Đức Phật

Phật dẫn theo giáo đoàn của mình đi nhiều nơi trên khắp tiểu lục địa. Nhiều người quy y gia nhập giáo hội. Nhiều người xin làm tín đồ tại gia. Đến vùng nào Phật cũng bỏ thời giờ tiếp dân chúng muốn xin lời chỉ bảo. Mỗi người mỗi nghề. Mỗi người mỗi cảnh. Tùy theo nghề nghiệp hoặc cảnh ngộ của họ mà Phật thuyết giảng. Thiết thực với từng người. Lại thêm kinh nghiệm bổ ích cho các nhà sư cao trọng trong giáo đoàn.

Một người đàn bà mang đứa con vừa chết tìm đến Phật. Nàng đã phát điên phát cuồng lên và có người mách hãy thử tới gặp Phật, nghe nói những bậc hiền nhân thường có nhiều phép lạ.

- Thưa Đấng Giác Ngộ, xin Người hãy làm cho con thiếp sống lại.

Phật nhẹ nhàng trả lời:

- Ta có thể giúp nàng, nhưng ta cần một hạt muối lấy trong một gia đình không có người chết bao giờ. Nàng hãy đi xin hạt muối ấy về đây cho ta.

Người đàn bà mụ mẫm vì đau khổ vội vàng đi tìm. Tìm mãi mà chẳng thấy gia đình nào chưa hề có người chết. Nàng bất chợt tỉnh ra. Cuối chiều, nàng quay trở lại.

- Hôm nay con đã hiểu ra rằng con không phải là kẻ duy nhất mất người mình yêu quý. Chiều nay con đã đem đứa con đi hỏa táng. Giờ thì con trở lại đây, để nghe Người dạy.

Phật bảo:

- Thế là nàng đã học được rất nhiều: Sớm hay muộn cái chết cũng sẽ đến với tất cả mọi người. Nhưng nếu như nàng hiểu được chân lý, thì nàng sẽ được sống trong an lạc và sẽ chết trong an lạc.

Người đàn bà được giác ngộ.

Nhưng không phải ai cũng sẵn lòng nghe Phật thuyết giảng.

Một ngày, Phật đi giáo hóa trong thành Rajagaha. Một người theo đạo Bà La Môn xông đến rủa xả liên hồi.

- Ngươi không có quyền dạy dỗ ai cả. Ngươi cũng ngu ngốc như mọi người mà thôi, chỉ có điều ngươi biết che đậy sự ngu dốt của mình. Ngươi chỉ là kẻ tà đạo lừa đảo. Người đàn ông này quá tức giận vì có đứa em trai mới đi theo Phật. Cả gia tộc của ông ta xao xác. Bản thân ông ta không thể chấp nhận việc ông ta coi là tày trời. Phật bình thản hỏi người đang la hét tức giận:

- Hãy nói cho ta biết, ngươi có hay mời bạn bè người thân đến nhà ăn uống hay không? Trong cơn giận dữ, người đàn ông bỗng trở nên lúng túng.

- Chuyện này liên quan gì đến việc ta đang đối mặt với ngươi?

- Có đấy. Nếu khách khứa đến nhà ngươi mà lại không đụng đến thức ăn ngươi bày ra, thức ăn ấy sẽ thuộc về ai?

Người đàn ông im lặng một hồi. Ông ta trả lời mà chưa rõ ngươi đối thoại sẽ đưa mình tới đâu:

- Hỏi gì mà lạ? Thì thức ăn ấy vẫn thuộc về ta, chứ còn của ai nữa.

Phật mỉm cười:

- Thưa rằng rất đúng. Cơn tức giận của ngươi cũng vậy. Ngươi tức giận với ta, mà ta không hề bị tác động, thì cơn giận ấy sẽ ở lại với ngươi. Thế rồi ngươi là kẻ duy nhất cảm thấy tức tối, chứ không phải ta. Ngươi đã tự làm tổn thương mình rồi đó.

