- VI -

Như mọi buổi chiều, Nam đứng tì lan can nhìn ra cổng, không để một mẩu tư tưởng trang nghiêm hay thiết thực đến vẩn gợn tâm hồn bình thản. Trước kia chàng còn mong đợi, mong đợi ai đến, hay mong đợi cái gì xảy ra. Nay chàng không cả mong đợi nữa, lòng thỏa mãn, trí thỏa mãn, sống thỏa mãn. Chàng có cảm giác nằm ngửa dang tay trên mặt nước và lửng lờ lười biếng nhìn trời xanh.

Đã hơn một tuần lễ như thế. Chàng không thể mó tới sơn, tới bút mà không chán nản được, cái chán nản sung sướng của hạng người không cần làm việc gì để qua thời khắc.

Nghe tiếng chuông ở cổng, chàng cũng không buồn lưu ý, vì chàng biết rằng Lan vừa ra đi, chưa thể về ngay được, mà ngoài Lan ra không ai còn có thể làm chàng bận tâm.

Chàng bỗng giật mình và thấy lòng hồi hộp khi nhận ra rằng người đến chơi là Trinh, Nhưng chàng tự trấn tĩnh ngay và tự bảo thầm:

“Xưa nay, bao giờ mình chả thế, sắc đẹp và tuổi trẻ vẫn làm cho mình cảm động. Cứ gì cô kia là Trinh hay một cô xinh đẹp khác!”

Trinh xách một gói to lững thững từ cổng đi vấo. Hình như nàng đoán biết, hay đã thoáng trông thấy Nam đứng tì lan can sau đám trúc đào cành thưa, lá nhọn, nên dáng điệu nàng, tuy cố làm ra ung dung, vẫn ngượng ngùng e thẹn. Có lúc nàng đứng dừng hẳn lại tò mò, chăm chú ngắm nghía những quả cam mới rám hồng ở hai bên rìa lối đi.

Nam yên lặng nhìn theo từng bước Trinh rụt rè đặt trên đá sỏi. Chàng tưởng tượng ra một giấc mộng đẹp mà chàng có cảm giác rằng một tiếng động nhỏ sẽ làm tan trong chớp mắt. Vì thế, chàng nhịn thở, ngừng tư tưởng chờ mộng biến hình.

Một tiếng gọi của Trinh:

– Chị Lan!

Nam tỉnh mộng.

– Lan đi vắng, bonjour Trinh!

Chàng vừa đáp vừa chạy ra đón tiếp. Trinh ngập ngừng chào

:

– Lạy… anh!

– À! có thế chứ!

Trinh thừa hiểu Nam định nói gì nhưng cũng vờ hỏi:

– Có thế nào thưa… anh?

Nam cười:

– Cô đã quen gọi tôi bằng anh.

Trinh cũng cười, nói:

– Người ta bảo đời là những tấn kịch diễn trên sân khấu, thực đúng.Trước kia anh sắm vai bác, em sắm vai cháu, bây giờ anh lại sắm vai anh, em sắm vai… bạn. Đối với Lan thì anh trước kia sắm vai chú, bây giờ sắm vai chồng.

Và nàng cười càng to hơn như để đánh trống lấp, vì nói buột miệng nàng cảm thấy ngay rằng câu nói của nàng có một triết lý vẩn vơ, kiểu cách. Và nàng xấu hổ nóng bừng mặt. Lời khen của Nam an ủi nàng đôi chút:

– Cô nói phải lắm. Nhưng tôi, tôi cho sống, tức như lên đồng. Khi hầu bóng cô, khi hầu bóng cậu, khi hầu bóng chúa, khi hầu bóng bà Thượng Ngàn, lại khi hầu đức Thánh Trần nữa…

Nam ngừng lại một giây rồi phá lên cười, nói tiếp:

– Tôi định đi đến đâu nhỉ? Chính phải, tôi đã ra ngoài “cái tôi” nên tôi bỡ ngỡ. Cô có hiểu tôi nói gì không?

– Hiểu lắm chứ!

