Chương 02
Atticus Finch kéo cổ tay áo trái lên, rồi cẩn thận kéo xuống. Một giờ bốn mươi. Trong một số ngày ông đeo hai đồng hồ: ông cũng đeo hai cái hôm nay, một đồng hồ dây chuyền cổ mà các con ông từng cắn khi mới mọc răng, và một đồng hồ tay. Cái trước là thói quen, cái sau được dùng xem giờ giấc khi ông không nhúc nhích nổi mấy ngón tay để thọc vào túi đựng đồng hồ. Ông từng là người to con trước khi tuổi tác và chứng viêm khớp thu ông lại tầm vóc trung bình. Tháng rồi là ông tròn bảy mươi hai, nhưng Jean Louise cứ nghĩ là ông còn loanh quanh đâu đó ở tuổi ngoài năm mươi - cô không nhớ được lúc ông trẻ hơn, và ông hình như cũng không già đi.
Phía trước cái ghế ông đang ngồi là một cái giá đặt bản nhạc bằng thép, và trên giá là cuốn The Strange Case of Alger Hiss (Vụ kiện lạ lùng của Alger Hiss). Atticus chồm tới một chút, càng thuận tiện để bất bình với điều ông đang đọc. Người lạ có thể không nhìn ra vẻ khó chịu trên khuôn mặt của Atticus, vì hiếm khi ông bộc lộ điều đó; tuy nhiên, một người bạn có thể chờ nghe một tiếng “H-rừm” khan sẽ phát ra sau đó: đôi mày Atticus đã nhướng lên, miệng của ông là một vạch mỏng dễ chịu.
“H-rừm,” ông phát ra một tiếng.
“Gì đó cậu?” bà chị của ông hỏi.
“Em không hiểu làm sao một người thế này lại có gan trình bày cái nhìn của ông ta về vụ xử Hiss. Giống như Fenimore Cooper viết bộ tiểu thuyết Waverley vậy.” [10]
“Bảo sao vậy?”
“Ông ta có một niềm tin trẻ con vào sự công chính của các công chức và ông ta có vẻ nghĩ rằng Quốc hội tương ứng với tầng lớp quý tộc của họ. Chẳng hiểu gì về chính trị Mỹ cả.”
Bà chị ông nheo mắt nhìn chăm chú tờ bìa áo của cuốn sách. “Chị không biết tác giả này,” bà nói, qua đó kết án cuốn sách ấy vĩnh viễn. “Nào, cậu đừng ưu tư nữa. Không phải giờ này chúng phải về đến rồi sao?”
“Em không ưu tư, Zandra.” Atticus liếc nhìn bà chị, thấy vui vui. Bà ta là một phụ nữ quá quắt, nhưng thà thấy bà còn hơn là thấy Jean Louise có mặt ở nhà thường trực và khổ sở. Khi con gái ông khổ sở nó hay lùng sục quanh nhà, mà Atticus thích các phụ nữ quanh ông tỏ ra thoải mái, chứ không liên tục dọn dẹp đĩa gạt tàn thuốc lá.
Ông nghe tiếng xe rẽ lên lối vào nhà, ông nghe hai tiếng đóng sập cửa xe, rồi cửa trước đóng lại. Ông cẩn thận đưa bàn chân đẩy giá nhạc ra xa, cố gắng đứng dậy khỏi cái ghế bành thấp mà không dùng đến đôi tay nhưng vô ích, đến lần thứ nhì thì ông làm được, và ông mới vừa đứng vững thì Jean Louise đã lao tới bên ông. Ông chịu đựng cú ôm của cô và ôm trả lại bằng hết sức mình.
“Atticus…” cô kêu lên.
“Đưa vali vào phòng ngủ giùm, Hank,” Atticus nói qua vai cô con gái. “Cảm ơn cháu đã đi đón nó.”
Jean Louise hôn vội bà bác và chỉ phớt qua, lấy ra một gói thuốc lá trong giỏ, thảy xuống cái ghế dài. “Chứng thấp khớp sao rồi, bác?”
“Đỡ chút ít, cưng ạ.”
“Còn Atticus?”
“Đỡ chút ít, cưng ạ. Con đi đường về đây thoải mái không?”
“Tốt, bố ạ.” Cô ngồi phịch xuống ghế dài. Hank quay trở lại khi xong việc dọn dẹp, nói, “Xích qua coi”, và ngồi xuống cạnh cô.
