nghĩ tới. Nàng sắp nói: “Bernard, em sẽ ra đi. Ðừng bận tâm vì em. Ngay bây giờ, nếu anh muốn, em sẽ lao vào đêm tối. Rừng rậm không làm em sợ, bóng tối cũng thế. Chúng đã quen thuộc với em, em và chúng đã thân thiết nhau. Em đã được sinh ra với hình ảnh của miền quê khô cằn này, nới mọi vật đều im lìm như chết, ngoại trừ những con chim bay qua, những con heo rừng du mục. Em cảm nhận bị ruồng bỏ, hãy thiêu huỷ hết hình ảnh của em, đề cả con gái em cũng đừng biết đến tên em nữa, như chưa hề có em, trong dòng họ”.

Và Thérèse đã buột miệng:

- Bernard, hãy để em đi.

Nghe giọng nói ấy, Bernard quay lại. Từ trong góc phòng, anh hùng hổ sấn tới, những đường gân trên mặt anh căng thẳng, anh lắp bắp:

- Sao? Cô dám có ý kiến à? Dám yêu cầu à? Đủ rồi. Ðừng nói thêm tiếng nào nữa. Cô chỉ được phép lắng nghe, nhận lệnh và tuân theo những quyết định dứt khoát của tôi.

Anh không lúng búng nữa; mà chắp lại mạch lạc những câu nói đã chuẩn bị kỹ càng. Tựa lưng vào lò sưởi, anh nói giọng trang nghiêm, rút một mảnh giấy từ trong túi ra, xem xét. Thérèse không sợ gì nữa; nàng chỉ muốn cười to; anh ta lố bịch quá, đúng là một kẻ lố bịch. Mặc kệ những gì anh ta nói với giọng điệu hèn mạt, làm trò cười cho thiện hạ khắp nơi cũng như ở Saint Clair, nàng sẽ ra đi. Sao lại xảy ra tấn kịch này nhỉ? Kẻ đần độn ấy dù có biến mất khỏi thế gian, cũng chả có gì quan trọng kia mà. Nàng để ý thấy những móng tay cáu bẩn của anh ta, cầm mảnh giấy run run, áo anh ta không có cổ tay, anh ta là một gã nhà quê lố lăng vừa từ xó nhà chui ra, mà cuộc sống chẳng cần thiết cho bất kỳ sự nghiệp nào, ý niệm nào hay bắt cứ ai. Người ta đã quen quan trọng hóa quá đáng sự tồn tại của một con người. Robespierre có lý; cũng như Napoléon, v.v... Thoáng thấy nàng mỉm cười, anh tức điên lên, cất cao giọng, nàng buộc phải nghe:

- Tôi giữ cô lại đây, cô hiểu chứ? Cô phải tùng phục quyết định của gia đình bằng không...

- Bằng không... thì sao?

Nàng không nghĩ đến chuyện vờ lạnh lùng nữa, nàng trở giọng thách thức và nhạo báng, hét lên:

- Muộn rồi! Anh đã làm chứng là tôi vô tội, anh không thể phản cung. Anh sẽ mắc tội làm chứng gian...

- Người ta vẫn có thể trưng ra một sự kiện mới, cái bằng chứng chưa ai biết ấy tôi đang giữ trong tủ bàn giấy. May thay, án không có thời hiệu!

Nàng giật mình, khẽ hỏi:

- Anh muốn gì nơi tôi?

Anh tra lại những lời ghi sẵn, và trong vài giây, Thérèse lắng nghe cái im lặng dị thường của Argelouse. Giờ gà gáy sáng hãy còn lâu, không một dòng nước róc rách giữa chốn sa mạc này, không một thoảng gió lay lắt những ngọn cây trùng điệp.

- Tôi không chiều theo những suy nghĩ cá nhân. Bản thân tôi chẳng nghĩa lý gì: chỉ có gia đình là đáng kể. Mọi quyết định của tôi đều phát xuất từ quyền lợi gia đình. Vì danh dự gia đình, tôi đành gạt gẫm công lý xứ tôi. Trời biết cho tôi.

