- VIII -

Sau một tháng trong tình yêu không giả dối như Nam tưởng, nhưng cố gắng, tuy đó vẫn là tình yêu thành thực, Nam phải luôn luôn sửa sang cử chỉ và ngôn ngữ cho hạp với cử chỉ và ngôn ngữ của Lan. Lan yêu và trong ý nghĩ Lan trong tâm hồn Lan, Lan thấy chữ “YÊU” là một “chữ hoa”. Lan muốn Nam cũng yêu như Lan, không được để tâm vào một cái gì không phải Lan.

Hôm nay, Nam bỗng cảm thấy buồn và mệt, mệt tinh thần hơn thể chất. Không bao giờ chàng thấy chán nản bằng! Và mơ màng chàng nhớ lai cái thời độc thân của chàng. Thời ấy,chàng muốn làm gì thì làm, muốn nói gì thì nói, muốn nghĩ gì thì nghĩ. Không ai bắt bẻ, không ai giận dỗi, nhất không ai cai quản chàng bằng một sức mạnh ngấm ngầm. Chàng có tình nhân, và yêu tình nhân cũng chẳng kém gì yêu Lan. Nhưng chàng được tự do muốn yêu thì yêu, không thì thôi. Vả chàng được yêu chiều hơn là phải yêu chiều.

Và chàng nghĩ thầm: “Có lẽ ở đời có hai hạng người, một hạng để yêu, một hạng để được yêu. Ta chỉ ở hạng dưới, nên yêu đối với ta khó khăn, nhọc nhằn quá!”

Chàng ngờ vực tình yêu của chàng. Xưa nay chàng chưa ngờ vực tình yêu của một ai đối với chàng, mà cũng không nghĩ tới, không phân chất tình yêu của mình đối với một ai. Chàng yêu hay không yêu, thế thôi.

Nhưng lần này chàng ngờ vực. Có lúc chàng đã cố tự giải phẩu lòng mình và tự hỏi: “Mình yêu hay không yêu? Mình có thành thực yêu Lan không?”

Trước hết chàng thấy dễ dàng hiện ra trong thâm tâm chàng một tính tình và một tư tưởng của hạng người nhẹ dạ: “Ta yêu Lan cũng như ta yêu Xuyến, yêu Yến. Có khác chăng nữa cũng chỉ ở chỗ tạm thời và vĩnh viễn…”

“Vĩnh viễn!”, chàng mỉm cười nghĩ tiếp, “vĩnh viễn sống cạnh nhau vị tất đã là vĩnh viễn yêu nhau! Trái ngược thế có khi!” Chàng tưởng đến những gia đình, vợ chồng thù ghét nhau mà chàng quen biết. “Thế nào chả có nhiều lúc anh chị mong mỏi, ao ước cho nhau chết, để được, thoát nợ đời! Họ dự định giết nhau, đánh thuốc độc nhau cũng chưa biết chừng, và nếu họ không tới được mục đích của họ là chỉ vì họ hèn nhát không tới nổi đó thôi.”

Chàng thấy người đời toàn là nhân vật tiểu thuyết của Dostoievski cả. Có lúc người ta tốt, có lúc người ta xấu, đã đành. Nhưng người ta khéo dàn xếp bề ngoài để trở nên một người nếu không tốt cũng bình thường sống trong khuôn khổ bình thường. Người ta sợ người đời chê cười và người ta sợ cả người ta, sợ lương tâm của chính mình, vì thế người ta không tự thú những tính tình quá bạo mà nhưng người khác không dám có, không thổ lộ, dù chỉ thầm kín với mình, những tư tưởng mà người đời đã cho là trái luân thường. Họ cố có một đời sống giống những đời sống ở chung quanh họ, đời sống ngấm ngầm bên trong cũng như đời sống biểu lộ ra ngoài, một đời sống giả dối.

Một nhà tư tưởng nói: “Ai sống đến ba mươi tuổi mà không chán đời?” Chàng thì chàng cho ít ai sống đến ba mươi tuổi mà không hoàn toàn giả dối đối với chính mình. Là vì người ta muốn có một đời giản dị, bằng phẳng, khuôn mẫu, mà sự thực thì lòng người ta không bao giờ giản dị, bằng phẳng được: nó lên, xuống, ngoắt ngoéo, quanh co đến nỗi chính mình cũng không theo nổi, không hiểu nổi.

