Đức Phật

Tháng Vesakha theo lịch Ấn Độ cổ đại là vào khoảng tháng tư tháng năm bây giờ. Bắt đầu sáu tháng nóng bức khó chịu nhất trong năm.

Bắt đầu vào mùa nóng thì hoàng hậu Maya cũng đến ngày sinh nở. Hoàng hậu chửa trâu, người ta bảo nhau, có mang mười tháng rồi mà vẫn chưa lâm bồn. Hoàng hậu lại đẻ con đầu lòng. Hoàng hậu lại đã bốn mươi tuổi. Thời tiết nóng bức làm tăng thêm sự phấp phỏng. Lẽ ra hoàng hậu đã thu xếp về bên kinh thành cha mẹ bà từ mấy ngày trước. Phụ vương của bà là đức vua của tiểu vương quốc láng giềng, cách chừng bốn dặm yojana, mỗi dặm yojana bằng mười cây số. Tập quán ngày ấy sản phụ phải sinh nở ở nhà của cha mẹ mình. Con gái lấy chồng là gả vào thiên hạ, nhưng dòng họ bên ngoại phải là nơi chứng kiến một thế hệ nữa ra đời. Maya đã nấn ná cho đến khi không thể trì hoãn được nữa. Cảm thấy sắp đến ngày khai hoa nở nhụy, bà mới bắt đầu khăn gói lên đường. Cỗ xe tứ mã chở bà đi trên con đường gập ghềnh. Một đoàn nữ tì chen chúc trên những cỗ xe ngựa. Một đoàn binh mã hộ tống. Đến Lumbini là được nửa đường. Cả một rừng cây sa la tươi tốt mời mọc nghỉ chân. Mà hoàng hậu Maya cũng cảm thấy không thể đi tiếp được nữa. Bà đang lả đi trên cỗ xe rung lắc không lấy gì làm dễ chịu. Vào đến trong vườn Lumbini, Maya muốn tắm. Bà biết ở đó có một cái ao trong vắt. Lần nào trên đường qua lại giữa kinh thành của chồng và kinh thành của phụ mẫu, Maya cũng dừng chân ngồi nghỉ bên cái ao này.

Đoàn hộ tống dừng ở ngoài xa. Đám nữ tì đóng cọc, dỡ những tấm áo sari dài mỗi cái sáu mét, giăng mắc nối giữa những chiếc cọc, che đủ một lối đi từ trên bờ xuống đến mép nước. Maya đi giữa hai hàng vải che ấy để xuống ao.

Nước mát hồi sinh cho Maya. Tắm xong thì bà đã thực sự sẵn sàng cho cuộc sinh nở. Đám nữ tì dìu bà về phía một gốc cây sa la cổ thụ. Lại quay màn che. Maya đứng ở tư thế hơi khom người, hai chân dang rộng. Một tay bà bám vào cành cây là xuống ngang đầu người. Lúc ấy sản phụ phẩm hạnh nào cũng hát, thay cho tiếng kêu than khóc lóc. Hát âm âm ư ư trong họng một giai điệu thanh nhạc không lời. Nhưng trong đầu sản phụ thì có lời. Ngọc Hoàng Indra hỡi. Thần Mặt Trời Surya, Thần Mặt Trăng Soma hời. Con cầu Thần Gió, con cầu Thần Mưa, con cầu Nữ Thần Sông Hằng linh thiêng cùng bao nhiêu chư vị trên trời, hãy ban cho con sức mạnh, hãy cho được mẹ tròn con vuông. Tiếng âm âm ư ư to dần lên, nhiều lúc như hụt hơi nức nở, nhiều lúc lên tới cao độ như một tiếng kêu thống thiết.

Cùng lúc Maya hát đến nốt cao nhất, như có một tia chớp phóng ra từ trong người, bà cũng gục luôn xuống. Đám nữ tì nhanh tay đỡ lấy cả mẹ cả con. Maya chìm ngay vào một cơn mê, không còn thấy không gian ngột ngạt, mọi thứ đã nhanh chóng dịu đi trong một màn đêm dày đặc. Hoàng tử mới chào đời thì hoàn toàn tỉnh táo. Trắng hồng bụ bẫm. Xứ Ấn da trắng như vậy thì cũng coi như tỏa hào quang.

Không cần thiết phải đi tiếp nữa. Đoàn hộ tống lập tức đưa hoàng hậu và hoàng tử mới ra đời quay trở về kinh thành Kapilavatthu.

Nhà vua vui mừng. Hoàng gia vui mừng. Cả kinh thành vui mừng. Dân chúng tụ tập ở quảng trường để xem mặt hoàng tử sơ sinh. Tự tay nhà vua đỡ hoàng tử trong hai cánh tay, giơ lên cao cho dân chúng nhìn thỏa nguyện.