Có lần xảy ra xung đột giữa nước cộng hòa Sakya và bộ tộc Koliya. Dòng song Rohini chảy qua lãnh thổ hai đất nước này, cung cấp nước ăn và nước tưới cho cả hai bên. Nhưng một năm hạn hán, mực nước sông xuống thấp chưa từng có. Một nước ở phía trên nguồn đóng cửa đập, không cho sông chảy xuống hạ lưu vào lãnh thổ nước kia. Xung đột xảy ra. Một bên tìm cách xâm nhập vào lãnh thổ bên kia để phá đập nước. Bên kia tăng cường quân đội bảo vệ đập. Nguy cơ sắp dẫn đến một cuộc chiến tranh.

Phật đang đi giáo hóa trong vùng. Người cho mời cả hai nhà vua đến đàm luận. Sau cuộc diện kiến, cả hai đều từ bỏ việc gây chiến. Đạt được một thỏa thuận phân chia công bằng nguồn nước. Hai nhà vua không dừng lại đó. Họ mời Phật ra thuyết giảng trước dân chúng hai nước. Phật đứng chính giữa đập nước. Hàng nghìn nhà sư có mặt. Sắc áo vàng của các nhà sư sáng rực hai bên bờ sông. Hàng vạn người dân có mặt. Người đông như hội chen chúc để được thấy mặt nhà hiền triết.

Phật giảng:

- Không có máu chảy qua tim, con người sẽ chết. Không có nước, con người cũng chết. Nếu chỉ giữ được nước mà người đã chết thì nước không làm nên nhân mạng. Nếu còn có máu chảy trong người, con người còn sống thì còn làm ra nước, tìm ra nước. Nước sông quý thì quý thật, nhưng nước chẳng quý bằng máu.

Sau bài giảng, đập nước được mở trong tiếng reo hò của dân chúng hai bên. Một năm khác, nông dân bị mất mùa, đói kém. Các nhà sư đi khất thực đôi khi phải về không. Phật về phía nam thành Rajagaha, rẽ vào một làng nhỏ vị chúa đất đang phân phát cháo sữa cho nông dân. Phật cũng đứng vào hàng. Nhận ra vị khất sĩ, vị chúa đất Bà La Môn tỏ vẻ thiếu cảm thông với một triết thuyết mới. Ông ta bảo:

- Ta phải cày bừa gieo trồng cấy hái mới có được miếng ăn. Hỡi khất sĩ, ngài cũng phải gieo trồng đi đã rồi mới được nhận phần thức ăn cho mình.

Phật bảo:

- Này vị Bà La Môn, ta cũng cày bừa gieo hạt, xong rồi ta mới ăn đấy.

Về chúa đất ngạc nhiên:

- Ngài nói gì vậy? Ta đâu có thấy các ngài cầm cày cầm cuốc bao giờ?

Phật đáp:

- Ta gieo hạt giống đức tin, chiếc cày của ta là trí tuệ, tinh lực của ta là con bò kéo cày, thành quả lao động của ta là Sự Bất Tử. Bất cứ ai làmđược việc ấy thì sẽ thoát khỏi moi khổ đau.

Vị chúa đất bỏ chiếc muôi gỗ vào trong nồi cháo, chắp hai tay tỏ ý đã hiểu. Lúc này ông ta mới xin được cúng dường phật một bát cháo. Phật từ chối. Chỉ nhờ tài hùng biện mà đạt được tặng vật thì tặng vật ấy không phải là món khất thực chân chính. Thí chủ cũng không nhờ đó mà được phúc đức. Tuy vậy, bát cháo sữa đã bị từ chối cũng không thể dùng vào việc gì được. Người Bà La Môn có phẩm hạnh sẽ không ăn mà cũng không thể đem bát cháo ấy cho nông dân. Vị chúa đất chọn cách thả bát cháo xuống dòng suối ở gần bên. Ông ta trở thành bạn của giáo hội và từ đó thường xuyên cúng dường cho các khất sĩ.

Dân chúng theo đạo Bà La Môn vẫn duy trì tập quán giết gia súc để cúng tế thần linh. Người ta cho rằng cúng tế sẽ làm cho các vị thần hài làng, các thần sẽ ban cho con người của cải, những cơn mưa có ích cho mùa vụ hoặc biến mọi ước nguyện thành sự thật.

