Phần III

Đêm khuya. Mấy người du kích gác nằm ở gian ngoài buồng giam gọi nhau đổi gác. Chiếc điếu cày rít lên từng hơi dài. Rồi họ bàn giao. Những người thay gác mở cửa buồng giam kiểm soát. Thấy thân hình tiều tụy của người tù vẫn nằm bẹp dí trên tấm ván, họ yên tâm cài cửa buồng đi ra. Những phút yên lặng trôi qua. Tiếng nói chuyện rì rầm của mấy người du kích nghe không rõ lẫn trong tiếng ngáp ngủ. Họ ước đoán đã vào khoảng hai giờ đêm. Trần Sơn đang nằm thiếp trong gian nhà tối bỗng giật mình vì những tiếng trống liên thanh nổi lên liên hồi. Rồi tiếng kẻng, tiếng tù và rúc làm vang động đêm khuya. Trần Sơn vội choàng ngồi dậy. Tiếng chân người chạy rầm rập ngoài đường, rồi tiếng gọi nhau:

- Cháy nhà! Cháy nhà hàng xóm ơi! Cháy nhà rồi!

- Tập hợp du kích nhanh lên! Mang thêm câu liêm, xô múc nước!

- Các cốt cán đi chữa cháy nhanh lên!

Từ phía điếm canh tiếng trống liên thanh “tùng, tùng, tùng… tùng… tùng!...”, tiếng tù và rúc lên từng hồi “tú… ú… u… u… uu… tú… uu!” vẫn vang lên dồn dập! Không khí tĩnh lặng của đêm khuya bỗng bị xáo động. Những lời bàn tán đầy lo âu của du kích phía ngoài vẳng đến tai Sơn:

- Lại địch phá! Ghê thật!

- Chúng nó phản ứng điên cuồng!

- Chúng nó quấy phá như quỷ ấy! Tóm được đứa nào thì phăng teo đi!

- Gớm, chỉ mới từ hồi giảm tô đến nay mới thấy rõ địch nó ghê gớm!

- Trước kia làng ta cứ yên lặng như tờ ấy. Hồi kháng chiến cũng chả nhiều địch như bây giờ!

Có tiếng người giục hối hả:

- Các đồng chí thanh niên chạy đi cứu hỏa! Để tôi gác cho!

- Vừa lúc tối đồng chí Tiến bị đau bụng, bây giờ gác được không?

- Tôi hết đau bụng nhưng còn mệt, tôi vẫn gác được. Các đồng chí chạy đi tham gia cứu hỏa, tôi gác thay cho!

- Cứ để đồng chí Tiến gác, chúng ta đi nhanh lên! Người ta đang gọi du kích tập hợp!

Tiếng ồn ào và tiếng chân người chạy phía ngoài đường xa dần. Sơn cũng thấy hồi hộp như mọi người. Không biết thằng địa chủ nào to gan dám gây ra đám cháy giữa lúc này! Sơn không thể ngờ được đám cháy đó lại có thể liên quan đến mình. Có ai gọi tên anh se sẽ! Anh nín thở nghe ngóng. Không có ánh đèn. Tiếng lách cách mở cửa buồng giam. Họ định làm gì ta lúc này? Sơn chờ đợi. Có ai quen quen gọi tên anh: -“Đồng chí Sơn thức hay ngủ?”. Ai gọi anh bằng “đồng chí”. Rõ ràng không phải là những lời hách dịch của những người du kích! Sơn hơi ngỡ ngàng, mắt mở to trong bóng tối, không biết trả lời ra sao. Anh chờ đợi một câu hỏi nữa. -“Đồng chí Sơn còn thức hay ngủ?”. Anh run run, tay sờ soạng xuống mặt tấm ván, trả lời ấp úng như không tin vào chính tai mình: -“Dạ… ạ! Có tôi!”.