Tiếng lành đồn xa. Tin vui truyền khắp nước cộng hòa của bộ tộc Thích Ca, sang cả những tiểu vương quốc láng giềng. Tin truyền đến những ẩn viện trong rừng sâu. Ẩn sĩ Asita, một bậc hiền triết, rời ẩn viện đến làm khách triều đình. Asita là người có biệt tài đoán định hậu vận. Ông xem xét vị hoàng tử mới sinh, nhận thấy đủ ba mươi hai quý tướng. Ông xem tướng mặt, tướng tay. Ông lập tử vi. Rồi ông trầm ngâm ngắm gương mặt hoàng tử thật lâu. Cuối cùng ông ngữa mặt nhìn trời, hai dòng nước mắt chảy lặng lẽ.

Nhà vua lo lắng hỏi:

- Thưa ẩn sĩ Asita, vì sao ngài khóc? Có điềm gì không lành hay sao?

- Tâu hoàng thượng. Ta khóc cho ta đó.

Asita ngừng lại một hồi lâu, rồi ông tiếp:

- Kinh thành Kapilavatthu hãy ăn mừng đi thôi. Một con người vĩ đại đã đến với thế gian này rồi đó. Tâu hoàng thượng, hoàng tử sẽ là một đại hoàng đế, danh tiếng của Người, vương quốc của Người sẽ trải rộng đến vô cùng. Người sẽ là một bậc quân vương tột cùng nhân trí dũng. Người sẽ mang đến hòa bình hạnh phúc cho toàn bộ thần dân trên khắp đất nước của mình. Asita lại ngừng giây lát. Uy tín của bậc chân tu khiến mọi người tin rằng không phải ông khen lấy lòng.

- Nhưng nếu hoàng tử không chịu ở lại kinh thành này thì Người còn muôn lần vĩ đại hơn. Người sẽ đi tìm chân lý và trở thành một bậc thầy lớn. Tâu hoàng thượng, suốt đời ta đi tìm kiếm chân lý, đặng tìm ra con đường giải thoát cho chúng sinh khỏi nỗi khổ đau, nhưng ta chưa tìm thấy. Ngọc vùi trong cát, phải đâu ai cũng có may mắn thấy được. Hôm nay ta đã gặp người thầy mà ta muốn học. Nhưng hỡi ôi khi Người có thể truyền dạy được thì ta không còn trên cõi đời này nữa. Thưa hoàng thượng, ta khóc cho ta đó.

Asita chắp tay đánh lễ trước vị hoàng tử nhỏ. Ông cúi xuống chạm tay vào bàn chân hoàng tử, biểu họ sự tôn kính cao nhất. Rồi ông quay người, lặng lẽ ra khỏi hoàng cung.

Lễ đặt tên tưng bừng. Rất nhiều vị giáo sĩ Bà La Môn làm lễ chúc phúc cho hoàng tử. Tất thảy tán đồng một cái tên đặt cho hoàng tử và xướng lên nhiều lần. Siddhattha. Phúc Tải. Người mang đến mọi phúc lành. Siddhattha. Người con của đẳng cấp tướng lĩnh. Người kế vị ngôi báu trong tương lai.

Ngay khi nghe ẩn sĩ Asita phán đinh tương lai của hoàng tử, nhà vua thầm nghĩ con trai mình sẽ có một số phận hoàn toàn tự nhiên. Trước hết, chàng sẽ là một hoàng đế vĩ đại. Khi về già, hoàng đế sẽ trở thành một ẩn sĩ uyên bác như Asita. Tuần tự một cách hợp lý. Xem ra một thứ đều hanh thông ở con đường trước mặt.

Hoàng hậu Maya không thể dự lễ đặt tên cho con trai. Bà bị hậu sản. Ngự y và bao nhiêu thầy thuốc từ các nơi được mời đến cứu chữa. Nhưng hoàng hậu tự thấy không thể chống chọi được. Bà gọi người em gái là Pajapati đến:

- Thế là trời không cho ta ở lại chăm sóc con mình. Âu cũng là số phận.

- Chị đừng nói gở.

Pajapati phải nén một tiếng khóc.

- Em hãy chăm sóc hoàng nam như con trai mình. Em cũng hãy thay ta chăm lo cho nhà vua. Đến giờ ta phải đi rồi.

Hoàng hậu. Maya từ giã cõi đời. Một tuần sau khi sinh hoàng tử Siddhattha.

* *

Thời thơ ấu, hoàng tử được hưởng đầy đủ tình cảm cha mẹ. Người em gái của hoàng hậu Maya giữ lời hứa bà chăm sóc hoàng tử như con mình dứt ruột đẻ ra.