– Phải, tôi cũng đoán biết rằng cô hiểu. Có phải không cô, người ta chỉ sung sướng khi ra khỏi cái tôi, cái tôi khả ố như Pascal đã nói. Cô có ngắm những người lên đồng không? Mặt họ rạng rỡ, mắt họ sáng ngời, miệng họ tươi cười, điệu bộ họ lẳng lơ, thân thể họ uyển chuyển uốn theo nhịp đàn, linh hồn họ phiêu phiêu bay trong hương khói. Đẹp! Họ đẹp gấp bội lúc thường, những lúc họ sống với cái tôi tầm thường, là là mặt đất mà họ rất ghét. Bấy giờ thì họ không là họ nữa. Họ chỉ là cô nọ, cậu kia mà họ cảm thấy, mà họ chắc chắn rằng đẹp lắm. Và họ đẹp lên. Sao mà tôi thích xem lên đồng thế! Và tôi lo lắng rằng một ngày kia cái nghệ thuật lạ lùng, cái nghệ thuật cao siêu đầy ái tình và triết lý ấy dễ bị tiêu diệt: Người ta chỉ trông thấy đó là một mê tín, người ta chịu nhìn nhận rằng đó là một mê tín đẹp...

Trinh nghiêm nét mặt nói:

– Bây giờ thì em xin thú thực rằng em không hiểu, em không hiểu anh định nói cái gì.

– Có gì mà cô không hiểu. Cô thì bảo sống tức là đóng kịch, nay đóng vai này, mai đóng vai khác. Còn tôi cũng nói gần như cô, cho sống là lên đồng. Có khác một chút là các vai kịch thường buồn và lại thường đóng vụng nữa, chứ các vai đồng của tôi thì bao giờ cũng vui và bao giờ cũng đóng khéo.

– Em không hiểu là không hiểu anh “lên đồng” ở chỗ nào.

– Vậy cô không thấy Lan đẹp ra ư?

Trinh cười:

– Bao giờ Lan chả đẹp.

– Vẫn biết thế. Nhưng bây giờ Lan đương lên đồng… Chỉ sợ Lan thăng đồng… sớm quá!

Câu sau cùng như một ý nghĩ thầm kín, hay một câu nói mê sảng trong giấc mộng. Trinh thoáng nhìn Nam, rồi buồn rầu bảo chàng:

– Anh cho tình yêu chỉ là một sự giả dối, môt sự mê tín?

– Ồ! thế thì cô lầm to. Trước hết mê tín không giả dối. Sau nữa cô lẫn một vai kịch với một vai đồng. Vai kịch có thể rất giả dối, nhất khi người ta đóng vụng, còn vai đồng thì bao giờ cũng thành thực. Người ta bồng bột, mê man, lọt hẳn vào, biến hẳn vào trong vai người ta đóng, người ta còn không thành thực sao được! Tôi đã nói, tôi rất thích xem lên đồng, vì thế tôi tưởng như đã thấu được hết tinh thần sâu xa của cái nghệ thuật huyền ảo ấy. Một đêm, ở Ninh-giang…

Nam bỗng ngừng lại. Chàng vừa chợt nhận thấy câu chuyện chàng sắp kể hơi sỗ sàng đối vơi một thiếu nữ. Lần ấy ở đền Tranh, chàng chờ mãi quá nửa đêm để xem một cô Khách lai hầu bóng, vì cô ta nổi tiếng đẹp ở Hải-phòng. Mà đẹp thực. Nhưng một cái đẹp khác còn lấn át cả cái đẹp nhan sắc: cái dẹp dịu-dàng của lời nói, cái đẹp ấu yếm, yên lặng của đôi con mắt mơ màng. Chàng ngây ngất đứng nhìn, và khi “cô” ban lộc, chàng vụt cảm thấy “bóng” ốp vào thân thể chàng, lọt vào tâm hồn chàng. Và chàng cũng say sưa lên đồng. Chàng nói: “Tấu lạy cô, cô đẹp chín nghìn, cô đẹp quá đẹp quắt, làm đệ tử đến chết mất thôi!” Nghe chàng nói, cô không giận, cô chỉ mủm mỉm cười. Và cô càng đẹp hơn lên. Chàng mê man đến nỗi nói với “cô” những câu vô lý, những câu lẳng lơ bậy bạ.

