CHƯƠNG 14

Dick tỉnh giấc lúc năm giờ, sau một giấc mơ dài về chiến tranh, chàng tới bên cửa sổ và nhìn đăm đăm ra Zugersee. Giấc mơ của chàng bắt đầu bằng màu sắc tối tăm, những bộ đồng phục hải quân màu xanh nước biển chạy qua một quảng trường tối tăm, đằng sau là ban nhạc chơi phần hai vở Tình yêu của ba quả táo của Prokohev [141] . Ngay sau đó có tiếng xe cứu hỏa, biểu tượng của thảm họa, và một cuộc nổi loạn rùng rợn của thi thể bị cắt xẻo trong trạm băng bó. Chàng bật đèn ngủ và ghi chép cẩn thận đoạn kết giấc mơ với câu nửa châm biếm: “chứng bệnh thần kinh của những người không phải là lính".

Lúc ngồi trên thành giường, chàng cảm thấy căn phòng, ngôi nhà và ban đêm thật trống vắng. Trong phòng bên, Nicole lầm bầm gì đó và chàng thấy thương bất cứ cảm giác cô đơn nào nàng cảm thấy trong giấc ngủ. Thời gian của chàng đã đứng yên, rồi cứ vài năm một lại tăng tốc ào ào, giống một bộ phim tua nhanh lại, nhưng với Nicole năm tháng cứ trôi qua theo đồng hồ, theo lịch và sinh nhật, với nỗi sầu thảm thêm thắt vào nhan sắc dễ phai tàn của nàng.

Một năm rưỡi qua ở Zugersee hình như là thời gian phí phạm với nàng, các mùa chỉ ghi dấu bằng những màu sắc đường phố, tháng Năm màu hồng, tháng Bảy màu nâu, tháng Chín màu đen, và đến mùa xuân lại trắng toát. Nicole qua khỏi trận đau ốm đầu tiên với nhiều hy vọng mới, nhiều mong đợi, song tước bỏ mọi sự tồn tại ngoại trừ Dick, trong việc nuôi con nàng chỉ có thể giả vờ dịu dàng để yêu thương, điều khiển các trẻ mồ côi. Những người nàng thích, phần lớn là những kẻ nổi loạn, quấy rầy và xử tệ với nàng - nàng tìm kiếm sức sống trong con người họ, khiến họ độc lập, hoặc sáng tạo hoặc thô bạo, tìm kiếm nhưng vô hiệu quả, - vì bí mật của họ được chôn sâu trong những cuộc đấu tranh thời thơ ấu mà họ đã quên bẵng. Họ thích diện mạo hài hòa và vẻ quyến rũ của Nicole hơn khía cạnh đau ốm của nàng. Nàng sống lẻ loi, có Dick song chàng là người không muốn bị sở hữu.

Nhiều lần chàng cố tỏ ra có ảnh hưởng với nàng song không thành công. Họ đã có những thời gian chung sống hạnh phúc, những cuộc trò chuyện tao nhã của những người yêu đêm trắng, nhưng chàng thường xuyên tránh né nàng và thu mình lại, để mặc nàng. Chẳng có gì trong tay và nhìn đăm đăm vào đó, gọi nó nhiều lần, nhưng biết nó chỉ là hy vọng chàng sẽ sớm trở về.

Chàng gặm cái gối, để xuống rồi đặt gáy lên đó như người Nhật làm khi muốn làm chậm tuần hoàn máu, rồi ngủ lại một lúc. Sau đó, khi chàng cạo râu, Nicole thức dậy và đi loanh quanh, ra những lệnh bất ngờ, ngắn gọn cho bọn trẻ và người hầu. Lanier vào xem bố cạo mặt - sống cạnh bệnh viện tâm thần khiến cậu bé đặc biệt tin cậy và ngưỡng mộ bố, đồng thời dửng dưng quá mức với phần lớn những người lớn khác. Với em, bệnh nhân chỉ thể hiện các khía cạnh kỳ cục của họ, hoặc là những con người suy nhược, cần điều chỉnh và thiếu cá tính.

