Lời Kết

Chiếc xe hơi chạy chầm chậm về hướng sân bay Srinagar. Một lần nữa tôi lại đi, mang theo đồ đạc cho một cuộc sống mới và một căn phòng mới tôi vẫn chưa tìm được. Xe chạy ra khỏi thành phố, ngang qua những boongke, những toán lính, súng ống, những cuộn thép gai, những người đi bộ giơ cao tay và chứng minh thư; những chiếc xe hơi và xe buýt địa phương bóp còi inh ỏi; những nam và nữ sinh mặc đồng phục tụ tập ngoài cổng trường; áp phích của các chính khách với nhiều lời hứa hẹn đối chọi nhau, các chủ tiệm ngáp vắn ngáp dài sau quầy và các món hàng ế ẩm; nhà cửa của bạn bè và của những người lạ; và rồi cổng vào khu sân bay được canh phòng chặt chẽ. Sau các chiếc máy kiểm tra kim khí và những lần khám xét, tôi bước vào một sảnh chờ ọp ẹp. Tôi cảm thấy như có một bàn tay sắt siết chặt lấy mình và lôi tôi ra khỏi nơi chôn nhau cắt rốn.

Cuộc hành trình vẫn chưa kết thúc; nó sẽ không bao giờ kết thúc. Bầu trời đã nhuốm đỏ, ngày thì ngập tràn sự sợ hãi và đêm đã bị giới nghiêm kể từ năm 1990. Ngày đó, tôi mười bốn tuổi và bị mê hoặc bởi những câu khẩu hiệu hừng hực khí thế về tự do, bởi câu chuyện về những lối mòn đầy nguy hiểm xuyên qua đường biên giới ngập tuyết, bởi niềm hy vọng ngây thơ rằng một thế giới mới sẽ sinh ra. Tôi rời Kashmir, trưởng thành, tìm được việc làm rồi bỏ việc. Tôi quay về. Tôi được nghe và nhớ những câu chuyện về sự tàn bạo, lòng can đảm, tình yêu, hận thù, đức tin, sự mất mát và cả niềm hy vọng. Cả Kashmir và tôi đều đã thay đổi. Kashmir nóng bỏng, nổi loạn mà tôi rời bỏ khi còn là một thiếu niên giờ đây là vùng đất của những con người kiệt sức và hoang mang. Tôi bây giờ đang ở cuối tuổi đôi mươi, đã già rồi. Cuộc xung đột có thể rời bỏ các con đường, nhưng nó sẽ không rời bỏ tâm hồn một con người.

Những chiếc máy kéo chở hành lý đến chiếc máy bay đậu trên mặt đường. Công nhân mặc đồ bảo hộ màu xanh bắt đầu khuân những bao bị và vali. Sự chắc chắn ra đi làm tôi buốt nhói. Tôi biết tôi sẽ quay về, ra đi, quay về, ra đi và lại quay về. Máy bay cất cánh sau một cú chạy nước rút mạnh mẽ trên đường băng. Nhà cửa trở nên nhỏ dần, những ruộng lúa trở thành những ô vuông gọn gàng màu xanh lá, những con đường đá nối liền làng xóm với nhau từ từ co lại thành những lằn đen, và những đám mây đỏng đảnh thay hình đổi dạng. Tôi quay người khỏi tấm kính cửa sổ. Các nhà thơ đã nói dối về thiên đường.

Thành phố Delhi cũng không thay đổi nhiều. Những chủ nhà trọ vẫn còn nói, “Cậu giống như con trai của chúng tôi. Gọi cho chúng tôi vào chủ nhật nhé.” Và đám bạn bè vẫn nói, “Ở với tụi tao đi!” Tôi bắt đầu viết đi viết lại trong căn phòng trọ ở một khu giống như ổ chuột, chứa toàn giới sinh viên, nhà văn và các bạn bè của tôi. Tôi làm việc tại tòa soạn vào ban ngày và viết đi viết lại về Kashmir vào buổi tối. Báo chí tại Srinagar vẫn tiếp tục đăng các tin nóng bỏng. Và người ta đang bàn tán về chiếc xe buýt. Ấn Độ và Pakistan đã đồng ý mở một dịch vụ xe buýt giữa Srinagar và Muzaffarabad. Sau năm mươi tám năm trời, một chiếc xe buýt sẽ vượt qua Đường Kiểm Soát và những gia đình bị chia cắt sẽ được phép thăm viếng người thân. “Lịch sử” và “hy vọng” trở thành những từ thường dùng.

