- 16 -

Chiều hôm nay, tuy không phải là chủ nhật, song Văn cũng nghỉ. Có hai giờ Sử chàng đã nhờ bạn tạm dạy hộ, vì chàng đương băn khoăn về một việc mà tự thấy cần phải giải quyết gấp.

Người học trò thân tín đã đem tin lại, và Văn trù tính trong tuần tới sẽ đón dì Mơ ra chơi ít ngày. Văn còn giấu Minh và Thọ, nên khi Minh hỏi là đã quá một tuần nay sao chưa thấy tin tức, Văn nói thác ra là người nhận đi còn bận việc nên hoãn lại. Văn băn khoăn vì nghĩ đến Minh và Thọ. Bây giờ hẳn chẳng ai nỡ nhắc đến trường hợp đáng thương của đĩ Bèo; mà dì Mơ chắc cũng không còn ngại ngùng rằng Thọ sậm sượt chẳng biết làm ăn! Minh và Thọ lại có vẻ thân thiết với nhau hơn xưa là đằng khác. Nhưng Văn vẫn thắc mắc... Minh thì chẳng nói làm gì; chỉ có Thọ... Thọ thật khó hiểu. Liệu Thọ đã nghĩ ra và xem Văn là một người anh như thuở nào không? Văn lại hối hận. Thì việc gì Văn đi nói cho Thọ biết rằng hai người đâu có anh em họ hàng qua cát? Cứ để yên, ít ra Thọ vẫn lầm tưởng có mối liên lạc gia đình mà dễ giải quyết không? Bây giờ thì không thể không giải quyết. Thọ lớn rồi; con gái hai mươi tuổi đầu ở nơi đô thị, không bà con thân thích, thật đáng nên lo ngại. Nói thế nào cho Thọ khỏi tủi vì lầm tưởng là Văn coi rẻ Thọ?... Mà trong tình thế này, liệu đã nên khuyên Minh lập gia đình chưa?

Văn suy đi tính lại. Nếu cần giải quyết, thì dì Mơ sắp ra đây thật là vừa đúng dịp. Văn thấy không nên lưỡng lự trì hoãn nữa; Văn quyết định phải gặp riêng Thọ.

Văn tới, cũng như mọi ngày, Thọ đương lúi húi xay bột sửa soạn hàng để bán ngày mai. Thọ không giấu nổi vẻ ngạc nhiên khi Văn đẩy cửa bước vào:

- Kìa anh! Hôm nay anh nghỉ dạy học ư?

Văn cười, cố làm ra vẻ tự nhiên:

- Cô cho là lạ hả? Đôi khi cũng phải nghỉ, thay đổi giờ giấc một chút, chứ sống hoài như cái máy thì buồn chết! Nào, cô để tôi xay đỡ cho một lát.

Thọ vẫn ngẩn ngơ mở to mắt nhìn Văn như cố tìm hiểu. Văn ái ngại:

- Nào có gì đâu mà cô phải ngạc nhiên thế! Đi thái hành đi; tôi thử ‘‘công tác lao động ” xem nào.

Dứt lời, Văn thẳng thắn cười và lại gần bên ghế. Thọ ngoan ngoãn đứng lên nhường chổ. Văn thản nhiên cắm cúi một tay cầm gáo nước giội từng chút vào lòng cối, một tay đều đều xay. Thọ ngồi nhặt hành, lát lát lại nhìn Văn như thầm hiểu sẽ có điều gì quan trọng mà Văn còn đắn đo chưa nói. Thọ còn lạ gì tính Văn! Con người thật vui vẻ mà thật trầm ngâm, vừa thận trọng vừa liều lĩnh, luôn luôn đắm đuối như tìm tòi một điều gì... Thọ tưởng chừng như không bao giờ hiểu nổi. Người thanh niên khôi ngô, đôi khi quá khắc khổ mà vẫn dễ mến, trước kia Thọ cảm thấy như bị thu hút mà tha thiết yêu bao nhiêu thì gần đây lòng Thọ đã chuyển thành mến phục tôn kính bấy nhiêu. Thọ nóng lòng, muốn hỏi mà không dám.

Văn đăm đăm nhìn giòng bột chảy, tay vẩn đều đều đổ nước vào lòng cối.

- Kìa anh! Anh đổ nhiều nước quá, bột loãng mất thì khó tráng bánh.

Văn như chợt tỉnh, ngước mắt nhìn Thọ, khẽ đáp:

- Anh đãng trí quá...Cũng vì mải nghĩ đến việc của cô đấy.

