Tiền nhiều để làm gì?

Càng đi, tôi càng thấy, biển nước mình quá đẹp. Khu vực Bắc Trung Bộ có những bãi biển đẹp như Nhật Lệ, Cửa Tùng, Lăng Cô… và càng đi tiếp vào Nam Trung Bộ, biển càng đẹp hơn.

Cung đường qua đèo Cả nếu phượt bằng xe máy thực sự đáng nhớ, núi hút vào trong những đoạn cua tay áo, đến miền Trung mà không qua những con đèo quanh co đâm ngang ra biển thì phí lắm. Đặt chân tới Phú Yên, tôi ghé qua Bãi Môn.

Ngay dưới chân ngọn hải đăng rất đẹp Mũi Điện là Bãi Môn với bãi cát mịn trải dài, nước biển trong vắt... Đoạn bờ biển này không có dân cư và hàng quán, chỉ có công ty quản lý thu vé vào cửa, vé tắm nước ngọt thuê đồ, là điểm lý tưởng để bạn tắm biển, cắm trại đêm. Tắm biển xong bạn có thể thưởng thức hải sản ở bãi biển Đại Lãnh cách đó tầm mười cây số.

Nếu ai thích khám phá thì nên ngủ lại trên hải đăng và đón bình minh ở đó. Ngắm nhìn cảnh đẹp của Nam Trung Bộ, thật dễ hiểu vì sao những bãi biển ở đây thường xuyên lọt vào mắt xanh của các nhà làm phim. Bãi Môn là địa điểm được đoàn làm phim Ngày ấy ta đã yêu lựa chọn, còn Bãi Xép thì được lên phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh với những cảnh quay siêu đẹp và thơ mộng.

Bãi Xép cách Tuy Hòa mười lăm cây số. Từ Quy Nhơn sang Tuy Hoà có nhiều bãi biển đẹp, đẹp kiểu bé xinh và rất vừa vặn với các khu du lịch, nghỉ dưỡng nên gần như chỗ nào cũng đều có chủ đầu tư đang tiến hành xây dựng, biến biển chung thành những bãi biển riêng... Bãi Xép cũng không ngoại lệ, tuy nhiên ở đây chưa đầu tư nơi nghỉ nên họ chỉ thu vé vào cửa 20 nghìn.

Vì vẫn chưa quy hoạch xong nên khu vực này biển vẫn đẹp và trong xanh, cát cũng sạch hơn, rác cũng ít hơn. Đứng giữa biển trời mênh mông, một cảm giác yêu mến và tự hào dâng lên trong tôi. Đất nước mình đẹp biết bao nhiêu. Biển của mình đẹp biết bao nhiêu. Vậy mà chúng ta, những con người đang sinh sống trên dải đất hình chữ S này lại không bảo vệ giữ gìn vẻ đẹp ấy? Cùng với cảm giác yêu mến và tự hào ấy là một ước mơ đã định hình và ngày càng lớn lên trong tôi: nhất định phải làm gì đó để góp phần gìn giữ vẻ đẹp này, không chỉ cho thế hệ của tôi mà cho đời con, cháu tôi còn được chiêm ngưỡng.

*

Nghỉ ngơi ở Bãi Xép một ngày, đắm mình trong làn nước xanh trong, tôi lại khăn gói đến Vũng Rô. Đây là khu vực giữa Phú Yên và Khánh Hòa. Đẹp và nên thơ, Vũng Rô được che chắn bởi ba dãy núi cao là Đèo Cả, Đá Bia và Hòn Bà, nơi này cũng có tàu du lịch đi ra đảo Hòn Nưa. Tuy nhiên, Vũng Rô cũng lại là một địa chỉ đỏ của ô nhiễm, tôi đã đọc về điều này trước khi bắt đầu hành trình.