Một bóng người tiến đến trước mặt anh. Chiếc đèn pin trong tay bật sáng! Anh nhìn rõ người vừa hỏi mình là Tiến, người đảng viên du kích mà anh đã kết nạp vào Đảng trước kia. Tiến bỗng ngồi xuống bên anh, ôm chầm lấy làm anh bối rối, hoa cả mắt. Sơn hồi hộp lạ, anh chưa kịp hiểu có chuyện gì đã xảy ra thì Tiến đã nói:

-“Đồng chí Sơn ơi! Tôi biết nói gì với đồng chí bây giờ!”. Tiến ngừng lời, yên lặng giây lát. Sơn cảm thấy hình như Tiến khóc! Rồi Tiến bật đèn pin chiếu vào chiếc cùm lim. Tiến lặng lẽ tra chiếc chìa khóa vào ổ, mở khóa tháo cùm ra cho Sơn. Anh nói: -“Chuyện xảy ra đối với đồng chí còn dài lắm, không thể kể ngay lúc này! Bây giờ đồng chí hãy theo tôi ra ngay khỏi nơi này, rồi sau ta sẽ nói!”. Sơn bắt đầu hoang mang. Thật tình anh chưa hiểu. Anh thoáng nhận thấy trong giọng nói của Tiến một điều gì nghiêm trọng đã xảy ra. Anh hỏi thăm dò: -“Đồng chí là… là… du kích cốt cán… đồng chí được Đội… cử đến… hay là…”. Anh nghe Tiến trả lời rành rọt:

- Đồng chí Sơn! Đồng chí hãy tin ở tôi và những anh em đảng viên ở đây. Tôi không phải là du kích đến truy anh. Tôi vẫn là thằng Tiến trước kia đã được anh kết nạp vào Đảng năm bốn chín ấy, cái thằng Tiến mà anh đã giấu xuống hầm bí mật hồi bị giặc càn ấy mà! Anh đã coi nó như em, đã cứu nó lúc nguy nan, ngày nay đến lượt thằng em đến cứu anh đây! Tiến này biết anh bị oan! - Những lời Tiến nói làm cho Sơn cảm động xiết bao! Ôi, trên đời này có bao nhiêu con người còn biết ơn người khác như Tiến? Sơn đã tưởng nó hiếm hoi như tìm vàng trong bãi cát của những kẻ tầm thường, cơ hội!

Sơn đứng lên, đôi chân tê cứng vì chiếc cùm, toàn thân anh run rẩy ôm lấy Tiến. Anh nói, những lời nói như tự đáy lòng trào ra:

-“Đồng chí Tiến! Đồng chí đã biết là… tôi bị… oan! Trời ơi, thế mà tôi vẫn tưởng là… các đồng chí đã xa tôi!”. Tiến nắm chặt lấy bàn tay lạnh giá của anh trả lời: -“Không, chúng ta không bao giờ bỏ nhau, anh Sơn ạ! Nhiều đồng chí còn nghĩ đến anh! Chi bộ chúng ta trước kia, hồi anh còn làm bí thư ấy, có trên một trăm hai chục đồng chí. Là vùng vành đai trắng bị giặc chà đi xát lại, đánh nhau với giặc suốt bốn năm, chết quá nửa, còn năm nhăm đồng chí, nay trải qua giảm tô cải cách ruộng đất, bỗng dưng bị khai trừ ra gần hết, còn vẻn vẹn được bảy người ở lại! Nhưng cả người ở lại lẫn người bị khai trừ, chúng tôi kiên quyết bảo vệ đồng chí đến cùng!”. Sơn vẫn chưa hết hồi hộp, anh hỏi lại: -“Đồng chí hãy nói cho tôi biết đi. Họ định làm gì tôi đấy? Họ định kết tôi thêm tội gì nữa? Họ định bắt tôi đi tù chung thân hay sao? Tôi không phải là địa chủ, tôi không phải là phản động!”. Tiến nói: -“Anh không là địa chủ, nhưng họ quy anh lên địa chủ. Anh không phải là phản động nhưng họ cứ quy cho anh là phản động đấy thôi! Anh không là địch thì họ cứ bảo anh là địch chứ có khó khăn gì! Thôi, anh phải theo tôi đi ra ngay bây giờ. Tình hình như lửa đốt, phải tranh thủ từng giây từng phút mới thoát. Không thể đứng đây mà nói được! Anh phải trốn khỏi nơi đây! Nhanh lên!”.

-“Nhưng đồng chí Tiến ơi, trốn đi bây giờ người ta càng có lý do để quy cho tôi là phản động!... Rồi các đồng chí sẽ bị liên lụy!”

-“Không còn cách nào khác! Đành vậy! Cuộc sống phải có sự hy sinh để chân lý được thắng lợi, nếu không sẽ chẳng có ý nghĩa gì!” - Tiến trả lời kiên quyết - “Đồng chí hãy đi theo tôi nhanh lên! Tai họa sắp xảy xuống đầu đồng chí rồi!”. Tiến kéo tay Sơn ra ngoài.

