chương bốn

Trong căn nhà kín khuất như một thế giới riêng tây khép đóng của cụ Quảng Hưng, giữa những ngọn cỏ phố hắt hiu của con đường Đinh Tiên Hoàng, có một nơi chốn rộng thoáng mà Trang đã lựa chọn làm nơi chốn cho mơ màng và tưởng tượng của nàng. Nàng tới đó một mình. Ở đó rất lâu, không ai hay biết. Đó là cái khoảng sân thượng, từ tầng lầu đi lên bằng một cầu thang gỗ nhỏ. Sân thượng cao ngang tầm mái nhà, đứng trên đó, ném tầm mắt đi, tầm mắt nhìn thấy một khoảng thật rộng của thành phố dưới chân. Thấy được những đỉnh cây chập chùng. Những ống khói nhà máy phía dưới khu bến tầu. Những ruộng đồng và những làng xóm xanh biếc bên kia bờ sông. Thấy được những bóng người thật nhỏ trên những lòng phố thật xa. Và thấy được sao đêm, thấy được mây trời.

Những lúc nhàn rỗi, các con đã đến trường, mẹ chồng đã đến chùa, mọi công việc nội trợ trong ngày đã thu xếp xong, Trang thường lên đó. Sân thượng khuất lánh đối với Trang như một căn buồng riêng, ở đó nàng tự do, nàng được là nàng, nàng được lãng quên những điều nàng muốn lãng quên, nàng được đắm hồn vào những vùng ảo tưởng. Mơ màng và tưởng tượng. Kỳ thú biết là ngần nào, cái trạng thái của lim dim mơ màng, cái bồng bềnh của phiêu du tưởng tượng.

Trang sống không đợi chờ. Người chồng bỏ đi, giữa nàng và chồng không có tình yêu, xa cách nhiều tháng nhiều năm đã giết chết mối liên hệ vốn đã hết sức mong manh, liên hệ đó bấy giờ Trang nghĩ thật không còn gì nữa. Không phải là nàng không buồn. Nàng không phải là gỗ đá. Nàng có một trái tim, một trái tim lớn hơn những trái tim thường, đo theo chiều của kích thước rung động. Nàng có một khối óc, và khối óc đó tạo bất hạnh cho nó bằng những suy nghĩ nát óc. Nhưng buồn thoảng thôi. Như một nửa bâng khuâng, một phần luyến tiếc. Đó là một tiếng thở dài thật nhẹ, như chính nỗi buồn vẫn xâm chiếm mà vẫn bị đuổi đi, mơ mơ hồ hồ, không phân biệt. Trang thường tìm lên sân thượng, ngắm nhìn tỉnh nhỏ nằm dài ngoan ngoãn dưới chân, làm bạn với mơ màng, kết thân cùng tưởng tượng như đêm nay.

Một tiếng đằng hắng nhẹ làm Trang giật mình quay lại. Nàng nhìn thấy một điểm lửa sáng hồng. Điểm lửa cháy trên một đầu thuốc lá. Ninh lên, êm nhẹ, khiến Trang không hay.

– Chị còn thức?

Trang cười, trả lời gián tiếp.

Điểm lửa trên một đầu thuốc lá lại tiến gần, Trang đoán thấy được tất cả sự trẻ trung của người đàn ông toát ra chung quanh điểm lửa lấp lánh trên nền đêm bao la.

Đã một tuần lễ qua. Trang thầm kín theo dõi Ninh. Từ sự theo dõi này, nàng gần như đã hiểu được một phần lối sống của chàng. Có nhiều lúc, Trang bắt gặp ở Ninh một thoáng buồn bã. Thường là khi chiều tới. Ninh hay đứng ở sau thành cửa sổ. Thuốc lá trên môi, khói tỏa trên mặt. Một khuôn mặt trầm tư, trên đó lắng đọng những suy nghĩ mơ màng mà Trang không đoán được.

