TẢN MẠN GÀ NAM BỘ ❖ 1 ❖

Nghĩ cũng ngộ, hễ nghe ai đó nói “trống trên, mái dưới” thì y như rằng, thôn dân Nam Bộ liên tưởng đến gà; mà gà có bao giờ chịu “thượng hạ đồng” kiểu thầy Mạnh Tử từng dạy. Vì, không cam chịu “thượng hạ đồng”, nên mỗi khi “Trên ấn xuống, dưới chỏi lên” sẽ xảy ra sanh chuyện. Suốt chiều dài lịch sử lưu dân đi khẩn hoang lập ấp, là vậy!

Phàm làm người phải biết chơi và biết chơi, mới làm người. Chơi như Đông Định Vương Nguyễn Lữ khổ luyện được “Kê quyền”, chơi như Tả quân Lê Văn Duyệt để lại đời sau “Kê kinh” (?!), chơi như vua Minh Mạng, năm 1830 xây “Hổ quyền” về hướng Nam, cách Thành nội Huế khoảng bốn cây số trên bờ sông Hương. Và, lúc băng hà để lại đời: 40 vợ, 87 hoàng tử, 64 công chúa với một bí kíp chân truyền “Minh Mạng thang”!

Hầu như vua chúa trải qua các triều đại đều thích thú trong việc dùng súc vật để biểu diễn những khi hội hè hoặc tổ chức thi đấu mừng chiến công, lễ Tết. Vua chúa chơi Hổ quyền, dân dã chơi Chọi trâu và Đá gà. Lần hồi, vua chúa cũng nhảy vô chơi Chọi trâu và Đá gà; nhất là Đá gà! Nhưng, có lẽ Đá gà là thú chơi thể hiện rất cao tinh thần thượng võ, đồng thời hấp dẫn, khiến nhiều người mến mộ tham gia.

Mến mộ tham gia đến mức Hịch tướng sĩ ( Hưng Đạo Đại Vương liệt truyện ), nhắc nhớ và cảnh tỉnh các chiến binh cùng dân chúng: “Hùng kê chi cự, bất túc dĩ xuyên lỗ giáp”. Nghĩa là, “Cựa gà chẳng thể chọc áo da”. Bấy nhiêu, cũng đủ tỏ rõ sức mạnh thú đá gà là “Đệ nhất chơi”!

Thiệt thà mà nói, cho đến nay, chưa có ai hoặc một sư kê nào biết gà nòi ở Việt Nam nói chung và ở Nam Bộ nói riêng, có nguồn gốc từ đâu, xuất xứ thời nào. Chỉ lạ và ngạc nhiên, tại sao gà thì gọi gà, cớ gì đem chữ nòi gắn dính gà để thiên tử, thiên hạ đều đồng thanh gọi “Gà nòi”? Nòi nghĩa là sao? Chữ “Nòi” theo Huình Tịnh Của trong “Đại Nam Quấc Âm tự vị” có nghĩa “dòng, giống”. Từ đó, đưa đến hệ lụy rặt nòi, để nòi, lấy nòi, giữ phường nòi... nòi tình, thậm chí nòi ăn cướp! Hết sức rối rắm trong cái rắm rối sự đời trên mảnh đất phương Nam, vừa bước lố ba trăm lần Tết!

