Chương V

Một buổi sáng, cách đấy ba hôm, để tránh sự hiểu lầm, để tỏ ra thiện ý của mình, bác tự mình bơi một con xuồng vượt qua sông. Xuồng của bác cặp lại bến Đình vào lúc trời vừa ngả xế. Bác vừa bước lên bến thì bị Hùng, Chiến và Bảy Thẹo nấp sẵn dưới gốc cây gừa, xông ra bắt. Chúng túc tù và từng hồi một, báo động và tri hô. “Bắt được một tên do thám”. Tức thì cả làng bị náo động. Khắp các ngả đường, đồng bào tín đồ kẻ đao, người kiếm, nghìn nghịt kéo đến vây chặt lấy cây gừa. Đội canh phòng của Quản Dõng quất ngựa sải dài theo ven sông.

Họ chen lấn nhau nhìn mặt người bị bắt.

Bác bị trói, nhìn quanh, thấy tất cả đều là người làng của mình. Với những vẻ mặt thù hằn và tăm tối, họ quơ đao, quơ kiếm, gầm thét, đòi trả thù. Hình như họ đã quên rằng: bác chính là Sáu Sỏi, bác chính là anh thợ cắt tóc quen thuộc ở xóm Đình, bác chính là chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chánh của làng.

Đứng trước cảnh đó, bác không thấy run sợ, cũng không thấy thù hằn họ, mà chỉ thấy mình nhoi nhói đau. Họ đã đi sâu vào con đường lầm lạc quá rồi. Bác nghiến chặt răng để cầm nước mắt. Bác ngước nhìn quanh và cất tiếng:

- Bà con! Tôi là Sáu Sỏi đây này! Tôi không phải là do thám. Tôi về đây để cùng với đồng bào đoàn kết đánh Tây, cứu nước!

Sau câu nói ấy, bác thấy ông Năm Bầu, người bạn già của mình, từ trong đám đông lách ra, quay mặt về đám người, dang rộng cánh tay ra, thụp đầu xuống, và nói với một giọng như van lơn:

- Thưa tất cả bà con bổn đạo! Bà con cho tôi xin. Chuyện đâu còn có đó. Mình có ban trị sự, mình nên để cho ban trị sự xử. Anh Sáu đi về đây như là người đi sứ. Mình không nên đánh đập, giết chóc người đi sứ. Vậy, tôi xin bà con ai về nhà nấy đi.

Làn sóng người dừng lại, có nhiều ngọn đao, ngọn kiếm bắt đầu rụt xuống. Và trong đám người chen chúc ấy, liền như chia ra thành hai khối. Kẻ lấn tới trước, người nắm áo kéo lại. Rồi, họ bắt đầu la ó, cãi nhau.

Trong lúc đó, Sáu Sỏi bước tới một bước, vừa định nói thêm thì đã bị Bảy Thẹo bóp lấy cổ và bị đút vải vào miệng. Trong khi mọi người lảng dần ra về, bác thấy ông Năm Bầu ngoái nhìn mình với cặp mắt đau xót và bạn bè.

Sau đó, chúng đưa bác thẳng về hầm giam. Nghe họ gọi lên, bác nghĩ chắc là họ đã chịu bàn bạc với mình.

Tuy bị bắt, nhưng bác vẫn giữ tư thế của người chiến thắng, vẻ mặt hốc hác, xương xương của bác vẫn trầm tĩnh. Thấy lão Ịnh, bác bỗng chợt nhớ những lần dưới gốc cây vông. Bác nhìn lão Ịnh với đôi mắt vừa vui mừng, vừa rộng rãi, vừa xót thương.

Còn lão Ịnh, lão vẫn đứng dưới bóng tối của tàng xoài. Nhìn Sáu Sỏi, lão thấy hơi nao núng và phập phồng lo sợ hơn lúc cầm ngọn đao ra trận. Lão chớp mắt ra hiệu cho Bảy Thẹo. Bảy Thẹo hiểu ý, liền cho gươm vào vỏ, vác súng lên và đi lảng ra chỗ khác. Hắn vừa đi vừa ngoái cổ nhìn lại.

Lão Ịnh vẫn đứng nguyên chỗ cũ, người hơi run, lưng hơi còng và sắc mặt biến dần xuống. Rồi tự dưng, lão nảy ngực lên, cố trấn tĩnh và tập trung tất cả nghị lực vào mắt để nhìn thẳng vào Sáu Sỏi. Lão thấy tức giận vì cái vẻ đường hoàng, hiên ngang của Sáu Sỏi mỗi lúc mỗi tiến gần về mình.

