Đức Phật

Một mùa mưa, Phật đến ngụ tại tinh xá gần kinh đô Kosambi của tiểu vương quốc Vamsa. Xứ sở được dòng sòng Hằng và sông Yamuna bao bọc, đồng ruộng xanh tươi trù phú. Phật muốn nhân dịp này để khai sáng cho dân bản địa. Người cũng muốn diện kiến để đàm đạo và tranh thủ cảm tình của vua Udena.

Nhưng vua Udena là người thực dụng. Ông không quan tâm nhiều đến những triết thuyết mà ông cho là làm đau đầu. Ông luôn ngờ vực rằng tất thảy những ai đến gần ông đều để cầu tài cầu lợi. Thực sự là giáo đoàn của Phật ở Kosambi cũng không thanh sạch và đoàn kết cho lắm. Một nhà sư sau khi vào thành khất thực, lúc trở ra đã ngã lăn quay ngay trước cổng thành. Ông ta say.Ở mỗi nhà cư sĩ ông ta đã uống một chén rượu dừa. Ông ta nằm lăn lê trước cổng thành hồi lâu. Một toán pháp hữu trông thấy, chật vật lắm mới khiêng được ông ta lên một chiếc xe bò, nhờ chở về tinh xá. Trẻ con và đám thợ rỗi việc kéo theo đến tận tinh xá trêu chọc bình phẩm. Lại nữa, giáo đoàn đang chia rẽ thành phe cánh và tranh cãi về những chuyện không đâu. Tin tức này đến tai vua Udena làm ông càng ngại một tôn giáo mới mẻ ông chẳng hiểu ra sao. Ngay chính trong hoàng cung, vua Udena đang chưa tìm ra cách giải quyết xích mích giữa hoàng hậu và một quý phi. Lại cũng dính dáng đến Phật giáo. Hoàng hậu Samavati là một tín đồ của Phật. Quý phi Magandiya có lẽ cũngkhông căm ghét Phật đến thế, nàng chống đối chỉ vì tình địch của mình tỏ lòng thành kính. Quý phi mới được vua rước vào hoàng cung, còn sắc nước hương trời. Nàng muốn loại trừ hoàng hậu để độc chiếm nhà vua, độc chiếm cả quyền lực. Một lần quý phi tâu với nhà vua:

- Thần thiếp không muốn mang tiếng là đàn bà ghen ghét tầm thường. Thần thiếp chỉ muốn đắc lực giúp cho đức vua luôn vang danh là người đèn giời đuốc bể, thấu suốt mọi chuyện trong cung ngoài cõi.

Vua bảo:

- Ta cho phép nàng thấy gì cứ nói.

Quý phi chắp tay gục đầu đắn đo một hồi mới nói được:

- Thần thiếp thấy hễ khi nào vị giáo chủ được gọi là Đấng Giác Ngộ kìa đi ngang là hoàng hậu lại đến bên cửa sổ dõi theo cho đến lúc ông ta khuất dạng. Có phải là hoàng hậu ăn phải bùa mê thuốc lú hay chăng? Nếu là đức tin chân chính thì thiếp không dám nói. Quả thực cửa sổ cung hoàng hậu hướng ra ngoài đường. Bà cúng thường đứng trong cửa sổ chắp tay đánh lễ mỗi khi Phật đi qua. Người không hề biết có một tín đồ đang đứng khuất bên cửa sổ. Người chỉ biết hoàng hậu thảng hoặc có đến nghe giảng bài tại tinh xá.

Vua Udena theo dõi và thấy điều quý phi tâu là có thật ông giận dữ truyền lệnh lấy gạch bịt kín cửa sổ phòng hoàng hậu. Ông cho như thế là dẹp được mọi sự tơ tưởng viển vông. Song liên tiếp nhiều chuyện được quý phi tâu bày. Hoàng hậu lúc cúng dường đã làm như vô tình cầm tay Phật. Vị giáo chủ tuổi ngoài ngũ tuần vẫn còn đẹp đẽ ngời ngời. Hoàng hậu vẫn để tâm để trí hoàn toàn vào cái tinh xá kia. Đỉnh cao của vụ việc là quý phi báo cho nhà vua biết hoàng hậu giấu một con dao nhỏ dưới gối vào hôm vua dự định sẽ ghé lại mây mưa. Quả tang.

