CHƯƠNG II

MÃI cho đến tháng giêng năm sau, bà Đồ mới nói cho Thúy biết việc trăm năm của nàng.

Ngày hôm ấy đi chợ về, Thúy biết ở nhà, cha mẹ hiện có một việc gì bàn tán với nhau, và xem chừng hể hả lắm.

Nguyên mọi ngày, bao giờ thấy nàng về đến cổng, bà cũng hỏi thăm ngay hàng họ thế nào. Thúy và vú già cất gánh vào trong buồng, thì xuống bếp làm cơm, nhưng bà đã nhặt mớ rau, hoặc cọ nồi hoặc xé cua hộ rồi. Lần này, bước chân về đến nhà, Thúy tưởng mẹ đi vắng. Vì bà không có dưới bếp, và không thấy công việc bếp nước được sửa soạn sẵn sàng.

Thì ra bà ở nhà trên, dở nói chuyện với ông. Thoáng nghe một câu, Thúy đoán cha mẹ bàn việc nhân duyên của mình, nên nàng vội vã lánh xa. Quả nhiên đến tối, khi quạt màn xong, hai mẹ con đi nằm, bà Đồ mới hỏi:

– Thế nào? Hôm nay hàng họ ra sao?

– Cũng khá, u ạ. Con chỉ tiếc mớ vải của bà Tư Nỉ không mua được.

Nhưng những chuyện ấy không là chuyện bà Đồ định nói và định nghe, bà chỉ dùng làm câu mở đầu để vào đề mà thôi. Bà thở dài:

– Mày buôn bán đang lãi lời, thế mà bên kia người ta xin cưới!

Bà dùng tiếng «bên kia», tưởng chừng như con bà đã biết rõ là người nào như bà rồi vậy. Thúy không đáp. Nàng vờ lấy hai tay đập vào nhau, như để đánh muỗi vậy. Nàng thẹn thò, nhưng may lúc ấy trong buồng không thắp đèn, nên không ngượng nghịu. Bà Đồ lại thở dài:

– Thôi thì mày cũng đến tuổi về nhà người ta chứ có bé bỏng gì, thầy u giữ thế nào được mãi.

Thúy nghẹn ngào. Tự nhiên nàng thấy thương cha mẹ thiếu người đỡ đần. Nàng nén hơi, để thở dài một tiếng khẽ. Bà Đồ nói:

– Được cái nó cũng là con nhà gia thế, thầy u đã xem xét kỹ lưỡng. Nó học giỏi, mà lại có nết. Thầy u cũng chỉ chuộng đám học trò, cốt được đứa hiền lành ngoan ngoãn; biết theo đức mà ăn ở, còn ngày sau có đỗ đạt, làm nên gì hay không, là nhờ ở phúc ấm đôi bên.

Thúy vẫn yên. Bà Đồ tiếp:

– Nhà ta thanh bạch, người ta cũng chỉ chuộng người, chứ nếu cốt lấy vợ giàu thì vùng này thiếu gì người.

Rồi bà tặc lưỡi:

– Chẳng qua là duyên số. Nếu cứ ý tao thì ngày tháng 5 năm ngoái, tao đã bằng lòng đám con ông Thông Sứng bên Đông-Đạo, tên là thằng Hạnh, vì nó học giỏi có tiếng ở trường cụ Cử Nho-Quan. Nhưng thầy hỏi ra, thì nó tuy tên là Hạnh, nhưng hạnh kiểm kém, nên thầy không bằng lòng. Mấy lần ông Thông cho người sang khẩn khoản, thầy đã gần xiêu lòng, nhưng thầy lấy ngày sinh tháng đẻ của thằng Hạnh để tính tử vi, thì thấy gia đình ấy cung phúc đức kém lắm. Thầy có giảng cho tao nghe những sao gì sao gì, nhưng tao không nhớ. Thì đến ngày tháng 9, ông Bát Tiên làng Thượng nhờ người đến dạm mày cho con ông ấy, tên là Chính. Thằng Chính này cũng là học trò cụ Cử Nho-Quan, hay chữ không kém gì thằng Hạnh. Thầy u bằng lòng gả mầy cho thằng Chính. Thẳng này học giỏi có đức hạnh hơn thằng kia. Nội vùng Nho-Quan, ai cũng khen. Nhà nó không thanh bạch như nhà ta. Cụ thân sinh ra ông Bát làm Tri-huyện, vậy là chỗ cố gia cả. Vậy nhà này hơn nhà ông Thông ở cái là nhà ông Thông không ai đỗ đạt gì, mới có ông ta có chân nhị trường rồi đi Thông-lại; chứ tổ tiên về bên hào đất chỉ có thể phát phú chứ không phát quý.