- Anh Sáu! Anh nên cải tà quy chánh đi!

Lão định mở đầu câu chuyện bằng lời khuyên ấy. Nhưng lão chưa kịp nói, trong lúc đôi môi tái xám của lão đang mấp máy thì, Sáu Sỏi đã đứng trước mặt lão, và đã nói trước lão rồi:

- Anh Tư! Tôi hôm nay về đây là để cùng anh với bà con trong làng mình đoàn kết lại đánh Tây cứu nước!

Lão Ịnh thấy như mình bị tấn công trước, lão đâm bối rối vì thấy câu chuyện vừa mở đầu đã khác với ý định của mình. Lão chớp nhìn Sáu Sỏi, rồi vừa ngồi xuống vừa hỏi vặn:

- Tại sao lúc trước các anh không đoàn kết với chúng tôi?

- Lúc nào là lúc tôi không đoàn kết với các anh?

Sáu Sỏi vừa nghe cái giọng gay gắt vừa thấy sắc mặt giận dữ của lão Ịnh và thấy hai tay mình vẫn chưa được mở trói, bác chợt hiểu được số phận của mình. Nhưng bác vẫn trầm tĩnh, bác ngồi dựa lưng vào gốc xoài và ngẩng mặt nhìn lão Ịnh. Lão Ịnh ngảnh mặt nhìn chỗ khác và hỏi tiếp:

- Các anh nói đoàn kết, tại sao hồi năm ngoái, các anh không đồng ý cho ông trưởng ban chúng tôi ngồi ghế chủ tịch?

Cái gì là bạn bè là thân thiết trong đôi mắt của Sáu Sỏi liền sụp tắt. Bác mở tròn mắt nhìn lão Ịnh như nhìn một người xa lạ nào. Vẻ mặt sắt lại, nghiêm nghị, bác nói chắc từng tiếng một:

- Chúng tôi không đồng ý để Quản Dõng làm chủ tịch là vì Quản Dõng không phải là người đại diện của các anh.

Lão Ịnh quay nhìn Sáu Sỏi với một vẻ lạ lùng và hỏi lại:

- Quản Dõng là trưởng ban trị sự của chúng tôi, tại sao anh nói là không phải đại diện của chúng tôi?

Giọng của Sáu Sỏi trầm lại:

- Anh Tư! Anh đừng thấy Quản Dõng mặc đồ già, đầu để tóc mà anh cho nó là người theo đạo. Đó chỉ là cái vỏ. Anh lật áo nó lên mà xem, nó vẫn là thằng chủ điền. Còn anh và tín đồ trong làng vẫn là tá điền của nó. Anh quên nó rồi sao anh Tư?

Câu hỏi cuối cùng ấy gợi lại dĩ vãng của cuộc đời lão và như đánh thức lão. Lão đưa cặp mắt tối tăm và buồn rầu nhìn một đường ánh sáng từ kẽ lá của tàng xoài rọi thẳng về mình, đọng dưới mặt đất một đốm vàng.

Lão vội vàng chống chế lại:

- Quản Dõng là như vậy thì đã đành, nhưng còn tôi? - Lão cong năm ngón tay gõ vào lồng ngực mình và tiếp -Tôi là Tư Ịnh! - Lão xưng tên với một vẻ tự hào - Tại sao lúc đó các anh không đồng ý cho tôi giữ chức ủy viên công an?

Rồi, lão có vẻ chủ động hơn, lão nắm chòm râu, hất mặt hướng về Sáu Sỏi, hai lông mày rậm giương cong lên.

Sáu Sỏi vẫn bình tĩnh:

- Anh Tư! Vì lúc đó, anh không phải là anh nữa!

- Tại sao tôi không phải là tôi? Hả?

- Anh Tư! Anh bình tĩnh để tôi nói. Tôi nói, anh đừng giận! Đêm, anh nằm gác tay lên trán mà nghĩ lại. Trong lúc đó và cũng có thể là hiện bây giờ, anh quả thật không phải là anh nữa. Tại sao tôi dám nói như vậy. Vì, anh không phải làm việc cho tín đồ, anh cũng không phải làm việc cho anh nữa; mà, anh làm theo mệnh lệnh của người khác. Người khác là ai? Là thằng Quản Dõng, là những thằng như Quản Dõng. Anh Tư, chắc là anh còn nhớ đến Cao Hoài Đức là tôi trung thần của thời nhà Tống chứ? Cao Hoài Đức không phải là tên nịnh thần có lòng phản tặc. Thằng Dư Hồng, Dư Triệu đã dùng mưu gian kế quỷ, dán bùa mê lên lưng Cao Hoài Đức, nên Cao Hoài Đức đã trở ngựa lại mà đánh vua mình. Anh Tư, tôi thấy anh...