Thọ đã thầm đoán, nên má bỗng ửng hồng ; đôi mắt to đen láy chớp mau sau hàng mi dài làm Văn sực nhớ lại cái ngày xa xăm thuở nào dưới bóng tre xanh làng Thụy.

Giọng Thọ run run như lòng Thọ đang xốn xang:

- Em còn có việc gì nữa? Nhờ anh bây giờ yên trí làm ăn trông cho em Sơn, chờ lúc thái bình về quê ở.

Văn nhẹ nhàng nói như dọ hỏi:

- Cô nói sao mà giản dị thế! Em Sơn học hành, lớn lên... rồi hai chị em lại về, bình thản sống như hồi nào còn bà, có phải không? Trời ơi, cô em tôi vẫn tưởng tượng đời như cuốn tiểu thuyết ấy!

Thọ cũng biết thế; nhưng Thọ biết nói gì hơn? Thọ đành nín thinh và khắc khoải nhìn Văn.

- Nếu em Sơn không muốn về sống ở dưới quê nữa thì sao? Cô cứ ở một mình trông coi nhà cửa, ruộng nương ư?

Văn ngừng lại, và bắt chợt một nét buồn thoáng trên mặt Thọ.

- Với lại chiến tranh còn, còn lâu nữa! Chúng ta còn sống tạm bợ lắm. Ngày mai, nào ai biết?

Đột nhiên, giọng Văn nghẹn ngào:

- Có cái gì là vững chắc đâu? Ăn xổi đ thì và chỉ mưu cầu hưởng thụ cho thoả, thì làm được cái gì vũng chắc? Hà Nội chúng ta đương sống đây chẳng có khác gì mảnh bè nổi lênh đênh... Vì vậy mà anh cứ nghĩ đến việc của cô đấy!

Giọng Văn trầm hẳn, đầy vẻ thân mật:

- Cô nên hiểu lòng anh, đừng vội giận. Xã hội nước ta rồi đây phải đổi khác. Dù muốn dù không, thế nào cũng phải biến chuyển. Có biến chuyển là có tiến. Những người như cô, như Minh, sẽ là những người cần thiết để chuyển hướng đấy. Cho nên cần phải sống, bền bỉ chịu đựng để tồn tại, để làm lớp người tiền phong cho một xã hội mới. Biến chuyển của thời đại đã nuôi dạy chúng ta đấy, Thọ ạ. Nhưng thôi, hãy tạm xếp việc ấy đã, mà nói ngay đến việc thiết thực trước mắt.

Văn đăm đăm nhìn Thọ, rồi đột ngột hỏi:

- Anh nghĩ rằng nếu bây giờ Thọ lập gia đình thì hay!

Mặt Thọ bừng đỏ, và Thọ ấp úng:

- Tại sao anh lại hỏi thế?

- Anh nổi thật đấy. Biến chuyển là cần thiết ; nhưng biến chuyển không phải là thay đổi về định hướng. Mà biến chuyển cũng không phải là cắt đứt hết căn bản.

Văn chợt ngừng lại, nhìn Thọ mà cười:

- Khổ quá! cứ nói chuyện là y như anh quen mồm lý luận. Anh muốn nói là tình thế này, phải dựa nhau mà sống mới tồn tại được. Cho nên anh nghĩ rằng em phải lập gia đình đi để sống, vì chúng ta cần phải sống.

Thọ thản nhiên hỏi:

- Vâng ; nhưng em nghèo hèn thế này, ai người ta lấy? Anh chỉ khéo lo.

- Thời buổi này, biết ai nghèo hèn hơn ai?

Văn cười, khẽ hỏi thêm:

- Khi xưa cô và Minh chưa tiện lấy nhau; nhưng bây giờ tôi tưởng là nên.

Không thấy Thọ nói gì, Văn nói tiếp:

- Em Sơn tất cũng mừng. Anh chưa nói gì với Minh cả, vì muốn hỏi ý em đã.

Thọ thở ra, đôi mắt chớp mau. Văn băn khoăn không hiểu Thọ nghĩ sao.

- Anh nghĩ mãi, và cho rằng cứ bàn thẳng vơi Thọ là hơn.

Thọ vụt nhìn Văn với đôi mắt trong sáng như đặt hết cả tin tưởng:

- Vâng, anh bảo gì em chẳng xin theo. Nhưng nếu anh Minh còn nghĩ như xưa, thì cũng còn phải nghĩ đến dì Mơ nữa chứ!