Vào tuần đầu tiên của tháng Tư năm 2005, tôi trở về nhà để làm bài tường thuật. Manmohan Singh và Pervez Musharaf bắt tay nhau trên những tấm yết thị ở Srinagar. Người Kashmir tranh luận về sự khác biệt do các chuyến xe buýt xuyên qua Đường Kiểm Soát tạo ra. Một số người xem chuyện này tương đương với sự sụp đổ của bức tường Berlin. Một số khác kiềm chế hơn và nhìn nó như một bước chuyển hướng trong việc giải quyết sự bất hòa ở Kashmir. Một số nhóm nghĩa quân lại nhìn nó như sự đánh lạc hướng khỏi giải pháp thực sự của mối bất hòa và đe dọa sẽ tấn công những chiếc xe buýt. Các phóng viên thì tìm kiếm những người có gia đình ở bên kia Đường Kiểm Soát, những người từng vượt qua Đường Kiểm Soát, đã thấy Đường Kiểm Soát, hay đã nghĩ về Đường Kiểm Soát.

Tôi đang nói chuyện với một số người trong một quán cà phê gần Lal Chowk thì có tiếng súng bắn như cứa vào không khí. Những nghĩa quân phản đối chuyến xe buýt đã thực hiện một vụ tấn công gần Trung tâm Tiếp nhận Du lịch, bên cạnh sân vận động cricket, nơi dịch vụ xe buýt này sẽ được khánh thành vào hôm sau. Những chiếc xe tải chở phóng viên truyền hình lao nhanh về phía Trung tâm Du Lịch như những chiếc xe cứu thương hụ còi inh ỏi. Lực lượng bán quân đội và cảnh sát vây chặt tòa nhà màu xanh lá cây có nhiều trụ sở văn phòng. Sau đó là một trận bắn nhau và trong vòng vài phút, Trung tâm Du lịch làm bằng gỗ đã cháy bùng.

Tôi cùng với một nhóm phóng viên núp sau một chiếc xe cảnh sát đậu bên kia đường, đối diện với tòa nhà đang cháy. Những tràng đạn khiến chúng tôi nép mình xuống sát đất, áp người vào nhau. Vài phút sau, một người đàn ông lớn tuổi trong bộ vét màu nâu nhảy ra khỏi cửa sổ tầng một của tòa nhà và chạy băng qua đường. Một phóng viên kéo ông ấy vào nhóm chúng tôi. Ông là Mohammed Ashraf, người quản lý một hãng hàng không, đã làm việc nhiều năm tại Trung tâm Tiếp nhận Du lịch. Ông thấy làn khói đen sì, những ngọn lửa phừng phực và những chồng hồ sơ cháy bừng trong đống đổ nát của văn phòng mình. “Tôi cần phải gọi điện cho gia đình tôi,” ông nói. “Không! Tôi cần gọi điện cho Atta trước đã,” ông nói thêm ngay sau đó. Đồng nghiệp Atta của ông đang bị kẹt bên trong. Một cô phóng viên người Mỹ đưa điện thoại cho ông. Ashraf gọi, rồi gọi một lần nữa nhưng mạng điện thoại đang bị nghẽn. Ông ở lại cùng nhóm chúng tôi một lúc lâu, nhìn tòa nhà sụp đổ và những đàn bồ câu hoảng hốt lượn vòng ở đằng xa.