Jean Louise ngáp và vươn dài người ra. “Tin tức ra sao?” cô hỏi. “Hồi này con chỉ đoán được chút ít nhờ đọc trên tờ Maycomb Tribune . Chả ai viết gì cho con cả.”
Alexandra nói, “Con đã biết cái chết của thằng con nhà anh họ Edgar đấy. Thật là buồn kinh khủng.”
Jean Louise thấy Henry và bố cô liếc nhìn nhau. Atticus nói, “Một chiều nọ nó đi tập bóng bầu dục về trễ, nóng nực nên đã lục lọi tủ ướp lạnh của hội nam sinh Kappa Alpha. Nó cũng ăn hơn chục trái chuối và nốc cả nửa lít rượu mạnh. Một giờ sau nó chết. Chuyện đâu có gì buồn.”
Jean Louise thở ra, “Phùuu.”
Alexandra nói, “Atticus! Cậu biết đó là con trai cưng của Edgar mà.”
Henry nói, “Chuyện thật dễ sợ, bác Alexandra.”
“Chú Edgar còn theo đuổi bác không bác?” Jean Louise hỏi. “Coi bộ sau mười một năm ông ấy sẽ cầu hôn bác đấy.”
Atticus nhướng mày cảnh báo. Ông quan sát con quỷ trong con gái ông trỗi dậy và thống trị con bé: đôi mày của nó, giống của ông, cũng nhướng lên, đôi mắt phía dưới với cặp mí nặng tròn xoe lại, và một bên mép con bé nhếch lên một cách đáng ngại. Khi trông thấy nó như thế, chỉ có Chúa với Robert Browning mới biết nó có thể sắp nói gì. [11]
Bà bác phản đối, “Thiệt tình, Jean Louise à, Edgar là anh em con cô con cậu ruột của bác với bố cháu.”
“Đến giai đoạn này của cuộc chơi, nó chẳng có ảnh hưởng gì, bác ạ.”
Atticus hỏi nhanh, “Thành phố lớn đó giờ thế nào?”
“Ngay lúc này con muốn biết về thành phố lớn này. Bố với bác chẳng viết cho con một mẩu tin tức thổ tả nào cả. Bác ạ, cháu đang trông cậy bác sẽ cho cháu biết tin tức cả năm trong vòng mười lăm phút.” Cô vỗ vào cánh tay Henry, nhằm giữ anh đừng bắt đầu nói chuyện công việc với Atticus chứ không hẳn là có ý định gì. Henry lại xem đấy là một cử chỉ nồng ấm và đáp trả lại.
“Ờ…” Alexandra nói. “Ờ, cháu chắc đã nghe chuyện nhà Merriweather. Vụ đó thật là buồn kinh khủng.”
“Có chuyện gì vậy?”
“Họ chia tay.”
“Sao?” Jean Louise nói với vẻ kinh ngạc thật sự. “Ý bác là họ bỏ nhau hả?”
“Phải,” bà bác gật đầu.
Cô quay sang bố cô. “Nhà Merriweather à? Họ lấy nhau bao lâu rồi nhỉ?”
Atticus nhìn lên trần, cố nhớ. Ông là người ưa chính xác. “Bốn mươi hai năm,” ông đáp. “Bố có dự đám cưới của họ.”
Alexandra nói, “Bọn bác nghe phong thanh có chuyện trục trặc khi họ đến nhà thờ và ngồi ở hai dãy khác nhau…”
Henry nói, “Họ trừng trừng nhìn nhau liên tục suốt nhiều Chủ nhật…”
Atticus nói, “Rồi kế đó họ đã tới văn phòng của bố để nhờ thu xếp cho họ ly dị.”
“Bố có làm không?” Jean Louise nhìn bố.
“Làm chứ.”
“Với lý do gì?”
“Ngoại tình.”
Jean Louise lắc đầu hoang mang. Chúa ơi, cô nghĩ, chắc chắn có gì đó khiến người ta cư xử lạ như vậy…
Giọng bà Alexandra cắt ngang dòng trầm tư của cô, “Jean Louise, cháu đi tàu về đây Như Vậy hả?”
Bị hỏi bất ngờ, mất một lát cô mới xác định được bà bác hàm ý gì khi dùng hai từ Như Vậy.
“Ồ… dạ bác,” cô đáp, “nhưng khoan đã, bác. Lúc rời New York cháu có vớ dài, găng tay và đi giày. Cháu thay bộ này ngay khi qua khỏi Atlanta.”
