- 8 -

Bãi trống thành rừng cây

Một khoảng rừng trống. Tôi bước ra đó, đứng dưới tán một cây bạch dương. Ôi chuyện gì đang xảy ra thế này! Những cây vân sam non, cây nọ nối tiếp cây kia theo nhau san sát tiến ra bỗng tất cả dừng khựng lại bên rìa bãi trống rộng. Ở phía đối diện bên kia của bãi trống cũng là những cây vân sam non, chúng cũng dừng lại, không dám tiến lên nữa. Và vậy là xung quanh toàn bộ bãi rừng trống là những cây vân sam cao lớn, xanh rì, mỗi cây đẩy ra phía trước mình một cây bạch dương. Khắp mặt bằng của bãi rừng trống rộng lớn nổi lên ngổn ngang những đống gò xanh. Đó đều là công trình từ hồi nảo hồi nào của đám chuột dũi nay rêu đã phủ kín. Rồi những hạt giống rơi xuống các gò đống chuột dũi ấy và những cây bạch dương ra đời; còn dưới tán lá bạch dương, trong sự chở che như của người mẹ khỏi giá băng và nắng gắt một mầm vân sam non nớt ưa bóng râm đã mọc lên. Và cứ thế, những cây vân sam cao lớn, không dám tự mình đưa những đứa con của mình ra ngay nơi bãi trống, đã gửi chúng nương bóng tán bạch dương, và nhờ sự chở che của bạch dương dần dần vượt qua bãi trống.

Rồi một số năm tháng nào đó cần đủ cho loài cây trôi qua, toàn bộ khoảng rừng trống sẽ mọc đầy những cây vân sam; còn mẹ nuôi bạch dương sẽ lụi tàn dần trong bóng râm của chúng.

Cư trú trong rừng

Chúng tôi tìm thấy một cây liễu hoàn diệp có chiếc tổ cũ của chim gõ kiến, giờ đây được một đôi chim sáo chọn làm nhà ở. Chúng tôi còn thấy một bộng cây cũ kĩ vuông vắn chắc hẳn là của chim gõ kiến đen, và một khe dài hẹp trên thân cây, từ đó nhảy ra một chú sẻ đồng.

Chúng tôi tìm thấy trên hai cây vân sam hai chiếc tổ sóc tròn đan bằng những mảnh cành mềm thẫm màu mà từ dưới trông lên bạn sẽ không nhận ra được. Cả hai chiếc tổ nằm trên hai cây vân sam có độ cao trung bình, vậy nên trong khắp khu rừng rộng lớn này tầng giữa là vương quốc do những con sóc chiếm giữ. Chúng tôi bắt gặp một chú sóc ở phía dưới gốc và đuổi nó chạy ngược lên thân cây một quãng không cao lắm. Đến giờ sóc vẫn còn khoác trên mình lớp áo lông của mùa đông.

Những con diều hâu bay liệng trên các ngọn cây, chắc là tổ của chúng cũng gần đâu đó. Chú quạ cảnh giới vừa kêu vừa thực hiện vòng bay tuần tiễu cách tổ của mình chừng nửa cây số.

Một nàng gà lôi mái nhanh không thể tả bay vụt qua và thoát khỏi cú vồ của con ác điểu đuổi bắt nó. Trượt mất mồi ngon, kẻ đi săn thất vọng đậu xuống một cành cây. Nó có cái đầu trắng: có lẽ đó là con chim cắt lớn hoặc là chim ưng.

Việc tìm bộng cây của chim gõ kiến cũng giống như tìm nấm vậy: lúc nào bạn cũng phải căng mắt lên nhìn hai bên phía trước mặt, và đưa ánh nhìn xuống thấp và thấp dần, mặc dù bộng cây của chim gõ kiến tất nhiên là ở trên cao. Sở dĩ như vậy là vì lúc này đang vào mùa chim gõ kiến bắt đầu khoét tổ và làm rơi những đám mạt gỗ sáng màu xuống nền đất hãy còn đen thẫm chưa kịp phủ sắc xanh của cỏ. Và theo dấu những đám mạt gỗ đó bạn sẽ biết con chim gõ kiến chọn cây nào cho mình. Rõ ràng việc chọn được một cây thích hợp với nó không hề dễ dàng: ta rất hay thấy cạnh bộng cây, chim gõ kiến đã khoét có những bộng cây khác còn dở dang trên cùng một thân cây hay ở những cây bên cạnh. Đáng chú ý là phần rất lớn các bộng cây chúng tôi phát hiện được đều nằm dưới những mũ nấm liễu hoàn diệp. Chúng làm vậy để tránh mưa hắt vào tổ hay chính cây nấm đã chỉ cho chim gõ kiến vị trí thuận lợi có thớ gỗ mềm dễ khoét, - đến giờ chúng tôi vẫn chưa thể khẳng định được điều này.

