CƠM MỚI CHUYỆN CŨ
Trong muôn vàn sinh hoạt, người Việt Nam hay linh hoạt dùng ứng xử. Chỉ một ví dụ nhỏ: Thói quen đi tắt trông khoảng ruộng gác bờ rào thì thấy rõ. Chỗ nào tiện nhất, chóng tới nhất lúc đầu là vệt vết chân, sau thành lối. Thường đi đúng đằng nào cũng ra lối ấy, nhưng tắt đường thì nhanh và tiện hơn. “Đất lề quê thói” biện bạch ra thì đất có lề lối, quê có thủ tục, thói quen, nhà có nề nếp, quê có phong tục tập quán. Có nghĩa rộng ra là con người ta và cộng đồng người ta ở đâu cũng tạo nên nền nếp, phong tục. Văn minh văn hóa của dân tộc ấy đã được xây dựng dần dà từ lâu đời lưu truyền nhiều năm qua, mọi biến thiên của lịch sử, con người và đất nước lại nảy sinh những thích ứng mới.
Từ đất lề quê thói thấy ra bản sắc và phong cách dân tộc, hình thành được phong cách và bản sắc dân tộc bao giờ cũng bắt đầu từ những tình tiết căn cứ hành vi bản thân và xã hội, từ câu nói, miếng ăn, ngụm uống, cách thức sinh hoạt, trong công việc với mình, với người. Khác nào phải từng viên gạch, nhiều người, nhiều đời mới xây dựng nên được.
Việt Nam ngàn năm văn hiến tôi hiểu theo đất lề quê thói của từng làng, từng phường, một vùng, một miền mà tôi có biết và ghi lại. Mình là thông thổ Hà Nội. Người từng trải hết tự nhiên không có một công phu nghiên cứu gì, tôi đã được sinh ra và lớn lên trong vùng này, những cái tự nhiên tôi biết như là dây rau muống thả sông Tô Lịch thì ngon và mềm hơn rau muống bè trong ao hay rau muống trồng luống trên vườn. Chỉ là những cái hạn hẹp ấy nhưng lại có vẻ tránh được nhiều cái nhầm chỉ vì hỏi han chưa đến nơi đến chốn đã vội khoác. Như có một nhà nghiên cứu sử thấy chỗ ấy có phố Châu Long, chùa Châu Long thì nhất định chỗ Châu Long phải là chợ Châu Long cũ như chợ Đồng Xuân, chợ Hôm. Phố ấy người Pháp đã đặt một tên Pháp và chợ Châu Long chỉ mới có từ những năm Hà Nội bị Pháp chiếm lại (1947 – 1954). Hay tại sao chợ 19-12 lại gọi là chợ Âm Phủ, nếu biết mà không kể lại dần dần sẽ mờ nhạt và sai lẫn đi.
Tôi được ra đời ở đây, tuổi thanh niên lớn lên ở vùng đất này do vậy tôi có thể biết về thời Tây, lại được nghe các cụ nói lại chuyện thời Tây mới sang rồi bản thân lại trải hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ ở Hà Nội cho đến ngày nay. Những ký ức và tai nghe mắt thấy luôn sống trong tôi.