Rồi bỗng dưng “oan ơi, ông Địa”, khách mê thú “đá gà chơi” mượn danh từ chung “gà” gán cho chị em thôn nữ chưn quê, tay ruộng. Chị em chẳng biết ất, giáp gì; hoàn toàn thụ động và bị động. Kẻ đi chọn gà mái đá có câu thiệu: “mái giống mẹ”, bởi chiến kê bền sức, gan lì, đá nhiều thế độc sát thủ... Được vậy, nhờ di truyền từ mẹ. Y chang người, bởi người đi cưới vợ theo câu thiệu thuở cố hỉ cố lai: “Mua heo chọn nái, cưới gái chọn dòng”. Hỏi rằng, đấng nam nhi có tội nghiệp phận nữ nhi? Phận má hồng khi má chưa hồng, tính tình đã bộc lộ. Họ coi tính tình lúc nhỏ để liệu bỏ hoặc lấy khi vào tuổi xuân thì. Gà đá, lúc thân thể: mào, đầu, mắt, mỏ, chưn... chưa biểu lộ gì, thì tính khí trong nết ăn đã bộc lộ; nhất là, chúng ăn ếch, nhái, cá, tôm tép... Con nào háu ăn, tranh cướp mồi, mất mồi quyết liệt đòi lại và sẵn sàng đổ máu. Họ lật đít gà coi phao câu, rà bình dầu, nếu bình dầu có hai tim, cả bọn nhao nhao mừng húm. Rồi, cả bọn cất công tìm bằng được con gà “đùi dài quản ngắn”, vì đùi dài quản ngắn thì con gà đó đá mới dai và trụ mới vững; khi lâm trận, nó đá đối thủ phát ra âm thanh kêu “Róc... róc...” khiến người nghe nhảy nhổm.

Thảo nào, thời xưa thời nay và thời nào cũng vậy, thiên hạ khoái chưn dài; thích lườn, ức, phao câu... Ác nỗi, kẻ chơi gà đá đem gà ra đấu trường, gà đá thua, kẻ chơi gà đá sẽ thịt; người chơi hoa, chẳng tiếc ngọc thương hoa! Thiên hạ chơi độc, khoái đồn thổi: “Đầu, cánh, phao câu giúp lâu bền sức”, báo hại dân có tiền một dạo chuyên “ăn dầm nằm dề” ở các quán ăn quán nhậu, từ thành thị đến nông thôn với biết bao kỳ vọng!

Lại thêm chuyện gà qué. Gà là gà, hà cớ chi đeo theo cái qué? Chẳng qué, sao gà có đủ bản lĩnh cả nghĩa đen nghĩa bóng! Tỉ như, gà móng đen móng đỏ, hỏi mấy tay sành điệu thú chơi gà đá và mấy lão thầy gà, người hỏi tự dưng lớ ngớ không vì sướng muốn chết mà vì, chết muốn sướng. Bởi, bất ngờ gà móng đen đi kèm mắt nai, gà móng đỏ đi kèm mắt xanh. Gà móng đen là gà vừa chớm lớn, giò cẳng còn thơm mùi bùn rạ quê nhà, chưa từng “đá xổ” nói chi tới đá chốn trường gà. Kẻ lắm tiền nhiều của mần ăn thất bại, quan gặp vận đen, muốn “xả xui, xả hạn” thường ruồng bố, tìm mua bằng được gà móng đen, giá bao nhiêu thì giá. Gà móng đỏ là gà từng trải trận mạc, đấu trường là nhà, sa trường là nơi tử địa được cải táng bằng món giả cầy hoặc món cà ri. Một thời chiến tướng, lúc hết thời bị dạt nổi trôi chốn phong trần “ngựa què, gươm sét” và có khác chi, cánh hoa “hương tàn, nhụy rữa” rụng chốn thanh lâu, rớt quán bia ôm, rời rã vỉa hè đường đêm tăm tối!

❖ ❖ ❖

Gà đá trở thành thú chơi tao nhã hay mối hận nghìn thu những cuộc đỏ đen sát phạt kinh hoàng, tùy ở người chớ không ở gà. Người cúng thần linh để cầu phúc, cầu bao điều tốt đẹp nhất cho mình: “Con gà là vật tế thần”. Ngày Tết, gà nằm trên bàn tiệc sẵn sàng phục vụ cái miệng người tới bến và mang đến cái khoái đầu tiên trong tứ khoái cho mỗi người. Chẳng là, niềm hạnh phúc cho mỗi gia đình sao? Gà chính hiệu bạn nhà nông và chính nó, có mặt trong truyện “Lục súc tranh công” nhằm nhóm lửa yêu thương để tâm hồn người cao thượng!

Gà thong thả đi vào dân gian bằng văn chương, nghệ thuật và chính cuộc sống của con người!