Tới đâu Phật cũng khuyên mọi người không nên giết súc vật để cúng: tế. Có người tức giận phản ứng:

- Các sách kinh của chúng ta đều nói rằng giết súc vật để cúng thần là đứng đắn. Sao ngài dám dạy khác đi như vậy?

Phật đáp:

- Mọi sinh linh đều muốn bảo tồn sự sống của mình. Chúng ta cũng thế. Vậy nếu ta giết một con vật thì quả là ích kỷ. Ta sẽ không tìm thấy điều gì ngoại trừ nỗi bất hạnh.Nhưng nếu ta cư xử bằng tình thương và lòng tốt đối với mọi sinh linh, thì chính các vị thần lại phải phụng thờ ta đó.

Nhiều người bỏ tập quán giết súc vật để cúng tế phật truyền bá một hình thức ẩm thực mới chỉ ăn rau quả thực vật. Ảnh hưởng của Phật giáo trong việc ăn chay trường tồn suốt mấy nghìn năm. Việc ăn chay còn ảnh hưởng ngược trở lại với đạo Bà La Môn, tiền thân của đạo Hindu, đến tận ngày nay đa số tín đồ Hindu vẫn duy trì việc ăn chay.

Thời bấy giờ, trên khắp tiểu lục địa, người ta có một tinh thần khoan dung và rộng lượng đối với tôn giáo. Hiếm khi có chuyện xích mích hoặc xung đột giữa các tôn giáo. Mỗi người có thể tùy ý lựa chọn đức tin, có thể chuyển từ một tôn giáo khác sang Phật giáo mà không bị thành kiến không bị bài xích. Tuy nhiên không phải không có chuyện dè bỉu dèm pha. Ngay trong giáo hội của Phật cũng có người tỏ ý coi thường những giáo sĩ của các tôn giáo khác. Tất thảy đều không đạt đến tầm của Phật. Có lần trong khi đàm đạo, một đệ tử buột miệng gọi Người là bậc thầy vĩ đại nhất trên thế gian. Phật bèn hỏi lại:

- Hãy nói ta nghe, con đã gặp tất cả những người thầy vĩ đại trên đời này chưa?

- Tất nhiên là chưa, thưa Đấng Giác Ngộ.

- Con có biết tất cả những bậc thầy đang sống, tất cả những người sẽ sinh ra trong tương lai hay không?

- Thưa rằng không.

Vậy con chẳng có lý do gì để nói ta là người thầy vĩ đại nhất. Nếu như con thấy lời dạy của ta là đúng đắn thì tốt nhất con hãy thực hiện theo lời dạy ấy, chứ đừng tốn công ca ngợi ta. Rồi Phật kể cho các đồ đệ biết rằng Người cũng có nhiều lần mắc sai lầm, đã bỏ phí sáu năm trời tu khổ hạnh để tự hủy hoại thân mình. Những sai lầm đó, lẽ ra không nên kể cho ai hay, nếu như Người muốn được đồ đệ coi như bậc thánh. Nhưng điều Phật muốn là sẽ không có ai lặp lại sai lầm của Người.

Lần khác, Người hỏi một học trò:

- Người ta có bao giờ mua vàng mà không thử chăng?

- Thưa không, biết đâu đó là vàng giả, và người ta sẽ bị mất tiền.

- Thế thì với những lời dạy của ta cũng vậy. Các con đừng bao giờ nghĩ rằng ta nói ra điều gì cũng đúng. Hơn thế nữa, các con phải tự mình kiểm tra xem lời dạy đó có đúng hay không, có hợp với mình hay không, bởi có điều hợp với người này mà không hợp với người khác.

Một đệ tử luôn phê phán các giáo sĩ Bà La Môn khổ hạnh, chê bai các giáo sĩ lõa thể của một tôn giáo mới là đạo Jain. Phật bảo:

- Đừng phê phán những người thầy khác, đừng cho rằng họ dạy không đúng. Trên đời này có rất nhiều người thầy lớn. Họ có cách của mình để cứu giúp con người. Vậy nên việc của các con không phải là phê phán người khác. Việc của các con là tìm kiếm hạnh phúc và giúp đỡ người khác cùng tìm kiếm.