Chương 40

Tình hình trở nên tồi tệ hơn khi gần đến cuối tháng 9. Quyền ủy viên môn bóng chày Bud Selig thông báo là cuộc đình công của các đấu thủ môn này không thể giải quyết được và ông ta phải hủy bỏ tất cả các trận đấu của mùa giải này, kể cả giải vô địch bóng chày toàn Mỹ, lần đầu tiên từ năm 1904. Bruce Lindsey, người từng giúp giải quyết cuộc đình công của các hãng hàng không cũng cố gắng nhảy vào tham gia giải quyết những bất đồng. Thậm chí tôi còn mời đại diện của các cầu thủ và ông bầu đến Nhà Trắng, nhưng chúng tôi đã không thể giải quyết được vụ việc. Nếu lịch đấu của môn thể thao mà toàn dân theo dõi trong lúc rảnh rỗi này của chúng ta bị hủy bỏ, mọi chuyện không thể diễn biến theo chiều hướng thuận lợi được.

Vào ngày 26 tháng 9, George Mitchell chính thức tuyên bố đầu hàng đối với kế hoạch cải tổ việc chăm sóc y tế. Thượng nghị sĩ Chafee vẫn tiếp tục cộng tác, nhưng George vẫn không thể nào thuyết phục được đủ các thành viên đảng Cộng hòa để phá vỡ sự cản trở bằng filibuster của Thượng nghị sĩ Dole. Số tiền 300 triệu đôla mà các công ty bảo hiểm y tế và những nhóm vận động hành lang khác đã bỏ ra để ngăn chặn cải tổ bảo hiểm y tế đã được đầu tư đúng chỗ. Tôi chỉ đưa ra một bản tuyên bố ngắn là tôi sẽ cố gắng trở lại với dự luật này vào năm tới.

Mặc dù tôi có đã cảm nhận trong nhiều tháng trước là chúng tôi sẽ bị đánh bại, nhưng tôi vẫn bị thất vọng, và tôi cảm thấy rất đau khổ vì Hillary và Ira Maganizer phải gánh chịu thất bại này. Việc không thông qua đạo luật này đã không công bằng vì ba lý do. Thứ nhất là các đề nghị của chúng tôi không phải là một cơn ác mộng do chính phủ tạo ra như luận điệu của các chiến dịch quảng cáo từ các công ty bảo hiểm y tế vẽ ra; thứ hai, đây là kế hoạch tốt nhất mà Hillary và Ira có thể soạn được trong khuôn khổ tôi đưa ra: bảo hiểm y tế cho toàn dân nhưng không được tăng thuế; không phải Hillary và Ira đã làm chệch hướng dự luật cải cách này mà chính là quyết định của Thượng nghị sĩ Dole bác bỏ bất cứ một sự thỏa thuận dung hòa nào có ý nghĩa. Tôi tìm cách an ủi Hillary bằng cách nói với Hillary là trên đời này còn nhiều sai lầm to lớn hơn việc bị bắt quả tang khi tìm cách cung cấp chế độ bảo hiểm y tế cho 40 triệu người Mỹ đang không có bảo hiểm y tế.

Mặc dù dự luật này gặp thất bại, nhưng tất cả những công việc mà Hillary, Ira Maganizer và tất cả các nhân viên làm đã không trở nên vô ích. Vào những năm sau, nhiều đề xuất của chúng tôi đã được đưa vào luật và thực hiện trong thực tế. Thượng nghị sĩ Kennedy và Thượng nghị sĩ Cộng hòa Nancy Kassebaum của bang Kansas đã đệ trình và thông qua được một đạo luật đảm bảo cho người lao động không bị mất chế độ bảo hiểm nếu họ thay đổi việc làm. Và vào năm 1997, chúng tôi đã thông qua được đạo luật Chương trình bảo hiểm y tế cho trẻ em (CHIP), cung cấp chăm sóc y tế cho hàng triệu trẻ em với một chương trình mở rộng chế độ bảo hiểm y tế lớn nhất kể từ khi chương trình Medicaid được thông qua vào năm 1965. Chương CHIP giúp làm giảm lần đầu tiên trong 12 năm con số những người Mỹ không được hưởng chế độ bảo hiểm.