Sáng hôm sau, trên đường đến sân cricket để xem buổi lễ khánh thành, tôi đi ngang qua Trung tâm Tiếp nhận Du lịch. Những mẩu than vụn, tro tàn và mảnh vỡ nằm đầy bên mấy trụ đá. Phần sót lại của những cây cột cháy thành than vẫn đang bốc khói. Tôi tiến về phía trước, ngang qua mặt những tên lính cứng nhắc. Trong sân vận động, một nhóm nhạc của cảnh sát đang chơi một bài hát dân gian Kashmir nổi tiếng nhờ phiên bản theo kiểu Bollywood của nó. Trời mưa lất phất. Manmohan Singh đọc một bài diễn văn và cảm ơn Pervez Musharaf đã giúp dịch vụ xe buýt trở thành khả thi. Singh vẫy một lá cờ xanh và chiếc xe buýt tuyến Srinagar-Muzaffarabad chạy ra ngoài sân vận động trong tiếng vỗ tay của đám đông khiêm nhường, được tăng cường bởi vài trăm người mặc thường phục được đưa đến từ sở cảnh sát địa phương, những người mà kiểu tóc cắt đúng quy cách đã tiết lộ nhân thân của họ.

Chiếc xe buýt chạy về hướng Đường Kiểm Soát, cách 140 kilômét về hướng bắc của Srinagar. Một chiếc xe tải có mui chở các nhà báo theo sau. Chúng tôi chạy ngang qua hàng trăm nón sắt, súng ống và vượt qua nhiều ngọn núi. Chúng tôi nhìn thấy dòng Jhelum rộng hơn ba kilômét, kiêu hùng và xanh ngắt, chảy mạnh mẽ qua núi non bất chấp hai quốc gia kiểm soát hai bờ của nó, như muốn nói rằng nó là dòng sông tự do. Và rồi sau nhiều năm trời, tôi đã được thấy: Đường Kiểm Soát. Một hàng rào được dựng lên bằng những cuộn dây thép gai sắc nhọn luồn qua những bụi rậm hoang dã và đám cây xanh của một ngọn núi cằn cỗi với vài căn nhà đắp bằng đất. Dây thép gai này, ngọn núi này, chính là Đường Kiểm Soát. Hai bé gái đang chơi bên ngoài một ngôi nhà đất nhỏ xíu bên kia sông vẫy tay với chúng tôi. Chúng tôi vẫy lại.

Hành khách vượt qua Đường Kiểm Soát tại trạm Kaman, trạm quân sự nơi lính Ấn Độ và Pakistan gác đối diện nhau từ hai bờ của một con suối. Cây cầu vắt qua dòng suối tại trạm Kaman đã bị phá hủy năm 1948 trong cuộc chiến tranh Ấn Độ – Pakistan lần đầu tiên. Giờ đây, cùng với tiến trình hòa bình, cây cầu Kaman bị thiêu trụi đã được xây lại. Dân Ấn Độ muốn sơn cây cầu bằng những màu sắc trên cờ Ấn Độ, còn dân Pakistan phản đối. Họ đã thỏa thuận dùng màu trắng, màu của hòa bình và đặt lại tên cho nó là Cầu Hòa Bình. Trên Cầu Hòa Bình, cũng thế, kiểm soát dường như là từ thường trực, bất kể sự thân thiện giữa Pakistan và Ấn Độ như thế nào. Một sĩ quan quân đội Ấn nói với tôi rằng hai phần ba cây cầu là của người Ấn Độ và một phần ba còn lại là của người Pakistan. Cây cầu hai phần ba Ấn Độ và một phần ba Pakistan chính là đường kiểm soát; con suối cạn chảy phía dưới nó chính là đường kiểm soát. Đến tối, ba mươi chín người Kashmir thuộc những phe đối nghịch nhau ở hai bên biên giới chia cắt Kashmir này đã bước qua cầu, bước qua năm mươi tám năm lịch sử của Ấn Độ và Pakistan, năm mươi tám năm Kashmir bị chia cắt, kể từ 1947.