Lanier xinh trai, là một chàng trai đầy hứa hẹn và Dick dành nhiều thời gian cho con, như mối quan hệ đáng mến của một sĩ quan đòi hỏi cao và một cậu lính kính cẩn.

– Sao bố hay để lại một ít bọt xà phòng ở trên râu lúc cạo? - Lanier hỏi.

Dick thận trọng hé đôi môi đầy xà phòng:

– Bố chẳng bao giờ phát hiện ra. Bố cũng lấy làm lạ. Bố nghĩ là vì bố đưa ngón trỏ đầy xà phòng khi cạo đường tóc mai, nhưng lại đưa nó lên đỉnh đầu mà không biết.

– Ngày mai con sẽ quan sát hết.

– Đó là câu hỏi duy nhất của con trước bữa sáng sao?

– Con không gọi nó là một câu hỏi.

– Với con như thế là hỏi đấy.

Nửa giờ sau, Dick lên nhà hành chính. Chàng ba mươi tám tuổi, vẫn chưa để râu, toát ra vẻ khỏe khoắn hơn hồi ở Riviera. Cho đến hiện giờ, chàng đã sống mười tám tháng trong bệnh viện, chắc chắn là một trong những bệnh viện được trang bị tốt nhất châu Âu. Giống bệnh viện của Dohmler, nó là loại hiện đại, không còn là một tòa nhà đơn độc và đầy sát khí, mà là một ngôi làng nhỏ, rải rác, dành cho tất cả mọi người, Dick và Nicole đã thêm vào nhiều thứ theo sở thích, vì thế cơ ngơi hiện tại là một nơi đẹp đẽ, các nhà tâm thần học qua Zurich đều đến thăm. Thêm cả một ngôi nhà cho người phục vụ, có thể trở thành một câu lạc bộ nông thôn rất tốt. Eglantine và Beeches là những ngôi nhà chìm sâu vào bóng tối bất diệt, được những bãi trồng cây nhỏ từ tòa nhà chính che chắn, ngụy trang những thế mạnh. Đằng sau là một trại trồng rau rộng lớn, do một số bệnh nhân làm việc. Có ba phân xưởng để chữa trị bằng lao động chân tay, đặt dưới một mái duy nhất, và bác sĩ per bắt đầu cuộc kiểm tra buổi sáng tại đó. Xưởng mộc tràn đầy ánh mặt trời, tỏa mùi ngọt ngào của mùn cưa và gỗ, thường xuyên có sáu nam giới làm việc tại đây, họ cưa, bào, đóng đinh, là những người ít nói, họ ngước cái nhìn nghiêm nghị khỏi công việc lúc chàng đi qua. Vốn là một thợ mộc giỏi, Dick thảo luận với họ về hiệu quả của một số công cụ bằng giọng hòa nhã, rất riêng và quan tâm của mình. Sát vách là xưởng đóng sách, thích hợp với các bệnh nhân không ổn định, tuy vậy họ ít có cơ hội tốt nhất để bình phục. Phòng cuối cùng dành cho việc xâu chuỗi hạt, dệt và làm đồ đồng. Mặt các bệnh nhân ở đây đều mang vẻ của người chỉ thở dài một cách sâu sắc, gạt bỏ thứ không giải quyết được, nhưng tiếng thở dài của họ đánh dấu sự bắt đầu một vòng tròn suy luận không ngừng, không giống như với những người bình thường trong cùng giới với nhau. Vòng tròn, vòng tròn và vòng tròn. Loanh quanh mãi mãi. Nhưng những màu sắc rực rỡ của các món đồ họ làm ra đem lại ảo giác tạm thời cho người lạ là mọi sự đều ổn, như trong một trường mẫu giáo vậy. Các bệnh nhân này tươi tỉnh hẳn lên khi bác sĩ per bước vào. Hầu hết các bệnh nhân đều mến per hơn bác sĩ Gregorovious. Những con người đã có thời sống trong một thế giới huy hoàng thường ưa thích chàng hơn. Rất ít người nghĩ chàng bỏ lơ họ, hoặc chàng không tự nhiên, hoặc chàng điệu bộ, màu mè. Phản ứng của họ khác hẳn những người mà Dick gây ra trong sinh hoạt ngoài nghề, nhưng ở đây họ méo mó và biến dạng.