- Con dao này chắc không phải để hậu bổ cau?

Vua không giấu được giọng mỉa mai.

- Thưa không, con dao này không phải của thiếp.

Hoàng hậu đáp.

- Vậy ta biết tin ai đây? Hoàng hậu hay con dao này?

- Xin đức vua đèn giời soi xét. Có tâm đức của thiếp chứng thực. Có các thẩn linh chứng giám.

Nhà vua cười nhạt. Ông cầm con dao bỏ đi.

Thần linh chứng giám. Được, nếu quả thực chư thiên chứng giám thì hoàng hậu sẽ qua được thử thách. Sẽ rõ trắng đen ngay tức thì.

Hình phạt thử thách cho hoàng hậu là bà phải chịu một mũi tên nhắm vào mình. Hoàng hậu bị buộc phải đứng dưới gốc một cây vô ưu. Nhà vua đứng cách bà năm chục bước chân. Vua rút một mũi tên lắp vào cây cung, nhằm vào hoàng hậu mà bật lẫy. Vút. Mũi tên lao đi. Hoàng hậu mở to mắt nhìn nó bay tới. Người yếu bóng vía đã phải hét lên né tránh. Hoàng hậu thì vẫn đứng yên. Phập. Mũi tên cắm vào thân cây vô ưu, mãi không hết run rẩy. Mũi tên là lời phán quyết của chư thiên. Kẻ có tội thì ắt đã trúng tên. Hoàng hậu vô sự. Hoàng hậu không có tội. Không lâu sau, một đêm cung hoàng hậu bị hỏa hoạn. Cứu được nhiều người nhiều đồ. Chỉ có hoàng hậu là không cứu được. Nhìn cái xác cháy đen của hoàng hậu, một cấm vệ canh gác đêm ấy hoảng loạn sụp xuống khai ra bằng hết. Hắn sám hối. Chính là quý phi đã sai hắn đốt cung hoàng hậu.

Mười mấy kẻ đồng mưu trong cung bị tội chém đầu. Quý phi cũng bị chém đầu. Nhà vua thiếu thiện cảm với giáo hội của Phật. Nhưng các vương tôn công tử, các phi tần không vì thế mà từ bỏ cơ hội tìm đến tinh xá. Có lần, một hoàng hậu khác cùng các cung phi lẻn đi nghe Phật thuyết giảng. Hay tin, vua Udena nổi trận lôi đình.

- To gan thật. Khá khen cho các người. Vị giáo chủ ấy là gì vậy mà khiến các người u mê cuồng tín? Ta sẽ quăng Đấng Giác Ngộ của các người vào tổ kiến lửa giữa rừng cho mà xem.

Có thể nhà vua đã không chỉ dọa nạt nếu như không nghĩ đến trưởng nam của vị quốc sư trong hoàng cung. Chàng Pindola con trai ông quốc sư đã trở thành nhà sư khất thực. Rồi con trai nhà vua, hoàng tử Boddhi Raja cũng tự nguyện đứng ra hỗ trợ cho giáo hội.

Tình hình đã bất lợi và các nhà sư ở Kosambi lại còn thêm dầu vào lửa. Phật hổ thẹn vì vụ việc nhà sư say rượu quấy phá ở nơi công cộng. Người ban lệnh cấm rượu. Lệnh từ đó áp dụng cho toàn thể giáo hội, không một ngoại lệ. Luật giáo hội còn quy định hễ chú tiểu vi phạm luật cấm uống rượu thì sẽ bị tước quyền thọ lễ chính thức trở thành nhà sư.

Chưa hết. Các nhà sư ở Kosambi còn bị cuốn vào một cuộc cãi vã kéo dài gần hai. năm trời. Bắt đầu từ việc một buổi sáng ở nhà vệ sinh. Theo tập quán, người ta dung một gáo nước sau khi đi vệ sinh. Một nhà sư phát hiện cái gáo nước rửa ở nhà vệ sinh chưa đổ hết nước, cũng không úp lại theo quyđịnh. Ông ta điều tra và tìm được thủ phạm. Chuyện nhỏ. Đạo hữu chưa đổ hết gáo nước này đi phải không. Phải, ta chưa đổ hết. Đạo hữu có thấy đây là lỗi vi phạm vệ sinh chung không? Ta không thấy lỗi lầm gì hết.