Lão Ịnh xua tay ra và cắt lời của Sáu Sỏi:

- Anh, anh Sáu! Tôi nghe đã đủ rồi!

Sáu Sỏi tiếp:

- Cái việc Quản Dõng và anh có được vào chánh quyền hay không, không phải là do tôi, hay là do một nhóm người nào, mà do tất cả nhân dân trong làng. Tại sao lúc đó các anh không chịu đưa ra cho nhân dân bầu cử? Anh còn nhớ...

Lão Ịnh không đủ can đảm để nghe nữa rồi, lão đưa tay phạt ngang, cắt lời của Sáu Sỏi, phẫn nộ và to tiếng:

- Chính vì chỗ đó mà chúng tôi không đoàn kết với các anh.

Sáu Sỏi vẫn bình tĩnh, nhấc lưng ra khỏi thân xoài, khe khẽ lắc đầu:

- Không phải vì chỗ đó đâu anh Tư! Mà vì một chỗ khác! Anh là người trong đạo, tôi xin lỗi anh, chắc anh cũng chưa biết rõ được chuyện này. Những người như Quản Dõng nằm trong đạo anh rất nhiều. Hỏi ai là người nắm giềng mối trong đạo. Từ trên cho tới dưới, có phải là những thằng chủ điền như Quản Dõng không? Làng Mỹ Long Hưng này là Quản Dõng, làng Mỹ Nhân là Tổng Định, làng Mỹ Nghĩa là Cả Kẹo, còn huyện thì ai? Là thằng Tổng Nghệ. Hồi thời Pháp thuộc, hỏi vậy những thằng đó đã làm cái gì? Nó làm hội tề của giặc, là những thằng tay sai, là những thằng bán nước. Nó bán nước, bán dân cho giặc từ lâu rồi. Bây giờ, nó chui vào đạo để lường gạt tín đồ, để bán rẻ tín đồ cho giặc. Bọn nó muốn nắm chánh quyền cách mạng, để nhân đó dễ dàng tiêu diệt cách mạng. Nhưng cặp mắt của nhân dân là ánh sáng, nhân dân biết, nên nhân dân không đồng ý cho nó chui vào. Âm mưu đó bị thất bại, bọn nó mới lấy cớ đó mà đưa tín đồ vào con đường chống lại cách mạng, chống lại nhân dân. Đó, chỗ đó mới là lý do chính. Hỏi anh, trong làng này có biết bao nhiêu người không được làm chủ tịch, tại sao họ không đi theo giặc mà phản lại cách mạng?

Nghe đến đây, lão Ịnh thấy như bị sỉ nhục, lời nói cuối cùng của Sáu Sỏi, lão nghe đau như ai đánh trúng vào tim. Phút chốc lão không thấy Sáu Sỏi là bạn của mình nữa, lão mất tất cả bình tĩnh. Người lão trở nên hung hãn. Gân trên thái dương lão nổi gồng như con rắn trung. Lão đưa bàn tay to lớn đầy lông lên, năm ngón tay cong lại như cái vấu, run run, chụp xuống đốm nắng trước mặt, năm ngón tay lún sâu xuống mảnh đất phân. Lão hất chòm râu, vênh mặt nhìn Sáu Sỏi, rít lên từng tiếng:

- Đạo của tôi không phải theo giặc. Đạo tôi theo giặc là theo diệu kế của chúng tôi. Chúng tôi đầu nó là đầu đỡ, dựa vào thế của nó để tiêu diệt Việt Minh quỷ dương trước, rồi sau này chúng tôi sẽ lấy súng nó mà đánh lại nó.

Lão quay mặt và định đứng dậy đi.

Sáu Sỏi ôn tồn:

- Anh Tư, đừng nóng. Anh ngồi xuống đây, tôi với anh không còn có dịp gặp nhau nữa đâu.