Hoàng tử lớn lên thành một trang thiếu niên khôi ngô tuấn tú. Ham hiểu biết. Chàng lĩnh hội nhanh chóng kiến thức mà các vị đạo sư truyền giảng. Đủ cả bốn bản kinh Vệ Đà. Đủ cả kiến thức triết học, thần học. Đủ cả kiến thức thế học, bao gồm chính trị và luật pháp. Đủ cả kiến thức y khoa và các môn khoa học khác.

Cũng giống như mọi trang nam nhi thuộc đẳng cấp tướng lĩnh vũ sĩ, hoàng tử được học kỹ năng chiến đấu, học võ nghệ, học sử dụng vũ khí và tổ chức chiến trận, học cưỡi ngựa, học điều khiển voi chiến. Chàng học tập chuyên cần. Nhưng không xuất sắc. Trên thao trường, chàng có cách thực hành bài tập riêng. Thay cho việc bắn cung vào một mục tiêu di động là con chim đang bay, chàng chỉ chấp nhận bắn tên vào một mũi tên người khác bắn lên trời. Thay cho việc phóng lao vào một con dê, chàng chỉ chịu phóng lao vào hình nộm di động. Một trận đấu kiếm với người bạn học khiến tay bạn chảy máu cũng làm cho hoàng tử xuýt xoa mãi.

Chàng luôn mong cho chóng hết giờ học binh pháp. Thực hành đầy đủ như để cho nó chóng xong. Chàng mong ngóng đến giờ triết học, được đàm đạo với các đạo sư. Thời gian rảnh rỗi, chàng chỉ phóng ngựa ra những cánh đồng hoặc ngang qua những cánh rừng trong nước cộng hòa của cha chàng. Cũng có khi chàng theo phụ vương đi thăm viếng các vị tiểu vương láng giềng, về thăm cả hai đại vương ở vương quốc Kosala và Magadha. Đến đâu chàng cũng tránh chỗ đông người. Chỉ đi tìm một chỗ vắng vẻ giữa thiên nhiên mà ngồi một mình. Một mình. Ngay trong kinh thành của vua cha, chàng cũng có khi ngồi thần ra hàng giờ. Những con chim xuống đậu trên vai chàng như đậu trên cành cây. Những con sóc đất nhí nhảnh chạy qua chạy lại ăn những hạt ngũ cốc trên bàn tay chàng đang xòe ra. Những đàn khỉ, những đàn hươu nai cũng thản nhiên qua lại trước mặt chàng. Những chú chim công thì điềm nhiên biểu diển vũ điệu xòe đuôi trong bóng mát trưa hè.

Một buổi, hoàng tử đang ngồi trầm tư thì có một đàn thiên nga bay ngang qua. Một mũi tên lao vút lên. Một con thiên nga trắng rơi xuống ngay trước mặt hoàng tử. Chàng chạy tới, bẻ mũi tên xuyên qua cánh nó để rút mũi tên ra, rồi ấp vạt áo cầm máu cho con thiên nga.

Cùng lúc một chàng trai tay cầm cung tên chạy vào vườn. Đó là Devadatta, em họ của hoàng tử. Chàng phát hiện ra con chim bị mình bắn rơi đang nằm yên trong vạt áo của người anh họ. Devadatta đòi Siddhattha dứt khoát không trả. Cuộc cãi vã đã tới hồi gay gắt.

Cuối cùng Siddhattha bảo:

- Khi hai người lớn bất đồng về một vấn đề nào đó họ đem nhau ra tòa. Vậy thì chúng ta cũng sẽ giải quyết việc này ở trước tòa.

Devadatta không thích cách giải quyết như thế, nhưng biết đâu đó là cách duy nhất khiến chàng có thể lấy lại được con thiên nga. Hai chàng trai mang con chim ta triều. Lần lượt từng người tâu trình lại sự việc. Có đôi ba quan thượng thư không nén nổi tiếng cười. Xem kìa, hai chàng trai làm cả triều đình vướng bận vì một con chim nhỏ.

- Không phải chuyện vặt đâu.

Nhà vua khoát tay nói với các vị thượng thư.

- Cả hai đều là người trong hoàng tộc. Ta vui mừng vì những người cầm quyền tương lai đã bắt đầu làm quen với cách thức làm việc trong triều. Hãy cho bắt đầu phiên xử. Nhưng xử thế nào đây? Quan thì nói con thiên nga là của Devadatta vì chàng đã bắn rơi nó. Quan lại bảo Siddhattha mới là người được quyền sở hữu vì đã nhặt được con chim. Rốt cuộc, tất cả phải quay về phía một nhà hiền triết mới đến làm khách của triều đình, nãy giờ vẫn ngồi yên lặng. Họ xin ở nhà hiền triết một lời phân xử.

