Rác cũng là một tài nguyên

Hành trình của tôi, đến giờ, là một hành trình thật cô đơn. Cho dù, trên đường đi, có rất nhiều cuộc gặp gỡ đã để lại trong tôi những cảm xúc, ấn tượng khó quên. Song với áp lực thời gian và khối lượng công việc khổng lồ, đa phần tôi một mình trên đường (mỗi ngày ngồi trên xe đi trên dưới 150km từ sáng sớm tới tối). Hằng ngày, ăn tối xong về nơi nghỉ, tôi chỉ kịp trút bỏ bộ quần áo bảo hộ, cắm các loại sạc thiết bị, copy dữ liệu, đăng vội một, hai tấm hình, ảnh selfie, hoặc là ảnh bữa cơm tôi ăn, để ngầm thông báo với mọi người ở nhà tôi vẫn ổn, để mọi người đỡ lo. Còn thời gian tôi sẽ chia sẻ thêm những điều tôi ghi lại hoặc gặp trên đường đi, và cuối cùng lăn quay ra ngủ không vẫy tai tới sáng hôm sau. Vì thế cũng chả có thời gian để tương tác, giao lưu với người thân, bạn bè và học viên online. Thế nên mới nói, hành trình của tôi là hành trình thật cô đơn.

Nhưng sự cô đơn ấy thật sự đã chấm dứt từ hôm nay, khi tôi nhận được tin nhắn từ một trang mạng xã hội xin phép chia sẻ hình ảnh tôi ghi lại. Tôi vào Facebook kiểm tra và ngỡ ngàng. Gì thế này? Hơn chục nghìn like, cả nghìn share về câu chuyện tôi kể cùng rất nhiều comment động viên, hưởng ứng bên dưới. Ôi vui quá! Hóa ra, mọi người và xã hội vẫn quan tâm đến môi trường, và ai cũng muốn đồng hành thay đổi sự ô nhiễm đang diễn ra. Tự dưng tôi thấy hạnh phúc vô cùng. Không phải vì mình sắp trở thành người hùng trên Facebook, không chỉ bởi được mọi người quan tâm mà vì tôi đang làm đúng. Tôi giống như chiếc cầu nối giúp mọi người nhận ra và bắt đầu hành động. Việc like và share những bức ảnh rác ở biển Việt Nam không chỉ là sự khích lệ, động viên tôi trên hành trình buồn tẻ, gian nan đó còn là tín hiệu đáng mừng vì cộng đồng đang thực sự quan tâm đến môi trường. Có nhiều chia sẻ của các bạn còn rất trẻ khiến tôi bật cười thành tiếng vì vui và hạnh phúc. Ngay bây giờ tôi sẽ lên đường để đi tiếp, để chụp tiếp. Tôi không đơn độc, tôi đã có cả xã hội đồng hành và ủng hộ.

Bạn có bao giờ hình dung rằng mỗi người chúng ta có trọng lượng bao nhiêu kilôgam thì trong vòng một tháng chúng ta sẽ thải chừng đó kilôgam rác ra môi trường? Hiện có tới 3,5 triệu tấn rác được thải ra trên thế giới mỗi ngày. Con số này cao gấp 10 lần so với 100 năm trước và dự kiến sẽ tăng lên 11 triệu tấn vào cuối thế kỷ 21. Chúng ta sẽ xử lý chúng ra sao?

Tôi muốn kể về một cơ duyên đặc biệt tại Quảng Bình. Một học viên trong Học viện nhiếp ảnh Ánh sáng là giảng viên khoa Tại chức, đại học Xây dựng: anh Nguyễn Bình H.. Anh có học viên trên khắp cả nước. Hôm tôi ở Quảng Bình cũng tình cờ anh H. có lớp dạy ở đó. Anh mời tôi ăn tối với sinh viên của anh. Tôi vì công việc đi chụp không thể căn chuẩn được thời gian nên tối đó khi quay về chỗ hẹn gặp anh đã khá muộn. Vậy mà, tất cả sinh viên và cả anh đều ngồi chờ cơm. Thật xúc động và cũng ngại vô cùng. Trong số học viên của anh hôm đó có bạn H. làm bên Sở Xây dựng, khi biết về hành trình của tôi, bạn H. và anh H. đã đề nghị được đưa tôi đến thăm nhà máy xử lý rác thải hiện đại bậc nhất Việt Nam tại đây. Khi nghe lời đề nghị tôi cứ tưởng mình nghe nhầm. Từ đầu hành trình đến giờ, tôi đi một mình, đến đâu cũng toàn rác là rác, thực sự rất nản. Đến hôm nay, tôi có cơ hội đến thăm nhà máy xử lý rác thải hiện đại bậc nhất ở Việt Nam, lời đề nghị như mở ra tia sáng hi vọng, khiến tôi phấn chấn hơn rất nhiều.