Ngoài ra còn nhiều thắng lợi khác về mặt chăm sóc y tế: một đạo luật cho phép phụ nữ được ở lại bệnh viện hơn 24 giờ sau khi sinh, chấm dứt kiểu "đẻ tốc hành" mà các tổ chức duy trì sức khỏe quy định, gia tăng số lượng chụp tia X quang cho những bệnh nhân có khối u ở ngực và xét nghiệm để phát hiện sớm những bệnh liên quan đến tuyến tiền liệt; một chương trình tự chăm sóc cho những người bị tiểu đường được Hiệp hội tiểu đường Hoa Kỳ gọi là chương trình tiên tiến nhất kể từ khi có insulin; gia tăng đáng kể nghiên cứu y sinh học cùng sự chăm sóc và chữa trị HIV / AIDS tại nước Mỹ và trên thế giới; tiêm chủng trẻ sơ sinh lần đầu tiên đạt đến trên 90%; và việc áp dụng lệnh hành pháp về "quyền của bệnh nhân" đảm bảo cho người bệnh được quyền chọn bác sĩ sẽ chữa trị cho mình, quyền được chữa trị nhanh chóng và đầy đủ của 85 triệu người Mỹ được ngân sách liên bang tài trợ.

Nhưng tất cả những thành quả trên chỉ đến được vào giai đoạn sau. Ngay lúc bấy giờ, chúng tôi đang ở trong tình trạng gặp nhiều khó khăn và bất lợi. Mà đó lại là những hình ảnh tạo nhiều ảnh hưởng đến cử tri khi cuộc bầu cử đến gần.

Đến gần cuối tháng, Newt Gingrich đã tụ tập hơn 300 viên chức và ứng viên của đảng Cộng hòa đến các bậc thang trước tòa nhà quốc hội Capitol để ký một "Hợp đồng với nước Mỹ". Các chi tiết của bản hợp đồng đã được nghe râm ran đâu đó trong thời gian gần đây. Newt đã tổng hợp tất cả các chi tiết này lại để chứng tỏ rằng các đảng viên Cộng hòa không phải là những người chỉ biết nói không; họ có một chương trình hành động rất tích cực. Bản hợp đồng này là một cái gì mới đối với nền chính trị Mỹ. Theo truyền thông thì trong những cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, hai đảng tranh giành từng ghế một, rất khốc liệt. Tình hình đất nước và mức độ uy tín của tổng thống có thể là một lực đẩy hoặc là một lực cản, nhưng theo suy nghĩ bình thường thì các yếu tố địa phương là quan trọng hơn. Gingrich tin rằng suy nghĩ bình thường là sai. Ông ta mạnh mẽ yêu cầu dân chúng Mỹ phải giúp đảng Cộng hòa giành được ưu thế trong quốc hội bằng cách nói rằng, "Nếu chúng tôi không tuân thủ bản hợp đồng này, thì cứ tống cổ chúng tôi đi. Chúng tôi nói thật đấy".

Bản hợp đồng này kêu gọi đưa ra một sửa đổi Hiến pháp đòi hỏi cân bằng ngân sách và quyền phủ quyết từng phần, vốn cho phép tổng thống có quyền bãi bỏ những thành phần riêng rẽ trong một đạo luật mà không cần phải phủ quyết toàn bộ đạo luật đó; những hình phạt nặng nề hơn đối với tội phạm và loại bỏ các chương trình ngăn ngừa tội phạm trong đạo luật chống tội ác của tôi; cải cách về phúc lợi, nhưng giới hạn thời gian nhận tiền trợ cấp xuống còn hai năm đối với những người còn sức lao động; giới hạn việc hoàn thuế để nuôi dạy một đứa con xuống còn 500 đôla, một sự giới hạn tương tự như vậy đối với việc chăm sóc một người già là cha mẹ hay ông bà, những chế tài khắt khe hơn trong việc trợ cấp cho trẻ em; bỏ thu thuế đối với những người được hưởng bảo hiểm từ những mức lương cao là một phần của ngân sách năm 1993; giảm 50% thuế đánh trên thu nhập có từ lợi tức vốn, và giảm các loại thuế khác; chấm dứt quyền của liên bang đối với các lĩnh vực mà liên bang không tài trợ đối với các chính phủ tiểu bang và địa phương; tăng cao chi tiêu quốc phòng; cải cách nhằm giới hạn thiệt hại; giới hạn nhiệm kỳ của các nghị sĩ và dân biểu; đặt ra một yêu cầu đối với quốc hội, với tư cách là một người sử dụng lao động, phải tuân theo tất cả các đạo luật mà quốc hội đã áp đặt lên các tổ chức sử dụng lao động khác; giảm một phần ba số nhân viên của các tiểu ban của quốc hội; và một yêu cầu là về sau bất cứ một sự thông qua nào về việc tăng thuế phải được 60% cả hai viện quốc hội tán thành.