Nhưng một giờ sau chàng được hân hạnh gặp “cô” ở nơi cô trọ: cô chỉ là một cô Khách lai kiểu cách kiêu kỳ, lắm lời, lắm điều. Chẳng còn chi là dịu dàng, chẳng còn chi là âu yếm. “Cái tôi” đã hiện nguyên hình, con cáo chín đuôi đã lột bỏ cái vỏ nàng tiên.

– Kìa nhưng mời cô vào chơi chứ. Tôi vô ý và vô lý quá, để khách đứng mãi ngoài sân.

Trinh táo bạo hỏi:

– Giờ anh mới thăng đồng?

Nam yên lặng ngẫm nghĩ trong lúc đưa Trinh vào phòng khách. Đến hiên, Trinh đứng lại bảo Nam:

– Thôi, Lan đi vắng thì em về thôi. Đây em gửi cái gói này, nhờ anh đưa cho Lan.

– Ấy, cô ngồi chơi đã. Lan cũng sắp về, Lan bảo tôi Lan chạy lên phố đúng một giờ, mà Lan đi đã… (Nam xem đồng hồ tay) đã gần hai giờ rồi. Cứ tạm nhân giờ đàn bà lên gấp hai giờ thường, thì Lan quả thực sắp về.

– Anh chỉ được cái nói xấu đàn bà!

– Không phải tôi nói xấu đàn bà. Nhưng chính cái đẹp của đàn bà ở cho ấy, ở chỗ ung dung, không bao giờ cần vội, cần đúng giờ. Không còn gì sung sướng cho người đàn ông ngồi nói chuyện với một người đàn bà, vì chẳng bao giờ hết chuyện. Thiếu chuyện, người đàn ông phải tìm chuyện, nhiều khi tìm rất khó khăn, khó khăn như văn sĩ tìm cảm hứng, như thi sĩ tìm vần thơ. Nhưng sự khó khăn ấy người đàn ông vượt qua một cách dễ dàng khi ngồi nói chuyện với đàn bà. Các bà nhiều chuyện quá. Các bà không cần tìm chuyện, cứ tuôn ra liền liền, và như thế tránh cho người đàn ông phải tìm chuyện để nói, để khỏi có sự im lặng nặng nề, khó chịu giữa một người đàn ông và một người đàn bà ngồi im lặng, không có chuyện.

Trinh cười:

– Trong lúc này em có cảm tưởng anh là đàn bà và em là đàn ông. Nhưng thôi, em nhất định về đây, chẳng lại mang tiếng đàn bà… con gái lắm chuyện.

Nam cũng cười:

– Nghĩa là cô vẫn chưa về được.. Vì câu ấy ít ra phải nhắc đi nhắc lại chừng dăm lần mới thực có công hiệu. Đằng này cô mới nói có hai lần. Vậy mời cô hãy ngồi chơi nói chuyện đã..

Trinh theo Nam tiến vào phòng khách:

– Anh tiếp khách khéo quá!

– Vụng thì có…

Trinh lắng tai nghe rồi bảo Nam:

– Những thợ nghỉ làm việc rồi, anh?

– Phải, nghỉ rồi, sao?

– Không.

– Họ nghỉ rồi, vì hôm nay chủ nhật, họ không làm việc.

– Ờ nhỉ? Chết chửa, em quên cả hôm nay là chủ nhật.

Nam vẫn giọng đạo mạo, mỗi khi chàng đọc câu: “sung sướng thay người dễ quên!” câu mà chàng không quên nhắc đến. Nhưng Trinh như không lưu ý đến câu triết lý của chàng, nói tiếp:

– Anh tính còn nhớ ngày nào với ngày nào nữa. Ngày nào công việc cũng chỉ có thế, bán vài hào miến, vài hào bột, mấy xu mộc nhỉ. Nhắc đi nhắc lại hằng chục hằng trăm lần những câu nhạt nhẽo mà người ta cố làm ra đậm đà, những câu giả dối mà người ta cố làm ra thành thực.

– Ổ thích nhỉ! Nếu tôi không vẽ thì thế nào tôi cũng bán hàng.