Trước khi về đây, Ninh làm gì? Đã sống ở những vùng trời nào? Đã có những trận tình nào, những người đàn bà nào? Trang thường đặt cho nàng những câu hỏi như thế! Nàng cũng không hiểu tại sao. Xưa nay, nàng không hề bị kích thích bởi tò mò muốn biết về một người khác bao giờ. Bất chợt được sự tò mò lạ lùng của nàng, đã làm Trang nhiều lần tự thẹn. Nhưng nàng vẫn không bỏ được. Nàng lại đoán. Chắc Ninh có một thời sống phóng đãng lắm. Hẳn thế. Còn trẻ tuổi. Lại độc thân nữa. Chắc chàng phải có đến hàng tá nhân tình. Ý nghĩ này làm Trang mỉm cười.

Điều làm cho Trang lạ lùng nhất là tại sao Ninh lại về đây, để buôn bán. Buôn bán quái gì, nàng nghĩ thầm. Chắc buôn bán chỉ là một cái cớ. Nhưng không, một tuần qua đã cho Trang thấy là Ninh làm việc rất chăm chỉ cẩn thận. Sáng Ninh dậy thật sớm. Ăn sáng xong, là ra ngay cửa hàng. Trưa về, nghỉ một lát, lại ra cửa hàng đến tận chiều. Ninh có vẻ yêu thích thật công việc chàng đang làm.

Những ý nghĩ này trở lại trong đầu Trang, khoảng khắc im lặng cả hai người cùng ngó xuống thành phố.

Ninh cất tiếng:

– Tôi thích đứng ở dây. Trên một tầng cao. Chị có thích như vậy không? Lên cao, tâm hồn nhẹ bơn, đầu óc cũng như sáng tốt hơn là ở dưới thấp. Những vùng trên cao và những miền dưới thấp cũng ảnh hưởng đến đầu óc người ta nhiều lắm.

Trang dịu đàng:

– Anh nhận xét rất đúng.

Nàng ngẫm nghĩ rồi cười thành tiếng:

– Anh tài thật. Không ngờ đấy. Tôi phục anh lắm.

– Chị nói rõ hơn. Tôi chưa hiểu.

– Anh mới về được một tuần. Bến tàu đã đồn ầm lên.

– Tôi sợ nhất những lời đồn.

– Tại sao anh sợ? – Trang hỏi bằng một giọng tinh nghịch.

– Lời đồn đại không bao giờ là sự thật. Quá khứ tôi được nói đến?

– Quá khứ anh có những điều ghê gớm lắm sao?

– Tầm thường như bất cứ một quá khứ nào. Vô nghĩa như bất cứ một cái gì đã xẩy ra và đã qua đi. Nhưng quá khứ là một của riêng. Nó là phần tượng trưng đằm thắm nhất của đời tư một người.

– Tôi muốn hiểu được như anh lắm.

– Chị không hiểu như thế?

– Vì tôi không có quá khứ.

– Cái đã qua là quá khứ.

– Nhưng phải là cái đã qua của những lưu luyến, những kỷ niệm. Tôi không có kỷ niệm.

Giọng Trang ngậm ngùi, buồn bã. Ninh nhận thấy những lúc tiếng nói của nàng đang thanh cao thốt trầm hẳn xuống, tiếng nói ấy có một âm điệu riêng. Sang và quý vô cùng. Âm điệu của những giọt mưa trời thả xuống một lòng giếng khơi sâu thẳm, tưởng đã chìm bặt, nhưng lắng tai theo dõi, còn là một dư vang thật dài ngân mãi không thôi. Người đàn bà này đáng tội nghiệp lắm cho cuộc đời nàng, Ninh nghĩ thầm. Nàng không có hạnh phúc. Và sống khổ sở trong mặc cảm đó, mặc cảm của người đàn bà không hạnh phúc. Không quá khứ. Không có tương lai. Và đẹp. Cái đẹp thừa dư vô ích làm tăng thêm tính chất bi đát não nùng của thảm kịch.