Giọng khoa trương đó làm Thérèse khó chịu. Nàng muốn van anh nói giản dị hơn.

- Đối với gia đình, cần cho thiên hạ tưởng là chúng ta vẫn khắng khít nhau và - trước mắt họ, tôi không để lộ vẻ gì nghi ngờ sự vô tội của cô. Mặt khác, tôi muốn bảo vệ mình tối đa.

- Tôi làm anh sợ sao, Bernard?

Anh lẩm bẩm: “Sợ ư? Không. Khiếp đảm thì có”. Rồi anh dõng dạc:

- Nhanh lên, quyết định một lần cho xong, ngày mai, chúng ra sẽ rời khỏi ngôi nhà này để về bên kia, nhà của dòng họ Desqueyroux, tôi không muốn có mặt bà cô của cô trong nhà tôi. Mỗi bữa, Balionte mang thức ăn lên tận phòng cho cô. Cô không được phép léo hánh đến bắt cứ phòng nào khác; nhưng tôi không ngăn cản cô vào rừng. Chúa nhật, chúng ta cũng đi dự lễ ở nhà thờ Saint Clair. Cần phải cho thiên hạ trông thấy cô bên cạnh tôi và thứ năm đầu tháng, chúng ta sẽ đi xe mui trần đến dự chợ phiên ở B., thăm cha cô như mọi khi.

- Còn Marie?

- Ngày mai, Marie sẽ cùng vú nuôi của nó đi Saint Clair. Sau đó, mẹ tôi sẽ đưa nó lên Midi. Chúng tôi sẽ viện lý do sức khỏe. Cô cũng đừng hy vọng người ta giao nó cho cô! Phải đặt nó vào chỗ an toàn, cả nó cũng thế khi tôi mất đi, chính nó, vào năm hai mươi mốt tuổi, sẽ thừa hưởng cơ nghiệp này. Sau chồng... là con, phải vậy không nào?

Thérèse đứng bật dậy, nàng cố ghìm một tiếng kêu:

- Thế ra anh tưởng chỉ vì những cây thông mà tôi...

Giữa muôn nghìn nguồn gốc bí ẩn của hành vi nàng, kẻ đần độn kia không khám phá nổi điều gì, anh ra lại nghĩ ra cái cớ hèn hạ nhất:

- Đương nhiên: chỉ vì những cây thông... Vì sao à? Cứ dùng phép loại trừ là thấy ngay. Tôi thách cô nêu ra được một động cơ nào khác... Vả chăng, điều đó không quan trọng và tôi chẳng còn bận tâm, tôi không đặt thành vấn đề nữa; cô chẳng là cái gì cả: chỉ cái họ của cô là còn tồn tại, thật đáng tiếc! Trong vài tháng nữa, khi mọi người đều tin vào sự hòa thuận của chúng ta, khi Anne đã thành hôn với con trai nhà Deguilhem... Cô biết là gia đình Degui1hem dời hoãn, để suy nghĩ chứ... đến lúc đó, tôi có thể về luôn Saint Clair, còn cô, cô sẽ ở lại đây. Người ra sẽ loan tin là cô mắc chứng suy nhược thần kinh hay gì gì đó...

- Bệnh điên, chẳng bạn?

- Không, cái ấy ảnh hưởng không tốt đến Marie. Nhưng thiếu gì lý do có thể chấp nhận được. Vậy nhé.

Thérèse lẩm bẩm:

“Ở Argelouse... cho đến chết...”