Cái thú vị là có những bộng tổ chim gõ kiến nằm trên ngọn một cây bạch dương không lớn lắm đã ruỗng mục. Cây cao chỉ chừng bốn mét, một bộng nằm tít phía trên, cái khác khoét thấp hơn chút ít, dưới cây mũ nấm. Buông thõng cạnh thân cây là phần ngọn gãy rạp xuống, rữa mục và sũng đầy nước như thanh bọt bể. Chính thân cây mang hai cái bộng cũng đứng không vững, - chỉ cần khẽ đẩy là nó có thể đổ xuống. Nhưng biết đâu cái bộng đó được khoét không phải để làm tổ.

Ông chủ

Sau cơn giông, trời bỗng trở nên rất lạnh, gió Bắc dữ dội nổi lên. Lũ chim sa yên và én bờ không bay mà từ đâu đó đổ ùa ra vô số.

Gió thổi không ngừng cả ngày lẫn đêm; còn hôm nay dưới ánh nắng rạng ngời của mặt trời những làn sóng bạc đầu xô không ngừng và từng đám sa yên, én bờ, cả từ làng quê và thành phố bay lượn hối hả; còn ở đằng kia, từ dãy núi Gremiatri, hải âu bay đến đồng loạt như những con chim trong câu chuyện cổ tích tuyệt vời, chỉ có điều không phải lông xanh biếc mà là màu trắng trên nền xanh… Chim trắng, trời xanh, sóng bạc đầu, én đen - và tất cả đều có chung một việc được chia làm hai phần: bản thân mình ăn thịt kẻ khác và chịu đựng kẻ khác ăn thịt mình. Muỗi bay thành đàn và rơi xuống nước, cá lao lên đớp muỗi, hải âu sà xuống bắt cá; cá bống ăn giun, cá rô ăn cá bống, cá măng ăn cá rô, và ó cá từ trên trời lao xuống chộp cá măng.

Bình minh vừa rạng, và khi trời lặng đi một chút chúng tôi căng buồm nương gió chạy theo những con sóng đỏ như đúc bằng lửa. Ngay sát cạnh chúng tôi một con ó cá từ trên cao lao xuống chộp cá măng, nhưng nó đã mắc sai lầm: con cá măng còn to hơn, khỏe hơn ó cá; và sau một cuộc vật lộn ngắn cá măng bắt đầu lặn xuống nước, ó cá ra sức vẫy đôi cánh rộng bay lên nhưng vuốt chân của nó mắc vào con cá măng vẫn chưa rút ra được, và con mãnh ngư của lòng nước đã kéo con mãnh điểu của tầng không xuống đáy sâu. Những đợt sóng dửng dưng mang đi đám lông chim và rửa sạch dấu vết của cuộc chiến vừa diễn ra.

Ở chỗ vực sâu, nơi những đợt sóng nổi lên rất cao, thấp thoáng một chiếc xuồng không người lái, không mái chèo và không cánh buồm. Chiếc xuồng không người trông thật đáng hãi, giống như một con ngựa kéo xe không người cầm cương lao thẳng xuống khe sâu. Tuy biết ở trên thuyền thoi của chúng tôi là rất nguy hiểm nhưng chúng tôi vẫn quyết định bơi đến đó để xem chuyện gì đang xảy ra, có tai nạn nào không, thì bỗng nhiên từ đáy xuồng người chủ mà chúng tôi không nhìn thấy bỗng đứng dậy, cầm lấy mái chèo và hướng xuồng đi ngược sóng.