Tôi hoàn toàn nhất trí với một số điểm của bản hợp đồng. Tôi đã thúc đẩy mạnh mẽ cải cách phúc lợi và củng cố các đạo luật hỗ trợ giúp đỡ trẻ em, và từ lâu tôi cũng đã ủng hộ quyền phủ quyết từng phần và chấm dứt quyền can thiệp của liên bang vào các lĩnh vực mà liên bang không cấp vốn cho tiểu bang. Tôi ủng hộ việc cho hoãn đóng thuế để hỗ trợ các gia đình. Cho dù có nhiều chi tiết có tính thuyết phục, nhưng bản hợp đồng này về thực chất là một bản tài liệu mang tính đơn giản thái quá và đạo đức giả. Trong vòng 12 năm trước khi tôi trở thành tổng thống, những người của đảng Cộng hòa với sự hỗ trợ của một ít thành viên của đảng Dân chủ tại quốc hội đã làm gia tăng số nợ của quốc gia lên gấp bốn lần bằng cách cắt giảm thuế và gia tăng chi tiêu; bây giờ thì khi phe Dân chủ đã làm giảm đi sự thâm thụt đó, họ lại đòi hỏi Hiến pháp qui định một ngân sách cân bằng, ngay cả khi họ đề nghị việc cắt giảm thuế và gia tăng mạnh mẽ quốc phòng mà không nói rõ họ sẽ cắt những khoản chi tiêu nào để bù vào đó. Giống y như những gì họ đã làm trong những năm 1980 và sẽ làm một lần nữa trong những năm 2000, các thành viên của đảng Cộng hòa đang tìm cách làm ngơ các tính toán số học. Như Yogi Berra đã nói, việc này thực ra là bình mới rượu cũ mà thôi.

Bên cạnh việc tạo ra cho đảng Cộng hòa một cương lĩnh cho chiến; dịch tranh cử năm 1994, Gingrich đã cung cấp cho họ một bản kê từ vựng để gọi các đối thủ thuộc đảng Dân chủ. Ủy ban hành động của ông ta, GOPAC, cho xuất bản một quyển sách mỏng với tựa đề Language: A Key Mechanism of Control - Ngôn ngữ: Một cơ chế chủ yếu để quản lý. Trong "những từ tương phản" mà Newt gợi ý đặt tên cho các đảng viên Dân chủ có những từ như sau: phản bội, lừa đảo, sụp đổ, tham nhũng, thối rữa, hủy hoại, thất bại, đạo đức giả, thiếu khả năng, không vững chắc, cấp tiến, nói dối, đáng khinh bỉ, tùy tiện, nông cạn, bệnh hoạn, phản trắc. Gingrich tin rằng nếu ông ta có thể thể chế hóa những định nghĩa trên đây, ông ta sẽ đẩy đảng Dân chủ thành đảng thiểu số trong một thời gian dài.

Các đảng viên Dân chủ nghĩ rằng đảng Cộng hòa đã phạm phải một sai lầm khi công bố bản hợp đồng này, và tiến hành tấn công nó bằng việc chỉ rõ là phải cắt đi rất nhiều ngân sách cho giáo dục, y tế, và bảo vệ môi trường để trang trải cho việc cắt giảm thuế, tăng chi phí quốc phòng, và cân bằng ngân sách. Thậm chí họ sửa tên lại kế họach của Newt là "Bản hợp đồng sử dụng nước Mỹ". Họ hoàn toàn đúng, nhưng kiểu suy nghĩ này không mang lại tác dụng mong muốn. Những cuộc thăm dò ý kiến sau bầu cử cho thấy công chúng chỉ biết có hai điều: đảng Cộng hòa có một kế hoạch hành động, trong đó có nói đến cân đối ngân sách.