Đôi mắt của Sáu Sỏi thoáng một vẻ xao xuyến, giọng của bác lại trầm xuống, chậm rãi và tha thiết như lòi trăn trối:

- Tôi cũng như anh, đều là những người biết thương nước thương nòi. Tôi là Sáu Sỏi, anh còn nhớ chứ?

Mỗi lần nghe đến tiếng Sáu Sỏi là mỗi lần lão Ịnh như sực nhớ lại một cái gì rất thân thiết gắn bó với cuộc đời đau khổ của mình, vẻ mặt hừng hực của lão dịu dần. Lão khẽ ngồi lại chỗ cũ và lơ đãng nhìn những hoa xoài giăng giăng rơi trắng cả khu vườn. Trong lúc đó, giọng của Sáu Sỏi to dần lên:

- Tôi cũng như anh, đều là những người thương nước, thương nòi. - Sáu Sỏi lặp lại câu đó và tiếp - Tôi muốn anh nói cho tôi được rõ vì sao anh lại thù hằn tôi? Vì sao các anh lại đi thù những người kháng chiến, những người cách mạng, những người cộng sản? Tôi biết, tôi gặp anh lần này là lần cuối cùng, tôi muốn anh cho tôi biết rõ điều đó!

Sáu Sỏi nhìn cái mái tóc buông xòa của lão Ịnh và tiếp:

- Chắc anh còn nhớ! Năm bốn mươi lăm, sau khi mình cướp chánh quyền, thì từ cửa miệng của những người như Quản Dõng đã nói với tín đồ là: những người yêu nước không thờ đạo như chúng tôi là quỷ dương, là những con quỷ đi hốt hồn người trong những đêm tối đổi đời, là những con quỷ đi phá phách Phật trời, cần phải tiêu diệt. Khi bà con tín đồ thấy tôi và anh em vẫn là người thì chúng nó nói lại, chúng tôi là bọn không vua không chúa, là quân làm loạn. Rồi đây, khi đồng bào tín đồ hiểu được chúng tôi là những người muốn xây dựng một cuộc đời như thiên đàng, là tự mình làm chủ cho mình thì họ còn sẽ nói chúng tôi như thế nào?

Dòng sông Cửu Long tự nãy giờ như im lặng, bỗng nổi lên những tiếng sóng hầm hì và mỗi lúc mỗi to.

Sáu Sỏi ngồi thẳng lưng lên. Hai cánh tay bị trói ngoặt ra sau, bác đưa bộ ngực ưỡn về phía trước, đường khuy áo nứt ra, giọng bác vẫn ôn tồn nhưng sôi nổi và hòa theo tiếng sóng:

- Âm mưu của bọn giặc với chúng nó đã sắp sẵn từ lâu rồi, anh Tư! Lúc đầu, chúng nó bảo với tín đồ là: phải tiêu diệt Việt Minh, Việt Minh là quỷ dương, là dân làm loạn và bán nước. Nhưng, chúng nó không thể nào tiêu diệt được cách mạng, mà ngược lại, cách mạng mỗi ngày cứ mỗi lớn lên. Chúng đã đưa đồng bào tín đồ đến một chỗ cùng đường, không có cách nào khác hơn là dựa vào giặc. Nhưng chúng nó biết rằng: đồng bào tín đồ là những người yêu nước. Để che giấu cái bộ mặt bán nước, chúng đưa ra luận điệu là: đầu đỡ Tây, rồi sau sẽ đánh lại Tây. Chính cái bọn đó mới là quỷ. Nó dám cả gan mệnh danh là Phật trời để bán rẻ tín đồ cho giặc. Anh Tư! Chính bọn đó mới là kẻ thù. Chúng đã đốt lên một ngọn lửa thù hằn giữa nhân dân mình, mình còn tiếp tục xô xát lẫn nhau thì mình cũng như con thiêu thân tự mình lao vô lửa để tự giết mình mà thôi. Tôi nhớ một lần, anh có nói với tôi: “Ai thắng ai thua rồi sẽ biết!” Nếu chúng ta vẫn cứ xô xát với nhau thì cuối cùng anh và tôi không ai thắng ai cả! Mà, kẻ thắng chính là giặc! Chuyện đó rõ ràng lắm rồi! Anh còn nhớ làng Mỹ Long Hưng này chứ? Lúc nhân dân đoàn kết cùng một dạ một lòng, hỏi vậy có thằng Tây nào dám bén mảng tới xóm Đình này không? Rồi bây giờ, khi các anh chống lại chúng tôi, thì ai đã đi đón thằng Ghiđi thằng Cò về đây? Có phải là bọn thằng Quản Dõng không?