“Ôi, sao nó lại ghê gớm thế này! Tai họa gì sẽ đến với đời ta?”. Một câu hỏi xuất hiện trong đầu Sơn. Anh chưa bao giờ lại thấy Tiến kiên quyết đến thế. Anh chưa mấy lần được nghe những câu đầy ý nghĩa và đầy sức thuyết phục như câu nói của Tiến vừa qua. Ở cả những người quyền cao chức trọng anh gặp trong trường cải cách ruộng đất vừa qua cũng chẳng thấy họ nói được một câu nào nhân đạo và có ý nghĩa như thế! Tự nhiên Sơn thấy mình như một cái máy, thất thểu theo Tiến bước ra, lòng hoang mang cực độ. “Ồ, ta tỉnh hay mơ thế này nhỉ?”. Sơn cắn mạnh vào đầu ngón tay út, thấy đau nhói.

“Ta đang tỉnh rõ ràng! Đang theo Tiến luồn qua những vườn cây, chui qua những bờ rào! Đi đâu? Về nhà Tiến!”

Tiếng tre nứa nổ lốp bốp của đám cháy phía xa như thôi thúc Tiến, làm tăng thêm lòng quả cảm và tính bình tĩnh của người thanh niên du kích cũ của xã Tân Phong. Sơn thấy hiện rõ trong trí nhớ của mình khuôn mặt dầy dạn sương gió và đôi mắt tinh khôn của Tiến. Nó làm sống lại cái khí thế anh hùng của người chiến sĩ chống càn thuở trước. Về đến nhàTiến, Sơn đã trông thấy ba, bốn người chờ sẵn. Ánh đèn dầu vặn nhỏ chiếu loang lổ những vệt sáng yếu ớt lên khuôn mặt rắn chắc của họ. Sơn nhận ra đồng chí Điện, chấp hành nông hội, đồng chí Mai xã đội phó dân quân, đồng chí Tích liên lạc của chi bộ cũ. Tất cả đều là những đồng chí cũ. Trừ Tiến họ đều vừa bị Đội cải cách khai trừ vì là tổ chức cũ vì những lời tố giác không căn cứ. Mọi người lộ hẳn vẻ vui mừng khi thấy Sơn vào. Nhưng chỉ trong khoảnh khắc, sự hồi hộp lo âu lại hiện đến cùng với những tiếng bàn tán thì thầm của họ. Trong gian nhà lập lòe ánh đèn bị che kín, những chiếc đầu chụm vào nhau, làm cho Sơn hồi nhớ lại hình ảnh ban chỉ huy một trận đột kích đồn địch những đêm xưa.

Tiến chỉ tay vào một góc kín phía đầu nhà nói: -“Bây giờ đồng chí hãy chui xuống chiếc hầm bí mật kia. Ở tạm đó một thời gian, phải sống lại những ngày gian khổ trước kia!”.

Sơn nhìn theo ngón tay Tiến chỉ. Từ phía góc buồng, miệng chiếc hầm bí mật đã mở. Chiếc hầm này quen thuộc với Sơn lắm. Năm 1949 chống giặc càn, anh đã nhiều lần ẩn trong đó với Tiến. Bà mẹ Tiến vẫn đạy nắp hầm cho anh, vẫn cẩn thận ngụy trang mặt hầm đến không thể nhận ra được. Từ ngày Tiến đi bộ đội, mẹ Tiến vẫn giữ nguyên hầm không lấp, những ngày tháng đã làm cho hầm cạn dần và sụt lở, Tiến đã phải cấp tốc sửa lại. Sơn tha thiết đề nghị: -“Các đồng chí hãy cho tôi biết đi, làm sao tôi lại phải trốn trong đó? Không, không, tôi không sợ đâu, tôi không mất tinh thần đâu!...”. Trước vẻ cầu khẩn đó, Tiến đành trả lời ngập ngừng: -“Chúng tôi không hiểu… vì sao… đồng chí bị… người ta ghép đồng chí… vào tội phản cách mạng! Người ta coi đồng chí như… như… một tên cầm đầu… tổ chức phản cách mạng vùng này! Ngày mai… phải, ngày mai… người ta sẽ đem đồng chí ra… xử tử!!!”. -“Sao? Đồng chí no… ói… sao… ao? Tô ôi,… tôi bị xửử… tử?”. Sơn hốt hoảng hỏi lại.