Bên cạnh việc tấn công vào đảng Cộng hòa, các thành viên đảng Dân chủ cũng quyết định vận động tranh cử bằng phương cách cổ điển, đó là vận động ở từng bang, từng khu vực bầu cử một. Tôi làm nhiều cuộc gây quỹ cho họ, nhưng tuyệt đối không có một cuộc nào cho cuộc tổng tuyển cử để quảng cáo cho những gì mà chúng tôi đã làm được, hoặc về chương trình hành động trong tương lai của chúng tôi tương phản ra sao với bản hợp đồng của đảng Cộng hòa.

Chúng tôi kết thúc một năm hoạt động hiệu quả về mặt lập pháp vào ngày 30 tháng 9, ngày cuối cùng của năm tài chính, bằng việc thông qua 13 đạo luật về phân bổ ngân sách vừa đúng lúc, một việc chưa bao giờ xảy ra từ năm 1948. Các biện pháp phân bổ ngân sách này hoạch định lần đầu tiên trong hai thập niên, thâm hụt ngân sách sẽ giảm liên tục dần dần từng năm một, cắt giảm số nhân viên chính phủ liên bang xuống còn 272.000, và vẫn có được sự gia tăng cho đầu tư về giáo dục và những lĩnh vực quan trọng khác. Đây là một thành quả rất ấn tượng, nhưng vẫn không thu hút sự chú ý bằng bản tu chính cân bằng ngân sách.

Tới tháng 10 tỷ lệ uy tín của tôi vẫn khập khiễng, với khoảng 40%, nhưng những diễn biến tốt xảy ra trong tháng này sẽ cải thiện vị trí của tôi và có vẻ như làm gia tăng triển vọng của đảng Dân chủ trong kỳ bầu cử này. Một sự kiện đau buồn duy nhất là việc Bộ trưởng Nông nghiệp Mike Espy từ chức. Janet Reno yêu cầu tòa án phải chỉ định một luật sư độc lập để xem xét những lời tố cáo về các việc làm sai trái của Espy bao gồm việc nhận quà, như những vé đi xem thể thao và du lịch, ủy ban đặc biệt của thẩm phán Sentelle đã chỉ định Donald Smaltz, một nhà hoạt động khác của đảng Cộng hòa để điều tra Espy. Tôi muốn lên cơn đau tim về việc này. Mike Espy đã trải thăng trầm cùng tôi hồi năm 1992. Ông đã rời bỏ một vị trí rất an toàn tại quốc hội, nơi mà thậm chí các cử tri da trắng ở bang Mississippi cũng ủng hộ ông, để trở thành bộ trưởng nông nghiệp người da đen đầu tiên, và ông đã hoàn thành nhiệm vụ một cách xuất sắc, bao gồm việc nâng cao các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm.

Các tin tức của tháng 10 hầu hết đều là tích cực. Vào ngày 4 tháng 10, Nelson Mandela đến Nhà Trắng để thực hiện một cuộc thăm viếng chính thức. Nụ cười của ông luôn làm rạng rỡ cả những ngày đen tối nhất. Chúng tôi thông báo sẽ thành lập một ủy ban hợp tác để đẩy mạnh của sự hợp tác song phương, do Phó tổng thống Gore và Phó tổng thống Thabo Mbeki, người sẽ kế vị Mandela, đứng đầu. Ý tưởng về một ủy ban hợp tác tổ ra rất có hiệu quả với Nga cho nên chúng tôi muốn thử nó với một quốc gia khác có vị trí rất quan trọng đối với chúng ta, và Nam Phi tất nhiên là một quốc gia như vậy. Nếu chính phủ hòa giải quốc gia của Mandela thành công, nó sẽ là một nguồn cảm hứng cho những nỗ lực tương tự ở những điểm bất ổn khác trên khắp thế giới. Tôi cũng thông báo những sự trợ giúp về mặt nhà ở, nguồn điện và chăm sóc y tế cho các thành phố nghèo và đông dân của Nam Phi; những sáng kiến về phát triển kinh tế nông thôn; và một quỹ đầu tư do Ron Brown đứng đầu.