Chị T., Giám đốc nhà máy trực tiếp chào đón mấy anh em tôi. Cơ hội này thật tuyệt vời. Nhìn cơ ngơi của nhà máy rộng lớn với máy móc hiện đại, tôi cứ ngớ người ra như đứa trẻ lần đầu đến trường. “Anh biết không, con người tạo ra rác và con người cũng xử lý được rác. Vấn đề là ta có muốn làm hay không thôi” – chị T. từ tốn nói.

Nhà máy phân loại, xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại xã Lý Trạch (huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) của công ty TNHH Phát triển Dự án Việt Nam mua công nghệ xử lý rác thải hàng đầu trên thế giới, từ rác thải sản xuất biogas và phân bón khoáng hữu cơ, thậm chí làm ra điện để hòa vào lưới điện quốc gia.

Nước ở các bể phốt cũng được xử lý tại nhà máy này.

“Anh có tin không, chúng tôi có một vườn cây hoa trái sum sê nhờ bón phân bón khoáng hữu cơ do tái chế rác thải đấy”. Tôi mắt tròn mắt dẹt không tin vào tai mình. Chị dẫn tôi ra sau khu nhà máy. Thật không thể tin được, một vườn cây sum sê hoa trái. Rau xanh mướt, dưa lúc lỉu. Bao ngày, ống kính chỉ ghi lại những cảnh rác, túi ni-lông, cuộc sống ngập trong ô nhiễm, giờ đến với vườn cây này, đến với nhà máy xử lý rác thải, giống như một cơn mưa mùa hạ tưới tắm cho những ngày oi nồng. Tôi đi vào vườn cây mà như đi vào xứ sở thần tiên. Con người thật vĩ đại biết bao.

Qua câu chuyện của chị T. tôi được biết thêm Thuỵ Điển là quốc gia phải nhập khẩu rác để xử lý. Nghe có vẻ hài hước đúng không nhưng trên thực tế lượng rác thải cần phải chôn lấp ở Thuỵ Điển chỉ chiếm khoảng 1%. Còn lại, 47% được tái chế và 52% được đốt để sản xuất nhiệt và điện. 50% lượng điện năng tiêu thụ của Thuỵ Điển đến từ năng lượng tái tạo. Họ thiết lập mạng lưới đốt rác để thu lại nguồn điện – 75% rác của Bỉ được tái sử dụng, tái chế hoặc ủ phân – con số cao nhất thế giới. Rác thải của họ dường như được tái sử dụng mãi mãi. Họ có hai quy trình quản lý rác thải cực kỳ tiên tiến: Ecolizer và Sự kiện xanh.

– Mình có nhà máy hiện đại thế này, sao tôi đi qua các bãi biển ở Quảng Bình vẫn thấy rác, ni-lông, chất thải ngập tràn các bãi biển. Chả nhẽ công suất nhà máy không đủ.

Không phải. Nhà máy hoàn toàn đủ công suất để xử lý, phân loại rác thải. Nhưng mà không có đủ rác anh ạ.

“Không đủ rác” – Một lần nữa, tôi lại bất ngờ đến không thốt nên lời.

Thu gom rác của chúng ta đã kém, phân loại rác của chúng ta càng kém. Trong khi đó ý thức người dân không có, nên bừa đâu vứt đấy, không có tổ chức quy củ thành ra rác vẫn ngập khắp nơi còn nhà máy lại không đủ công suất. – Chị T. nói với tôi giọng tiếc nuối. – Trên thế giới, Nhật Bản không phải quốc gia đi đầu về tái chế rác thải. Nhưng họ là quốc gia đi đầu trong việc phân loại rác và xử lý rác hiệu quả. Ở ta thì chưa làm được vậy, kể cả ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.

Cũng tại nhà máy, tôi được nghe câu chuyện về một sinh linh bé bỏng đã bị vứt vào thùng rác, không ai phát hiện em bé đã bị vứt trong thùng rác nào, ở đâu, chỉ cho tới khi bé được chuyển tới nhà máy xử lý rác, được bộ phận nhận dạng ADN của nhà máy vào cuộc, mọi người mới biết.

Không ai bảo ai, chúng tôi đến viếng mộ em bé. Những người công nhân ở đây vẫn thường xuyên tới thắp hương. Bé đã đến bên đời và có lẽ là một em bé ngoan…

– Cảm ơn chị vì đã cho tôi tham quan nhà máy. Hôm nay, máy ảnh của tôi đã ghi lại được khá nhiều điều thú vị. Thật sự cảm ơn chị.

Ôi, có gì đâu anh. Tặng anh quả dưa, hoa màu thu hoạch từ khu vườn lúc nãy.

Nhận quả dưa từ tay chị T., tôi chào tạm biệt và lên đường. Cuộc gặp gỡ bất ngờ nhưng là nguồn động lực vô cùng lớn cho tôi. Không có gì là không có cách giải quyết, chỉ là mình có muốn làm hay không thôi. Rác là tài nguyên, tất cả rác đều có thể xử lý được.