Bà bác khịt mũi. “Chuyện này bác thực sự mong cháu sẽ cố ăn mặc phải phép hơn khi ở quê nhà. Dân trong thị trấn này có ấn tượng sai lạc về cháu. Họ nghĩ cháu đang - à - sống trong ổ chuột.”
Jean Louise thấy ngán ngẩm. Cuộc chiến Một Trăm Năm đã diễn ra gần được hăm sáu năm mà chưa có dấu hiệu về bất cứ điều gì ngoài những giai đoạn đình chiến bấp bênh. [12]
“Bác ạ,” cô nói. “Cháu về thăm nhà hai tuần chỉ để ngồi đó, không có gì khác. Cháu không chắc trong suốt thời gian đó cháu có lúc nào rời khỏi cái nhà này không. Cháu vắt óc suốt cả năm…”
Cô đứng dậy và đi tới lò sưởi, trừng mắt nhìn bệ lò sưởi, và quay lại. “Nếu dân Maycomb không có ấn tượng này, họ sẽ có ấn tượng khác. Họ chắc chắn không quen thấy cháu ăn diện.” Giọng cô trở nên kiên nhẫn, “Bác thấy đó, nếu cháu ăn mặc cẩn thận xuất hiện trước mặt họ, họ sẽ nói cháu thành dân New York rồi. Bây giờ bác lại ở đây nói rằng họ nghĩ cháu không thèm quan tâm họ nghĩ gì nên mới mặc quần dài đi đây đó ở xứ này. Lạy Chúa, bác ơi, cả Maycomb biết cháu chẳng mặc thứ gì khác ngoài quần yếm cho đến khi cháu bắt đầu có tháng…”
Atticus quên mất bàn tay đau. Ông cúi xuống cột sợi dây giày đã được cột rất hoàn hảo rồi ngó lên với một khuôn mặt đỏ lựng nhưng nghiêm nghị. “Được rồi đó, Scout,” ông nói. “Xin lỗi bác đi. Đừng gây gổ ngay khi vừa về tới nhà.”
Jean Louise mỉm cười với bố cô. Khi bày tỏ sự phản đối, ông luôn dùng lại biệt danh hồi còn bé của cô. Cô thở dài. “Cháu xin lỗi, bác. Em xin lỗi, Hank. Con bị bố đàn áp, Atticus.”
“Vậy cứ trở lại New York và sống tự do.”
Alexandra đứng dậy, vuốt phẳng những nếp vải nhăn chạy suốt từ trên xuống dưới thân người bà gợn lên do cái áo ngực xương cá voi. “Cháu đã ăn tối trên tàu chưa?”
“Rồi ạ,” cô nói dối.
“Thế dùng cà phê nhé?”
“Dạ, xin bác.”
“Hank?”
“Vâng, xin bác.”
Alexandra rời phòng mà không hỏi cậu em. Jean Louise nói, “Bố vẫn chưa tập uống cà phê hả?”
“Chưa,” bố cô đáp.
“Whisky cũng chưa?”
“Chưa.”
“Thuốc lá với đàn bà?”
“Chưa.”
“Thế hồi này bố lấy gì làm vui?”
“Bố xoay xở được.”
Jean Louise đưa tay làm động tác nắm cây gậy golf. “Cái này thì sao?” Cô hỏi.
“Không phải chuyện của con.”
“Bố vẫn xài được gậy gạt chứ?”
“Vẫn xài.”
“Bố thường vẫn chơi ngon lành tuy bị mù.”
Atticus nói, “Không có vấn đề gì với…”
“Chẳng có gì ngoài chuyện bố không nhìn thấy nữa.”
“Con bỏ công chứng minh câu khẳng định đó được không?”
“Được chứ bố. Ngày mai ba giờ được không?”
“Được - mà không. Bố có cuộc họp. Thứ Hai được không? Hank, mình có bất kỳ việc gì vào chiều thứ Hai không?”
Hank hơi cựa mình. “Không có gì ngoài vụ thế chấp hẹn lúc một giờ. Không mất quá một giờ đâu.”
Atticus nói với con gái, “Vậy, bố sẽ tùy ý con. Cứ nhìn con thì thấy, cô Priss ạ, đấy sẽ là chuyện người mù dẫn người mù.”