-“Phải, sáng mai… đồng chí sẽ bị xử tử, nếu chúng tôi không cứu ngay đồng chí thoát khỏi đêm nay!”

Sơn cảm thấy toàn thân toát lạnh. Thể xác anh như chết dần từ đầu đến chân. Đầu anh nặng trĩu, mắt hoa lên, anh choáng váng! Vừa mới rồi anh đã có những lời mạnh bạo, những ý nghĩ như sắt đá, bởi vì anh vẫn hy vọng không bao giờ một bản án tử hình lại có thể giáng xuống đời anh. Trong khi nóng lòng hỏi Tiến, anh vẫn đinh ninh câu trả lời của Tiến sẽ không phải là câu nói độc ác vừa rồi!

Tất cả hy vọng đã tiêu tan. Sự thật tàn nhẫn đã làm cho anh có cảm giác như chết đi giây lát. Anh nói như trong cơn mê: -“Tôi… tôi bị án… tử hình… thật à? Họ định bắn tôi thật sao? Có thể thật như thế được không, các… các đồng chí?”

Một phút yên lặng nặng nề. Không ai nói với ai lời nào nữa. Ngọn đèn leo lắt trước gió làm cho mấy chiếc bóng của họ in trên vách chập chờn như muốn quấn quít lấy nhau. Sơn bỗng thấy hiện ra hình dáng Thu trong trí. Thu sẽ phải khóc vì cái tin khủng khiếp này! “Em ơi, lẽ nào chúng ta lại không còn gặp nhau nữa. Sao lại như thế này được nhỉ. Đã hơn một năm nay, anh không được tin gì về em. Ở góc biển chân trời xa, em đang làm gì? Em có nghĩ đến anh trong tình cảnh này không?”. Ôi, bao nhiêu câu hỏi dồn dập xuất hiện!

Không, không thể chết được! Chết thế nào được, mà sao lại có thể chết dễ dàng như thế! Ta đâu có phải là giun dế! Chung quanh ta còn biết bao nhiêu đồng chí!

Cảm giác giá lạnh lúc đầu dần dần tiêu tan. Ngọn lửa của lòng tin bất diệt lại cháy rực trong người anh. Sơn có cảm giác mình như một chiếc thuyền trước sóng to gió lớn. Bên tai anh, tiếng nói của ai vang lên át cả tiếng sóng gào: “Bão táp sẽ tan đi! Thuyền ta sẽ cập bến. Hãy dũng cảm vượt qua sóng gió!”. Đó là tiếng nói của người thủy thủ bình tĩnh và sáng suốt, cũng chính là tiếng nói của trái tim Sơn. Anh lên tiếng phá tan sự yên lặng nặng nề:

-“Các đồng chí! Tôi đồng ý làm theo lệnh đồng chí Tiến và các đồng chí. Tôi phải sống để kêu cho ra nhẽ, rồi có chết sẽ chết sau!”.

Ngừng một lát, anh hỏi: -“Liệu tôi ở đây có ổn không? Liệu du kích họ có phát hiện ra không?”. Tiến nói: -“Cái đó sau ta sẽ liệu. Chúng tôi mới quyết định là phải cứu đồng chí qua khỏi ngày mai. Rồi ta sẽ tính tiếp. Không có cách nào khác”.