Trong khi tôi đang làm việc với Mandela, thì cả hai viện của quốc hội đã thông qua với sự ủng hộ đông đảo từ cả hai đảng phần cuối cùng của chương trình giáo dục mà tôi đã hứa khi vận động tranh cử tổng thống, đó là đạo luật về giáo dục ở các bậc tiểu học và trung học (ESEA). Đạo luật này chấm dứt một thói quen ít ai chú ý là cung cấp cho các em học sinh con nhà nghèo một chương trình học rất thấp. Thường xuyên các trẻ em từ các tầng lớp xã hội kém may mắn được đưa vào các lớp học đặc biệt, không phải vì chúng thiếu một khả năng học hành bình thường, nhưng chúng bị tụt lại phía sau khi học tại các trường dạy không tốt và sự hỗ trợ từ gia đình thì quá ít. Dick Riley và tôi nghĩ rằng với những lớp học ít học sinh hơn, và giáo viên quan tâm hơn, các học sinh này có thể bắt kịp các học sinh giỏi hơn. Đạo luật này cũng bao gồm nhiều sáng kiến nhằm tăng sự quan tâm của cha mẹ đối với việc học hành của con cái họ; cung cấp sự hỗ trợ của liên bang để học sinh và cha mẹ có thể lựa chọn các trường công lập khác chứ không buộc phải học trường đúng tuyến; tài trợ cho các trường điểm để khuyến khích việc phát huy sáng kiến của các em, cho phép các trường học cấp quận không cần đặt tiêu chuẩn tuyển sinh, vì làm thế có thể bóp nghẹt khả năng sáng tạo của học sinh. Trong vòng hai năm, cùng với ESEA, các nghị sĩ của hai đảng đã thông qua chương trình cải tổ Head Start; đưa các chỉ tiêu của Hiệp hội Giáo dục Quốc gia vào thành luật; cải tổ chương trình cho sinh viên vay để đi học; vạch ra Chương trình dịch vụ quốc gia; thông qua chương trình từ-trường-đến- việc làm để tạo cơ hội tập sự cho các học sinh tốt nghiệp trung học mà không học tiếp lên đại học; và quan tâm nhiều hơn đến việc giáo dục cho người đã trưởng thành và chương trình đào tạo suốt đời.

Chương trình cả gói về giáo dục là một trong những thành tựu quan trọng nhất của tôi trong hai năm đầu tiên nhiệm kỳ. Cho dù nó cải thiện chất lượng của giáo dục và cơ hội làm ăn cho hàng triệu người Mỹ, nhưng gần như không ai biết về nó. Bởi vì các chương trình cải cách giáo dục có được sự ủng hộ rộng rãi từ cả hai đảng, những cố gắng để thông qua chúng tương đối không gây nhiều tranh cãi và do đó chúng không được đưa lên các phương tiện thông tin đại chúng.

Chúng tôi kết thúc tuần lễ đầu tiên của tháng với một tư thế phấn khởi, khi mà tỷ lệ thất nghiệp đã giảm xuống chỉ còn 5,9%, tỷ lệ thấp nhất từ năm 1990 (lúc tôi nhậm chức tỷ lệ này là 7%), với 4,6 triệu việc làm mới. Vào cuối tháng, chỉ số phát triển kinh tế được ổn định là 3,4%, cùng với chỉ số lạm phát là 1,6%. Thị trường chung NAFTA đã góp phần đem lại sự phát triển này. Tổng sản lượng xuất khẩu sang Mexico là 19% chỉ trong một năm, với tỷ lệ xuất khẩu xe hơi và xe tải lên đến 600%.

Vào ngày 7 tháng 10, Iraq tập trung một lực lượng quân sự lớn chi cách biên giới Kuwait 2,5 dặm, làm gia tăng nguy cơ thêm một cuộc chiến vùng Vịnh khác. Với sự ủng hộ mạnh mẽ của quốc tế tôi cho triển khai nhanh 36.000 quân đến Kuwait, được sự hỗ trợ của một cụm tác chiến tàu sân bay và máy bay chiến đấu. Tôi cũng ra lệnh cập nhật hóa một danh sách các mục tiêu cho các tên lửa Tomahawk của chúng ta. Người Anh thông báo họ cũng sẽ tăng lực lượng của họ. Vào ngày 9, Kuwait chuyển hầu hết lực lượng chiến đấu 18.000 quân của họ đến vùng biên giới. Ngày hôm sau, Iraq, hoàn toàn bị bất ngờ trước sức mạnh và tốc độ phản ứng của chúng ta, thông báo sẽ lui quân, và chỉ trong vòng một tháng, Quốc hội Iraq công nhận toàn vẹn lãnh thổ biên giới, cũng chủ quyền của Kuwait. Hai ngày sau khi cơn khủng hoảng trước mắt về Iraq qua đi, lực lượng quân sự Tin Lành ở Bắc Ireland thông báo họ sẽ cùng làm việc với IRA để xem xét một cuộc ngưng bắn toàn diện.