Giống như những dự cảm không hay của tôi lúc qua con sông quê hương của nhà thơ Tế Hanh, khu di tích lịch sử nằm giữa cảnh quan đẹp kì vĩ vẫn bị đe dọa bởi rác thải. Vũng Rô nằm giữa hai con dốc, nhưng hai đầu dốc đó chính lại là… hai bãi rác khá lớn. Bãi rác này cạnh đường và ngay sát bờ biển, gần tới mức chỉ khoảng hơn 10 mét là tới biển.

Chưa kể có thêm cả một con kênh rác, khi mưa đến rác sẽ trôi xuống đầm nuôi thủy hải sản. Tôi đi loanh quanh và giơ máy lên chụp, rồi chợt nhận ra điều gì đó quen quen. Phải rồi, đi qua nửa cây số bờ biển trên dải đất hình chữ S, số ảnh tôi chụp đã rất nhiều, và có một sự trùng lặp đáng kể. Sự trùng lặp đó chính là… rác. Có nhiều bức ảnh, có lẽ chỉ khác về địa danh, còn cảnh thì y như nhau: toàn rác và rác trong ảnh. Điều đó đủ để thấy tình trạng ô nhiễm biển ở nước ta đã báo động đến mức nào. Rác có mặt ngay cả những nơi mà người ta sẽ chẳng thể ngờ tới sự ô nhiễm. Chúng ta đôi khi đã quên mất mặt trái của việc khai thác không hiệu quả du lịch sinh thái sẽ dẫn tới đảo lộn các hệ giá trị sinh thái trong tự nhiên.

Lần này, tôi cố gắng phỏng vấn nhiều người dân hơn. Nhiều người đội nắng chang chang khuân túi lớn túi bé rác thải mang đi vứt. Kì thật? Xe rác đâu nhỉ? Ở đây đường xá đi lại đâu có khó khăn lắm? Có một chị ghé tai tôi, thì thầm: “Làm gì có xe rác hả chú, có thì đã chẳng phải nhọc công khuân ra vứt như này”. Chẳng trách dọc đường, tôi vẫn hay bắt gặp các bãi rác tự phát nằm ngổn ngang. Thế rồi ô nhiễm quá, tôm cá cũng đã chết…

Vịnh Vũng Rô tựa như chiếc gương khổng lồ nằm lọt thỏm giữa những dãy núi sừng sững. Cách hải đăng Đại Lãnh không xa là di tích đoàn tàu không số, từng là địa chỉ đỏ khốc liệt năm xưa. Chiến tranh đã lùi xa. Nhưng giờ, đây lại trở thành địa chỉ đỏ về ô nhiễm môi trường. Một cuộc chiến khác đang diễn ra không kém phần khốc liệt, cuộc chiến bảo vệ sự trong lành của biển.

Bao giờ ở đây có bãi rác? Bao giờ có xe gom rác tới đây?

Bao giờ thủy hải sản không còn bị nhiễm bẩn và đe dọa sự sinh tồn?

Tôi nhớ lại câu chuyện về cách “cảnh cáo” vừa dứt khoát vừa đầy bất lực của một người dân trong vùng, vì luôn sẵn có nhiều người vô ý, thích vứt rác trước cửa nhà người khác. Cô Mai, một người dân ở Vũng Rô phải viết lên tường ở cửa sổ nhà mình với thái độ bức xúc: “Vứt rác bừa bãi, không phải con người mà là loài bọ hung dế dũi”.

Căn cớ của lời cảnh cáo tuy hơi trẻ con ấy là như này: người dân địa phương phải đóng mỗi tháng 30 nghìn để cho xe rác qua chở lên đầu dốc (không quá xa khu dân cư và đổ luôn vào lề đường ngay cạnh biển). Nhưng vì không có nơi tập kết rác nên xe thu gom chỉ dừng lại khoảng ba phút rồi đi, nhiều người ở xa đường mang rác xuống chậm một chút là không gặp được xe. Và thế là có người vứt luôn tại ngõ trước cửa nhà cô Mai.