Xung khắc bắt đầu. Vụ việc được đưa ra hội đồng quản trị của giáo đoàn. Hội đồng phán quyết vị sư kia phạm lỗi. Nhà sư bị tạm nghỉ học. Nhà sư bi kỷ luật có nhiều bạn bè người thân trong đám tín đồ ở địa phương. Họ kéo nhau đến khiếu nại quyết định kỷ luật. Chỉ một hành vi bất cẩn mà phải bị đình chỉ tu học là kỷ luật quá nặng. Phái ủng hộ kỷ luật cũng kéo ra đấu khẩu. Lời qua tiếng lại một hồi thì dẫn đến thượng cẳng chân hạ cẳng tay. Đánh đấm túi bụi. Cả giáo đoàn phải xúm lại lôi cả hai bên ra, mỗi bên một nơi.

Chuyện đến tai Phật. Người lệnh cho cả hai bên ngồi xuống họp lại. Cả hai bên đều phải suy xét cho hết nhẽ. Không được để cho bất hòa gây chia rẽ giáo hội.

Xung đột không chấm dứt. Nó tiếp tục ngấm ngầm dai dẳng. Hòn đất ném đi hòn chì ném lại. Ăn miếng trả miếng. Những lời khích bác bị đáp trả bằng những tiếng sừng sộ đe dọa. Các nhà sư ôn hòa lại thỉnh cầu Phật hòa giải một lần nữa. Đến mức này, Phật biết không thể dùng lẽ phài mà khiến họ nghe ra được.

- Này các sư, thế là đủ lắm rồi. Không được đấu tranh, không được đấu khẩu, không được cạnh khóe, không được lý sự gì nữa.

Giữa đám người xung đột, một nhà sư nói hỗn:

- Xin giáo chủ cứ kiên nhẫn ngồi yên. Đấu tranh, đấu khẩu, cạnh khóe lý sự là việc của các đệ tử.

Phật kêu gọi mọi người yên lặng nghe người kể một câu chuyện mang tính ngụ ngôn. Miễn cưỡng nghe. Nghe xong lại rào rào lên cãi vã.

Phật buồn bực bỏ tinh xá ở Kosambi mà đi.

Một năm rưỡi sau, Phật đang ngụ tại tinh xá trước thành Savatthi thì hai phái xung đột cử người đại diện từ phương xa đến yết kiến. Xung đột giữa các nhà sư kéo dài khiến dân chúng Kosambi chê cười. Dần dà người ta bực bội. Các tín đồ tại gia không cung cấp lương thực cho giáo đoàn nữa? Không ủng hộ đỡ dầu gì nữa. Giáo đoàn Kosambi rơi vào tình trạng cạn kiệt lương thực.

Phật tiếp đại diện của cả hai phái.

Phái thứ nhất trình bày:

- Đệ tử phạm lỗi đã nhận lỗi bất cẩn. Đệ tử xin được Đấng Giác Ngộ và các pháp hữu tha thứ cho lỗi lầm đã phạm.

Phật chấp nhận. Người quyết định phục hồi chức vị cho nhà sư phạm lỗi.

Phái thứ hai nói:

- Các đệ tử có lỗi cố chấp xin được bỏ qua.

Phật giải thích quyết định phục hồi cho người hối cải. Đồng thời Người khẳng định quyết định kỷ luật ngày trước của hội đồng là đúng đắn. Phải kỷ luật nên nghĩ đến hòa hiếu mà công nhận quyết định phục hồi cho nhà sư bị kỷ luật.

Cả hai phái đều không bị mất thể diện. Họ bằng lòng với cách giải quyết của Phật. Tuy vậy, xích mích vẫn còn âm thầm kéo dài nhiều năm sau. Có lẽ vì chuyện ấy và vì sự khô đạo của vua Udena mà Phật chỉ ngụ tại tinh xá ở Kosambi có mỗi một mùa mưa suốt ba chục năm cho đến khi nhập diệt, Người không bao giờ quay lại Kosamhi, cũng như không đến một nơi nào trên vương quốc Vamsa của vua Udena nữa.