Một phụ nữ người Anh hay nói với chàng về đề tài bà ta đang cân nhắc.

– Tối nay chúng ta có nghe nhạc không?

– Tôi không biết, - chàng trả lời. - Tôi chưa gặp bác sĩ Lladislau. Bà có thích nghe nhạc mà bà Sachs và ông Longstreet chơi tối qua không?

– Nó cũng thường thường thôi.

– Tôi nghĩ hay đấy chứ, nhất là Chopin [142] .

– Tôi thấy cũng thường thường thôi.

– Khi nào bà chơi nhạc cho chúng tôi nghe?

Bà ta nhún vai, hài lòng vì câu hỏi này, như bà vẫn làm trong vài năm nay.

– Thỉnh thoảng thôi. Nhưng tôi chơi cũng loàng xoàng.

Họ đều biết bà ta chẳng biết chơi thứ gì, bà ta có hai người chị là nhạc công xuất sắc, nhưng bà chẳng bao giờ học nổi một nốt nhạc từ khi họ còn trẻ.

Từ các nhà xưởng, Dick đến thăm Eglantine và Beeches. Ngoại thất của các ngôi nhà này tươi vui như những nhà khác, Nicole đã thiết kế đồ trang trí và đồ gỗ trên nguyên tắc những thứ cần thiết của các quán thịt nướng, quầy bar và đồ đạc bất di bất dịch. Vốn là người thiếu óc sáng tạo, song chính việc phải tự cung cấp, nàng làm việc với trí tưởng tượng lớn lao đến mức không vị khách nào đoán được những đồ chạm khảm nhẹ nhàng, duyên dáng ở cửa sổ là một đoạn dây cứng và khỏe, vì chúng cho thấy khuynh hướng hình ống hiện đại vững vàng hơn các tác phẩm chắc nặng của thời Edward [143] , kể cả những bông hoa đặt trên các ngón tay sắt và mọi thứ trang trí ngẫu nhiên hoặc đồ đạc cố định đều cần thiết như cái cột trong cánh buồm. Tầm nhìn không mệt mỏi của Nicole khiến từng căn phòng bộc lộ tính tiện ích cao nhất. Được khen ngợi, nàng sống sượng tự ví mình là một thợ sửa ống nước bậc thầy.

Để định hướng những người này không bị phân cực, hình như trong những ngôi nhà có nhiều thứ kỳ quặc. Bác sĩ per thích ở trong nhà Eglantine, ngôi nhà của đàn ông, ở đây có một người bé nhỏ lạ lùng, thích phô bày của quý của mình, cứ tưởng nếu được trần truồng và không bị cản trở, đi suốt đại lộ Champs-Élysées, anh ta sẽ giải quyết được vô khối vấn đề, và Dick cho rằng anh ta hoàn toàn đúng.

Ca thú vị nhất của chàng ở trong tòa nhà chính. Bệnh nhân là một phụ nữ ba mươi tuổi, đã vào viện sáu tháng, cô ta là một họa sĩ Mỹ, đã sống lâu ở Paris. Người ta rất không vừa ý lý lịch của cô. Một người anh họ tình cờ bắt gặp cô ta điên rồ và có thai, sau một thời gian nghỉ trong một đợt chữa trị ồn ào ở rìa thành phố dành cho những kẻ lang thang, nạn nhân của ma túy và rượu chè, anh ta đưa cô đến Thụy Sĩ. Trên đường dẫn độ, cô ta khá khác thường, hiện giờ cô là một bệnh nhân nặng, khốn khổ còn sống. Mọi xét nghiệm máu đều tồi, phản ứng dương tính và tình trạng bệnh được ghi là chàm bội nhiễm thần kinh. Cô ta nằm liệt suốt hai tháng, như bị nhốt trong Iron Maiden [144] . Cô ta rành mạch, thậm chí thông minh trong lĩnh vực bệnh ảo giác đặc biệt của mình.