Vậy Nam muốn thành thực, thành thực một cách tuyệt đối và tự hỏi: “Ta có yêu Lan không? Ta cứ tự thú đi. ” Và chàng chờ câu trả lời của chàng. Nhưng câu trả lời vẫn không đến.

Sự thực thì chàng vẫn yêu Lan, song tình yêu dần dần kém bớt, chàng cảm thấy thế, và chàng sợ một ngày kia chàng sẽ không yêu Lan nữa, như chàng đã không yêu Yến. “Lúc bấy giờ chàng sẽ cư xử ra sao? Đối với Yến, một tình nhân, mình chỉ việc tuyệt giao là xong, như thế kể cũng đã khó khăn rồi. Nhưng đối với Lan, một người vợ…”

Nam rùng mình không dám nghĩ tiếp. Và sợ buồn phiền vẩn vơ, chàng cất tiếng cười như vui thú với một tư tưởng khôi hài vừa chợt đến trong tâm tư chàng. Chàng thấy đối với Yến chàng là một người thuê nhà từng tháng, không có giao kèo giao kiếc gì hết. Còn đối với Lan chàng đã làm hợp đồng thuê một trương dài hạn, một trương vĩnh viễn. “Chữ vĩnh viễn ở đây thực đúng nghĩa!” Nam như thì thầm nói một mình và chàng lại cười.

Lan đương đan áo len ở trong phòng sách. Nàng có một sở thích: đan áo len. Lấy nhạu được một tuần lễ nàng đã đan xong cho Nam một cái và cho mình một cái, tuy nàng đã có sẵn hai cái rồi. Tuần lễ sau, nàng hỏi Ngọc: “Anh có pull’over chưa?” Và khi thấy Ngọc mặc cái áo len dệt máy, nàng kêu: “ Xoàng lắm! Đi mua len về em đan cho!” Thế là ngay chiều hôm ấy nàng bắt đầu cái áo thứ ba. Rồi liền liền cái thứ tư cho người này, cái thứ năm cho người kia. Nàng như không thể không đan được. Nàng đan trong khi nói chuyện với Nam, trong khi ngồi hằng giờ yên lặng nhìn Nam đọc sách, trong khi đứng mơ màng ngắm Hồ Tây biến sắc với ánh hoàng hôn.

– Nam làm gì thế?

Lan hỏi, và đi ra hiên, tay cầm chiếc áo pull’over màu nâu tươi đương đan dở. Nam quay lại đáp:

– Anh phơi nắng.

Và chàng khôi hài nói tiếp:

– Anh phơi cho tư tưởng trong đầu anh khô và ấm, vì tư tưởng anh ướt dề dề và lạnh ngắt.

Lan mỉm cười âu yếm nhìn Nam. Nàng muốn bảo chồng: “Sao anh không sưởi nó ở trong lòng em?” Nhưng nàng không dám nói. Nàng thấy ý nghĩ ấy kiểu cách, tiểu thuyết chứ không phải nàng bẽn lẽn, thẹn thùng. Ở bên cạnh Nam, nàng thấy không một tư tưởng gì của nàng là táo bạo, là đáng ngượng ngùng.

Nam cũng mỉm cười lặng lẽ nhìn vợ. Lan cho rằng hai người cùng có một ý nghĩ thân mật, thầm kín. Nhưng chính lúc ấy Nam đương tự hỏi: “Nếu ta bảo Lan rằng Lan là cái nhà của ta và ta là người thuê nhà đã ký một bản hợp đồng vĩnh viễn để ở cái nhà ấy, thì liệu Lan có giận, có cáu không?” Chàng ngắm nghía Lan và ví Lan với một cái nhà còn mới nguyên, xây dựng do kiểu mẫu một kiến trúc sư thông minh. Cái nhà ấy chàng ở hết đời chắc cũng chưa nát. Sự so sánh làm chàng nghĩ đến một người bạn lấy vợ từ thời trẻ tuổi. Hiện nay người chàng vẫn trẻ như xưa, tưởng chừng thời gian ngừng bước để chờ đợi chàng. Nhưng người vợ thì sau khi đẻ luôn sáu, bảy bận, chỉ còn da với xương: thịt đã tiêu tán hiện thành tương lai cả, tương lai là lũ con. Nam cho đó là một cái nhà chóng nát, bởi thế, bạn chàng thỉnh thoảng lại đi ngủ đêm ở những nơi khác, ấm cúng hơn hoặc mát mẻ hơn.

