Một số hình ảnh bản thảo viết tay Đêm núm sen của Trần Dần

“ Đêm núm sen , bản thảo nằm đau ròng rã hơn nửa thế kỷ... bụi bặm... thời gian... chuột bọ gặm nhấm... những trang thất lạc... Đêm núm sen ... Năm mươi sáu năm sau đọc lại, không còn cú sốc bàng hoàng, ngây ngất ban đầu (như Phạm Thị Hoài nói hồi tháng 1 năm 1997 lúc cùng tôi soạn lại di cảo của Trần Dần: “Cuốn này mà in vào đúng lúc nó vừa được viết ra, ắt là một quả bom!), nhưng ngấm sâu thêm những suy nghĩ nhiều chiều về phận người (không phải CON NGƯỜI viết hoa, mà là con người bé tí, bé như cái kiến). Đêm núm sen ... Một cocktail của trữ tình, bi tráng và u-mua , của các bề chiều chữ: màu chữ, mùi chữ, vị chữ, nhịp chữ, biến tấu chữ (Trần Dần có cả một lò luyện chữ!) Tôi không ngần ngại xếp Đêm núm sen vào dòng ngụ ngôn đen, giống như những ngụ ngôn đen của Gunter Grass ‘thể hiện gương mặt bị lãng quên của lịch sử’ (Tuyên dương của Hội Đồng xét tặng Giải thưởng Nobel Văn chương). Bạn đọc nhạy cảm hẳn sẽ thấy ánh lên du vang của Kinh Thánh (sách Xuất Ai Cập Xứ ) trong những luân lạc của làng Mật của kiến Gầy trên hành trình từ khai lập đến hình thành trọn vẹn. Cuốn tiểu thuyết này về tình yêu trong xoáy lốc chiến tranh cũng là một sử thi về thân phận của kiếp Người-Kiến - Kiến-Người trên một bề chiều vừa bi tráng vừa trữ tình của nhân loại.”

— DƯƠNG TƯỜNG

“Hồi hộp, thích thú, kinh ngạc... Đêm núm sen tươi mọng, run rẩy, cựa quậy, phập phồng ngôn ngữ, câu chữ, cảm giác của cả một thế giới kiến, mà đọc thấy rất hiện thực và lịch sử của con người. Trần Dần luôn gây bất ngờ bởi văn chương Trần Dần với một văn cách luôn khác-lạ-mới mà ông coi là nhà văn thì phải có mới thực là có tư cách nhà văn. Viết năm 1961, Đêm núm sen một lần nữa đem lại một Trần Dần không thể sống một ngày không sáng tạo.”

— PHẠM XUÂN NGUYÊN

NHÃ NAM VĂN HỌC HIỆN ĐẠI