Cô họa sĩ đó là bệnh nhân đặc biệt của Dick. Trong những đợt quá phấn khích, chàng là bác sĩ duy nhất có thể “làm mọi việc với cô”. Vài tuần trước, vào một trong những đêm cô ta bị cơn mất ngủ hành hạ, Franz đã thôi miên thành công để cô ta ngủ được vài giờ, nhưng anh ta không bao giờ thành công được lần nữa. Thôi miên là phương pháp Dick không tin và ít khi dùng, vì chàng biết mình không thể dồn hết tâm trạng trong người mình, có lần chàng đã thử với Nicole và nàng đã cười nhạo chàng.

Người phụ nữ ở phòng hai mươi không trông thấy Dick bước vào, quanh mắt cô sưng phồng đến híp tịt. Cô ta nói, giọng khỏe khoắn, ấm áp, trầm và xúc động:

– Việc này sẽ kéo dài bao lâu đây? Nó sẽ lâu mãi mãi ư?

– Bây giờ sẽ không còn quá lâu nữa đâu. Bác sĩ Lladislau bảo tôi có nhiều chỗ đã tan.

– Nếu tôi biết việc tôi làm xứng đáng thế này, tôi có thể chấp nhận nó một cách bình thản.

– Sẽ chẳng khôn ngoan gì nếu thần bí hóa nó. Chúng tôi nhận biết đây là một hiện tượng thần kinh. Nó liên quan đến sự đỏ mặt, khi còn là thiếu nữ, cô có dễ đỏ mặt không?

Cô ta nằm, ngửa mặt lên trần.

– Tôi thấy chẳng có gì phải đỏ mặt từ khi tôi nhổ răng khôn.

– Cô không nhận phần của mình trong những tội lỗi và sai lầm nho nhỏ sao?

– Tôi chẳng có gì để tự trách mình hết.

– Cô thật là may mắn.

Cô ta ngẫm nghĩ một lát, tiếng cô cất lên qua bộ mặt băng bó, đau đớn với những giai điệu thầm kín:

– Tôi đang chia sẻ nghiệp chướng của những người phụ nữ thời tôi, kích thích đàn ông chiến đấu.

– Thật vô cùng bất ngờ vì cô ưa thích các trận chiến, - chàng trả lời bằng cung cách diễn đạt trang trọng của cô ta.

– Chỉ thích mọi cuộc chiến thôi. - Cô ta ngẫm nghĩ. - Ta chọn một cuộc đấu ăn chắc, hoặc một cuộc thắng đắt giá, hoặc ta thất bại và tan nát, ta là một tiếng vang ma quái từ một bức tường sụp đổ.

– Cô không thất bại, cũng chẳng tan nát, - chàng bảo cô ta. - Cô tin là mình đang trong một cuộc chiến ư?

– Nhìn tôi đây! - Cô ta điên tiết hét lên.

– Cô đau đớn, nhưng nhiều phụ nữ đã đau đớn trước khi phạm sai lầm với đàn ông. - Nó trở thành một cuộc tranh cãi và chàng rút lui. - Dù sao cô cũng không nên nhầm lẫn thất bại duy nhất với thất bại cuối cùng.

Cô ta cười nhạo:

– Những lời đẹp đẽ gớm, - câu nói lọt qua cái vỏ đau đớn hạ nhục chàng.

– Chúng ta nên đi thẳng vào những lý do thực sự đưa cô tới đây... - Chàng bắt đầu nói nhưng cô ta ngắt lời.

– Tôi ở đây như một biểu tượng. Tôi nghĩ có lẽ anh nên biết như thế là gì.

– Cô bị ốm, - chàng nói một cách máy móc.

– Đấy là thứ tôi gần như tìm thấy chăng?

– Một bệnh trầm trọng.

-Thế ư?