– Em là một cái nhà xinh đẹp.

Chàng thốt ra câu ấy để tư tưởng thành hình, thành lời nói, vì chàng biết chắc rằng Lan không thể thấu được ý nghĩ thầm kín của chàng. Lan cười đáp:

– Người ta ví người đẹp với bông hoa, với trời, mây, trăng, sao. Còn anh, anh ví em với cái nhà.

– Đối với một kiến trúc sư thì chả gì đẹp bằng một cái nhà đẹp.

– Nhưng anh là họa sĩ, chứ có là kiến trúc sư đâu?

– Ừ nhỉ! Vậy em cho đáng lẽ anh phải ví em với một bức tranh sơn?… Không, anh nghĩ đã chín rồi: em là một cái nhà.

Lan không bằng lòng, cúi xuống nhìn chiếc áo ten đương đan:

– Chắc chắn cái nhà ấy không ngăn nắp.

– Không cần ngăn nắp, anh không cần ngăn nắp…Vả lại đó không phải là ý anh muốn nói.

Lan ngửng lên, trân trân nhìn Nam và sừng sộ hỏi:

– Vậy ý anh muốn nói gì? Anh có thể cho em biết ý anh muốn nói gì không?

Nam tò mò ngắm Lan. Đã mươi hôm nay, Lan hay gây sự với chàng. Không những lần nào chàng cũng nhịn và làm lành, chàng còn không lưu tâm đến những chuyện đã xảy ra mà hiện giờ chàng quên hết. Nhưng lần này chàng bắt đầu nhận thấy sự giận dữ của Lan không đẹp, không có vẻ nũng nịu như trước và như chàng vẫn tưởng. Chàng nghĩ thầm: “ Có yêu nhau lắm hãy nên giận nhau, vì giận nhau chỉ cốt để yêu nhau hơn.”

– Anh ốm đấy

!

Nam mát mẻ hỏi lại:

– Em thấy anh ốm?

Lan, giọng đấu dịu:

– Em thấy anh ngơ ngác như người không hồn.

– Đúng, hiện giờ người anh không hồn, nhưng anh không ốm. Thiết tưởng ốm với không hồn khác nhau xa chứ.

– Nghĩa là anh không yêu em, hiện giờ anh không yêu em?

Nam đăm đăm nhìn cái áo đan của vợ, vì chàng dương nghĩ: “Cũng đúng!” Và chàng vội đáp:

– Anh nói câu gì, làm việc gì em không hiểu ý nghĩa, em cũng ngờ rằng anh không yêu em. Câu “anh không yêu em” như một điệp khúc trong bài ca ái tình hằng ngày.

– Anh nói khéo quá.. Nhưng anh nói khéo thế để đánh trống lảng, phải không?

Nam thấy Lan khó chịu. Chàng huýt sáo miệng nghiễm nhiên nhìn ra vườn, coi như không nghe rõ câu hỏi của vợ. Lan cho rằng chồng định khiêu khích mình. Và nàng cố làm ra bình thản đứng im đan áo. Nhưng nước mắt tức giận và tủi hờn lặng lẽ trào ra chảy ướt má. Nàng vội chạy vào phòng ngủ gục đầu xuống gối nức nở khóc.

Một lát sau Nam cũng vào phòng ngủ, định thay quần áo lên phố. Chàng vừa nhận thấy rằng từ hôm cưới vợ đến nay chàng ít đi chơi phố: chàng như bận bịu suốt ngày tuy rất lười biếng động cầm đến bút, động mó đến sơn là chán nản.

