CHƯƠNG 7 Bí mật của việc nhớ tên, gương mặt và sự kiện về người khác -(Phần một)
McFingal John Trumbull từng nói rằng “Tôi tưởng tượng để THẤY cái KHÔNG ĐƯỢC NHÌN THẤY”. Đây chính là câu tóm tắt về bí mật của việc nhớ gương mặt, họ tên và các sự kiện của những người mà bạn đã gặp. Nó là kỹ thuật mà bạn có thể học được dễ dàng. Nếu đọc cẩn thận chương này và có thời gian thực hành những bài tập đơn giản mà tôi đã trình bày, bạn sẽ không bao giờ quên tên và gương mặt của bất kỳ người nào mà bạn đã gặp và muốn nhớ.
Bí mật của việc nhớ tên, gương mặt và sự kiện về người khác chính là phương pháp quan sát, liên tưởng có kiểm soát mà bạn đã học trước đây. Còn bây giờ, bạn sẽ học cách áp dụng điều này để nhớ con người.
I. Quan sát gương mặt và lắng nghe cái tên được đánh vần để ghi nhớ chúngKhông có nhân tố nào quan trọng, bảo đảm cho sự thành công hơn là khả năng nhớ những cái tên, gương mặt và sự kiện về những người mà bạn đã gặp. Để đạt được điều này, trước hết, bạn phải cố gắng sử dụng khả năng và trí tưởng tượng của bạn.
Một khi bạn đã làm chủ được kỹ thuật này, không có gì khác làm bạn hài lòng hơn. Tất cả chỉ cần một chút cố gắng và sự tập trung.
Để nhớ được mặt hay tên của một người thì trước hết bạn phải thấy mặt của người đó và hình dung cách đánh vần tên của người đó ra sao. Sau khi thực hiện điều này, bạn tạo ra sự liên tưởng có kiểm soát giữa tên và gương mặt của người ấy. Bạn làm được chứ?
Điều quan trọng ở đây chính là cách nối kết ý tưởng đằng sau cái mà bạn muốn nhớ với một đối tượng đặc biệt trong ngân hàng tâm trí bạn. Bây giờ, tất cả những điều bạn cần làm là nối tên với gương mặt người.
Còn một điều quan trọng khác là: Bạn cần quan sát gương mặt và lắng nghe cách đánh vần tên của người mà bạn sắp nhớ: bạn không thể nhớ bất cứ cái gì trừ phi bạn thấy được nó.
1. Cách quan sát đúng về gương mặt và tên người
Bạn đã học cách thực hiện điều này ở chương bốn rồi. Chỉ cần theo công thức GỞI TIỀN đơn giản sau:
○ Tập trung
Bạn tập trung vào gương mặt người, chọn những nét nổi bật trên khuôn mặt. Sau đó bạn hình dung và lắng nghe họ tên của người đó rồi nối kết nó với nét nổi bật trên khuôn mặt.
○ Liên tưởng
Bạn liên tưởng tên và gương mặt của người đó bằng hình ảnh để không bao giờ quên được chúng.
○ Thị giác
Hãy nhìn thấy sự liên tưởng của bạn đang hoạt động.
○ Thính giác
Hãy nghe cái tên đó và âm thanh của nó có ý nghĩa gì đối với bạn.
○ Gởi
Hãy gởi vào não những ý tưởng và sự kiện mà bạn muốn nhớ gương mặt đó.
○ Phóng đại
Hãy phóng đại và làm méo mó sự cân đối bằng liên tưởng.
○ Hình ảnh
Cần chắc là bạn đang nhớ hình ảnh của những điều cụ thể.
○ Sự kỳ cục
Tạo ra những sự nối kết kỳ cục, càng kỳ cục càng tốt.
○ Sự ngớ ngẩn
Khi liên tưởng “một cách ngây ngô bạn đã tạo ra được niềm vui để nhớ, người ta sẽ vui vẻ gặp bạn vì bạn đang cười.