Ở lò sưởi, Jean Louise cầm lên một cây gậy gạt cán gỗ cũ kỹ đã nám đen vốn làm nhiệm vụ kép là cây cời lửa đã nhiều năm. Cô trút hết những thứ đựng trong một ống nhổ cũ lớn ra - những quả banh golf - lật cái ống nằm nghiêng, đá những trái banh vào giữa phòng khách, và đang đánh chúng lại vào ống nhổ thì bà bác lại xuất hiện bưng một khay bày cà phê, tách với đĩa, và bánh nướng.
“Nói riêng với cháu, bố cháu và anh cháu thôi nhé,” Alexandra nói, “tấm thảm đó là một điều đáng xấu hổ. Hank, khi bác tới coi sóc nhà cửa cho ông ấy việc đầu tiên bác làm là cho nhuộm nó càng sẫm màu càng tốt. Cháu nhớ ngày xưa trông nó ra làm sao không? Ôi trời, có một bệt đen từ đây cho tới lò sưởi mà không có gì tẩy đi được…”
Hank nói, “Cháu nhớ, thưa bác. Cháu e rằng mình cũng góp phần vào đó.”
Jean Louise dựng cây gậy gạt về chỗ cũ cạnh cái kẹp than, thu nhặt những trái banh golf và ném chúng vào ống nhổ. Cô ngồi ở ghế dài nhìn Hank nhặt lại những trái banh không rơi vào đúng chỗ. Mình không bao giờ chán nhìn anh ấy di chuyển, cô nghĩ.
Anh trở lại, uống một tách cà phê đen nóng bỏng miệng với tốc độ đáng báo động, rồi nói, “Bác Finch, cháu phải về đây.”
“Chờ chút rồi bác đi với cháu,” Atticus nói.
“Muốn vậy sao, bác?”
“Chắc chắn rồi. Jean Louise này,” bất ngờ ông nói, “có bao nhiêu chuyện ở dưới này được lên báo?”
“Ý bố nói chuyện chính trị hả? Ồ, mỗi lần Thống đốc hớ hênh thì lại ngập mấy tờ lá cải, nhưng ngoài chuyện đó ra thì chẳng có gì cả.”
“Bố muốn nói nỗ lực vươn tới bất tử của Tòa án Tối cao.” [13]
“Ồ, vụ đó hả. À, nếu nghe tờ Post kể lại, chúng ta tử hình họ theo kiểu lynch để làm bữa sáng; tờ Journal không quan tâm; còn tờ Times lại chăm chú vào nghĩa vụ đối với hậu thế đến độ làm ta chán muốn chết. Con chẳng quan tâm gì tới vụ này ngoại trừ mấy cuộc tẩy chay xe buýt [14] và sự vụ Mississippi [15] . Atticus, việc tiểu bang không kết tội được trong vụ án đó là sai lầm kém cỏi tồi tệ nhất kể từ cuộc tấn công của Pickett. [16] ”
“Phải, đúng thế. Bố nghĩ chắc là báo chí đã làm rầm rĩ lên phải không?”
“Họ điên lên ấy chứ.”
“Còn NAACP?” [17]
“Con chẳng biết gì về nhóm đó ngoại trừ chuyện hồi năm ngoái một thư ký bị nhầm lẫn sao đó gởi cho con mấy tấm nhãn cho người quyên tặng của NAACP, nên con dán nó lên mọi tấm thiệp gởi về nhà. Chú Edgar có nhận được không?”
“Có, rồi ông ấy còn đưa ra mấy gợi ý về chuyện bố nên làm gì trong vụ này.” Bố cô cười rất vui.
“Như làm gì?”
“Như bố phải đi New York, túm lấy tóc con, và quất cho mấy roi. Chú Edgar lúc nào cũng chê con, nói con quá độc lập…”
“Chú ấy chẳng bao giờ có óc khôi hài, ông cá trê già hợm hĩnh. Chú ấy chính là vậy, ria mép ở đây với đây và một cái miệng cá trê. Con đoán chú ấy nghĩ chuyện con sống một mình ở New York cũng tương đương với sống lang chạ.”
“Cũng phải đến như vậy,” Atticus nói. Ông nhổm người khỏi ghế bành và ra hiệu cho Henry lên đường.
Henry quay sang Jean Louise. “Bảy giờ ba mươi nghe, cưng?”
Cô gật đầu, rồi liếc mắt qua bà bác. “Em mặc quần có ổn không?”
“Không thưa quý cô.”
“Cậu giỏi đấy, Hank,” Alexandra nói.