- Tất thảy mọi người đều coi mạng sống của mình quý hơn bất cứ thứ gì trên đời. Vậy con thiên nga thuộc về người cứu mạng nó, chứ không thuộc về người cướp mất mạng sống của nó.

Nhà hiền triết bảo.

Mọi người ngồi im. Trong triều thời ấy, im lặng là tán đồng.

* *

Vị hoàng tử dịu hiền càng được mọi người yêu mến bao nhiêu thì càng làm cho nhà vua lo lắng bấy nhiêu. Con trai ta quá lành và quá nhạy cảm. Ta muốn chàng trở thành một hoàng đế vĩ đại mà hoàng đế thì phải lạnh hơn một chút, bớt nhạy cảm hơn một chút. Điều làm cho nhà vua lo nhất là hoàng tử sẽ sớm rời hoàng cung để sống một cuộc đời cô đơn như ẩn sĩ Asita. Vua mời các quan thượng thư đến để nghe ý kiến của họ.

Một người thưa:

- Tâu bệ hạ, hoàng tử ngồi mơ tưởng đến một thế giới khác chỉ đơn giản là vì chàng không có một chút gì gắn bó với cuộc đời trần thế này. Xin hãy kiếm cho chàng một người vợ, cho chàng những đứa con, thế là chàng sẽ hết mơ mộng. Chàng sẽ ham thích việc trị nước an dân.

Nhà vua cho đó là ý kiến hay. Một bữa đại tiệc được tổ chức tại hoàng cung. Tất cả các công chúa tuổi cập kê của các tiểu vương láng giềng đều được mời dự. Đi cùng họ là các hoàng thân quốc thích, các công tử tiểu thư, thật là dập dìu tài tử giai nhân. Bước chân vào hoàng cung, các nàng công chúa lần lượt được đưa thẳng đến cho hoàng tử đang ngồi bên một chiếc bàn bày rất nhiều đồ trang sức. Hoàng tử ban tặng mỗi người một món đồ nữ trang làm kỷ niệm. Người cuối cùng là công chúa Yasodhara, con gái một nhà vua láng giềng. Nàng không đẹp lộng lẫy như những công chúa khác, nhưng dịu dàng và có duyên thầm. Hoàng tử cảm mến ngay vẻ đẹp thầm kín của nàng. Chàng lặng nhìn công chúa hồi lâu, quên mất mình cần phải làm gì.

- Thưa hoàng tử, chàng không còn tặng vật nào dành cho thiếp sao?

Lâu sau, công chúa nhắc.

Hoàng tử giật mình, nhìn xuống mặt bàn. Quả thật, không còn gì cả.

Một chút lúng túng. Một chút ngượng ngùng. Bất ngờ với tất cả quan khách và bất ngờ với chính mình, hoàng tử tháo chiếc nhẫn duy nhất trên tay trao cho công chúa Yasodhara. Việc chọn vợ cho hoàng tử xem như đã hoàn tất. Nhưng phụ vương của công chúa Yasodhara chưa hẳn đã bằng lòng với một chàng rể có vẻ không chuyên tâm binh pháp võ nghệ. Lại còn vì rất nhiều trang tuấn kiệt cũng muốn lấy công chúa làm vợ. Vị nhạc phụ tương lai đòi hoàng tử Siddhattha phải tham dự một cuộc thi tài. Chàng chấp nhận thi tài. Chàng chuyên chú thực hiện được hết thảy những yêu cầu của một cuộc thi. Vòng cuối cùng. Một con ngựa hoang được dẫn ra sân. Con ngựa chưa hề được thuần hóa, chưa một ai có thể leo lên lưng. Mắt nó vằn lên. Bờm dựng đứng. Mép sùi bọt. Nó hí lên man dại, tung vó đá bất cứ một chàng trai nào mon men lại gần. Một chàng trai can đảm đã nhảy phắt được lên lưng con ngựa, nhưng trong nháy mắt đã bị nó hất nhào xuống đất.

Đến lượt hoàng tử Siddhattha. Chàng tiến được tới bên con ngựa hoang, vỗ về và xoa nhẹ lên mình nó. Hình như vừa vỗ về chàng vừa thủ thỉ tâm tình bằng chính ngôn ngữ của loài vật mà chỉ có chàng mới biết. Con ngựa bình tĩnh trở lại. Hiền ngoan trở lại. Rồi nó để cho hoàng tử ngồi lên lưng, như mang một người bạn mà chạy mấy vòng quanh sân thi tài, trước ánh mắt kinh ngạc của những người có mặt.

Lễ cưới được cử hành linh đình. Năm ấy hoàng tử Siddhattha mười sáu tuổi.