Ninh nói, lời chàng dịu dàng, an ủi:

– Chị đừng nên lấy thế làm phàn nàn. Kỷ niệm là một lưu luyến phiền hà, một vướng bận vô ích. Tôi không muốn có quá khứ. Như thế sống nhẹ nhõm hơn. Tôi có thật nhiều kỷ niệm. Và muốn giết chết những kỷ niệm đó.

Vòng tay Ninh chuyển đi từ từ theo một hình vòng cung, bao quát cả một vùng tỉnh nhỏ chung quanh:

– Đó cũng là một phần lý đo tôi về đây.

Ninh xoay mình lại, ngả lưng vào thành tường thấp. Chàng thở ra một hơi thuốc thật dài. Điểm lửa đầu thuốc sáng rực, soi tỏ khuôn mặt Ninh trong một giây lòe sáng ngắn ngủi. Chợt Trang thấy lạnh. Không phải vì trời. Không phải vì đêm. Mà tự đâu đó, trong nàng lạnh ra. Tấm áo cánh mình mặc mỏng quá, Trang nghĩ thầm. Cũng may có bóng tối. Ý nghĩ làm Trang đỏ mặt. Nàng thu người cho nhỏ lại. Và nghĩ đến thân thể, đến da thịt nàng, xôn xao rạo rực. Trang rùng mình, kìm giữ một tiếng kêu bất chợt. Bất thình lình, như một niềm kinh dị, thảng thốt không bờ bến, một niềm ham mưốn mãnh liệt tràn ngập. Trang như một ngọn triều ào ạt mãnh liệt trùm qua. Nàng muốn. Nàng muốn được như thế, cảm thấy như thế, được một cánh tay thật khỏe ôm lấy nàng. Thật chặt. Chặt đến nỗi làm nàng đau đớn, chặt đến nỗi nàng không thở được. Một cánh tay ôm ghì, thắt lại, thắt lại. Và thân thể nàng chỉ còn là một sự quằn quại nhầu nát kỳ thú không muốn chấm dứt.

– Chị làm sao thế.

– Không.

Trang thấy cần phải cãi, cãi bằng được. Chẳng hiểu tại sao:

– Tôi có sao đâu.

Bỗng Ninh như chợt nhớ ra điều gì. Chàng hỏi:

– Buổi sáng chị đi đâu.

Câu chuyên xoay chiều đem lại cho Trang sự trấn tỉnh cần thiết. Nàng nhẹ hẳn người đi. Sự ham muốn đột ngột đã qua như một triệu chứng bất thường, chốc lát.

– Tôi đi chợ.

Trang không hiểu Ninh nhìn thấy nàng ra khỏi nhà lúc nào. Nàng đi từ sớm. Có lẽ chàng đứng trên lầu nhìn xuống và thấy nàng ở dưới đường.

– Cái áo chị mặc sáng nay màu thật đẹp.

Trang đỏ mặt, bối rối. Nàng mặc một cái áo màu hồng nhạt. Lâu lắm, Trang không mặc cái áo đó. Và cái áo màu hồng trẻ trung đã khiến cho bà mẹ chồng cau mặt không bằng lòng. Lúc Trang nói với mẹ chồng nàng ra chợ, nàng nhớ bà mẹ chồng ngồi trên sập gụ đã nhìn cái áo màu hồng, rất lâu, hơi ngạc nhiên. Nàng chỉ mặc trắng, nàng chỉ mặc đen, như thế, đã từ bao nhiêu năm.

– Áo cũ đấy anh ạ.

– Chắc chị ít mặc áo màu.

– Vâng. Tôi ưa màu đen.

Trang vùng nói, như để giải thích:

– Tôi cũng ưa áo màu. Nhưng mẹ tôi bảo áo màu là để cho những người trẻ tuổi.

