NGƯỜI LANG THANG

Vấn đề người lưu lạc lang thang vào thành phố được đặt ra đã lâu mà dường như giải quyết cứ thụt lùi. Mỗi đêm ví dụ như thành phố Hà Nội không biết cơ man người ngủ đêm không hề có khai báo tạm trú và chắc chắn cả tháng cả năm có hàng nghìn người không có hộ khẩu ở trong thành phố mà các cơ quan có trách nhiệm không hề biết.

Đó là những người thế nào? Khách vãng lai các tỉnh nhỡ tàu nhỡ xe không tìm thấy nhà trọ hay không muốn ngủ trọ, nằm tạm một đêm vỉa hè. Những người làm những nghề không có biên lai trong các sổ thuế môn bài, thuế sát sinh, bọn đĩ cái, đĩ đực, các chú cửu bạn, người đi lừa, đi làm thuê rồi ăn mày… và bao nghề không tên khác nữa.

Tôi chỉ kể riêng một nghề nhặt rác. Cuộc phiêu lưu của một túi rác trong nhà như sau: rác được vun lại, hót vào thùng (túi) rác. Người ta lén lút đem đổ ra đầu đường, chỗ nào có xe rác người ta đổ lên xe rác. Có phố cứ đến giờ xe rác qua người ta đổ lên, có những cơ quan xây trong tường cái hố đổ rác hàng ngày xe rác đến lấy.

Những người nhặt rác theo đuổi cái rác từ lúc cái rác vừa ở trong nhà ra đường cái. Đống rác ven đường, cái xe rác đỗ đầu phố, hố rác tại các cơ quan và sau cùng bãi rác của thành phố ở bên kia sông. Chỗ ấy đông người bới rác nhất.

Cái rác vứt đi thì người ta bới lấy gì trong ấy? Nhiều lắm và mỗi thứ lại có một người chọn nhặt lấy từng loại. Người bới rác nhặt giấy, người bới rác tìm mảnh thủy tinh, chai lọ vứt đi, người bới rác nhặt giẻ rách, người bới rác nhặt giày dép, mảnh ni lông, đồ nhựa…

Mọi thứ đều ra tiền cả. Giấy có người mua cân đem bán cho các nhà làm giấy thủ công nhà máy giấy nghiền ra. Giẻ rách giặt phơi sạch đem bán cho hậu cần quốc phòng để lau chùi vũ khí. Chai lọ, thủy tinh, đồ hộp… bán cho lò thủy tinh. Đồ nhựa, ni lông nấu nhựa tái sinh. Mà không phải người nhặt rác đưa thẳng đến những nơi ấy. Lại có cai đầu dài mua lại tập trung thành tấm thành món. Có xe thồ, xe tải tải đi bán được tiền nghìn bạc vạn chứ không phải thường. Chơi chơi mà ăn tiền.

Ở Hà Nội không biết bao nhiêu là người làm những nghề không tên như thế. Nhiều khi không phải một người mà cả nhà, suốt ngày mỗi người chia nhau đi mỗi việc chặp tối lại về tụ tập ở các phố khuất bên gầm cầu bờ sông, quanh các hồ Thiền Quang, công viên Thống Nhất và những khu vực bến xe, nhà ga, gần chợ… Những dịp Tết Trung thu ai đi mua đồ chơi cho trẻ em hẳn phải đau lòng khi trông thấy cái cảnh đứa bé sơ sinh được đặt trong một cái chậu để bơ vơ giữa đường. Ai đi qua động lòng thì bỏ tiền cho đứa trẻ – người mẹ hay người bố – hay là người thuê đứa trẻ ấy. Cái người nhẫn tâm ấy ngồi khuất bên hè lúc nào nhìn thấy trên người đứa bé trong chậu đã kha khá tiền lại ra nhặt rồi lại bê cái chậu ra phía khác.

Thôi thì đủ cách làm tiền, mà được tiền. Năm trước một phóng sự người lang thang có kể một bà cụ ở thị xã Cao Bằng không biết thế nào mà một mình xuống Hà Nội lang thang đã mấy năm. Đêm ngủ gầm cầu, ngày ra bờ sông nhặt giấy bẩn đem bán cân. Thế mà còn để dành tiền mua được xe máy, đồng hồ gửi về cho con trai trên quê. Lại chuyện một con bé hiện nay ở tổ bán báo “Xa mẹ” của công ty Hoa Phượng. Mẹ em sinh em ở cửa ga Hàng Cỏ, em sống với mẹ em cho đến tuổi thiếu nhi, hai mẹ con kiếm ăn quanh ga rồi một hôm mẹ em bị tàu hỏa chẹt chết. Em bé không bao giờ biết quê quán và người thân thích suốt cuộc đời chỉ nghe và biết một điều: Mẹ sinh ra em ở ga Hàng Cỏ.

Bây giờ, chiều chiều bạn có thì giờ dạo bên ngoài công viên Lê Nin (Thống Nhất) từ bến xe Kim Liên đi quanh sẽ thấy một quang cảnh quen mắt. Một sợi dây buộc một đầu vào bờ rào công viên, một đầu vào cành cây nào đấy. Trên phơi có quần, vắt khăn mặt, chăn chiếu… ở dưới, trải một manh chiếu, đấy là sự quây quần của một gia đình ban ngày đi kiếm ăn các nơi về tụ tập đấy. Nồi cơm ngay cạnh, khói bếp và nồi cơm sôi bốc hơi. Người vợ đang cho con bú. Hai đứa nhớn đi ở phố về tay xách cái túi chắc mua thức ăn. Bố ngồi ngật ngưỡng dưới chiếu, một chai bia như lọ nước với bìa đậu phụ nướng chấm môi. Mặt anh ta đỏ lựng đang lẩm bẩm chửi bới hay nói gì không biết.

Cái gia đình vỉa hè ấy không hiếm, được biết các thành phố cũng đã tốn công phu về việc này. Người ta cũng không có tội gì, chỉ có cách đưa đi nơi tập trung lao động hoặc cho xe tải về làng. Nhưng tất cả những việc đã làm đều là “Bắt cóc bỏ đĩa”. Chúng ta phải làm tận gốc cơ. Chẳng lẽ lại chịu!