Lời bạt

Câu chuyện về Annemarie có bao nhiêu phần là sự thật? Tôi biết các bạn đọc sẽ hỏi tôi câu ấy. Hãy để tôi nói cho các bạn, ngay ở đây luôn, sự thật có được đến đâu và những điều hư cấu bắt đầu được thêm vào từ chỗ nào.

Annemarie Johansen là nhân vật do tôi tưởng tượng ra, dù rằng cô bé được phát triển từ những câu chuyện kể của bạn tôi, Annelise Platt, người tôi đề lời dành tặng ở đầu cuốn sách này, người đã thực sự sống tại Copenhagen trong suốt thời gian quân Đức chiếm đóng.

Tôi đã luôn cảm thấy xúc động và bị cuốn hút không chỉ trước nhũng mô tả của Annelise về tình cảnh túng thiếu mà gia đình bạn tôi và các láng giềng phải chịu đựng trong những năm tháng ấy, trước sự hy sinh của họ, mà thậm chí cảm xúc của tôi còn dạt dào hơn trước hình ảnh vĩ đại mà Annelise vẽ nên cho tôi thấy về lòng can đảm và tính chính trực của người dân Đan Mạch dưới sự dẫn dắt của vị vua họ hết lòng yêu mến - Đức Vua Christian Đệ Thập.

Vậy nên, tôi đã tạo nên cô bé Annemarie cùng với gia đình em, cho họ sống trong một căn hộ chung cư trên con phố mà chính tôi từng dạo bước qua và rồi tôi hình dung ra cuộc sống của họ ở đó dựa trên những sự kiện có thật vào năm 1943 ấy.

Đan Mạch đầu hàng Đức năm 1940, đó là sự thật; và lý do đầu hàng mà bố Annemarie giải thích cho em cũng là thật: đất nước nhỏ bé và không có sức phòng thủ, không hề có bất cứ lực lượng quân đội nào. Người dân sẽ bị tiêu diệt nếu họ cố tự bảo vệ mình trước lực lượng hùng mạnh của quân đội Đức. Do vậy Đức Vua Christian - chắc chắn Ngài cảm thấy vô cùng đau lòng - đã đầu hàng, và trong nội có một đêm lính Đức tràn vào. Kể từ đêm ấy và kéo dài đến năm năm sau, bọn chúng chiếm đóng nước Đan Mạch. Hiện diện ở hầu hết các góc phố, lúc nào cũng vũ khí đầy mình, giày sáng bóng, lính Đức kiểm soát báo chí, hệ thống đường sắt, chính phủ, trường học và bệnh viện, và dần dần kiểm soát luôn cả sự sống còn của người dân Đan Mạch.

Nhưng chúng không bao giờ kiểm soát được Vua Christian. Ngài một mình cưỡi ngựa rời cung điện mỗi sáng, không có lính đi theo bảo vệ, Ngài chào hỏi thần dân - đó là sự thật; và mặc dù tình tiết bố Annemarie kể cho em về tên lính hỏi một thiếu niên Đan Mạch “Người đàn ông đó là ai?” có vẻ là một ý tưởng hư cấu mê hoặc người đọc của tác giả - nhưng câu chuyện ấy đã được một trong các tài liệu thời đó ghi chép lại, đến nay vẫn còn lưu.

Tháng Tám năm 1943, khi quân Đức tới cảng Copenhagen hòng tiếp quân đội tàu để sử dụng vào mục đích riêng của chúng, người Đan Mạch đã đánh chìm toàn bộ các tàu thủy của mình tại cảng - đây cũng là sự thật. Cô bạn Annelise của tôi nhớ sự kiện ấy, và nhiều người, vào thời điểm ấy vẫn còn là những đứa trẻ, đã bị đánh thức, giống như bé Kirsti, bởi những tiếng nổ cùng với bầu trời sáng rực lúc các con tàu bị đốt cháy.

Vào ngày Năm Mới trong mùa lễ Rosh Hashanah và Yom Kippu của người Do Thái năm 1943, người Do Thái tụ họp nhau cùng thực hiện nghi lễ thờ cúng tại giáo đường của mình tại Copenhagen (giống như lời kể trong truyện về gia đình Rosen - gia đình do tôi tưởng tượng ra) và tại đó, họ đã được vị giáo trưởng cảnh báo rằng họ sẽ bị quân Đức bắt và bị “tái định cư”.

Vị giáo trưởng biết được tin này là do có một quan chức cấp cao trong quân đội Đức báo cho chính phủ Đan Mạch, và tin tức được chuyển đến cho các vị giáo chức lãnh đạo cộng đồng người Do Thái. Tên của quan chức người Đức ấy là G.F.Duckwitz, và tôi mong rằng ngay cả đến ngày nay, sau rất nhiều năm, mọi người vẫn đặt hoa trên mộ ông, bởi ông là một con người đầy lòng trắc ẩn và vô cùng dũng cảm.

Và nhờ vậy tất cả người Do Thái, ngoại trừ một số ít không tin lời cảnh báo, đã bỏ trốn để tránh các cuộc bố ráp đầu tiên. Họ được người dân Đan Mạch dang tay đón nhận vào nhà mình lẩn trốn, cung cấp đồ ăn thức uống, quần áo mặc, che giấu và giúp đỡ đưa đến Thụy Điển an toàn.

Trong nhiều tuần sau ngày năm mới của người Do Thái, hầu như toàn bộ người Do Thái ở Đan Mạch - gần bảy nghìn người - đã được lén đưa vượt biển sang Thụy Điển.