Điện tiếp lời Tiến giải thích: -“Chúng tôi phải bố trí bầy mưu: đốt một cái nhà đằng cuối xóm để cho du kích họ đổ dồn về phía ấy, trên này anh Tiến mới đưa đồng chí thoát được”. Đôi lông mày Điện nhíu lại, hai bên hàm bạnh ra, Điện nguyền rủa: -“Tiên sư cái thằng Ngọc! Cái thằng lưu manh ấy mà cũng trúng cốt cán. Nó chuyên tố điêu, tố láo. Nó vu cho tôi là tay chân địch! Đội tin vào nó, khai trừ tôi ra khỏi Đảng… Thì tao đốt mẹ cái nhà của mày đi, cho mày không có chỗ mà chui, xem làm gì được nhau!”. Nghe Điện nói, Mai xã đội phó cũ giải thích lại ngay: -“Thôi đừng nói chuyện thù oán lúc này nữa! Đốt cái nhà ấy vì nó đỡ hại dân hơn. Nó như túp lều ở chơi vơi nơi đầu xóm, nó không thể cháy lan sang nhà khác được. Chúng tôi đã phân công rất chu đáo: hai đứa ở nhà chữa hầm bí mật cho kịp, hai đứa đi đốt. Cảnh giới cao. Chúng tôi đã ra tay thì mười Đội cũng không thể tìm ra được! Cả cô Nam, cốt cán chỗ giam đồng chí ấy, nó cũng rất tốt. Lúc tối con bé đã đánh cắp chìa khóa chiếc cùm lim đưa cho anh Tiến đấy. Bề ngoài con bé làm ra vẻ “truy địch” thật mạnh để Đội tin, bên trong thì hễ có động tĩnh gì nó đều cho chúng tôi biết cả. Thằng Tùng bây giờ nổi tức lên cũng tham gia với nó!”. Thấy thái độ Sơn có vẻ băn khoăn, Mai giải thích: -“Đốt một gian nhà nhỏ để cứu sống mạng một đồng chí cho Đảng. Việc làm ấy chúng tôi đã nghĩ kỹ, không có gì đồng chí phải quan tâm”. Sơn vẫn tỏ vẻ lo lắng không yên: -“Nhưng mà làm như thế họ sẽ có lý do để nghĩ rằng mình là tên phản động thật sự” - Sơn nói. “Không còn cách nào khác đồng chí ạ!” - Tiến trả lời kiên quyết. Anh dứt khoát nói như ra lệnh:

-“Bây giờ không còn thì giờ để thảo luận. Đồng chí Sơn hãy chui xuống hầm kia, cố gắng sống trong hầm bí mật, ban ngày có mẹ tôi bảo vệ. Tôi phải trở ra chỗ gác, sẽ chịu trách nhiệm đã để sổng mất người tử tù. Còn các đồng chí hãy theo đồng chí Mai ra chữa cháy, vừa chữa vừa nghe ngóng tình hình. Sáng mai phải phân công nhau đem được bản báo cáo khẩn cấp mà chúng ta đã viết lên báo cáo Tỉnh ủy. Nếu đi ngay đêm nay sợ họ phát hiện ra”.

Tiến và các đảng viên xã Tân Phong vẫn còn tin ở các cấp ủy Đảng cấp trên. Họ chưa hề biết rằng trong hoàn cảnh ấy, chính Tỉnh ủy và ngay cả Khu ủy cũng bị vô hiệu hóa. Tất cả chỉ có Đoàn và Đội cải cách. Trên nữa là Ủy ban cải cách ruộng đất trung ương mới là nơi có quyền lực thật sự. Nhưng họ làm sao có thể kêu thấu lên được tận cái trung ương xa vời như trời cao ấy! Mọi người còn đang suy nghĩ thì Sơn thay đổi thái độ đột ngột. Anh đứng lên nói:

-“Tôi rất cảm ơn các đồng chí đã cho tôi biết cái tin không may ấy và đã bố trí cho tôi thoát khỏi nơi giam giữ. Bây giờ thì đến lượt tôi phải hành động, tôi phải tự bảo vệ lấy tôi. Tôi không thể ngồi trong hầm bí mật ấy như hồi kháng chiến phải tránh kẻ địch! Tôi phải đi ngay đêm nay để phản ảnh không chậm trễ với các cấp mà tôi có thể đến được. Tôi phải góp phần vào để hạn chế bớt cái tai vạ này, không thể thụ động như trước đây được nữa!”.

Cả bọn nghe đều thấy không ổn lúc này. Họ can Sơn. Họ thì thầm phân tích và bàn tán trong không khí đầy lo âu. Nhưng rồi tất cả đều phải lùi bước trước thái độ kiên quyết của Sơn. À thì tính anh ấy vẫn như thế từ trước tới nay. Anh ấy muốn làm cho ra nhẽ! Anh ấy không muốn để liên lụy lây đến đồng chí khác. Anh ấy muốn góp phần chủ động hạn chế cái tai vạ như đám cháy nhà lớn này! Họ đành phải bố trí cho Sơn trốn ngay trong đêm…

Đội trưởng cải cách xã Tân Phong mới được điều về thay đội trưởng cũ là một nữ cốt cán được rút về Đoàn, chừng mười hôm nay. Anh vấp ngay phải tình hình hóc búa hiện nay. Bao nhiêu vụ tự tử, giết người chưa tìm ra manh mối thì lại một tên tử tù trốn thoát. Anh lo lắng kéo chiếc máy điện thoại cổ lỗ chạy pin quay liên hồi.