Các tin tức tốt lành kéo dài đến tuần lễ thứ ba của tháng 10. Vào ngày 15, Tổng thống Aristide đã trở về Haiti. Ba ngày sau tôi thông báo sau 16 tháng thương lượng tích cực, chúng tôi đã đạt được một thỏa thuận với Bắc Triều Tiên để chấm dứt phổ biến vũ khí hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên. Thỏa thuận khung được nhà đàm phán của chúng tôi là Bob Gallucci và người Bắc Triều Tiên ký tại Geneva vào ngày 21 tháng 10, qui định việc Bắc Triều Tiên đóng băng tất cả hoạt động của tất cả những lò phản ứng hạt nhân và châp nhận cho thanh sát; chuyển 8.000 thanh hạt nhân chưa nạp nguyên liệu ra khỏi Triều Tiên; tháo dỡ những phương tiện hạt nhân đang có; và cuối cùng là kê lại số lượng nhiên liệu mà họ đã sản xuất trong quá khứ. Đổi lại, Hoa Kỳ sẽ tổ chức một tập hợp các tổ chức quốc tế để xây dựng các lò phản ứng nước nhẹ để sản xuất điện năng nhưng không sản xuất các nguyên liệu có thể sử dụng làm vũ khí hạt nhân được; chúng ta sẽ đảm bảo cung cấp 500.000 tấn dầu nặng một năm; các rào cản về thương mại, đầu tư, và ngoại giao sẽ được tiết giảm; và Hoa Kỳ sẽ thực hiện những đảm bảo chính thức chống lại việc sử dụng vũ khí hạt nhân chống Bắc Triều Tiên.

Ba đời tổng thống Mỹ kế tiếp nhau từng tìm cách có sự kiểm soát đối với chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên. Thỏa thuận này là công lao của rất nhiều sự đóng góp của Warren Christopher và đại sứ Bob Gallucci, và của sự quyết tâm của chúng tôi không để cho Bắc Triều Tiên trở thành một cường quốc hạt nhân, hoặc là một nước xuất khẩu vũ khí và nguyên liệu hạt nhân.

Khi tôi rời nhiệm sở, Hoa Kỳ được biết vào năm 1998, Bắc Triều Tiên bắt đầu vi phạm tinh thần nếu không nói là nội dung của bản thỏa thuận này khi cho sản xuất uranium làm giàu trong phòng thí nghiệm - đủ để chế tạo một hay hai quả bom hạt nhân. Một số người cho rằng việc này đặt lại câu hỏi về tính hiệu lực của thỏa thuận mà chúng tôi đạt được vào năm 1994. Nhưng cái chương trình phát triển plutonium mà chúng tôi đã làm chấm dứt có quy mô lớn hơn nhiều chương trình trong phòng thí nghiệm của Bình Nhưỡng. Chương trình lò phản ứng của Bắc Triều Tiên, nếu không bị chặn lại, đã có thể sản xuất đủ chất plutonium để cho ra nhiều vũ khí hạt nhân trong một năm.

Vào ngày 17 tháng 10, Israel và Jordan thông báo họ đã đạt được một thỏa thuận hòa bình. Yitzhak Rabin và Vua Hussein mời tôi đến chứng kiến lễ ký hiệp ước vào ngày 26, tại chốt biên giới Wadi Araba, nằm vắt ngang vùng thung lũng Rift rộng lớn. Tôi chấp nhận lời mời này với hy vọng là sẽ tận dụng chuyến đi để thúc đẩy những tiến bộ trong những lộ trình hòa bình khác ở Trung Đông. Đầu tiên tôi dừng chân ở Cairo, nơi Tổng thống Mubarak và tôi gặp Tổng thống Yasser Arafat. Chúng tôi khuyến khích Arafat làm nhiều hơn nữa để chống khủng bố, nhất là của Tổ chức Hamas, và hứa là sẽ giúp giải quyết những khác biệt giữa ông và phía Israel về việc trì hoãn trao trả việc kiểm soát các vùng đất được chỉ định cho phía Palestine.