Ninh cười:

– Mầu hồng của áo đối với chị thế là đúng quá.

– Cho ngày xưa mà không phải bây giờ.

Trang nói đến ngày xưa và nàng nghĩ đến cái ngày xưa của nàng. Chưa lấy chồng. Còn trẻ. Mầu hồng. Tuổi của nắng. Thời của bướm. Tiếng guốc học sinh giòn giã trên những hè đường có màu đỏ thắm tươi của những chùm phượng vĩ. Những đêm mùa hè cũ, khác hẳn với những đêm mùa hè có tiếng ve ran ran trong những chùm lá nóng, và nhất là có những giấc mộng, có những hình ảnh nõn nà và phảng phất hương thơm. Phút này, Trang muốn kể hết cho Ninh nghe về quãng đời ngắn ngủi ấy cũng là quãng đời duy nhất thuộc về nàng, sau đó cuộc đời nàng đã trở thành sở hữu của kẻ khác. Ở Trang, là một ao ước được tâm sự, cởi mở, được nói ra. Cái thế giới âm thầm phủ kín bóng đêm và bao trùm trong yên lặng suốt bấy lâu cái thế giới ấy nghe chừng như muốn cựa mình, thoát ra và lên tiếng. Lên tiếng đòi cho nó cái quyền được sống. Cho màu tóc kia được óng trong một tấm gương soi. Cho gò má kia được hồng, cho ánh mắt kia được trong, cho tâm hồn kia được trẻ, cho cõi lòng này được đẹp.

Một tiếng ho khan từ tận tầng dưới vọng lên. Trang giật mình. Bà Quảng Hưng vẫn thức.

Ninh hỏi:

– Cụ chưa ngủ.

– Mẹ tôi ngủ ít lắm. Nhiều đêm mẹ tôi để đèn thức đến sáng.

Trang đổi câu chuyện:

– Mai anh có phải ra bến?

– Tôi đã cho cân hết hàng chiều nay. Mai rỗi cả buổi sáng. Không biết làm gì.

– Anh ngủ cho khỏe.

– Tôi về đây, ngủ như mọi ngày đã là quá nhiều.

Ninh kiễng chân, chỉ tay về phía bến tàu, về bên kia dòng sông chảy qua bến tàu:

– Có một vùng làng xóm ở bên kia sông, cây cối um tùm, chắc là đẹp lắm. Tôi định sáng mai nếu trời đẹp, qua sông sang bên ấy chơi. Tôi thích đến những làng xóm ven sông. Có một thời kỳ loạn lạc, tôi tản cư chỉ thích chọn những làng xóm ven sông mà ở. Xuống bến. Bến có những con thuyền đậu, ban đêm le lói lửa chài. Tiếng nước đập róc rách dưới chân những cây cầu đá. Hình như dân chúng ở những làng xóm ven sông sống cũng dễ chịu hơn là những làng xóm không có sông ngòi chảy qua. Sông nước là một hình ảnh trù phú, trái với ruộng đất. Chỉ có ruộng đất không, làng xóm cằn cỗi và nghèo nàn.

Trang còn muốn ngồi lại, nói chuyện với Ninh. Nói bất cứ chuyện gì cũng được. Như chuyện làng xóm, chuyện sông ngòi như Ninh vừa nói. Hay không nói chuyện gì cũng được. Ngồi đó thôi, trong một thứ im lặng ngọt ngào. Nhưng đêm đã khuya.

Nàng đành đứng lên:

– Mời anh đi nghỉ.

– Chị xuống trước. Tôi muốn hút hết điếu thuốc.

Cái bóng trắng của Trang thấp thoáng di động về phía cầu thang đi xuống. Tới hết cầu thang, nàng lại nghe thấy tiếng ho khan của bà mẹ chồng. Trang nghiêng đầu nhìn xuống khoảng sân nhỏ.