Chúng tôi suýt hét lên vui sướng vì trong thế giới này đã xuất hiện một con người, và mặc dù chúng tôi biết rằng đó đơn giản chỉ là một người đánh cá mệt mỏi ngủ thiếp đi trong xuồng, nhưng dù sao thì cũng thế cả: chúng tôi muốn nhìn thấy sự xuất hiện của con người và chúng tôi đã thấy.

Chim cúc cu

Trong khi tôi đang ngồi nghỉ trên thân cây bạch dương đổ, có chú chim cúc cu không nhận thấy liền đậu xuống ngay bên cạnh và gáy lên với một dư âm tựa như muốn nói với chúng ta: “Nào, ta thử xem nhé?” - Một! - tôi đếm, theo tập quán xưa thử đoán đời mình còn được bao nhiêu năm nữa.

- Hai!

Khi chim cúc cu vừa phát ra tiếng “Cúc” của lần gáy thứ ba và tôi mới chuẩn bị đếm tiếng “Ba!” của mình thì nó kêu lên “Cu!” rồi bay đi mất.

Tôi không kịp thốt ra tiếng “Ba!” của mình. Thì ra tôi còn được sống chẳng bao lâu nữa, nhưng điều đó không làm tôi buồn vì tôi đã sống đủ rồi, chỉ đáng tiếc rằng với hai năm có lẻ ấy nếu ta dự định làm một công việc lớn lao nào đó và đang chuẩn bị, đang bắt tay khởi sự thì đột nhiên “Cu!”… Chấm hết tất cả!

Vậy liệu có đáng dự định điều gì đó không?

"Không đáng!" - tôi nghĩ bụng.

Nhưng khi tôi đứng dậy đưa mắt nhìn cây bạch dương lần cuối thì lập tức cả tâm hồn tôi bỗng rạng bừng lên: cây bạch dương đổ kì diệu kia đang hé ra những chồi non căng nhựa cho mùa xuân cuối cùng của mình, cho chỉ một mùa xuân năm nay mà thôi.

Gió trong rừng

Trời gió nhẹ, mát mẻ và quang đãng. Trong rừng cây “cây rừng đang xào xạc", và qua tiếng xào xạc của rừng vẫn nghe rõ giọng hát mùa hè chói tai của chú chim liêu tiêu.

Rừng chỉ xào xạc ở tầng trên, còn ở tầng giữa, trong đám hoàn diệp liễu non những chiếc lá nhỏ tròn mịn màng chỉ khẽ rung rinh và thoáng nghe tiếng chạm vào nhau rất nhẹ. Bên dưới, trong đám cỏ là một sự tĩnh lặng tuyệt đối, và trong sự tĩnh lặng đó nghe thấy tiếng ong đất cần cù làm việc.

Hạn hán

Một đợt hạn hán lớn kéo dài. Dòng suối hoàn toàn khô cạn, những cây cầu bằng thân cây trước kia bị nước đốn ngã vẫn nằm đó, con đường mòn của những người đi săn vịt trời còn nguyên ven bờ và trên bãi cát là những dấu chân còn mới của lũ chim và thú vẫn theo thói quen cũ đến đây uống nước. Quả thực, chúng cũng tìm được nước để uống ở đâu đó trong các khe sâu.

Mùa lúa mạch chín

Lúa mạch đen đang kì chín mẩy. Trời nóng nực. Buổi chiều, mặt trời trải những tia nắng xiên xiên lên cánh đồng. Mỗi dải lúa mượt mà trông như một tấm đệm lông: đó là nhờ nước được lưu thông rất tốt ở giữa những hàng những rẻo ruộng. Và trên các tấm đệm thoai thoải lúa trông chừng có vẻ tốt hơn. Trong ánh nắng của mặt trời dần lặn, từng dải đệm lúa trông thật phong nhiêu, thật quyến rũ, đến mức ta chỉ muốn nằm ngay xuống từng tấm đệm đó mà ngủ ngon lành.

Chim ngói

Tiếng gù hiền hòa của con chim ngói chứng tỏ với tất cả các sinh vật đang sống trong rừng rằng: cuộc sống vẫn đang tiếp diễn.