Ngày hôm sau tôi đến chứng kiến lễ ký và cảm ơn sự can đảm của người Israel và Jordan khi đi đầu trên con đường đi đến hòa bình. Ngày hôm đó nắng nóng ghê người với bầu trời trong suốt và quang cảnh rất đẹp của Thung lũng Rift làm cho buổi lễ ký hiệp ước này trở nên rất trang trọng. Tuy nhiên ánh sáng mặt trời quá gắt làm chóa sáng thêm các lớp cát của sa mạc đến nỗi đôi mắt tôi gần như không còn thấy được. Tôi gần như chịu không nổi nữa nếu như người trợ lý khẩn cấp của tôi là Andrew Friendly không kịp đưa cho cho tôi cặp kính mát, nếu không tôi đã có thể bất tỉnh và làm hỏng buổi lễ trang trọng này.

Sau buổi lễ ký kết, Hillary và tôi cùng với Vua Hussein và Hoàng hậu Noor đi xe trên một đoạn đường ngắn đến nhà nghỉ của họ tại Aqaba. Hôm đó là ngày sinh nhật của Hillary, và họ tặng Hillary một chiếc bánh với những ngọn nến giả mà Hillary thổi mãi củng không thể tắt được, khiến tôi trêu chọc cô ấy là tuổi tác đã khiến cô ấy không còn thổi tắt nến được nữa. Cả Hussein và Noor đều rất thông minh, lịch thiệp và biết nhìn xa trông rộng. Hoàng hậu Noor từng tốt nghiệp đại học Princeton, là con gái của một người Mỹ gốc Ảrập khả kính và một người mẹ Thụy Điển. Vua Hussein thấp người, nhưng rất khỏe với một nụ cười có sức quyến rũ, phong cách trang nghiêm, và đôi mắt tinh khôn. Ngài đã nhiều lần thoát khỏi những cuộc mưu sát trong thời gian trị vì lâu năm của mình, và ngài hiểu rất rõ rằng "chấp nhận rủi ro để có hòa bình" không chỉ là những mỹ từ. Hussein và Noor trở thành những người bạn thực sự của gia đình chúng tôi. Chúng tôi nói cười với nhau rất nhiều, khi có thể được thì quên đi các trách nhiệm của mình để kể cho nhau nghe những câu chuyện về cuộc đời của nhau, con cái, và những thú giải trí tương đồng như cưỡi ngựa và xe môtô. Vào những năm sau, Noor đến nghỉ hè với chúng tôi tại Wyoming; tôi có đến thăm nhà họ tại Maryland vào một dịp sinh nhật của Vua Hussein; và Hillary và Noor nói chuyện với nhau rất nhiều. Họ là một điều phúc lành trong cuộc sống của chúng tôi.

Cùng ngày hôm đó, tôi trở thành vị Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên đến nói chuyện tại Quốc hội Jordan ở Amman. Những lời nói được đón nhận nhiều nhât trong bài nói chuyện này là những lời được nhắm đến thế giới Ảrập nói chung: "Hoa Kỳ không chấp nhận để các nền văn minh của chúng ta va chạm với nhau. Chúng tôi tôn trọng đạo Hồi... Những giá trị truyền thông của đạo Hồi, niềm tin tôn giáo và các việc làm tốt cho gia đình và xã hội đều rất phù hợp với những lý tưởng cao đẹp nhất của nước Mỹ. Do đó, chúng ta tin răng các dân tộc chúng ta, các niềm tin của chúng ta, các nền văn hóa của chúng ta có thể sống hài hòa với nhau".