- A lô! A lô! Cho tôi gặp đồng chí bí thư Đoàn ủy! Có việc rất cần. Đồng chí Lê Phú đấy à? Không! Tôi muốn nói chuyện trực tiếp với đồng chí bí thư Đoàn ủy, vì đồng chí ấy đã dặn.

Đội trưởng mới là người điềm đạm và thận trọng, không có cái lối bốc đồng như các cốt cán mới được đề bạt, cũng không hay ăn nói “đao to búa lớn” quy kết lung tung, nên không hợp với Lê Phú.

Anh vẫn áp chiếc máy điện thoại vào tai chờ.

- A lô! Thưa đồng chí bí thư, tôi Trung Thành đây! Đội trưởng xã Tân Phong đây! Báo cáo đồng chí xóm Thống Nhất vừa xảy ra một vụ địch phản kích rất trắng trợn. Lúc hai giờ đêm, nghĩa là mới cách đây khoảng ba tiếng đồng hồ, nhà một cố nông tự nhiên bị cháy. Du kích đổ đi chữa cháy, lúc về thì tên Trần Sơn đã trốn mất. Chúng tôi đang cho đi lùng khắp các ngả!

Những tiếng hỏi sửng sốt vang lên trong máy điện thoại:

- Trần Sơn nào? Sao lại để cho nó trốn?

- Cái thằng Sơn phần tử cầm đầu tổ chức phản cách mạng hiện hành sẽ bị xử tử sáng nay ấy mà! Không hiểu sao đã cùm chân nó rất chắc mà nó lại trốn thoát! Tôi… tôi… xin… chịu trách nhiệm trước đồng chí… nhưng tôi xin thỉnh thị ý kiến chỉ đạo của đồng chí.

- Chết thật! Các đồng chí đánh địch như thế thì rồi lại đánh vào chính mình thôi! Địch nó mà thoát thì rồi nó để yên cho nông dân sao! Phải truy tìm cho ra! Phải kiểm tra ngay những du kích đã để nó trốn!

- Thưa, người du kích canh gác là một bộ đội phục viên, rất đáng tin cậy, rất tốt!

- Rất tốt! Rất tốt! Thế mà lại vô trách nhiệm để cho một tên tử tù trốn thoát! Khéo lại mất cảnh giác dựa vào tổ chức cũ, chui vào bẫy của chúng rồi!

- Thưa đồng chí bí thư, thật tình bây giờ chúng tôi rất lo lắng. Chúng tôi quyết tâm tìm ra manh mối, phá tan cơ sở của chúng! Bây giờ thì xin thêm ý kiến đồng chí.

- Mới từ hai giờ sáng đến giờ thì có thể nó chưa trốn thoát khỏi xã. Phải cho canh gác chặt các ngả về xã, giám sát các bến đò, bến sông. Các đồng chí phải rải cốt cán đi truy tìm, phát động các gia đình chậm tiến, nói rõ thêm tội ác của tên Trần Sơn cho dân biết. Trên này tôi sẽ điện về các xã lân cận, canh phòng chặt chẽ các ngã ba, ngã tư, nơi nào bắt được tên Sơn lập tức giải về Đoàn ủy.

Đội trưởng Trung Thành đặt ống nghe xuống chiếc máy điện thoại rồi ngồi phịch xuống chiếc ghế, ôm đầu suy nghĩ. Một câu hỏi vụt sáng lên trong đầu anh: “Ở cái xã lắm địch như thế này sao hồi kháng chiến lại có thể là một xã gương mẫu trong công tác chống địch càn quét để bảo vệ dân! Một xã nổi tiếng là anh hùng trong vành đai trắng trước đây! Nếu tổ chức cũ là địch cả thì ai làm ra những thành tích ấy?”. Nhưng anh không dám nghĩ thêm nữa. Trong lúc này mà anh lại có những ý nghĩ nghi ngờ như thế thì chẳng khác gì người bơi ngược dòng nước lũ. Anh sẽ bị chết chìm tức khắc. Người ta sẽ cho anh là “chống lại cải cách ruộng đất”, là “đứng về phía kẻ thù giai cấp”! Nhưng mà, anh lại lý luận, một đội ngũ đông đảo cán bộ mà chỉ suy nghĩ có một chiều, dù đã thấy nó quá trái với đạo lý thông thường cũng không dám nói ra, hoặc không được phép nói ra thì nó sẽ dẫn đến cái gì nhỉ? Trung Thành thấy đầu óc mình cứ rối mù lên! Anh cố gạt mọi ý nghĩ, lên tiếng gọi người phụ trách văn phòng:

- Anh sang nhà cô Nam cốt cán gọi du kích Tiến sang đây gặp tôi.