Trinh cười hỏi:

– Bán hàng đồ nấu?

– Bán hàng đồ nấu, càng hay. Chả còn bức tranh nào đẹp bằng cái cửa hàng bán đồ nấu. Thực là đủ màu. Như một cái palette cũ. Nhưng thích nhất là cả ngày, lúc nào nhàn rỗi cũng được ngồi ngắm những con ong leo trên đường cát mà nghĩ, mà sửa soạn, gọt dũa cho những câu nhạt nhẽo trở nên đậm đà, những câu giả dối trở nên thành thực. Một nghệ thuật chẳng kém nghệ thuật viết văn.

– Thế thì anh khinh nghệ thuật viết văn lắm nhỉ?

– Không, sao tại khinh? Trọng chứ! Cô có biết tôi đã mơ tưởng viết văn không? Tôi định viết một quyển tiểu thuyết thực dầy, dầy ít ra là một nghìn trang chữ corps 8. Một quyển tiểu thuyết không có chuyện. Trong đó tôi sẽ ném vào từng nắm việc thường xảy ra hằng ngày, và từng nắm tư tưởng nhạt nhẽo và đậm đà, giả dối và thành thực, y như những việc làm, những lời nói ở một cửa hàng bán đồ nấu.

Trinh thích chí cười, hỏi:

– Thế trong tiểu thuyết của anh có ái tình không?

– Có chứ. Đó là một trong những việc thường xảy ra hằng ngày. Còn chuyện, nếu có chuyện, thì tôi cho nó đi như nó đi, nghĩa là nó muốn đi thế nào mạc nó, quý hồ nó đến được cho kết cục.

Trinh lại cười sung sướng:

– Nghĩa là đến được chỗ hai người lấy nhau.

– Cũng được! Ờ.. hay đấy, không ngờ cô có những ý tưởng sâu xa khác thường nhỉ! Cô sẽ cho tôi cái ý tưởng ấy, nếu tôi viết tiểu thuyết nhé? Cô cho tôi mượn cái kết cục đặc biệt ấy.

Cửa bên phòng khách bỗng mở ra. Và Lan lặng lẽ tiến vào.

– Ô kìa! Trinh!

Trinh quay lại, mặt hơi tái vì sự bất ngờ.

– Lan đã về đấy à? Sao mà về im lặng thế.

Lan cười:

– Chị muốn em về ầm ỹ.

– Không phải thế, nhưng em tưởng tượng chị như cái bóng… làm em giật mình.

– Chị giật mình cơ à? Em oai nhỉ?

Nam nhìn vợ nói:

– Oai thì không oai nhưng hơi vô ý. Giá em gõ cửa trước khi vào thì vẫn phải hơn… như thế không ai phải giật mình.

Lan vẻ mặt lạnh lùng:

– Vậy xin lỗi anh, xin lỗi chị Trinh.

Nam thản nhiên bảo vợ:

– Anh đương nói chuyện với Trinh về cái dự định viết một cuốn tiểu thuyết và tình cờ Trinh đã tìm được cho anh một cái kết cục đặc biệt: “Hai người lấy nhau”. Em coi, anh với em cũng là một pho tiểu thuyết đã viết xong đoạn kết: “Hai người lấy nhau”

Lan giọng mát mẻ:

– Vậy anh cố viết nhiều tiểu thuyết vào!

Trinh như đã hoàn hồn sau mấy phút bình tĩnh. Nàng đưa cái gói cho Lan và nói:

– Em đem đến chị các thức chị dặn mua.

Nàng mở gói lớn ra trong có riêng từng thứ, gói giấy phèn.

– Cám ơn chị. Bao nhiêu tất cả đấy, chị?

– Em cũng chưa tính. Em lấy ở nhà, chứ có phải mua ở ngoài đâu. Được, chị cứ để rồi tính sau, cái đó không can hệ.

Thấy hai người quay ra nói chuyện về hàng họ, về thức ăn, thức dùng, Nam đứng đậy mỉm cười gật chào Trinh, rồi sang bên xưởng định cố gắng làm việc trước giờ ăn.