Sharief Hussein Bukhari là một trong những người đàn ông đó. Ngoài sáu mươi, có cái mũi khoằm, đôi mắt hiền lành, bộ đồ salwar kameez màu xanh da trời, ông ta bước như đang đi trong mơ qua cây cầu từ phần đất do Pakistan kiểm soát sang phần đất do Ấn Độ kiểm soát, nơi ông sinh ra. Ông đang trở về quê hương lần đầu tiên kể từ năm 1950. Việc băng qua cây cầu đã ám ảnh ông suốt năm thập kỷ mà ông sống tại Pakistan, từ khi là sinh viên, là một luật sư, là một thẩm phán Tòa án tối cao Lahore, cho đến bây giờ là một giáo sư ngành luật. Hai người em gái và một em trai của ông đã ở lại ngôi làng của ông cha họ ở phía bắc Kashmir, trong khi ông cùng cha mình đi qua Đường Kiểm Soát khi mới là một thiếu niên mười lăm tuổi. Trong nhiều năm trời ông không nhận được thư hay gửi đi một bức nào cho gia đình. Cũng không hề có một cú điện thoại nào. Ông liên lạc với họ trong những giấc mơ của mình. “Tôi mơ thấy trường tôi, thấy những cây táo và cây mơ trong vườn nhà. Tôi mơ thấy ngôi nhà nơi tôi sinh ra và thấy chuyến hành trình trở về quê hương,” ông nói. Thậm chí trong những giấc mơ của ông, việc vượt qua biên giới cũng không thể đạt được. “Trong những giấc mơ của tôi, tôi sẽ bị bắt tại Đường Kiểm Soát và bị buộc phải quay lại,” ông kể.

Sự thất bại trong tiềm thức chính là một biên giới. Đường kiểm soát không chạy dọc suốt 576 kilômét núi non bị quân sự hóa. Nó xuyên qua linh hồn, trái tim và khối óc của chúng tôi. Nó xuyên qua tất cả những gì một người Kashmir, một người Ấn Độ và một người Pakistan nói, viết và làm. Nó xuyên qua ngón tay của các biên tập viên mảng xã luận của báo và tạp chí, xuyên qua đôi mắt của các phóng viên, xuyên qua những cuộn phim Bollywood sống động trong các rạp chiếu phim tăm tối, nó xuyên qua những câu chuyện trong quán cà phê và trên màn hình tivi chiếu những trận cricket, xuyên qua những gia đình, qua câu chuyện quanh bữa tối, xuyên qua lời thì thầm của các đôi tình nhân. Và nó xuyên qua nỗi đau, sự giận dữ, những giọt nước mắt, và sự im lặng của chúng tôi.

Mấy trăm dân làng đã tập trung ở trung tâm tiếp nhận những người đến từ vùng Kashmir thuộc quyền quản lý của Pakistan, tại làng Salamad, cách Cầu Hòa Bình khoảng nửa giờ nếu lái xe ngược về hướng Srinagar. Học sinh diện những bộ quần áo truyền thống, chúng đã chờ đợi chuyến xe buýt suốt cả ngày hôm nay. Chúng chào đón bằng cách nhảy múa theo những bài hát Bollywood. Một thanh niên chạy ùa đến chỗ ông Bukhari. Ông Bukhari không nhận ra chàng trai đang phấn khích này. “Con là Showket, con trai của em gái bác,” chàng thanh niên nói. “Bác xin lỗi nhé, con trai. Bác thậm chí không được xem một tấm hình nào của con suốt nhiều năm nay,” ông Bukhari nói. Đôi mắt ướt đẫm của họ chính là đường kiểm soát.

Những chiếc xe buýt chở khách từ Muzaffarabad chạy dưới bầu trời xám lất phất mưa đến Srinagar. Con đường đã bị bỏ hoang suốt một thập kỷ rưỡi tăm tối. Tôi ngắm hàng ngàn phụ nữ, đàn ông và trẻ con đứng dọc theo con đường đầy lính, đón mừng những người đã bước qua lằn ranh. Đêm hôm đó không có sự sợ hãi nào. Chỉ có những bàn tay vươn ra ngoài cửa sổ xe buýt, vẫy vẫy, như thể mỗi cái vẫy tay sẽ xóa đi những đường kiểm soát.