○ Ý tưởng
Gắn những ý tưởng cụ thể vào tâm trí bạn, không sử dụng những ý tưởng trừu tượng.
○ Suy nghĩ
Bạn phải thấy những suy nghĩ mà người đó đã diễn tả (người mà bạn đã gặp), hoặc chính những suy nghĩ của bạn về người đó. Những suy nghĩ này là những hình ảnh cụ thể.
2. Cách tập trung vào gương mặt của một người
Khi có thời gian nhìn vào gương mặt của bất kỳ ai đó, trong giây lát bạn sẽ biết nhiều về họ vì ấn tượng mà họ đã tạo cho bạn. Hàng ngày, ta dễ dàng có những nhận định đột xuất về người khác. Và khi ta phán xét người khác thì họ cũng phán xét ta. Ta sẵn sàng quyết định là người đàn ông đó đáng mến hay không, hoặc có lẽ thú vị hay không. Điều này xảy ra vì ta đang nối kết một cách ý thức hay vô thức gương mặt của người đó vào tâm trí ta.
Như chúng ta đã biết, thông thường ta không ý thức về tuổi của một người, nòi giống, quốc gia, tình trạng sức khỏe của người đó hay trạng thái thần kinh và tính khí của họ. Thường thì ta chú ý quá nhiều trong việc nhận xét họ có tính tình ra sao. Thay vì tập trung nhìn gương mặt của người khác để ghi nhớ, ta lại tập trung nhầm chỗ bằng cách tạo ra một “ấn tượng” về họ.
Đây là lý do chính cho thấy tại sao ta thường không nhớ tên hay gương mặt của người khác.
Ta chỉ chú ý đến cái tạo ấn tượng có lợi cho ta hơn là chịu sự tác động của tên họ hay gương mặt nào đó trong trí nhớ của ta.
Khi gặp một người lạ mặt lần đầu, thay vì tập trung để cố định gương mặt của người đó trong tâm trí thì ta lại thường ngạc nhiên về tính khí hay cử chỉ của họ. Nếu gương mặt của anh ta vô cảm, ta có thể nghĩ cái nhìn vô hồn của anh ta không gây ấn tượng gì cho ta, Do đó, theo tự nhiên ta không thèm chú ý anh ta nữa.
Nếu như thế, thường thì khi gặp lại người đó lần sau, ta không thể nhận ra họ.
Do đó, bạn cần nhớ quy tắc đầu tiên trong việc quan sát là: Khi lần đầu gặp một người lạ, hãy để người đó lự nói về bản thân họ. Bạn hãy nhận xét cái tên “đáng quan tâm" hay nghề nghiệp của người đó, ngoài ra bạn có thể chú ý đến quần áo hoặc vài món đồ trang sức cá nhân thu hút của họ, thí dụ như nhẫn, đồng hồ đeo tay hay cà vạt. Sau đó, lúc người ấy đang tạo ấn tượng cho bạn, hãy nhìn toàn cảnh gương mặt anh ta để chọn ra những nét có thể thu hút được sự chứ ý cứa bạn rồi quên đi ấn tượng mà bạn đang nghĩ về người đó.
3. Cách chọn một đặc tính nổi bật để nhớ
Trong lúc người ấy đang nói về bản thân họ, bạn chọn nét nổi bật nhất trên gương mặt của anh ta trong lần đầu bạn nhìn thấy. Bạn không cần chú ý quá nhiều vào hình dạng gương mặt, cho dù nó tròn, trái xoan, vuông hay tam giác. Thay vào đó, nên tập trung vào những nét nổi bật trên gương mặt. Bạn hãy lựa chọn bất kỳ nét nổi bật nào trong lần đầu bạn gặp người ấy:
1. Mặt người đó lớn hay nhỏ một cách bất thường?
2. Tóc anh ta thẳng hay xoăn, anh ta có bị hói không?
3. Trán anh ta cao và gồ lên hay thấp hoặc hẹp?
4. Mũi anh ta cong kiểu diều hâu hay thẳng, lớn hay nhỏ, hẹp hay rộng?
5. Lông mày anh ta dầy và rậm hay mỏng, cong hay uốn vòng?
6. Đôi mắt anh ta lớn hay nhỏ, nghiêng hay hẹp?