Biết bao điều thắc mắc xuất hiện trong đầu Trung Thành. Anh du kích bộ đội phục viên đã bị thương trong chiến dịch Điện Biên Phủ này có vấn đề không? Cô Nam, một cố nông chất phác lẽ nào lại vào hùa với địch? Ai đã tiết lộ cho tên Sơn biết bản án tử hình?

Ôi, kẻ địch! Bọn cường hào, ác bá, bọn tề ngụy nhiều tội ác đã theo chân thực dân Pháp cuốn gói chạy vào Nam từ lúc hòa bình mới lập lại, nay tay chân của chúng còn dám cả gan chống phá cải cách ruộng đất đến thế kia ư? Rồi những tội ác của Trần Sơn hiện đến: giết hại hàng loạt du kích, đem người bên lương giết người bên giáo, chui vào Đảng, vào tổ chức của ta để “trèo cao phá sâu”! Ồ, cái thằng! Nó lại to gan đến thế kia ư? Những câu hỏi nghi ngờ vừa xuất hiện trong trí Trung Thành lại vụt biến mất. Anh đã được giáo dục về lập trường giai cấp đến từng chân tơ kẽ tóc. Anh đã được giáo dục về lòng trung thành đối với sự nghiệp của Đảng, đối với quần chúng một cách vững chắc không gì lay chuyển nổi. Lẽ nào lúc này anh lại nghi ngờ đường lối và phương pháp phát động quần chúng của cấp trên. Mà cấp trên gắn liền với Đảng! Ai dám nói cấp trên làm sai lúc này? Người đó ắt sớm muộn sẽ phản Đảng! Nghĩ đến đó anh giật mình. Con người Trung Thành của anh lại hiện lên rõ nét, đầy lý luận vững chắc và đầy lập trường giai cấp. “Tên Trần Sơn gian ác và xảo quyệt! - Trung Thành như nghe trong thâm tâm mình vang lên - Có phải ta tự nguyện tham gia cải cách ruộng đất, chịu ba cùng gian khổ với cố nông, để cho bọn Trần Sơn ngang nhiên phá hoại, mặc sức đốt nhà, giết người! Không, tao sẽ tóm được mày! Mày phải đền tội trước nhân dân!”. Ôi, cái giáo dục về lập trường giai cấp một cách định kiến nó mới tàn nhẫn làm sao! Nó biến con người thành giả tạo và lên gân. Trông thấy Tiến bước vào, Trung Thành quát phủ đầu:

- Anh có biết anh đã phạm tội tày đình không?

- Dạ… dạạ!... Thưa Đội… - Tiến lúng túng trả lời.

- Lập trường giai cấp anh để đâu mà lại vô trách nhiệm với nông dân đến thế? Để xổng một kẻ thù giai cấp, một tên tử tù!

- Thưa đồng chí… - Tiến lúng túng thanh minh - tôi chỉ gác thay cho anh em đi chữa cháy có một lúc chừng nửa giờ… Tôi không biết địch đã trốn đi từ lúc nào… Có… có khi… nó trốn từ… trước lúc đổi gác!

- Thế anh không kiểm soát buồng giam trước lúc nhận gác à? - Trung Thành ngạc nhiên hỏi lại.

- Thưa… cửa buồng giam vẫn khóa, tôi đã sơ ý tin anh em, không nhìn vào. Đến khi anh em về kiểm tra lại thì không thấy nó đâu nữa!

Đội trưởng Trung Thành vẫn cái giọng lên gân, hỏi vặn:

- Chúng ta phải biết tin tưởng ở bần cố nông, dựa hẳn vào họ, phóng tay phát động họ, một lòng theo Đảng. Đồng chí hãy tự xét xem mình đã xứng đáng với lòng tin của Đảng, của bần cố nông chưa?