Văn sung sương, vội trả lời:

- Miễn là em nghe anh đã. Anh sẽ lo liệu cho em được như ý muốn.

Văn vội vã cố xay cho xong cối bột, rồi đứng lên đi ngay.

Bữa cơm chiều hôm đó, thỉnh thoảng Thọ lén nhìn Minh; nhưng Minh vẫn không có gì là hay biết. Minh chỉ thắc mắc không biết ngày nào mới có tin của dì Mơ từ làng Thụy nhắn lên.

Có tới cả tuần, Thọ không thấy Văn đến; hỏi Minh thì Minh chỉ biết rằng khuya Văn mới về ngủ, và hình như Văn là bận lắm. Thọ cũng dần dần quên những thắc mắc sau buổi Văn hỏi ý Thọ; và mấy người lại êm ả sống chuỗi ngày đều đặn.

Một tuần lễ qua nhanh chóng. Chiều thứ bảy, Minh sung sương từ Hàng Đậu nhảy lên xe điện trở về nhà. Mai là chủ nhật. Cái thích của Minh không phải là được nghỉ, mà thích là sẽ được sống trọn một ngày với chị em Thọ. Đứng ở cuối toa, Minh vui vẻ nhìn đèn hai bên phố bật sáng. Qua Hàng Giấy, Hàng Ngang, Hàng Đào... Minh thấy ngốt ngát vì người nhộn nhịp tung tăng dạo phố. Rồi hồ Gươm xanh mờ trong lúc nhá nhem dưới nền trời xanh ngắt buổi chiều hè; lại con đường Đồng Khánh rộng rãi thẳng tắp... Tiếng xe, tiếng người... những nhịp vang động ấy Minh đã quen tai, và không làm cho Minh khó chịu nữa. Lòng Minh sao hôm nay rộn ràng vui đến thế, Minh cũng không hiểu vì đâu? Lòng người con trai vẫn có những lúc rộn vui vô cớ như thế! Từ ngã tư Chợ Đuổi về nhà, Minh thủng thẳng vừa đi vừa ngắm nhìn một vài cửa hàng quen thuộc, những cửa hàng nhỏ bé, hàng hóa thưa thớt dưới bóng điện yếu ớt vàng khè đục bẩn. Những phố nhỏ bé hẻo lánh ở khu Nam này đâu có giống những con đường nhộn nhịp đầy ánh sáng mà Minh vừa qua! Nhưng Minh thấy mến con đường ít ánh sáng và tầm thường ấy với dân phố cũng cần cù im lìm sống như Văn, như Minh, ở bên lề mọi xa hoa vương đượm màu sa đọa.

Minh lẩn thẩn lại nghĩ tới bản thân, nghĩ tới Thọ, và chợt nhận thấy rằng Thọ thay đổi khác trước, như chính ngay Minh cũng đã lột xác. Chàng phì cười nhớ lại hình ảnh Minh hung hăng hô hào giải phóng và tin tưởng dễ dàng rằng cách mạng đã thành công! Những hình ảnh xa xăm trong quá khứ, nay Minh thấy khờ khạo vụng về và vô nghĩa như quân đèn cù. Minh lại liên tưởng đến những cuộc biểu tình, những cuộc đại lễ mà trong mấy tháng nay Minh đã đứng xa nhìn ngó. Sao mà cái thật khùng khạo lại khéo giống cái gian ngoan lường gạt bịp bợm?

Minh nhanh nhẹn bước lên cầu thang, và lẩm bẩm khi thấy ánh đèn sáng trong gian gác:

- Anh Văn về sớm nhỉ! Hôm nay đâu có giờ nghỉ?

Minh vừa ló đầu lên khỏi thang gác, chưa kịp hỏi Văn, đã thấy tiếng Văn cười vang:

- Chẳng còn thấp thỏm đòi về nữa nhé? Ý hẳn hôm nay chú mải ngắm phố phường nên mới chậm chân thế.

Minh còn ngơ ngác, thì Văn đã tiếp:

- Thôi, đi tắm mau lên! Rồi có muốn về thăm quê không?

Minh cuống quít:

- Anh nói thật hay đùa?

Văn chỉ lắc đầu, mà giục:

- Đi tắm mau lên! Rồi hay.