7. Sống mũi anh ta nhô lên, trung bình hay hẹp?
8. Miệng anh ta rộng hay hẹp?
9. Đôi môi anh ta dầy hay mỏng? Môi nào trề ra, hoặc thẳng hay cong?
10. Hai tai anh ta gần đầu hay lồi ra? Chúng nhô lên, nhọn hay tròn?
11. Cái cằm có lộ xương hàm không? Nó rắn chắc, vuông hay nhô ra, nhọn hay rút lại?
12. Lông mày, mắt và tóc của anh ta có màu gì?
Như bạn biết, có nhiều nét nổi bật, khiến bạn có thể tập trung sự chú ý vào, tuy nhiên, điều quan trọng nhất để nhớ là chọn cái nào đặc biệt nhất đối với bạn. Tôi nhắc lại, nét đặc biệt nhất đối với bạn. Nét đó không phải là mái tóc của anh ta, vì khi bạn gặp lại anh ta, biết đâu anh ta đội nón. Cũng không phải là màu tóc của phụ nữ, vì lần gặp cô ấy sau đó, có thể cô ấy đã nhuộm tóc. Và cũng chẳng phải là màu da tự nhiên của người đó, vì gặp họ ở lần kế tiếp, có thể họ đã có làn da thật rám nắng.
Khi đã nhận ra nét nổi bật bạn phóng đại nó trong tâm trí, nhìn thấy nó không giống như bình thường.
Khi gặp phải một người có gương mặt “không ưa nhìn” hay “trung tính”, chẳng có nét gì nổi bật rõ ràng, bạn cần tìm những nếp nhăn quanh đôi mắt hay ở khóe miệng của họ khi họ cười. Có lẽ răng của anh ta sẽ nổi bật hoặc có một nhược điểm nào đó, và cũng có thể anh ta có một nếp nhăn nhỏ xíu trên trán hay lộ má lúm đồng tiền. Chú ý vào chi tiết này bạn có thể nhận ra chứ không phải những chi tiết khác. Tóm lại, trước hết bạn cần chọn một nét trên gương mặt người, nét mà bạn có thể “móc” vào sự liên tưởng của bạn. Ngay lúc gắn những hình ảnh ký ức cố định vào ngân hàng tâm trí, bạn phải tập trung vào việc chọn một đặc tính (nổi bật hoặc dễ thấy), cái mà bạn có thể gởi vào tên họ, địa chỉ, số điện thoại hay những dữ liệu khác về người đó.
4. Cách liên kết tên với gương mặt
Như bạn đã biết, những điều trừu tượng không thể nhớ được. Do đó, trước hết bạn phải nghe tên của anh ta, tiếp nhận nó một cách chính xác, đánh vần để hình dung nó, rồi chuyển cái tên đó thành một hình ảnh cụ thể.
Kế tiếp, gắn hình ảnh đó vào nét đặc biệt mà bạn đã chọn. Đó là tất cả những gì bạn cần làm. Sau đây là vài thí dụ về những cái tên thông thường có thể liên tưởng với (1) một cái mũi ngắn và mập; (2) một cái môi trên khá dầy; (3) một cái cằm lúm đồng tiền; (4) đôi mắt có hình quả hạnh.
1. Báo……………Bạn hãy tưởng tượng hình ảnh Báo nổi bóng lên ở lớp vỏ ngoài của quả táo, còn quả táo thì nằm trên cái mũi ngắn và mập.