Bà Đồ yên một lát để xem Thúy có hỏi gì không. Nhưng thấy con vẫn yên lặng, bà mới nói:

– Thầy đã sang bên Thượng xem nhà của ông Bát, thầy bằng lòng lắm. Tuy không ruộng sâu trâu nái, nhà ngói cây mít, nhưng cả họ Trần quây quần vào một khu, mà nhà nào cũng có vượng khí, nên thầy thích lắm. Như thế là họ người ta có phúc lắm. Thầy lấy tử vi thằng Chính, và ở lại một hôm để ra đồng, nói thác là muốn tìm cho người quen một ngôi đất, nhưng kỳ thực cố xem mồ mả bên ấy ra sao, thì thấy rằng mộ ông cụ tam đại được. Cho nên thầy có bụng mừng, về bảo u, hễ người ta có nói lần nữa thì nhất định bằng lòng, và từ chối đám con ông Thông Sứng.

Thúy lúng búng đáp:

– Vâng

– Thằng Chính nó đã sang bên nhà ta, thầy u đã biết mặt. Nó không đui què mẻ sứt gì đâu, con đừng sợ.

Bà cười vui sướng, rồi tiếp:

– U chỉ chuộng nó là đứa học giỏi, trông mặt mũi phúc hậu, lại là con nhà dòng dõi.

Thúy lại ấp úng:

– Vâng.

– Nhà ông Bát cấy mươi mẫu ruộng. Ruộng bên ấy cũng như bên ta, vậy kể thì không là bậc có, nhưng không phải vào hạng nghèo. Vậy con làm dâu nhà ấy là xứng đáng lắm. Bà Bát trông người thật thà dễ dãi, chứ không thớ lợ ý tứ như người khác. Nhưng dù sao, người ta cũng là mẹ chồng. Ông bà ấy có thằng Chính là lớn, còn ba đứa con nhỏ nữa, hai giai một gái, chúng nó đều có vẻ hiền lành. Đi làm dâu mà được mẹ chồng dễ đãi, chị chồng không có, em chồng còn bé là may mắn lắm. Vậy con về bên ấy, phải ăn ở cho phải đạo, trước là được tiếng khen, sau nữa để làm gương cho người khác.

Thúy mỉm cười. Nàng dám mỉm cười vì chắc trong tối, mẹ nàng không trông rõ. Nàng rất bằng lòng người mà mẹ nàng vừa nói. Cả gia đình người ấy cũng không có gì đáng phàn nàn. Nàng nhớ kỹ mấy tiếng cần: Chính, con ông bà Bát Tiên trên làng Thượng. Nàng sẽ là vợ Chính, sẽ về làm dâu tận trên làng Thượng. Nàng chỉ ngại cái xa nhà. Từ Thượng đến Phương-Bá, phải đi thuyền mất gần nửa ngày. Có lối đi tắt bờ ruộng, nhưng phải qua cái lạch, cần đò ngang. Nàng biết vậy, vì đã có lần bán hàng cho một người làng Thượng người ta nói chuyện thế.