Sáng ngày hôm sau, tôi bay đến Damascus, thành phố cổ xưa nhất trên thế giới có cư dân cư ngụ liên tục, để gặp Tổng thông Assad. Chưa một Tổng thống Hoa Kỳ nào từng đến đây trong suốt 20 năm trước vì Syria bảo trợ khủng bố và việc nước này thống trị Libăng. Tôi muốn Assad biết rằng tôi ủng hộ cho hòa bình giữa Syria và Israel trên cơ sở các Nghị quyết số 242 và 338 của Liên hiệp quốc, và nếu như thỏa thuận đạt được, tôi sẽ làm việc hết mình để cải thiện những mối quan hệ của đất nước chúng tôi với đất nước của ông. Tôi gặp nhiều khó khăn khi đến Syria vì sự hỗ trợ của nước này cho tổ chức Hezbollah và những tổ chức bạo động chống Israel khác, nhưng tôi biết rõ rằng sẽ không bao giờ có an ninh và ổn định trong vùng trừ khi nào có sự giải hòa giữa Syria và Israel. Cuộc gặp của tôi với Assad không tạo ra được một sự đột phá nào, nhưng ông ta có những ám chỉ đầy khích lệ về phương cách mà chúng tôi có thể tiến tới. Rõ ràng là ông muốn có hòa bình, nhưng khi tôi gợi ý ông nên đến Israel, gặp những người dân Israel, và phát biểu tại Knesset như là chính Anwar Sadat đã từng làm, tôi có cảm tưởng như đang thúc một con ngựa đã chết rồi. Assad rất thông minh nhưng đầu óc không phóng khoáng và cực kỳ cẩn trọng. Ông ta hưởng một cuộc sống bình yên trong sự an ninh tuyệt đối của tòa dinh thự rất đẹp bằng đá cẩm thạch tại Damascus với một nếp sinh hoạt được lập lại đều đặn mỗi ngày, và ông ta không thể tưởng tượng ra được một chuyến bay ngoại giao đầy rủi ro đến Tel Aviv. Ngay sau khi cuộc gặp gỡ và cuộc họp báo có tính chất miễn cưỡng của tôi chấm dứt, tôi bay ngay về Israel và kể cho Rabin nghe những gì tôi biết được.

Trong bài diễn văn phát biểu tại Knesset, quốc hội Israel, tôi cảm ơn và ca ngợi Rabin, đồng thời trấn an các thành viên Viện Knesset rằng nếu Israel bước tới con đường đi đến hòa bình, thì Hoa Kỳ cũng sẽ tăng cường hợp tác với họ trong việc bảo vệ an ninh và phát triển kinh tế. Đây là một lời nhắn nhủ rất đúng lúc, vì Israel vừa mới phải chịu thêm một vụ tấn công khủng bố chết người. Không giống như thỏa thuận với người Palestine gặp nhiều chống đối của người Israel, hiệp định hòa bình ký với Jordan được sự ủng hộ của hầu hết các thành viên Knesset, kể cả người lãnh đạo của đảng Likud đối lập, Benjamin "Bibi" Netanyahu. Người Israel thán phục và tin tưởng Vua Hussein; họ còn rất phân vân về Arafat.

Vào ngày 28, sau một chuyến viếng thăm đầy cảm động đến đài tưởng niệm Yad Vashem, tưởng niệm những người Do Thái bị thảm sát trong Thế chiến hai, Hillary và tôi đến chào từ biệt Yitzhak và Leah Rabin, và sau đó tôi bay đi Kuwait để thăm nhà vua nước này và cảm ơn các binh sĩ Mỹ vì họ đã triển khai nhanh để buộc các lực lượng Iraq phải rút khỏi vùng biên giới Kuwait. Sau Kuwait, tôi bay đến Ảrập Xêút dừng lại vài giờ để gặp Vua Fahd. Tôi rất có một ấn tượng về lời kêu gọi của Vua Fahd vào đầu năm 1993, yêu cầu ngăn chặn và chấm dứt vụ thanh trừng sắc tộc đối với những người Hồi giáo ở Bosnia. Trong dịp viếng thăm này, Vua Fahd đón tiếp tôi rất nồng hậu và cảm ơn về hành động nhanh chóng của nước Mỹ tháo ngòi nổ cuộc khủng hoảng với Iraq. Đây là một chuyến viếng thăm rất thắng lợi và đầy khích lệ, nhưng tôi phải bay về Mỹ để đối diện với không khí tranh cử.