Nàng đến bên của sở, mở tung ra, giây phút ấy, Bernard cảm thấy vui sướng làm sao; người đàn bà từng khiến anh nể sợ và e dè, đêm nay đã bị anh chế ngự hoàn toàn, chắc nàng phải cảm thấy mình đáng kính biết mấy! Anh tự hào về sự hòa nhã của mình. Bà La Trave thường nói anh là một bậc thánh, cả gia đình đều ca tụng tâm hồn cao cả của anh: Lần đầu tiên, anh cảm nhận được sự cao cả ấy. Khi ở bệnh viện tư, việc Thérèse mưu hại anh được tiết lộ với sự dè dặt, anh bình tĩnh như không, khiến người ta hết lời khen ngợi. Có gì thực sự nghiêm trọng đối với kẻ đã mất khả năng thương yêu, bởi họ không còn tình cảm, Bernard chỉ thấy sướng run người, vì vừa thoát khỏi một đại nạn: cái cảm giác của kẻ chợt hiểu ra là mình đã sống suốt nhiều năm qua bên cạnh một người điên hung dữ, mà không hay. Nhưng, đêm ấy, Bernard có ý thức về sức mạnh của mình, anh làm chủ cuộc sống. Anh cho là không một khó khăn nào chống lại nổi một đầu óc ngay thẳng và lập luận đúng; ngay cả sau một tai biến như thế, anh vẫn khẳng định là người ta sẽ chẳng bao giờ khốn khổ, nếu tự mình không mắc sai lầm: Tấn bi kịch đau thương nhất, anh đã giải quyết như mọi vụ việc khác. Hầu như chẳng ai biết, anh giữ được thể diện, người ta không ái ngại cho anh nữa; anh không muốn bị ai thương xót. Lấy nhầm một con yêu quái có gì là nhục nhã đâu, nếu cuối cùng ta thắng nó. Dù sao cuộc sống độc thân cũng có điều hay, và cái chết gần kề càng khiến anh ham thích mãnh liệt, của cải, thú săn bắn, xe ô-tô, cái ăn và cái uống: tóm lại, cuộc đời!

Thérèse đứng lặng trước cửa sổ, nàng thấy những viên sỏi trắng lấp loáng, ngửi hương hoa cúc ngào ngạt trong khu vườn có rào sắt ngăn chặn đàn cừu. Xa kia, rặng sồi đen sẫm che khuất rừng thông; nhưng mùi nhựa lan tỏa trong đêm, giống một đội quân thù địch tuy không nom thấy nhưng đã gần một bên. Thérèse biết chúng vây hãm ngôi nhà. Ðó là những kẻ canh giữ, mà tiếng than van âm thầm vẫn lọt vào tai nàng, chúng sẽ nhìn nàng héo hon tàn tạ theo những mùa đông qua, mòn mỏi rã rời trong những ngày hè oi bức: Chúng sẽ là nhân chứng của sự lụi tàn. Nàng khép cửa sổ lại và đến gần Bernard.

- Anh tưởng có thể giữ tôi bằng bạo lực à?

- Còn tùy cô... nhưng nên nhớ rằng: cô chỉ có thể rời khỏi đây với đôi tay bị trói chặt.

- Gì mà gớm thế! Tôi biết rõ anh: đừng làm ra về dữ dằn quá đáng! Anh sẽ không bêu rếu gia đình vì nổi nhục ấy đâu! Tôi rất yên tâm.

Thế là, như một kẽ đã cân nhắc kỹ, anh giải thích rằng ra đi, là thú nhận mình có tội. Trong trường hợp ấy gia đình chỉ có thể tránh khỏi điều sỉ nhục bằng cách cắt đứt cái bộ phận hư hỏng, mà vứt đi, chối bỏ nó trước mặt mọi người.

- Ðó là quyết định mà thoạt tiên mẹ tôi muốn áp dụng. Cô thử nghĩ xem! Chúng tôi đang định phó mặc cho công lý, nếu chẳng phải vì Anne, vì Marie... Nhưng vẫn chưa muộn. Chớ nên vội vã trả lời. Tôi chờ cô đến mai.

Thérèse thì thào:

- Chỉ còn cha tôi.

