“Đất để chôn người còn không có nữa là”…
“Ngư Lộc là một xã ven biển thuộc huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa, Việt Nam. Thời phong kiến, Ngư Lộc được biết đến với tên làng Diêm Phố. Ngư Lộc là làng ngư nghiệp điển hình của tỉnh Thanh Hóa, với sự đa dạng của các phương thức đánh bắt và chế biến hải sản, cũng như truyền thống văn hóa đặc sắc. Ngư Lộc cũng là một trong những xã có diện tích thấp nhất và mật độ dân số cao nhất Việt Nam”. Nằm trong phòng trọ, tôi mở lại phần thông tin về Diêm Phố – địa điểm tôi sắp đến. Nhớ lại lời chủ nhà nghỉ ở Hải Tiến nói với tôi: “Nếu muốn chụp rác, ô nhiễm môi trường thì chú phải qua Diêm Phố. Ở đó đất chôn người còn không có nữa là, nên rác nhiều lắm”, tôi càng nóng lòng muốn tới Diêm Phố để mục sở thị điều cụ nói.
Ăn suất bánh cuốn thịt tôm xong, tôi đóng hành lý lên chú ngựa chiến của mình, rồi lên đường đến Diêm Phố. Gần đến Diêm Phố, tôi chọn một nơi khá vắng vẻ để bay flycam, chụp một tấm ảnh từ trên cao. Những gì hiện ra trên màn hình khiến tôi ngỡ mình đang trở về khu phố cổ ở Hà Nội. Những ngôi nhà ken kít nhau như những bao diêm, không nhìn được cả đường đi lại, chỉ là những ô vuông chen nhau kín đặc màn hình. Thực tế không khác lời cụ T. và những số liệu tôi đã đọc được. Một nơi diện tích có nửa cây số mà có tới hơn 3.000 hộ dân, mật độ dân số gần 40.000 người/km2. Thật quá mức tưởng tượng, đây có lẽ là xã có mật độ dân cư cao nhất thế giới, thậm chí còn gấp nhiều lần nước có mật độ dân cư cao thứ hai thế giới là Singapore. Tính ra khoảng 8 – 30m2/ hộ gia đình. Đông dân, đông con, không có đất để làm nông nghiệp, chủ yếu dân ở đây làm nghề đi biển. Dừng chân ở nhà dân xin cốc nước, tôi thấy bốn, năm đứa bé gái đang chơi đùa và bà mẹ bế một bé trai còn đang ẵm ngửa, gương mặt chị đen nhẻm khắc khổ. “Phải đẻ bằng được con trai chú ạ, không thì lấy đâu ra người đi biển”. Ôi, cái nghèo, sự thiếu hiểu biết, đã đông dân lại càng đông vì tư tưởng trọng nam. Tìm hiểu thêm tôi được biết Diêm Phố là nơi đông nữ giới nhất cả nước với khoảng 2/3 dân số là nữ.
Tôi làm quen với bọn trẻ và bắt đầu chụp ảnh xung quanh. Các bạn nhỏ vô tư trêu đùa trước mặt tôi: “Nhà thằng này không có hố xí chú ạ, đi ị cũng ra luôn ngoài biển chứ nói gì đến thải rác”. Lũ trẻ dẫn tôi đi sâu vào thôn. Đường liên thôn Ngư Lộc chật hẹp, không có cống rãnh thoát nước thải, nên nhiều đoạn đường quanh năm nhầy nhụa nước bẩn hôi tanh mùi xác động vật, xác thủy sản. Thêm vào đó, ngoài chợ Diêm Phố còn có các chợ cóc tự phát, các điểm dịch vụ bóc vỏ tôm, ghẹ và nhiều tụ điểm đã trở thành sân phơi các loại cá rất tùy tiện.
Tôi hỏi người dân đâu là bãi tập kết rác thì được chỉ về phía Đa Lộc. Bãi rác rất to nằm sang phần bờ đê thuộc Đa Lộc (sát Ngư Lộc), bên đó cũng là nơi xuất hiện rừng vẹt toàn túi ni-lông mắc trên cành cây. Nói số lượng túi ni-lông ở đây ngang bằng số lượng cát cũng không ngoa. Lượng rác thải xuống biển mỗi ngày có lẽ phải tính bằng đơn vị tấn, dù xã này chỉ là một xã nhỏ.
Ở Diêm Phố, máy ảnh của tôi hoạt động hết công suất. Qua bất kỳ chỗ nào tôi cũng chụp được những bức ảnh về thực trạng rác, phải nói là khủng khiếp và xót xa. Rừng cây chi chít túi ni-lông, gọi là rừng cây ni-lông thì đúng hơn. Tôi chụp quên cả ăn trưa, chụp đến lúc nắng tắt. Trời tối rất nhanh, lúc này tôi muốn qua sông nhưng tìm mãi không được đò chiều, tôi cảm giác mình sắp bị bỏ lại thì may mắn người chở đò xuất hiện. Thú thực lúc ấy tôi cũng hơi sợ, một mình một đò đến khi sang được bờ bên kia, đang lơ ngơ chưa biết đi theo phương hướng nào thì gặp một anh thanh niên. Quả thật, dân mình nơi đâu cũng tốt bụng. Anh thanh niên nghe tôi kể chuyện liền nhận lời đi cùng. Hai anh em đi cả chục cây số trong đêm mới tìm được quán ăn và nhà trọ. Khi nằm trong nhà trọ, mở máy xem lại những bức ảnh vừa chụp ở Diêm Phố, dù đã nghiên cứu số liệu về nơi này nhưng tôi vẫn rất sốc, thực tế trước mắt quá sức tưởng tượng và tôi biết chắc các bạn sẽ không thể hình dung nổi những gì tôi đã trải qua. Tôi nhủ thầm mình phải cố gắng để kể lại câu chuyện Diêm Phố qua ảnh một cách chân thực nhất.