2. Biên……………Tưởng tượng một cầu thủ nhỏ xíu đang chạy ra “đường biên” (viền) của cái môi trên dầy.
3. Hồng Nhung……………Tưởng tượng “Ca sĩ Hồng Nhung” đang múa hát trong cái lúm đồng tiền trên má.
4. Đức……………Tưởng tượng “lực sĩ Lý Đức” đang đứng khoe cơ bắp ngay chỗ giữa đôi mắt hình quả hạnh.
a) Tài……………Tưởng tượng một nghệ sĩ xiếc tài giỏi đang tung hứng những quả bóng trên cái mũi ngắn và mập.
b) Sơn……………Tưởng tượng một người leo núi tí hon đang trèo lên cái môi trên dầy.
c) Hồng……………Tưởng tượng có một cây hoa hồng mọc lên giữa lúm đồng tiền trên má.
d) Quang……………Tưởng tượng đôi mắt hình quả hạnh đang phát ra chùm tia sáng làm bạn chói mắt.
Thế nào, bạn hoàn toàn hiểu những thí dụ trên rồi chứ? Bây giờ, mời bạn tiếp tục theo dõi vài thí dụ về những cái tên không thông thường. Chúng sẽ được liên kết với (1) cặp lông mày rậm; (2) miệng rộng; (3) nốt ruồi.
1. Nơ…………… Bạn hãy tưởng tượng “nhân vật Thị Nở” đang chui ra từ cái lông mày rậm khổng lồ.
2. Lúa……………Tưởng tượng một người nông dân đang cầm thúng đổ hàng triệu hạt lúa vào cái miệng rộng. Lúa nhiều đến nỗi rớt tràn khỏi cái miệng.
3. Hợi……………Tưởng tượng một con heo đang ủi cái nốt ruồi.
Những thí dụ trên xuất phát từ sự tưởng tượng, liên kết một số cái tên với những nét nổi bật trên gương mặt của một số người mà tôi đã gặp. Dĩ nhiên, khi thực hành bạn sẽ có sự liên tưởng khác. Tất cả đều tùy thuộc vào trí tưởng tượng và óc hài hước của bạn.
Tôi xin nhấc lại, bạn cần tuân thủ một nguyên tắc rõ ràng, nghĩa là bạn phải có sự chọn lựa riêng về những nét nổi bật rồi kết hợp với sự liên tưởng của bạn, nhớ liên tưởng từng hình ảnh cụ thể, sau đó buộc nó vào “cái móc”.
Khi đã tích cực thực hành quy tắc này và quan sát phần còn lại của công thức gởi tiền, bạn sẽ không bao giờ quên tên của bất kỳ người nào bạn gặp.
Bây giờ, để bạn có cái nhìn rõ hơn, tôi sẽ nhắc lại công thức bằng vài từ ngắn gọn. Điều này sẽ giúp bạn nắm bắt đầy đủ hơn những cái cơ bản của phương pháp ghi nhớ kể trên.
5. Cách nhìn thấy sự liên tưởng đang hoạt động
Nếu nhìn thấy hai “đoạn phim" ngắn sau đây, bạn sẽ nhớ cái nào? (1) Hình ảnh một vịnh biển; (2) Hình ảnh một người đàn ông đang bơi xuyên qua trong nước.
Tự nhiên bạn sẽ thấy người đang bơi rõ ràng hơn. Bạn sẽ có khuynh hướng nhớ hình ảnh này thay vì hình đầu tiên vì nó dính líu đến cái gì đó bạn có thể xác dinh.
Còn trong hai thí dụ sau đây, cái nào khiến bạn nhớ lâu hơn? (1) Hình ảnh một người đàn ông đang bơi xuyên qua nước; (2) Hình ảnh một người đang bơi để khỏi chết đuối.
Có thể bạn dễ quên hình ảnh đầu tiên hơn, vì nó ít kịch tính, còn hình thứ hai thì bạn dễ nhận ra hơn. Nhưng, bây giờ, cái nào sẽ hằn sâu, không thể tẩy xóa được trong tâm trí bạn? (1) Hình ảnh một người đang bơi để khỏi chết đuối; (2) Một người đang bơi để cố thoát hai cái quai hàm khổng lồ của con cá mập, miệng của con cái mập cách thân thể anh ta trong gang tấc.