Thấy Thúy không hỏi han câu nào, lại chẳng trả lời gì, bà Đồ gọi:

– Thúy, mầy ngủ đấy à?

Thúy lại mỉm cười trong tối, đáp:

– Thưa u, không,

Bà Đồ cười:

– Ừ, u cứ tưởng mày ngủ thì lạ quá. Hay mày nghĩ ngợi điều gì?

Thúy đáp:

– Không, con có nghĩ ngợi gì đâu.

– Ừ, thế là phải, con gái lớn, bố mẹ gả chồng, tìm được nơi xứng đáng thì bằng lòng cho người ta. Phận làm con, cha mẹ đặt đâu phải ngồi đấy.

Sợ bà Đồ tưởng mình đắn đo, nên Thúy đáp:

– Vâng.

– Thầy u đã xem xét kỹ lưỡng, so sánh những đám người ta hỏi xin mày, chỉ có đám này hơn cả.

– Vâng.

– Đến 20 này, người ta xin đi cái vấn danh. Rồi rằm tháng sau, người ta xin cưới. Vậy mày đi nốt buổi chợ ngày mai, rồi nghỉ, thu xếp tiền nong, đòi những món nợ lặt vặt, kẻo sang bên ấy, rồi lâu mới lại về được.

– Vâng.

– Mày có điều gì dặn dò thầy u không?

– Thưa không.

– Mày có điều gì nói không?

– Nói cái gì ạ?

– Nói về việc nhân duyên mày, chứ nói cái gì.

– Không ạ.

– Thế là phải, nhà ta có phúc, con biết nghe lời cha mẹ. Còn như dẫn cưới, thầy u tùy người ta, có nhiều mày được nhiều, có ít mày được ít, chứ không thách thức gì.Thày u chỉ cốt lấy người. Chứ vẽ với lắm, lỡ người ta không lo được, phải đi vay, thì mày lại nai lưng ra làm để giả. Như vậy, thầy u chả được gì, lại để khổ cho mày…

Rồi bà thở dài:

– Người ta gả chồng cho con, thì còn được lời lãi, chứ thầy u bị thiệt.

Song, bà tặc lưỡi:

– Thế cũng phải, biết con mình có hay hóm gì không, lỡ về nhà người ta chả biết làm ăn, rồi mỗi chốc người ta lại lôi ra người ta kể.

Nhưng bà lại nói:

– Ông bà Bát chẳng phải người thế. Ông bà ấy phúc hậu, nhà ấy là nhà nền nếp. Thầy u chỉ khuyên mày một điều là ăn ở cho phải đạo. Một câu nhịn là chín câu lành, đối với ai cũng vậy. Nghĩa là đừng để người ta nói đến cha mẹ, tổ tiên.

Thúy cảm động, đáp:

– Vâng.

Thây đã hơi khuya, và không có gì nói thêm, bà Đồ yên lặng một lát, rồi bà ngáp:

– Mày có gì muốn hỏi hay muốn nói nữa không?

Thúy thẹn thò, đáp:

– Không ạ.

-Ừ, thế thì ngủ đi.

Bà Đồ nằm yên một lát đã thấy ngáy đều đều.

Còn Thúy thì thỉnh thoảng lại cựa. Nàng không nghĩ sao được. Nhưng nàng nghĩ mà không dám nói ra.

Nàng muốn biết mặt người tên là Chính. Nàng muốn biết nhà chàng thế nào. Nhưng không thể, không thể biết những điều ấy, thì nàng không cần biết những điều phụ, mà những điều phụ này rất nhiều. Hiện nay hoang mang, nàng chưa nghĩ được gì. Song, nàng rất hài lòng vì được tấm chồng xứng đáng. Một người mà cha nàng đã biết mặt, biết số, biết nhà cửa, lại biết cả mồ mả tổ tiên, người ấy đã được cha mẹ chàng ưng cho nàng được ký thác cả một đời, thì nàng rất mừng..