– Thế đấy. - Chàng ghê tởm nghe mình nói dối, nhưng ngay trước mắt, chủ đề mênh mông này chỉ có thể cô đọng lại thành một lời dối trá. - Bề ngoài chỉ là vẻ ngượng ngập và lộn xộn. Tôi sẽ không trách cô đâu, chúng tôi quá nhạy bén để nhận biết sự đau đớn về thể chất của cô. Nhưng chỉ cần đồng cảm với các vấn đề hàng ngày, cho dù chúng có vẻ tầm thường và đáng chán đến đâu, cô cũng có thể làm cho mọi việc lại đâu vào đấy. Sau đó... có lẽ cô có thể kiểm tra lại...

Chàng nói chậm để tránh đoạn kết tất yếu trong suy nghĩ của mình: “... các lĩnh vực thuộc ý thức”. Các lĩnh vực mà người họa sĩ phải khảo sát tỉ mỉ nhưng không dành cho cô. Cô ta mỏng manh, bẩm sinh, cuối cùng cô ta có thể tìm thấy sự nghỉ ngơi trong chủ nghĩa thần bí êm ả. Khảo sát những cái đó bằng tiêu chuẩn đánh giá máu nông dân, những người có bắp đùi vạm vỡ, mắt cá chân dày dặn, có thể bị trừng phạt cả về thể xác lẫn linh hồn vì lấy nhầm bánh mì và muối.

– Không phải dành cho cô, - chàng suýt nói. - Đó là một trò chơi quá thô bạo với cô.

Trong nỗi đau của cô có một quyền năng khủng khiếp khiến chàng phần nào có cảm tình, gần như là sự lôi cuốn về thể xác. Chàng muốn ôm cô vào vòng tay như vẫn thường làm với Nicole, nâng niu cả những sai lầm của cô, mãnh liệt đến mức chúng tách khỏi cô. Dưới ánh sáng màu cam lọt qua tấm rèm đã vén, thân hình cô trên giường như chiếc quan tài bằng đá, bộ mặt, giọng nói thấm thía sự trống rỗng vì đau ốm và chỉ tìm thấy sự lơ đãng xa xôi.

Chàng nhấc chỗ rách lẩn vào dải băng của cô.

– Đấy là để cho một thứ, - cô thì thào. - Một thứ phải thoát ra ở đó.

Chàng cúi xuống và hôn lên trán cô.

– Chúng ta phải cố hết sức để khoẻ lên, - chàng nói.

Ra khỏi phòng, Dick cử một y tá đến với cô ta. Còn nhiều bệnh nhân khác phải khám: một thiếu nữ Mỹ mười lăm tuổi, được nuôi dạy là thời thơ ấu sẽ đầy niềm vui, chàng đến khám vì cô gái vừa cắt cụt hết tóc bằng cái kéo cắt móng tay. Không còn làm được cho cô bé nhiều lắm, gia đình cô có tiểu sử loạn thần kinh chức năng, quá khứ của cô chẳng có gì ổn định. Người cha bình thường và tận tâm, cố che chở một đàn con nhút nhát khỏi những rắc rối và chỉ thành công trong việc ngăn chặn chúng không phát triển các khả năng điều chỉnh những bất ngờ chắc chắn xảy ra trong đời. Dick chỉ có thể bảo cô bé:

– Helen, nếu cháu có gì do dự, cháu phải hỏi y tá, cháu phải học cách nghe theo lời khuyên. Hãy hứa như thế với chú đi.

Lời hứa là gì với một đầu óc ốm yếu? Chàng tạt vào thăm một người lưu vong bạc nhược từ Caucasus bị khoá an toàn trong một thứ giống cái võng, lần lượt nhấn vào bồn nước ấm, và ba con gái của một vị tướng Bồ Đào Nha gần như bị liệt từng phần mà không cảm thấy. Chàng vào phòng cạnh họ và nói với một bác sĩ tâm thần bị suy sụp rằng anh ta đã khá hơn, luôn khá hơn, người đó cố đọc trên mặt chàng để tin, vì anh ta bám lấy thế giới thực tại chỉ qua những lời đoan chắc là có thể tìm thấy sự cộng hưởng hoặc thiếu hẳn nó trong giọng của Dick. Sau đó, Dick thải hồi một hộ lý lười biếng, và vừa đến giờ ăn trưa.