Cả hai đều nín lặng.

Tiếng sóng của dòng sông Cửu Long lại nổi lên và nghe như những ngọn sóng to ấy mỗi lần ập vào bờ là mỗi lần hắt lên những cơn gió ào ào.

Lão Ịnh ngồi im, chừng như hãy muốn nghe những lời nói lạ lùng ấy nữa thì tiếng vó ngựa của đội canh tuần đồm độp chạy qua đường làm lão giật mình. Lão ngẩng đầu dậy, mắt chơm chớp. Lão đưa tay phẩy qua mặt, chớp nhìn Sáu Sỏi, nói với một giọng van xin:

- Thôi anh Sáu! - Và lão cố tạo một vẻ chống chế lại - Tôi nghe đủ rồi!

Chợt lão rút nhanh bàn tay dúi vào kẽ áo ngực như sợ Sáu Sỏi thấy được cái gì trong bàn tay của mình. Đoạn lão vội vàng đứng dậy, chần chờ một lúc, rồi nhấc lên từng bước một.

Sáu Sỏi cũng đứng dậy, kéo xích, nặng gót bước theo.

Gió mang theo tiếng sóng của dòng sông Cửu Long, từng cơn, từng cơn thổi thốc vào khu vườn. Những chiếc lá khô rải rác khu vườn, im lìm, bỗng động đậy như một bầy chim bị trúng tên nằm gục xuống mặt đất, vừa tỉnh dậy, chấp chới đôi cánh nhỏ muốn bay lên khỏi lớp hoa xoài.

Hai người trước sau đi trong những giọt mưa hoa rơi chéo rơi xiên trắng dã cả khu vườn.

Sáu Sỏi nhìn theo mái tóc màu nuối tiêu của lão Ịnh bị gió thổi tung lên khỏi ót, mà nói:

- Anh Tư! Tôi về đây, tôi biết là tôi có thể... - Sáu Sỏi không nói được tiếng cuối cùng, bác bị nghẽn lại. Nhưng lão Ịnh hiểu được tiếng cuối cùng ấy. Một cái gì buốt lạnh rợn qua xương sống lão và da mặt nổi đầy gai ốc. Trong tiếng gió, tiếng hoa rơi, tiếng lá chạy rào rào, lão vẫn nghe tiếng của Sáu Sỏi từ phía sau vọng tới - Nhưng tôi không hề sợ! Nếu tôi sợ thì tôi không về kiếm anh mà làm gì. Tôi không sợ, nhưng tôi rất đau đớn. Nếu tôi lỡ cơ sa vào tay giặc mà tôi chết, thì tôi rất hài lòng, vì đó là lẽ tất nhiên, vì nó là kẻ thù. Còn anh? Còn các anh? Nhưng... thôi... Anh về xóm, anh cho tôi gởi lời thăm bà con, tôi muốn nhắn với bà con một điều. Tôi có chết, anh và bà con có thể quên tôi, quên thằng Sáu Sỏi này, nhưng tôi xin anh, xin bà con hãy nhớ cho tôi điều này.

Lão Ịnh vẫn bước với những bước nặng nề trên những cánh hoa vừa rụng và đầu cúi nhìn xuống đất. Lão vẫn nghe giọng nói trầm trầm vừa như tha thiết, khuyên nhủ, vừa như gay gắt như răn dạy thốt ra từ đáy lòng của Sáu Sỏi, mỗi lúc mỗi vang to bên tai lão.

- Anh Tư, anh cũng như bà con tín đồ trong làng, đều là dân tá điền, cũng như tôi, là những người bị mất nước! Nếu muốn cho đất nước mình được độc lập tự do, nếu muốn có đất cày thì phải đi theo cách mạng, phải làm cách mạng! Chỉ có một con đường đó thôi! Anh Tư! Anh Tư!

Tên Bảy Thẹo thấy lão Ịnh đã bỏ đi, thì từ xa, hắn đã chong mũi súng hướng về phía Sáu Sỏi, trợn tròn mắt, xông tới và quát lên:

- Đứng lại! Đứng lại!

Sáu Sỏi dừng lại trước mũi súng của Bảy Thẹo, nhưng mặt vẫn ngẩng lên, nghiêng người, nhìn theo lão Ịnh, cái bóng người to lớn nhưng ủ rũ mỗi lúc mỗi xa, Bác kêu theo:

- Anh Tư! Hãy nhớ!...