Một ánh đèn từ trong một căn buồng hắt ra. Ánh sáng yếu ớt. Thoáng một mùi hương. Rồi Trang phân biệt được một âm thanh đều đều, lâm râm, nhỏ nhỏ. Bà Quảng Hưng đang tụng kinh.

Lần đầu tiên trong đời, tiếng tụng kinh trầm trầm từ dưới nhà vẳng lên làm cho Trang bàng hoàng đứng lại. Nàng lặng người đi. Không phải là tiếng kinh cầu đêm nay đã gây nổi ở Trang một xúc động thành kính. Trái lại. Tuy nhiều lần thco mẹ chồng đến chùa, và yêu mến cái không khí thoát tục, cái cảnh trí thư thái của chùa chiền, nhưng Trang phảị tự thú với nàng, là trước sau nàng không hề có được niềm tín mộ đó của bà Quảng Hưng. Điều này, Trang đã tìm ngay được cho nàng một giải thích đơn giản.

Tiếng cầu kinh của bà mẹ chồng đêm nay làm Trang bàng hoàng xúc động, nhắc thêm cho Trang về sự thực nầy. Nàng chợt khám phá được rằng tiếng cầu kinh bao nhiêu năm nàng nghe thấy, nhưng nó vẫn là âm thanh của một thế giới khác. Một thế giới khác, tôi tuy ở gần nhưng không có tôi trong đó. Một thế giới khác tuy giam cầm tôi, nhưng kỳ thực là tâm hồn tôi không hòa lẫn và vẫn thoát đi. Trang không muốn nghe thấy tiếng kinh cầu nữa. Mà muốn được nghe thấy sự ấm nóng đó của những tiếng người.

Sau giây phút bàng hoàng, lòng Trang nhẹ hẳn đi. Tiếng cầu kinh không còn réo gọi ở Trang một an phận âm thầm như trước. Tuổi già mới an phận. Mới cơi trầu và bình vôi. Mới sập gụ và tủ chè. Mới ho khan và mới tóc bạc. Mới siêu thoát và mới chùa chiền. Với Trang, còn phải là những dòng sông nắng, những bãi cỏ non, những bóng cây, những bóng lá, những bóng nắng và những bóng người.

Phải như thế. Cuộc đời còn dài phải được làm bằng những chặng đường thắm tươi của hơi thở, ánh sáng và hoa hương. Ném lại tiếng cầu kinh cho một thế giới lắng chìm đã trở thành một thế giới xa lạ, Trang bước thật nhanh về buồng riêng.

Nàng bật hết mọi ngọn đèn. Đèn giữa phòng, đầu giường ngủ, trước bàn phấn. Khuôn mặt phản chiếu trong gương không in hằn một thoáng mỏi mệt. Trang yên lặng mỉm cười với nàng.

Đoạn nàng cúi xuống, cầm lên một tờ giấy gập tư. Nàng nhìn tờ giấy nhưng không mở ra coi. Đó là một lá thư. Nàng đã biết lá thư ấy nói gì. Đó là thư của người chồng ở xa. Vẫn những hỏi thăm chiếu lệ, giọng điệu mến thương hời hợt giả dối. Vẫn lời hẹn vu vơ một ngày trở về không bao giờ là sự thật. Hồi chiều, Trang đã đọc lá thư cho mẹ chồng nghe, như tất cả những lá thư của chồng gửi về, Trang đều phải đọc cho mẹ chồng như vậy. Con dâu đọc thư xong, bà Quảng Hưng thở đài:

– Chắc cậu nó sắp về.

Trang thản nhiên:

– Con không biết.

– Mợ nói gì?

– Không ạ! Vâng, chắc nhà con về.

Nàng không khổ đau, không hy vọng, không đợi chờ nữa. Một cái gì đã hết. Thực sự. Hoàn toàn. Hết hẳn. Trang xé vụn lá thư thành nhiều mảnh nhỏ. Đoạn nàng ngồi yên, và chờ đợi ngày mai.