Bạn sẽ không bao giờ quên hình thứ hai phải không? Càng làm sâu sắc thêm hình ảnh, khiến nó hiện rõ hơn trong tâm trí thì bạn lại càng khó quên hình ảnh ấy.
Hình ảnh một người đàn ông đang hét lên, chiến đấu để thoát khỏi hai cái quai hàm bằng thép của một con cá mập cái hàm vừa táp lìa một chân của anh ta. Bạn thấy nước văng tung tóe, máu người chảy loang trên mặt nước. Bạn thấy cái chân của người đàn ông trong miệng con cá mập giây lát trước khi con cá nuốt chửng nó đi và một lần nữa con cá mập tiến gần sát người đàn ông tội nghiệp ấy.
Bạn tưởng tượng được chứ? Dĩ nhiên rồi phải không. Mấu chốt nằm ở đây. Bạn phải nhận ra sự liên tưởng của bạn đang hoạt động ở cường độ tối đa. Bạn càng tạo ra hình ảnh buồn cười, bi kịch hay ngớ ngẩn thì càng tốt hơn. Thí dụ, nếu bạn gặp một người già, tên Thọ, có những nếp nhăn hằn sâu trên gương mặt của ông ta. Bạn sẽ không bao giờ quên nếu hình dung một cụ già gầy yếu, đang run rẩy, bước thấp bước cao cố vượt qua những nếp nhăn trên gương mặt đó.
Để nhận ra sự liên tưởng của bạn đang hoạt động, bạn hình dung nó đang tạo ra những điều thật buồn cười, đáng thương hoặc những điều không thể xảy ra trong thực tế.
6. Bạn đã có “tiền”, hãy gởi nó đi
Vâng, phần còn lại của công thức không cần phải lặp lại. Bạn chỉ cần thực hiện theo điều sau:
○ Gởi
Bạn hãy gởi vào tâm trí những ý tưởng và đặc điểm mà bạn muốn nhớ trên gương mặt. Gắn ý tưởng vào đặc điểm rồi dán chúng bằng những hình ảnh cụ thể.
○ Phóng đại
Phóng đại có nghĩa là tạo ra một điều không thể thực hiện được, chúng phải thoát khỏi tỉ lệ bình thường. Nếu tên của người ấy là Mã, bạn hãy tưởng tượng hàng trăm con ngựa đang đua nhau nhảy hàng rào.
○ Hình ảnh
Hình ảnh là dòng máu rất sinh động của năng lực ký ức. Bạn hãy tạo ra thói quen hình thành hình ảnh của những vật có thể sờ mó được hay hình ảnh của một người cụ thể mà bạn tưởng tượng được.
○ Sự kỳ dị
Nếu tên của người đó là Tiều, hãy biến cái mũi của anh ta thành một túp lều! Nếu tên của người ấy là Lúa, hãy biến những nếp nhăn trên gương mặt của anh ta thành những hàng lúa. Nếu tên của người đó là Trân, hãy gắn một cặp chân lên đầu anh ta thay cho đôi tai!
○ Sự ngớ ngẩn
Nếu tên của người ấy là Hoa, hãy gọi đôi mắt của cô ta là hoa rồi tưởng tượng chúng. Nếu tên của anh ta là Hiếu, hãy tưởng tượng một người quản trò đang đứng trên cái trán kể chuyện tiếu lâm cho dám đông nghe. Nếu anh ta tên là Đồng, hãy tưởng tượng mặt anh ta là cái đồng hồ với cây kim giây đang chuyển động.
○ Ý tưởng
Bạn nhớ lắng nghe âm thanh của cái tên rồi dịch nó thành những âm thanh cụ thể - những cái gợi ý để bạn có ý tưởng tương tự như cái tên của người đó. (Về sau bạn có thể sử dụng điều này để nhớ vài điều mà người đó đã nói với bạn).
○ Suy ngẫm
Nếu người đó có tên là “Mã” và gương mặt của anh ta cho bạn thấy hình ảnh của một “gương mặt ngựa” thì bạn hãy nghĩ như thế, rồi liên kết cái tên của anh ta với hình ảnh cụ thể.