Chiếc khăn tay bằng vải bông được khâu viền bằng tay mà Annemarie mang đến cho bác mình thì sao? Chắc chắn đó là vật được sáng chế ra bởi một tác giả muốn tạo dựng một nữ anh hùng từ một cô bé tưởng tượng?

Không phải. Chiếc khăn tay ấy cũng là một phần của lịch sử. Sau khi bọn Quốc xã bắt đầu dùng chó đánh hơi những hành khách ẩn nấp trên các ngư thuyền, các nhà khoa học người Thụy Điển nhanh chóng tìm cách ngăn chặn lũ chó. Họ phát minh ra một loại bột quyền năng được tạo thành từ máu thỏ đông và thuốc phiện; mùi máu sẽ mê hoặc lũ chó và khi chúng hít vào, thuốc phiện sẽ khiến mũi chúng bị điếc và khứu giác của chúng sẽ bị tê liệt tạm thời. Gần như tất cả thuyền trưởng các ngư thuyền đều có một chiếc khăn tay tẩm chất bột ấy và rất nhiều người đã được chiếc khăn tay cứu mạng.

Những hoạt động bí mật cứu giúp người Do Thái được bố trí, dàn xếp bởi Quân Kháng chiến Đan Mạch, một tổ chức - giống như tất cả các phong trào Kháng chiến - gồm chủ yếu là những người trẻ tuổi, vô cùng dũng cảm. Peter Neilsen, dù là một nhân vật không có thật, đại diện cho những thanh niên có lý tưởng và can trường, rất nhiều người trong số họ đã hy sinh trong tay kẻ thù.

Trong khi đọc về những người lãnh đạo Quân Kháng chiến ở Đan Mạch, tôi tình cờ tìm thấy một bản báo cáo về một thanh niên có tên Kim Malthe-Bruum, trên thực tế anh đã bị bắt và bị bọn Quốc xã xử tử khi mới hai mươi mốt tuổi. Tôi đọc về anh giống như tôi đã đọc về nhiều người khác, vừa lật các trang báo cáo vừa nhặt nhạnh chỗ này chỗ kia: vụ phá hoại này, cách hành động kia, vụ bắt giữ này, vụ trốn thoát kia. Sau một thời gian thì ngay chính lòng dũng cảm cũng hóa thành thường trực đối với người đọc.

Và rồi, không hề có trước bất cứ sự chuẩn bị nào, tôi lật đến trang có một bức ảnh chụp Kim Malthe-Bruum và đối diện với anh. Anh mặc áo len cổ lọ, mái tóc dày sáng màu của anh tung bay trong gió. Từ trong trang giấy, đôi mắt anh nhìn tôi, kiên định.

Nhìn thấy Kim trong tập báo cáo, trẻ măng, trái tim tôi tan nát. Nhưng khi nhìn thấy nét cương quyết trong đôi mắt vẫn còn trẻ con của anh, nó khiến tôi cũng quyết tâm kể lại chuyện về anh và về tất cả những người dân Đan Mạch có chung niềm mơ ước với anh.

Vậy nên, tôi muốn được kết thúc phần lời bạt bằng một trích đoạn trong thư anh thanh niên này viết gửi mẹ vào đêm trước khi bị xử tử.

... và con muốn tất cả chúng ta nhớ - rằng ta không được mơ về bản thân ta thuở trước chiến tranh - mà ước mơ dành cho tất cả chúng ta, cả già lẫn trẻ, phải là tạo nên một mẫu người lý tưởng: đức độ, không thành kiến và không hẹp hòi. Đó chính là món quà lớn lao mà đất nước chúng ta khao khát có được, là mẫu hình mà mọi đứa trẻ nông dân háo hức mong được trở thành với tâm trạng hân hoan rằng mình sẽ là một trong số đó, rằng mình có thể lao động và đấu tranh cho lý tưởng ấy.

Chắc chắn rằng món quà - một thế giới loài người đức độ - vẫn là một món quà mà tất thảy các nước trên thế giới đều khao khát. Tôi hy vọng câu chuyện về đất nước Đan Mạch và những người dân Đan Mạch tôi kể các bạn nghe sẽ nhắc tất cả chúng ta nhớ rằng có được một thế giới như vậy là hoàn toàn khả thi.

Vài nét về tác giả

.

Lois Lowry nổi tiếng là một nhà văn đa tài, nhiều sáng tạo và bà là tác giả của hơn 30 cuốn sách dành cho giới trẻ. Bà sinh ra tại Hawaii và trưởng thành ở New York, Pennsylvania và Nhật Bản. Sau vài năm công tác tại Đại học Brown, bà về với gia đình và quay sang nghiệp viết. Bà được trao Huân chương Newbery cho hai cuốn tiểu thuyết, Đếm sao (Number The Stars) và Người truyền ký ức (The Giver), và nhận được vô số những giải thưởng danh dự khác, trong số đó có Giải thưởng Sách Tù Và Vàng Boston (The Boston Globe-Horn Book Award), Giải thưởng Dorothy Canfield Fisher, Huân chương Bạn đọc Trẻ tuổi California (The California Young Reader’s Medal) và Giải thưởng Mark Twain. Tác phẩm đầu tiên của bà, cuốn A Summer to Die được trao Giải thưởng Sách giành cho Trẻ em của Hiệp hội Đọc sách Quốc tế (The International Reading Association’s Children’s Book Award). Nhà văn Lowry hiện đang chia thời gian của mình ra sống ở Cambridge và ở trang trại có từ thập niên 1840 tại tiểu bang Maine. Để biết thêm thông tin về Lois Lowry, hãy truy cập vào trang web cá nhân của bà tại www.loislowry.com.

HẾT