Nghe tiếng dép lệt xệt, Lan ngồi dậy lau mặt. Rồi chừng sợ phòng sáng quá chồng có thể nhìn thấy mắt mình ngấn lệ, nàng vội ra đóng cái cửa chớp bên trông ra vườn. Nam hỏi:

– Lan sao thế?

Giọng run run, Lan đáp:

– Chẳng sao cả.

– Vậy anh mở cửa sổ cho sáng nhé?

– Anh mở cửa làm gì?… Em hơi nhức đầu.

– Để thay quần áo vì anh chạy lên phố có tí việc. Nhưng thôi, anh thay trong tối cũng được.

Lan không giữ nổi nữa, nằm phục xuống khóc. Nam hoảng hốt:

– Em sao thế? Lan của anh sao thế?

Lan nức nở:

– Anh cần gì em!.. Em nói em…nhức đầu… anh cũng mặc kệ.

Nam suýt phì cười, tuy chàng thấy giọng làm nũng của Lan dễ thương quá.

– Ô hay! anh có mặc kệ đâu? Em cứ đổ oan cho anh thế?

– Không mặc kệ, sao anh lại bỏ anh đi?

– Vậy anh không đi nữa.

Nam đến ngồi bên Lan, đưa tay vuốt ve tóc nàng.

– Em tôi bé bỏng quá, hơi một tí là khóc nhè.

Khi Lan đã nguôi giận, và vui vẻ nói chuyện, Nam nghiêm trang bảo nàng:

– Anh yêu em, em không nên ngờ vực lòng anh. Nhưng yêu nhau không phải là lúc nào cũng nhắc đi nhắc lại như một điệp khúc: “anh yêu em, anh yêu em”.

Lan bĩu môi:

– Còn ca điệp khúc “em yêu anh, em yêu anh” thì được.

– Cũng vậy. Nếu yêu chỉ là thế thì chẳng được mấy ngày mà hai người sẽ ghét nhau.

Lan láy lại:

– Sẽ ghét nhau.

– Phải, sẽ ghét nhau, vì người ta sẽ thấy tình yêu giả dối.

– Em không thấy giả dối ở chỗ nào, em không thấy tại sao nói “anh yêu em, anh yêu em” mà lại là giả dối được.

Nam đã hơi có giọng gắt:

– Thế thì em không hiểu anh. Vẫn biết nói “anh yêu em” không phải là giả dối, nhưng lúc nào cũng bắt người ta nói câu ấy, đó mới là môt sự… có vẻ giả dối.

Lan cười mát mẻ:

– Có vẻ giả dối! Sao anh không nói một sự giả dối lại còn thêm vào hai chữ “có vẻ” làm gì. Vậy, nói gần nói xa chẳng qua nói thật, anh muốn chúng ta từ nay thôi hẳn không được bảo nhau: “anh yêu em” hay “em yêu anh” nữa?

– Anh có bảo thế đâu, em định trêu tức anh chăng? Anh chỉ bảo em không nên bạ lúc nào cũng bắt anh phải trả lời câu hỏi: “anh có yêu em không?” Và nếu anh lơ đãng không trả lời ngay như một cậu học trò vào kỳ vấn đáp không thuộc bài, thì anh xin em đừng vội hờn giận, khóc lóc than phiền rằng anh không yêu em, thế thôi.

Lan đã ra trước gương ngồi đánh phấn. Nàng cười, nhạt:

– Thế thôi!

– Anh đã thành thực nói với em hết cả ý nghĩ của anh, em nên hiểu lòng anh. Em phải biết những cái gì bắt buộc đều là giả dối. Anh yêu lặng lẽ. Anh muốn yêu “cái bề trong” của em cũng như “cái bề ngoài”. Em nên để anh yêu như thế.

Lan vẫn cười:

– Anh triết lý quá! Thời chưa cưới, em có thấy anh triết lý với em như thế bao giờ đâu. À có, có một lần, anh bảo em, em còn nhớ lắm.. Anh bảo em rằng khi người ta yêu thì người đều không còn bình tĩnh mà giải phẩu tình yêu được. Vậy anh đã giải phẩu tình yêu để tỏ cho em biết rằng anh không yêu em nữa, phải không?

Nam thở dài:

– Em lại ca khúc điệp tấu rồi đó.