- Cha cô à? Chúng tôi đã hoàn toàn đồng ý với nhau. Ông có sự nghiệp, đảng phái của ông, những tư tưởng mà ông cần bảo vệ: ông muốn ém nhẹm tai tiếng với bất cứ giá nào. Ít ra cũng phải biết ơn những gì ông ấy đã làm vì cô. Người ta chỉ thẩm vấn qua loa, ấy là nhờ ông ấy đấy. Vả lại, chắc ông đã bày tỏ ý muốn dứt khoát của ông rồi chứ... không à?

Bernard không còn lên giọng nữa, mà gần như trở nên nhã nhặn. Anh không cảm thấy gợn chút lòng trắc ẩn. Nhưng vì người phụ nữ, mà anh không còn nghe cả tiếng thở, cuối cũng đã ngất quỵ: cô ta đã nhận ra vị trí đích thực của mình. Trật tự đã được vãn hồi. Hạnh phúc người khác không cưỡng đỡ nổi một đòn như thế. Bernard tự hào đã vùng dậy thành công, mọi người đều có thể lầm lẫn, mọi người đã lầm về vấn đề Thérèse – kể cả bà La Trave, thường vẫn bộp chộp phê phán người nhà. Ấy là vì ngày nay thiên hạ không còn tin tưởng mấy vào nguyên tắc, họ không tin vào sự nguy hại của nền giáo dục mà Thérèse đã hấp thụ, một con yêu quái, tất nhiên, dù sao người ra vẫn cố nói, nếu cô ấy chịu tin Chúa... sự sợ hãi là khởi đầu của đức hạnh. Bernard nghĩ thế. Và anh còn nhủ thầm là cả thị trấn đang sốt ruột đón chờ điều nhục nhã của họ, hẳn sẽ thất vọng biết bao, khi chứng kiến mỗi chúa nhật, một cảnh gia đình êm ấm! Hầu như anh nóng lòng đợi chúa nhật đến, để được nhìn bộ mặt bẽ bàng của thiên hạ!.. Vả chăng công lý có mất gì đâu nào. Anh cầm cây đèn lên, tay giơ cao soi sáng sau gáy Thérèse:

- Cô chưa lên nghỉ sao?

Hình như nàng không nghe thấy tiếng anh. Anh bước ra, bỏ nàng trong bóng tối. Dưới chân cầu thang, cô Clara ngồi xổm ngay trên bậc đầu tiên. Bà lão cứ nhìn anh chằm chằm, nên anh gắng gượng mỉm cười, đưa tay nâng bà đứng dậy. Nhưng bà cưỡng lại - như con chó già ngồi lỳ bên giường người chủ đang hấp hối. Bernard đặt đèn lên nền gạch vuông, hét vào tai bà rằng Thérèse đã cảm thấy dễ chịu nhiều rồi, nhưng nàng muốn ngồi một mình giây lát, trước khi đi ngủ:

- Chắc cô cũng biết, đấy chỉ là một ý ngông của cô ta!

Vâng, bà lão biết: thật rủi cho bà khi vào thăm Thérèse, lại gặp lúc người thiếu phụ cần sự cô đơn. Thường thường, chỉ cần mở hé cánh cửa, bà đã cảm thấy ngay mình là kẻ quấy rầy.

Bà đứng dậy một cách khó nhọc, và tựa vào tay Bernard, bà lê từng bước về buồng mình, phía trên phòng khách lớn. Bernard theo gót bà bước vào, cẩn thận châm một ngọn nến trên bàn, đoạn đi ra sau khi hôn lên trán bà. Mắt bà không rời khỏi anh. Điều gì bà không sao đoán nổi, trên những gương mặt đàn ông, mà bà không thể nghe tiếng nói? Bà chờ cho Bernard đủ thời gian về tới phòng anh mới khe khẽ mở của... nhưng anh vẫn còn đứng ở đầu cầu thang, tựa vào lan can, vấn một điếu thuốc, bà vội vã chạy vào phòng, đôi chân run rẩy, mỏi mệt rã rời đến mức không còn đủ sức để thay quần áo. Bà nằm lăn ra giường, đôi mắt mở thao láo.