Cô Mai vừa kể vừa thở dài ngán ngẩm. Chú nhà mới mất vài tháng, cô bảo rằng không chỉ người sống mà hương hồn người đã khuất cũng phải ngửi rác. Thật buồn quá!…

*

Tôi rời Vũng Rô đến vịnh Vân Phong và đến các bán đảo.

Con đường từ ngoài vào Đầm Môn đi qua Mũi Đông – Cực Đông của tổ quốc đẹp vô cùng, một con đường rộng thênh thang. Một mình trên xe máy tôi cảm giác như đang phi giữa sa mạc cát, hai bên là biển... Quay phim ở đây, bay flycam, tôi tưởng mình lạc vào cõi thần tiên nào vì đẹp quá, đẹp đến mê mẩn không lời nào tả được.

Chỉ tiếc là trong khoảng 20 cây số từ đầu đường đi vào, tôi luôn gặp rất nhiều rác. Rác vứt ven bờ vịnh. Hành trình lần này đưa đến cho tôi nhiều lần được thưởng ngoạn cảnh quan hùng vĩ nên thơ nhưng cũng lắm lần thất vọng.

Khi vào làng văn hóa Đầm Môn, tôi biết người dân ở đây chỉ có hai cách để vứt rác, hoặc là vứt xuống biển hoặc là vứt tại bãi rác ở ngã ba đường. Một ví dụ sinh động cho việc sống chung với rác mà tôi chứng kiến. Một cục nước đá to để ngay trên đống rác ven bờ biển, tôi cứ tưởng họ vứt cục đá đó đi, ai dè một lúc sau có một chiếc thuyền tấp vào bờ. Anh thanh niên rất nhanh, khệ nệ bưng cục nước đá lạnh lên thuyền, mặc dù đã nhìn thấy cục đá đặt ngay trên bãi rác. Vậy là tinh thần sống chung với rác là có thật.

Trẻ con ở đây chơi đùa bên rác, thậm chí vẫn vô tư nhảy xuống tắm biển quanh đó. Một bác lớn tuổi còn bảo mọi người sắp chuyển sang chỗ mới tái định cư nên vứt rác bữa bãi. Tôi ngại chẳng dám hỏi lại rằng sao mọi người có ý nghĩ như vậy. Chỉ thấy bác cũng thản nhiên, không mảy may ngại ngần về điều mình vừa nói, cũng chẳng chút trăn trở về những gì mắt thấy tai nghe.

Tôi ngồi lại, nhìn ra xa. Đám trẻ vẫn nô đùa đằng kia. Bác lớn tuổi ban nãy rời đi. Sóng vờn lên bờ, sóng nô đùa cùng với rác…

Càng đi càng thấy dọn dẹp rác là việc mất thời gian và công sức nhưng không khó, dọn dẹp ý thức xả rác bừa bãi khó hơn nhiều. Việc quy hoạch một khu tập kết rác phù hợp không khó khăn, chỉ là chính quyền và người dân có muốn làm hay không thôi. Tôi nán lại một lúc ở đây, nhìn đăm đắm ra cửa biển. Bãi Xép còn hoang sơ, nhưng rồi dần dần sẽ như Vũng Rô, như vịnh Vân Phong, lại tràn ngập rác… Mặt trời dần thu lại những tia nắng chói chang. Nắng tắt, nhiệt độ giảm, không khí cũng bớt ngột ngạt hơn. Đêm buông xuống và một ngày lại kết thúc. Ngày mai những đống rác kia lại cao hơn lên, sóng biển đánh mạnh vào bờ và rác lại theo đó đi ra biển. Một vòng tròn của dân số phát triển, quy hoạch xây dựng, nhiều người giàu hơn nhưng an sinh xã hội thấp đi. Tiền nhiều để làm gì? Liệu tiền nhiều có giúp chúng ta mua được cuộc sống hạnh phúc, an lành?