Tiến thì trái lại, anh vẫn giữ được đầu óc tỉnh táo lạ thường. Nghe câu hỏi, Tiến không tự ái mà lại thấy lòng mình tràn đầy tự hào. Anh muốn nói toạc sự thật, nhưng anh còn đủ sáng suốt để tự kìm mình lại. Ai nghe lời anh lúc này? Không, thực tế tình hình trước mắt bắt Tiến phải dè dặt. Đã có bao nhiêu người lên tiếng trước anh rồi. Họ đều bị nghi oan, đều bị quật ngã tức khắc. Bây giờ chỉ cần một lời sơ hở, Tiến sẽ bị truy bức đến cùng, sẽ bị quy ngay là một phần tử tay chân địch, và như thế thì tính mạng Trần Sơn sẽ khó lòng thoát khỏi tử thần. Tiến sẽ trở thành một trường hợp điển hình được phổ biến đi toàn Đoàn và có khi cả toàn quốc nữa, sẽ được xếp vào loại “trong chiến đấu là một chiến sĩ dũng cảm, xông pha trận mạc, ngày nay trong hòa bình tham gia đấu tranh chống phong kiến ở nông thôn đã đứng về phía địa chủ cường hào phản động vì những ân huệ cũ, vì những lời đường mật, vì ăn phải “đạn bọc đường”! Rồi còn biết bao chuyện tưởng tượng khác đầy hấp dẫn và ly kỳ của con người sẽ được thêu dệt ra”. Nghĩ thế nên Tiến trả lời câu hỏi của đội trưởng Trung Thành hơi ngập ngừng:

- Thưa đồng… chí… tôi… tôii… tự thấy đã luôn luôn… xứng… đáng với lòng tin của Đảng, của Đội.

- Thế thì nói thật đi! - Trung Thành khuyến khích. Tại sao lại để xổng tên Trần Sơn? Nó bị cùm chặt thế kia mà! Không có người thả làm sao mà nó ra nổi!

- Tôi… tôi xin… chịu trách nhiệm… là… đã… mất cảnh giác…

- Đành là mất cảnh giác mới để xảy ra khuyết điểm lớn thế. Nhưng đồng chí Tiến ạ, tôi lấy tình đồng chí nói thật, đồng chí có bị đứa nào dụ dỗ, mua chuộc không?

Không ngờ câu hỏi đó lại làm nổi tự ái trong lòng Tiến. Anh nghĩ thầm: “Thằng này khéo lập trường hão! Tao mà đi cải cách ruộng đất thì tao kém chó gì mày! Hồi tao đi bộ đội đánh Tây thực dân thì chúng mày ở đâu, chúng mày chui ở cái lỗ nẻ nào? Ai hy sinh, ai bị chết, bị thương cho bây giờ chúng mày dạy khôn tao?”. Đầu Tiến nóng bừng như lửa bốc. Anh nhìn thẳng vào mặt đội trưởng dõng dạc:

- Thưa với anh đội, tôi đã là du kích đánh giặc giữ làng này hồi giặc tràn về đóng đồn bốt. Tôi lại đã vào bộ đội đánh giặc nhiều năm, chiến đấu cho đến khi bị thương mới về. Không dễ kẻ nào mua chuộc được tôi, không dễ kẻ nào dụ dỗ được tôi. Anh đội không tin, tôi xin giả anh đội cái chân “cốt cán”.

Nói rồi Tiến giận dữ quay ra. Giá gặp phải anh đội trưởng như kiểu “Hùng lập trường” thì phen này Tiến “không chết cũng hết hơi”, nhưng may cho Tiến, Trung Thành tuy thế nhưng lại thuộc người có ít nhiều tỉnh táo và cũng không quá bốc. Anh còn biết lắng nghe lời nói của người khác. Anh vội gọi Tiến lại và trách nhẹ:

- Gớm, máu bộ đội phục viên có khác! Làm gì mà chưa chi đã găng với Đội thế!

Trung Thành hối hận thật sự vì đã quá tỏ ra là mình có lập trường và coi thường Tiến. Anh ôn tồn nói:

- Tôi cũng biết đồng chí là người đáng tin cậy, nhưng trong lúc lo trách nhiệm tôi đã có thái độ không đúng với đồng chí. Nếu quả đồng chí không có gì thì thôi. Đồng chí vẫn phải tiếp tục công tác. Đồng chí phải cùng với Đội và anh em du kích truy tìm cho ra tên Trần Sơn!

Đội trưởng Trung Thành còn cố nói thêm những câu nói mềm mỏng để làm yên lòng anh cốt cán đảng viên, bộ đội phục viên cũ rồi giơ tay bắt tay thật chặt người cốt cán trước khi anh ra về.