Một lát sau, hai người đã sang bên nhà Thọ. Thọ chỉ cười mà nhắc lại mỗi khi hai người đột ngột cùng sang ăn cơm như thế:

- Anh Văn đến lạ! Cấm bao giờ bảo trước, thành thử chẳng có gì ăn.

Minh nóng nảy hỏi:

- Anh nói thật hay nói đùa?

- À, cái đó còn tùy cô Thọ. Lát nữa sẽ hay.

Thọ không hiểu chuyện gì, đỏ ửng mặt. Văn nhác thấy, vội chữa:

- Cô đừng lạ ; tôi mới bảo Minh có muốn về thăm quê thì sửa soạn mai đi sớm.

Văn đã thu xếp xong xuôi. Tin Văn đưa về làng Thụy, dì Mơ đã trả lời; dì không thể đi được; nhưng ở Hà Nội có thể về thăm, nên Văn đã nhờ người ở Đại Hoàng mai sớm lại đón Minh... Văn đăm đăm nhìn Thọ:

- Nên sang bàn với cô đây... Cô nghĩ thế nào?

Minh mừng quá, vội vã hỏi theo:

- Cô có cần nhắn dì tôi điều gì không? Hay cần lấy gì thì tôi sẽ về lấy.

Thọ lo lắng nhìn Minh:

- Nhưng, về rồi anh có ra nữa không?

Điều đó Minh chưa nghĩ tới, nên băn khoăn nhìn Văn như thầm hỏi. Văn thản nhiên đáp:

- Ấy thế mới phải sang đây bàn với cô.

Nói vậy mà Văn vẫn đăm đăm nhìn Thọ, chờ Thọ trả lời. Văn muốn biết, biết thật rõ cho yên lòng.

- Em nghĩ có lẽ anh Minh nên cẩn thận, đừng hấp tấp. Đã yên đâu? Anh không xem báo vẫn còn thấy những cuộc hành quân đấy ư? Và những vụ ám sát, bạo động...

Thọ nói mà nhìn Văn như dọ hỏi.

Văn đã quyết định. Mai sớm, Minh sẽ theo về tới Guột. Người Đại Hoàng thông thuộc đường lối sẽ cùng đi với Minh về tận làng Thụy, và quá trưa là Minh lại vào Đại Hoàng gần đường số một ngủ nhờ nhà người đó; hôm sau đón xe Hà Nội về là ngược ngay. Thấy Minh ngần ngừ, Văn lạnh lùng bảo:

- Chú phải nghe tôi. Chú thuộc đường từ Guột về nhà chứ gì? Nhưng bây giờ khác. Làm sao chú có thể biết những đồn ‘‘bốt’’, những nơi dân quân du kích ẩn núp mà tránh? Còn ngủ lại ở đêm làng Thụy, thì cái đó tùy chú, nếu chú không muốn ra đây nữa.

Minh chưa biết nói sao, thì chợt bắt gặp đôi mắt Thọ, vẫn đôi mắt to đen lầy như thưở nào. Minh thấy xốn xang trong lòng, bùi ngùi nói như thanh minh:

- Thế nào em cũng còn ra đây. Dù em có quyết về quê ở nữa thì em cũng phải ra hỏi lại anh đã chứ! Mới lại, còn...

Minh đỏ mặt, ngừng bặt.

Không ai nói theo, như đều thầm hiểu. Cũng không phải là lúc đùa cợt nữa. Mai sớm, Mình trá về làng Thụy. Bốn mươi cây số khỏi Hà Nội đâu có xa xôi, nhưng thiếu gì bất trắc. Tự nhiên không khí trở thành nghiêm trọng, nặng nề ; mỗi người như mang riêng một mối ưu tư, mà không muốn nói ra. Minh trở về làng Thụy, rồi sẽ ra, nhưng rất có thể lại sẽ về hẳn với đồng ruộng... Thiếu Minh, Văn và Thọ chợt thấy bâng khuâng. Mà xa Thọ, xa Văn, Minh chợt cảm thấy lẻ loi bỡ ngỡ.

Thọ khẽ nói như sợ tiếng mình vang xa:

- Em gửi lời thăm dì. Và anh thử mời dì lên chơi ít ngày.

Minh khẽ gật mà không đáp. Mấy người lại lặng thinh nhìn nhau như theo đuổi những ý nghĩ riêng.

Khi đứng lên ra về, Văn uể oải nói:

- Còn lâu, chiến tranh còn lâu! Chúng ta vẫn còn lênh đênh trên mảng bè... chú đừng quên như vậy.